"A mimoria è l'avena di u passatu", scriviva P Valery.
"Forza si pudaria da dì chi i tempi sò tre, u passatu, u prisenti (l'avali) e u futuru ; ma à u tantu saria ancu più ghjustu à dì, ci sò tre tempi, l'avali di i cosi passati, u prisenti di i cosi presenti, e l'avali di i cosi da vena. Ssi tre cosi esistani di fatti ind'anima, eiu un li vegu ind'altrò : l'avali di i cosi passati è a mimoria; u prisenti di i cosi prisenti è ciò chi si veda, l'avali di u futuru è l'aspità."
Santu Augustinu, Confessioni, L. XI, cap. XX-26
.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910
28/07/14
Luna e ruvina
À l'usina hani parlatu un momentu di a guerra.
Sabatu era luna nova*, sò rari i luni novi di u sabatu.
Sabatu era luna nova*, sò rari i luni novi di u sabatu.
Sarà veru u pruverbiu chi dici : "Megliu una città in ruvina cà una luna sabatina" ?
*Verità, da : http://pgj.pagesperso-orange.fr/calendar.htm, à ringraziaddu.
*Verità, da : http://pgj.pagesperso-orange.fr/calendar.htm, à ringraziaddu.
27/07/14
Sapori saponi
U luni 26, a mani à cinqu'ori e mezu, mi mandetini à l'usina Felix Eydoux rue d'Eguison à una truttaredda da a me casamata.
Eru ambusciatu pà u mesi interu ! O a scianza, riprinsintatevi a me cuntintezza.
Una mez'ora doppu, à pedi (eru divintatu praticu ind'i carrughji marsegliesi), mi truveti davantu à l'usina.
L'usina ? Ci vuliva à veda ! U bastimentu era tamantu à tuttu u Borgu in Aghjacciu !
U ghjornu fui impiegatu à la découpe, a taglia. Dumani t'hani bisognu di me au marquage, a stampatura. Avaraghju pigliatu in manu guasgi deci tonni, ind'a ghjurnata.
U saponi viniva verdicciu. Ma n'aghju vistu ancu unu turchinu appenna culuritu, accumudatu cu u talcu.
Eru ambusciatu pà u mesi interu ! O a scianza, riprinsintatevi a me cuntintezza.
Una mez'ora doppu, à pedi (eru divintatu praticu ind'i carrughji marsegliesi), mi truveti davantu à l'usina.
L'usina ? Ci vuliva à veda ! U bastimentu era tamantu à tuttu u Borgu in Aghjacciu !
U ghjornu fui impiegatu à la découpe, a taglia. Dumani t'hani bisognu di me au marquage, a stampatura. Avaraghju pigliatu in manu guasgi deci tonni, ind'a ghjurnata.
U saponi viniva verdicciu. Ma n'aghju vistu ancu unu turchinu appenna culuritu, accumudatu cu u talcu.
L'usina F. Eydoux
La forza del destino
A sera, versu 6 ori, ci lincizetimi.
Rigriazeti u me parenti Pitroni, a figliola e Matteu...
Prumissu, ci semi, di truvacci prestu. Un avivu mancu un soldu e Roccu mi dissi :
"Aioccini à pedi, và !"
I carrughji di a villa mi parivani a strada di i steddi. Passetimi davanti à l'amboscia di u corsu Belsunce, prima di cansà à manca versu à u vieux port.
O chi bedda ghjurnata !
"Un sogu micca cà eiu à fighjulà i ziteddi, o Sarrà !" sguiddì Roccu ridendu.
S'era avvistu di tuttu ?! Oh lu bruttu.
"E tu, chi t'è presu ancu i spagnoli ? Un n'avivii nudda à dì ?"
"A povara mamma di mamma era taliana anch'edda e culà, u ghjornu ch'aghju dettu, s'ha persu un ziu. Tonino Verdi si chjamava. È par quista."
Mi dumandava : piaciarani à Mariastedda i me navettes ?
Rigriazeti u me parenti Pitroni, a figliola e Matteu...
Prumissu, ci semi, di truvacci prestu. Un avivu mancu un soldu e Roccu mi dissi :
"Aioccini à pedi, và !"
I carrughji di a villa mi parivani a strada di i steddi. Passetimi davanti à l'amboscia di u corsu Belsunce, prima di cansà à manca versu à u vieux port.
O chi bedda ghjurnata !
