.

.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910

28/07/23

À la Renommée des Escargots (13)

Eru pusatu e pinsava: La Renommée des Escargots... cafè... Loretta... e u colpu di a carta sgiappunesa !..

La Renommée des Escargots, ssu nomi era oramai un ricordu tra middi ricordi e più. Chalons un nomi di più, frà miliai e miliai di nomi scritti nantu à la strada chi fù meia. 

Di fatti, erami parechji ad essa andati à a scola di ssi nomi stragneri e strani, chi ci c'impiivani u capu e ci avivani imparatu u pezzu di u francesu ch'avà sapivami noi. C'era l'"u"di Lucien, du clair de lune, è sta manera particulari di dì Verdun, cù ssu "un" chi nun s’assumaglia à nudda in corsu (era l'un di l'un, deux, trois... ne faisaient qu'un..., c'est quelqu'un). Listessa par Chalons cu ssu "on" di Dijon, di Hairon, di l'Allons enfants de la patrie... di sti on ch’un n’avemi micca in corsu. E pò c'era tutti sti "eu, eu, eu" di euh, di eux, di deux, di Dieu, di bleu... chi impivani u francesu : Dieuse, la Meuse, megliu : Woëvre… ùn ni parlemi ! C'era dinò u "oi" di trois di Troyes, di l'oie, e l"eil" di Marseille, di veille, di merveilles e tanti altri maneri di parlà imparati à u fronti. U francesu ci avivia apartu a sò lingua e mi curriva in capu.

N’eru à stu puntu ch’e vi dicu quandu mi vensi in manu un libracciolu di scrittura ricamata, e chi Petrupolu, u stazziunagghju (chi sapiva leghja), m’aviva impristatu. 

Leghju, pagina novanta (90) : 

« Vurriu stà / guirlanda d’aceddi, carta sgiappunesa / cùn tecu / sutt’à l’ochja mascarati d’un trattu, u triangulu di Rembrandt / a furesta di i fiacculi, u pienu ghjornu / par ùn essa, abbandunatu e solu / ani piattu u versu d’una loda, ùn si lighjia che una parodda, u principiu, steti. »*

Mì, mì, mì chi era la storia mea, scritta d’un antru, cù un estru maravigliosamenti maravigliosu !

Loretta, Amor mio**, mi manchi e di u tò sudori, lu parfumu e l'adori, u tò muscu.

L'aceddi di Sa Disè, o Sà***, amicu caru, l'aceddi, eddi ci sò sempri… 

A guerra s'era fattu u sò vicu ind'i ciarbeddi nostri. E l'"an" di l'ans e l'ans ind'i tranchées. Basta, và, chi n'avivu una tecchja.




*Stefanu Cesari, Populu d’una branata. Èolienne edizioni, Bastia 2021, da leghja !

** Amor mio (1), Franck Sark.

*** Santu Casta.

(1) Amor mío mi vida es toda, un vacío sin ti. Quiero que me sienta cerca y así tus ojos en mi, amor mío.

13/06/23

Sant'Antoni 1923

Falavami in piaghja, par sti stretti, in freccia, ch'oghji è Sant'Antoni. In bocca m'arristava u gustu di u pianiolu d'annu, ma a definiscia lu, stu gustu, ùn mi viniva.

À l'altari, oghji, preti Vangonu: "U pani di Sant'Antoni t'ha u sapori di a gratitudina versu u Celu e di a carità versu i povari !.."

Eddu sì chi l'ha trovu !




06/06/23

Ipanema

O Sarrà "Da chi pudarà serva una petra ?" mi dumandava agna tantu Orsu Santu di i Cattoni. Ùn sappiva a risposta fin'ad oghji. Oghji a sogu, sapeti, ancu una petra pò piglià dolu. V'assigurgu. Ùn è o Pedra do Arpador, e cù l'agnuli stai bè ?!

29/04/23

La dame…

I Petri Rossi, 29 d'aprili di u 1923.


Piughera di maghju salva ogni pagliaghju, piughera d’aprili salva ogni piazzili ! Piughera sittimbrina facci a casa mischina. 

Da a parti di babbu ùn ci arristava cà a capanna disvitata di i Vuleddi, beddu sopra à a filtricia di Petra Mali. Era stata custruta nantu à u cumunu ma avivu sempri intesu chi i muri erani nostri. A guerra, l’usu e u tempu l’avivani fattu soiu: a capanna era rotta e ci tuccava à rifadda. Ziteddu, mi n'invengu ghjuccavami à piattatedda cù me frateddu e i nostri vicini e parenti Virgiliu e Taviu di i Patraneddi. Erami povari in canna tandu, ma campavami spinserati chi t'avivami u bia e u magnà e chi mamma pruvidiva agna cosa. E quandu ùn era mamma, era zia Minghetta, a vicina, chi era sempri pronta à dacci quachi pugnu d'uva secca o di noci... di staghjoni. ​Era un loccu senza niente ma nun mancavami di tuttu.