"Un sogu micca cà eiu à fighjulà i ziteddi, o Sarrà !" sguiddì Roccu ridendu.
S'era avvistu di tuttu ?! Oh lu bruttu.
"E tu, chi t'è presu ancu i spagnoli ? Un n'avivii nudda à dì ?"
"A povara mamma di mamma era taliana anch'edda e culà, u ghjornu ch'aghju dettu, s'ha persu un ziu. Tonino Verdi si chjamava. È par quista."
Felix Vallotton, Vielle rue de Marseille (1901)
Mi dumandava : piaciarani à Mariastedda i me navettes ?
Vesperi marsigliesi
Sarani statu tre o quatt'ori, avivami guasgi compiu u nostru pranzu, (un mi dumandeti di ciò che noi avivami magnatu ch'un vi la sappariu mancu da dì. Accupatu ch'e eru, à d'altri affari.)
Poi, Mariastedda, sempri edda, ci purtò un beddu brocciu.
Ha dettu cu a sò voci, chi à me m'incantava : "Papa, voici la brousse, je rapporte le sucre, les fraises et l'eau de vie, pour vos invités."
Pinseti chi bedda parodda ch'edda è quista, "l'eau-de-vie" (acqua chi dà a vita; l'acqua di a vita, acqua chi vena da a vita).
Par contu meiu, era a prima volta di a me vita, appostu, chi u francesu mi pariva cusì naturali... Pariva tuttu ch'eddu scurressi.
Infini chi Pitroni, sempri in vena, attacò a siconda partita.
Stà volta vuliva dà u sò contu à i tagliani ("i lucchesi o i babbì " com'eddu i chjama, si dipendi). E dagali !
"Ba ba bum, napulitani...sardi... piemontesi ("impossiblù")... li stessi, tutti... brutta ghjenta... pigliani i nostri soldi... andacciani sò nati... andaciani starani... noi altri, veri marsegliesi, veri... ba ba bum."
Un lu stavu mancu à senta quandi d'un colpu visteti u me Roccu rossu inciapannatu chi mi svighjò :
"Oghji vò fetti a diffarenza tra eddi e noi. Ma quandu, vint'anni fà*, i marsegliesi lampedini tagliani e corsi insemi, ind'u portu cuì, ind'u portu di Marseglia, un fessini, eddi, a diffarenza tra noi e eddi. Aiò o sgiò Zumpiti, conta stu fattu. U ghjornu, c'è statu una trentina di morti, u ghjornu, o sgiò Zumpiti, conta !"
Avariati vistu u me Roccu, imbarazzatu d'avè purtatu u colpu.
E tandu lintò, mal'avisatu : "Ed avà à quali tocca ? Ah, i spagnoli, si, tè, i spagnoli : arrubanni u nostru pani, i nostri impieghi, i nostri fidanzati... i spagnoli !"
"Appuntu, u me ziteddu, appuntu !" Dissi Pitroni, pinsendu chi Rocchu li dessi a raghjò. Tandu, triumfali, com'à l'ogliu soppr'à l'acqua, aghjustò Pitroni : "T'hai a raghjò e in più quissi, in più, arrubani ghjaddi, ghjaddini e legumi ! Ah, com'à i bosci : tumbaddi tutti !"
Pitroni : 2, noi : 0.
Didicatu à tintu Mamadù Saidu Diallo, mortu à 18 anni, annigatu, ind'u portu di Marseglia u venari 10 ghjinnaghju di u 2014, circava à rifughjassi in Francia, puvarettu.
*Di ghjunghju 1881 pà essa precisu.
Poi, Mariastedda, sempri edda, ci purtò un beddu brocciu.
Ha dettu cu a sò voci, chi à me m'incantava : "Papa, voici la brousse, je rapporte le sucre, les fraises et l'eau de vie, pour vos invités."
Pinseti chi bedda parodda ch'edda è quista, "l'eau-de-vie" (acqua chi dà a vita; l'acqua di a vita, acqua chi vena da a vita).
Par contu meiu, era a prima volta di a me vita, appostu, chi u francesu mi pariva cusì naturali... Pariva tuttu ch'eddu scurressi.
Infini chi Pitroni, sempri in vena, attacò a siconda partita.
Stà volta vuliva dà u sò contu à i tagliani ("i lucchesi o i babbì " com'eddu i chjama, si dipendi). E dagali !
"Ba ba bum, napulitani...sardi... piemontesi ("impossiblù")... li stessi, tutti... brutta ghjenta... pigliani i nostri soldi... andacciani sò nati... andaciani starani... noi altri, veri marsegliesi, veri... ba ba bum."
Un lu stavu mancu à senta quandi d'un colpu visteti u me Roccu rossu inciapannatu chi mi svighjò :
"Oghji vò fetti a diffarenza tra eddi e noi. Ma quandu, vint'anni fà*, i marsegliesi lampedini tagliani e corsi insemi, ind'u portu cuì, ind'u portu di Marseglia, un fessini, eddi, a diffarenza tra noi e eddi. Aiò o sgiò Zumpiti, conta stu fattu. U ghjornu, c'è statu una trentina di morti, u ghjornu, o sgiò Zumpiti, conta !"
Avariati vistu u me Roccu, imbarazzatu d'avè purtatu u colpu.
E tandu lintò, mal'avisatu : "Ed avà à quali tocca ? Ah, i spagnoli, si, tè, i spagnoli : arrubanni u nostru pani, i nostri impieghi, i nostri fidanzati... i spagnoli !"
"Appuntu, u me ziteddu, appuntu !" Dissi Pitroni, pinsendu chi Rocchu li dessi a raghjò. Tandu, triumfali, com'à l'ogliu soppr'à l'acqua, aghjustò Pitroni : "T'hai a raghjò e in più quissi, in più, arrubani ghjaddi, ghjaddini e legumi ! Ah, com'à i bosci : tumbaddi tutti !"
Pitroni : 2, noi : 0.
Didicatu à tintu Mamadù Saidu Diallo, mortu à 18 anni, annigatu, ind'u portu di Marseglia u venari 10 ghjinnaghju di u 2014, circava à rifughjassi in Francia, puvarettu.
*Di ghjunghju 1881 pà essa precisu.
26/07/14
Ba ba bum
E Pitroni parlava e s'infiarava da par eddu : "Ba ba bum.. s'eru statu eiu, i bosci... sò ind'u saccu... i sfrascicaremi tutti... in pocchi ghjorni...a guerra... vai chi...à corrani brutta...a guerra, a vinciaremi noi... Ba, ba, bum !"
I sò paroddi vinivani à me ribumbavani, ma u me giarbeddu un li stampavani micca.
Mariastedda, tutta à passi misgini, ci passava i piatti.
Eiu, faccivu niccia d'un fighjuladda, ma parò un vidivu cà edda, e sintivu più forti u sò passu, a sò prasenza, cà a voci di u babbu.
Roccu pariva cummossu di l'argumenti maiò di l'imperatori generali.
Matteu, u figliolu, zittu e bassu, pariva avvezzu à sti impicci.
D'un colpu seccu Pitroni, lampa u sò pugnu nantu à a tola, un bicchieri parti, vola e schiatta tuchendu i pancarè di u sulaghju.
"È cusì, è cusi ch'eddu ci voli à fà ancun'eddi, cusì. Semi d'accordu ?!"
U chjappulumi mi svighjò : avivu fattu, eiu, u viaghju d'ind'a Mariastedda à u babbu cu li bosci à buleghju. Ch'avarà dettu, pò ? Stavu cusi, inzinzatu, bocca aparta.
Roccu stava terrorizatu, Matteu accunsintiva.
Pitroni aviva vintu a partita.
I sò paroddi vinivani à me ribumbavani, ma u me giarbeddu un li stampavani micca.
Mariastedda, tutta à passi misgini, ci passava i piatti.
Eiu, faccivu niccia d'un fighjuladda, ma parò un vidivu cà edda, e sintivu più forti u sò passu, a sò prasenza, cà a voci di u babbu.
Roccu pariva cummossu di l'argumenti maiò di l'imperatori generali.
Matteu, u figliolu, zittu e bassu, pariva avvezzu à sti impicci.
D'un colpu seccu Pitroni, lampa u sò pugnu nantu à a tola, un bicchieri parti, vola e schiatta tuchendu i pancarè di u sulaghju.
"È cusì, è cusi ch'eddu ci voli à fà ancun'eddi, cusì. Semi d'accordu ?!"
U chjappulumi mi svighjò : avivu fattu, eiu, u viaghju d'ind'a Mariastedda à u babbu cu li bosci à buleghju. Ch'avarà dettu, pò ? Stavu cusi, inzinzatu, bocca aparta.