Certi seri tranivulava e ghjugnivu à piegna guasgi à cori rottu pinsendu à ssi tempi di suliva, (ch'un arristava à nimu di quisti, for' di Ghjiormu me frateddu ed eiu): Taviu era statu tombu eddu u prima in Soisson, côte 132, di ghjinnaghju 1915, Virgigliu fù sfrascicatu da un char nostru, un Schneider CA1, in manovra ind'u 1918, à a fin' d'uttrovi, mi cuntava ziu Petroni). O guerra maladetta... bon, scambiemi di discorsu !

Da a guerra à Marie-Huguette, si sà, ùn c’è tantu. E notti passata, m'eru suniatu d’Edda pà maraviglia. A vidiva dritta stichitta, chjinata nantu à u fotogliu di ssi cafè chics parighjini de la rue de la Paix, à purtata di manu. Si era vistuta di bleu, a sò larga paglietta in manu. Mi fighjulava senza fà mottu quantu ch'edda s'aspittessi che mi muvessi. Eiu, intrunatu e bravu cum'è u pani aspittava. Pudiva durà l'affari ! À a fini pò s'alzedi e mi vinsi à pusà accantu, à fà i sò divuzioni (s’eddu si pò dì)... O Marie-Hughette u me dolci di meli d’albicoccu e di sesamu mischiatu, cusì bedda che tu eri.

« Travedi o caru », dissi tandu a bucciaredda e di fattu travidivu e ci vuliva à fadda finita chi oghji ùn era più tempu di barbachjuleri, chi oghji è tempu di piughera.

Par rivena à i nostri affari, erani anni e anni chi u tettu à tarraza di u caseddu di i Vuleddi s’era sfundatu, mancava parti di a sò volta cù l’intettatura cum’eddu si devi. A staghjoni era avanzata cust’annuCù Ghjiormu me frateddu, ci strignivami u curreghju e dunqua c’erami decisi à rifà à fondu u caseddu, ch’eddu era prontu à stalassi culà à fanni lu sò stazzu, chi era una richezza d’essa subitu annantu à u cumunu par un pastori di sgiotti cum’à eddu. Circavami ad alargaci.
Pocchi ghjorni innanzu erami falati in Aghjacciu à cumprassi, cù lu poccu di soldu chi ci arrestava, (di u tempu di quandu erami suldati tremindui), un battiteddu di farru e dui zapponi novi framenti ind'a u sociaru d’Echaffidre Picherandot, instalatu, da pocu, 67 corsu Napughjò. M’eru fattu cunnoscia e u patroni mi dissi : « Donc, vous voulez une dame et deux pioches, c’est ça ? Puisque vous êtes l’ami corse d’Echaffidre, je vous consens un crédit sur 12 mois, signez là ! ». Vurtedimi in paesi cuntenti com’à cucchi, pronti à travaglià e à impatacciulà a tarra rossa, quantu à quindici. Si sà chi un tettu piugattu dura un beddu pezzu, s’eddu è fattu in cundizioni. Me frateddu, annu, s’era tagliatu, à luna nova, una sima castagnina ind’i Puddoni e li sò travi ugliastrini, più ghjò nantu à zi Michè. Avivami coltu e sceltu i petri di a volta e zi Tantà aviva scalpiddinatu a fiancata (detta « chjavi »). Tantà era omu di mestieru e ch’eddu s’era arrubatu ind'a Prima, muratori talianu chjamatu da preti Fangonu da fà u novu campanili.
C’era à vulsutu à ripiglià l’affiancatura, in trè settimani a muratura di a volta fù stata rifatta. Erami cuntenti di stu travagliu compiu. A volta impetrata era una bidezza ! Par metta l’intettatura fù abbastanza comodu, a sima d’una parti, tinuta da i sò trè pilastri ugliastrini, i scanduli castagnini aghjustati à pineddu, incurunavani u tettu cù qualchi petri platti accunciati in cundizioni. U tettu era prontu à riceva a tarra detta « tufu à tarraza ». A tarra, a carcavami ind’u tarraghju di a Furnaccia, più insù in l’Alzetta di Matalena, tamanta strapatta par ghjungnaci, infini… Ci sara vulsutu guasgi cinquanta carchi. Una soma, veni à dì dui sacconi di trenta litri di tarra vergini zappata e ciarnigliata, pisava oooh. Ancu assai che nò avivami buscu i dui muli di Ghjuvani Maria gratisi. Francesca Maria, nostra suredda, ciarnigliava, ciarnigliava… Noi ghjunti ind’i Vuleddi, scarcavami à tarra culà nantu à un’aghja vicina e fatta aposta. Ci vuliva, dopu, amugliadda sta tarrra e laccadda ripusà chi a pasta levitessi una notti o, ancu megliu, dui. U tettu fù finitu à a lestra. Ci arristava à copra lu di tarra cù murzu, arba, lana, mucchji à buleghju, (u strulammu u chjamavani) e di piugà. 
Me frateddu cuntenti di veda tamantu travagliu guasgi compiu era cuddattu nantu à u tettu briunava :  « U prima chi ghjunghji... ch'eddu piochi ! » e di fatti c’era u mondu à l’aiutu. À chi buliccava a tarra, à chi a si carcava in coddu à chi a lampava nantu à u tettu, à chi a sparghjiva, à chi a battiva di mazzoli, à chi di piocca scuppina o di battiteddu compru à la Quinquaillerie française di u corsu (la dame). In trè ghjorni fù fattu. A tarra piugata pretta divintarà astraccu cù u soli e cù un tempu. Me frateddu t’aviva a sò casa, ùn c’è u proverbiu chi dici : « Casa è sempre casa ancu s'edda t'ha un tettu di paglia » ? A festa fù trimenda. 