Roccu stava terrorizatu, Matteu accunsintiva.
Pitroni aviva vintu a partita.
23/07/14
Pitroni Imperatori
Quandu nò semi ghjunti in casa, à u primu pianu d'una casa chjuchetta, m'è parsu chi a porta s'aprissi da par edda in una stanza maiò.
C'era u nostru Pitroni chjinatu in un futtogliu chi pariva u papa darettu à una tola appruntata cu a sò tuvaglia bianca e bedd'assistata.
Nanzu chi u salutessimi, subitu si lampò Matteu u figiolu (u frateddu...) ad abbracciassi. Tandu u babbu, in un fracassu di a sò boci (aviva picchjatu, in più, di bastoni nantu u sulaghju): "Matteu, aspetta !!!"(aghu dettu ch'eddu pariva tuttu un papa ma era piuttostu un generali à mughjà i sò ordini in piazza, sì).
Matteu si missi à u garde-à-vous, aspitendu ch'eddu ghjunghjessi un contru-ordini.
À me mi pariva di veda u babbu di Pitroni (zi Petru di i Salvi, dettu cusì : Tarrori). Rinumatu in paesi, cunniscivami i sò infrascatti, ma era un omu bravu e ghjustu.
Infini chi, emi salutatu primu à Pitroni e doppu à u figliolu.
Roccu frimava sticchitu, sticchitu com'a sciappa di u baccalà.
C'era da rida.
C'era da rida, ma Maristedda, edda, un si era anc'à vista. E à me, tardava !
Salutazioni fatti, Pitronu ci inviteti à pusà à tola.
Eddu in punta, eiu à dritta, Roccu à manca, Matteu in faccia à u babbu.
Fendu u contu di i carreghi, vegu chi ni manca una.
Aghju subitu capitu chi cuì l'affari andavani à u l'usu paisanu e chi Mariastedda ci faria u serviziu arrita, cum'à mamma in paesi.
Senti un suffiuareddu. Ed era edda : maestuosa, lighjera, luminosa, e bianca e rossa e nera... di tutti i culori.
Serviva.
C'era u nostru Pitroni chjinatu in un futtogliu chi pariva u papa darettu à una tola appruntata cu a sò tuvaglia bianca e bedd'assistata.
Nanzu chi u salutessimi, subitu si lampò Matteu u figiolu (u frateddu...) ad abbracciassi. Tandu u babbu, in un fracassu di a sò boci (aviva picchjatu, in più, di bastoni nantu u sulaghju): "Matteu, aspetta !!!"(aghu dettu ch'eddu pariva tuttu un papa ma era piuttostu un generali à mughjà i sò ordini in piazza, sì).
Matteu si missi à u garde-à-vous, aspitendu ch'eddu ghjunghjessi un contru-ordini.
À me mi pariva di veda u babbu di Pitroni (zi Petru di i Salvi, dettu cusì : Tarrori). Rinumatu in paesi, cunniscivami i sò infrascatti, ma era un omu bravu e ghjustu.
Infini chi, emi salutatu primu à Pitroni e doppu à u figliolu.
Roccu frimava sticchitu, sticchitu com'a sciappa di u baccalà.
C'era da rida.
C'era da rida, ma Maristedda, edda, un si era anc'à vista. E à me, tardava !
Salutazioni fatti, Pitronu ci inviteti à pusà à tola.
Eddu in punta, eiu à dritta, Roccu à manca, Matteu in faccia à u babbu.
Fendu u contu di i carreghi, vegu chi ni manca una.
Aghju subitu capitu chi cuì l'affari andavani à u l'usu paisanu e chi Mariastedda ci faria u serviziu arrita, cum'à mamma in paesi.
Senti un suffiuareddu. Ed era edda : maestuosa, lighjera, luminosa, e bianca e rossa e nera... di tutti i culori.
Serviva.
Ch'una radica di filetta..
Mantenghi u nostru lettu...
Intreccia, intreccia,
Longa è la nostra treccia,
Comu a radica di leccia,
Abbracemucci...
Abbracemucci o MS !
Intreccia, intreccia,
Longa è la nostra treccia,
Comu a radica di leccia,
Abbracemucci...
Abbracemucci o MS !
Valsa batticori
Ci avvicinetimi di a casa.
Com'avarani fattu sti paroddi à ghjunghjamini in capu ?
Mi sintivu un cori di paglia prontu à brusgià, o li me danni !
Bianca e rossa e sempre sana
À lu son' di la campana,
Si ne và Mariastella
À prega 'n una capella,
Passendu 'n una stradella,
Dove cor'una funtana,
U zefiru à la sulana,
À lu tempu di l'acella.
Maria, Mariastella,
Per me tu sì la più bella,
Stella lucenda à tutt'ori
In celu di lu me cori,
Tu sè per me più graziosa,
Che la rosa muscatosa,
Più cara e più preciosa,
Che la vita Mariastella.
Per te la me canzunella,
Fatta di sogni e d'amori,
Ti manda un basgiù d'amori,
Maria, Mariastella.
(Mariastella, Luciani e Martinelli, cantata da Charles Rocchi, production Vega)
Com'avarani fattu sti paroddi à ghjunghjamini in capu ?
Mi sintivu un cori di paglia prontu à brusgià, o li me danni !
Bianca e rossa e sempre sana
À lu son' di la campana,
Si ne và Mariastella
À prega 'n una capella,
Passendu 'n una stradella,
Dove cor'una funtana,
U zefiru à la sulana,
À lu tempu di l'acella.
Maria, Mariastella,
Per me tu sì la più bella,
Stella lucenda à tutt'ori
In celu di lu me cori,
Tu sè per me più graziosa,
Che la rosa muscatosa,
Più cara e più preciosa,
Che la vita Mariastella.
Per te la me canzunella,
Fatta di sogni e d'amori,
Ti manda un basgiù d'amori,
Maria, Mariastella.
(Mariastella, Luciani e Martinelli, cantata da Charles Rocchi, production Vega)
22/07/14
Ligna 19
"Cumbatti và, o Rò, chi certi volti nun vali."
Sta dumenica dunqua semi partuti da u Vieux Port, emi pigliatu à Canebière à ghjungna à a Prifetura à truvà u tramway.
34 allée Meilhan, culà aghju compru una piccula scatula di navettes (spesii di canistreddi allungati, fatti à a moda marsegliesa) in una bulansgerì (sfrancisumu, chi ci sogu anch'eiu, avà !).
Ligna 19 : Prifetura-La Madrague : Aspitetimi u tram, com'eddi diciani, e c'imbarchetimi. Era a prima volta che pigliavu un trenu cusì, bumbava, ooh... Mi si pariva tuttu d'essa par mari à sulcà l'acqua, à mezu à casi e palazzi, u rumori in più. Nantu à u viaghju fummi scuzzulati e altru à sbrigliuli tuccati.
Sta dumenica dunqua semi partuti da u Vieux Port, emi pigliatu à Canebière à ghjungna à a Prifetura à truvà u tramway.
34 allée Meilhan, culà aghju compru una piccula scatula di navettes (spesii di canistreddi allungati, fatti à a moda marsegliesa) in una bulansgerì (sfrancisumu, chi ci sogu anch'eiu, avà !).
L'aller, 60 soldi m'è custatu. Ma, eiu, eru cuntentu...
Quandu u tram piantò ci truvetimi à in un paisolu (rue Mont-Rose), quantu chi u trenu s'arristessi in piazza à u paesi di i Petri Rossi.
Più insù, c'era una funtanedda à meza strada. A casa di Pitroni (s'eru unestu, mi venaria megliu à di dì, "a casa di Mariastedda") stava accantu à l'Epicerie du Centre (e dagali, cu u francesu !).
Erami ghjunti, infini !
Quandu u tram piantò ci truvetimi à in un paisolu (rue Mont-Rose), quantu chi u trenu s'arristessi in piazza à u paesi di i Petri Rossi.
Più insù, c'era una funtanedda à meza strada. A casa di Pitroni (s'eru unestu, mi venaria megliu à di dì, "a casa di Mariastedda") stava accantu à l'Epicerie du Centre (e dagali, cu u francesu !).
Erami ghjunti, infini !
21/07/14
Dumenica 19 di lugliu 1914
È ghjuntu Roccu à circami. M'ha dettu d'unu chi l'aviva minacciatu sta mani, un certu Cesari, un corsu di A Rizza. Una storia di donni, una storia di nudda.
M'ha dumandatu : "Chi ni pensi ?"
Aghju dettu, eiu, ch'eddu ci vuliva à lascià corra. Chi i cosi attimpati s'arragnavani sempri...