A sera, acciaccatu da a fatica pinsava à ciò ch’eddu m’aviva dettu u parenti à Echaffidre: « Vous voulez une dame ? ». Ma cum’à Edda ùn ci n’era.


Da Colucci/Bottiglioni
1933


25/03/23

XIII

 (À zia...)

Il sol s'oscura
E infin la terra
Il sen dissera 
Pè 'l gran dolor.

Morto è il Signore !
O peccatore
Se tu non piangi
Sei senza cuore.

Vi prego, o Gesù buono 
Per la vostra passione
Darci perdono.

T'aghju purtatu un mazzulettu di violi...

21/03/23

À P.

À tè, l'amicu caru, oghji sparitu, chi sè sempri indi u cori meu. 

"L'acra lingua di i morti si ripiglia sempri, indi una prumessa di vazzina". Andrée Chedid

24/02/23

Shahrazād

"L'ombre est douce et mon maître dort
Coiffé d'un bonnet conique de soie
Et son long nez jaune en sa barbe blanche.

Mais moi, je suis éveillée encore
Et j'écoute au dehors
Une chanson de flûte où s'épanche
Tour à tour la tristesse ou la joie
Un air tour à tour langoureux ou frivole
Que mon amoureux chéri joue

Et quand je m'approche de la croisée
Il me semble que chaque note s'envole
De la flûte vers ma joue
Comme un mystérieux baiser..."

T Klingsor 1903 
In Shéhérazade M.41-2. La flûte enchantée, Ravel.



Vilhelm Hammershoi (1864-1916),
Danish Art Collection 
© TX0006154704, 22 Marzu, 2005


16/02/23

d'Echaffidre Picherandot

Fiffì m'ha scrittu, lettara ricivuta oghji ghjornu,16 di farraghju 1923, in paesi.
Un v'aghju mai intratinutu d'Echaffidre Picherandot, una piccula cunniscienza fatta ind'u 141 esimu, anni e anni fà? Di nomi Echaffidre e di casata Picherandot, « Fiffì » come noi u chjamavani era un omu di meza taglia cù capeddi neri e un ciuffeddu biancu, un visu rossu, rossu, occhji sciarpati e la sò bucciaredda chi pariva tutta quidda d'una donna. Viniva, cù d’altri da quiddi muntagni di u Massiffu Centrale di u Cuntinenti. Avivami spartutu pocu e tuttu cun eddu, cù Linard e tanti altri, avivami...

Valurosu e paurosu era poccu catanu, ma bravacciu.

A sò lettara dicivia:

« Jeudi 2 février 1922,

Salut conscrit, 

Le sergent Talamasca, rencontré à Paris par hasard, m'a donné ton adresse aux Petri Rossi, vu que je voulais m’entretenir avec toi au cas où...

J'espère que tout gaze pour ta pomme.

Je voulais te dire que m'en vients (sic) m'installer en Corse la saison prochaine, car ma moitié est du coin et ses parents parlent d’acheter une quincaillerie sur Ajassio. Une bonne affaire paraît-il. Crois-tu pouvoir qu'on se rencontre, car je sais que tu loge (re-sic) dans patelin pas loin ? Tu me dis vite ? Je te serre la paluche depuis le Puy-de-Dôme.

Ton poteau Fiffì du 141ème. 

EchP »


Dumani, rispundaraghju à volta di lettara. Mancu à dì à Talamasca! Ed Echaffidre, ma chi nomi, pò Echaffidre !!!

Una lettara a mi l’aspittava, ma quista pò micca… In tra me stessu, fendu niccia di scriva in francesu nantu à u fogliu : « Voyez-vous cher fantôme, Echaffidre, lui, se souvient de moi. Et vous, vous souvenez-vous du mois de … des pourpres de sangs crachés, des robes lumineuses, fontaines de vies étreintes, du silence des hommes et du bruit de vos peurs et de, et rien… basta ?!».

M’era seccu l’inchjostru bleu* di la mio pena…(in capu), e m’era vinutu a stizza. Una stizza bleue*, s’eddu ùn si pò dì nera !

In paesi, cum’à sempri l’arrivata di u currieru feci parlà, chi vuleti, è sempri statu cusì.


*Da veda, u bigliettu di u 02/08/1914