Tandu, eddu, a sà ciò chi mamma diciva ? "Fà ! O sinò, un n'avarè doppu cà da piegna com'à una donna ciò che tu un hai sappiutu tena da omu."*
Eiu, in un suspiru : "Ha dettu cusigna ? Tandu fà da figliolu..." (Ch'avivu da pò dì?)
E pò, emi pigliatu a strada d'induva Pitroni. "Mamma, a diciva sempri, a diciva..." Aò !
*Aixa Fatima, mamma di Boabdil aviva dettu, edda : "Lloras como una mujer, lo que no supiste defender como un hombre."
M'ha dumandatu : "Chi ni pensi ?"
Aghju dettu, eiu, ch'eddu ci vuliva à lascià corra. Chi i cosi attimpati s'arragnavani sempri...
Tandu, eddu, a sà ciò chi mamma diciva ? "Fà ! O sinò, un n'avarè doppu cà da piegna com'à una donna ciò che tu un hai sappiutu tena da omu."*
Eiu, in un suspiru : "Ha dettu cusigna ? Tandu fà da figliolu..." (Ch'avivu da pò dì?)
E pò, emi pigliatu a strada d'induva Pitroni. "Mamma, a diciva sempri, a diciva..." Aò !
*Aixa Fatima, mamma di Boabdil aviva dettu, edda : "Lloras como una mujer, lo que no supiste defender como un hombre."
20/07/14
A ghjitatta
È ghjuntu Roccu. Emi parlatu. M'ha dettu ch'eddu era cuntentu à u garasgiu. M'ha dettu dinò chi Pitroni si dumandava parchi un eru micca passatu, e ch'eddu ci aspitava in casa dumenica à magnà, à meziornu.
Semi stati cusi à fighjulà u mari chi battiva a jetèe (cusì diciva Roccu, sfrancisendu. A parodda era capiscitoghja chi in Aghjacciu certi a chjamavani a ghjittata. Ind'i Rossi, sta parodda un esistiva).
Tandu m'ha dumandatu: "In quantu à te, o Sarrà, è megliu à campà com'à u servu o à fughja com'a u cervu ?"
"E chi ni sogu eiu ? Ma par contu meiu, o Rò, a scelta è stata dighjà fatta... Cervu sò, fughjitu d'in Corsica, ma servu sò, e restu. Vali à dì chi a scelta un è quista."
Semi stati cusi à fighjulà u mari chi battiva a jetèe (cusì diciva Roccu, sfrancisendu. A parodda era capiscitoghja chi in Aghjacciu certi a chjamavani a ghjittata. Ind'i Rossi, sta parodda un esistiva).
Tandu m'ha dumandatu: "In quantu à te, o Sarrà, è megliu à campà com'à u servu o à fughja com'a u cervu ?"
"E chi ni sogu eiu ? Ma par contu meiu, o Rò, a scelta è stata dighjà fatta... Cervu sò, fughjitu d'in Corsica, ma servu sò, e restu. Vali à dì chi a scelta un è quista."
19/07/14
Cappioli
"Appartengu à un paesi chi m'aghju lacatu...
(Veni, tu gnurenti, veni chi ti dissi pianu, pianu, di u paesi,
u purfumu di i boschi, vali a fraula e a rosula insemi.)"
Colette, Les vrilles de la vigne.
(Veni, tu gnurenti, veni chi ti dissi pianu, pianu, di u paesi,
u purfumu di i boschi, vali a fraula e a rosula insemi.)"
Colette, Les vrilles de la vigne.
À ringrazià : pierre-auguste-renoir.org
Mi manca (7)
Mi manca à Mariastedda, i sò labbri à chjarasgia mursicata. (Vegu ch'edda mi cresci l'amicizia par edda).
18/07/14
L'à vena
Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena ?
L'altru ghjornu à l'amboscia m'hani mandatu à fà l'imbarcu d'un battidducciu à vela chi si ni partiva in Corsica (in Bastia, ghjustu appuntu).
Puntili missu e carcatu ch'eddu era, è ghjunta una truppa.
Una truppa, oh, ci vuliva à veda : oh li vistiti, oh li cappeddi di i donni più larghi cà parasoli (...) mi sè parsu ch'eddi parlavani com'à Madama Sintwer (l'inglesa chi era passata ind'a Ghjuvannoni, in piaghja u ghjornu di i vindemii, annu).
Forsi sarani stati inglesi anch'eddi ? Un ci aghju capitu un acca,
Ci vuliva à veda com'eddi s'impiivani u corpu di risa. Scaccanavani, imbriaccati ch'eddi erani da u piacè. U piacè di chi ni ? Andareti voi à sapè... Eiu un la sogu. Un ci aghju capitu un acca.
À u tantu, da cui à cent'anni imbarcarani à migliai cusì, pà a Corsica, tecchji da a risa e da u piacè di piglià u bateddu ?
Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena : cosi d'avali, multiplicati à migliai ?
Quissa, un la sogu. Ma una cosa, quissa, a sogu : A risa abbonda ind'a bocca di i tonti !
L'altru ghjornu à l'amboscia m'hani mandatu à fà l'imbarcu d'un battidducciu à vela chi si ni partiva in Corsica (in Bastia, ghjustu appuntu).
Puntili missu e carcatu ch'eddu era, è ghjunta una truppa.
Una truppa, oh, ci vuliva à veda : oh li vistiti, oh li cappeddi di i donni più larghi cà parasoli (...) mi sè parsu ch'eddi parlavani com'à Madama Sintwer (l'inglesa chi era passata ind'a Ghjuvannoni, in piaghja u ghjornu di i vindemii, annu).
Forsi sarani stati inglesi anch'eddi ? Un ci aghju capitu un acca,
Ci vuliva à veda com'eddi s'impiivani u corpu di risa. Scaccanavani, imbriaccati ch'eddi erani da u piacè. U piacè di chi ni ? Andareti voi à sapè... Eiu un la sogu. Un ci aghju capitu un acca.
À u tantu, da cui à cent'anni imbarcarani à migliai cusì, pà a Corsica, tecchji da a risa e da u piacè di piglià u bateddu ?
Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena : cosi d'avali, multiplicati à migliai ?
Quissa, un la sogu. Ma una cosa, quissa, a sogu : A risa abbonda ind'a bocca di i tonti !
17/07/14
Cunfessioni
Preti Lovichi è un bravu omu, spirituosu à dinò, quissa si sà.
Prima di cunfissà i ziteddi, ha dumandatu un ghjornu à Ghjuvaneddu :
In quantu à te, è megliu à magnà prighendu o prigà magnendu ?
Oh lu me Ghjuvani, persu... ma persu !
A ti conta eddu, a ti conta.
Prima di cunfissà i ziteddi, ha dumandatu un ghjornu à Ghjuvaneddu :
In quantu à te, è megliu à magnà prighendu o prigà magnendu ?
Oh lu me Ghjuvani, persu... ma persu !
A ti conta eddu, a ti conta.
15/07/14
A pera
Si dici ch'edda saria a prima cacciata di Grossu Minutu ziteddu.
"À quali preferisci u me ziteddu ? À babbitu o à mammata ?"
"Ma i dui, listessi !" Dissi Minutu Grossu.
"Ma se tu avissi da dà sta pera, a darii à quali ? À babbitu, à mammata ?"
"A mi la magnariu, eiu, sì !" Fessi u ziteddu.
D'appressu à Motti Risposte e Burle Del Celebre Minuto Grosso, FM Marchi, Paris, 1866, reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
"À quali preferisci u me ziteddu ? À babbitu o à mammata ?"
"Ma i dui, listessi !" Dissi Minutu Grossu.
"Ma se tu avissi da dà sta pera, a darii à quali ? À babbitu, à mammata ?"
"A mi la magnariu, eiu, sì !" Fessi u ziteddu.
D'appressu à Motti Risposte e Burle Del Celebre Minuto Grosso, FM Marchi, Paris, 1866, reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
Un casty(cu) !?
Da a Joliette à ghjunghja à u primu baru c'era una bedda tirata à pedi.
Ghjuvancarlu s'è cumandatu un Capu, tandu aghju dettu listessu (5 soldi, bastunata !).
Aghju attacatu eiu : "Alora, sti nutizii ?"
"L'ultima lettara m'è ghjunta arimani, era Maria, me suredda. Sò nutizii di st'ultimi tre mesi chi t'aghju da dà. T'aghu da fà sapè subitu : mortu, zi Santu Balò, Antoni di Carlonu. Antunietta Prignò si n'è morta anch'edda da a sò malatia di u nasu, "u gattivu mali" ha dettu u duttori Barcuccia, ma sà ancu quistu... Si n'è andata dinò à Mariola. Paulu Sacchetinu, a moglia, t'ha avutu un coppiu : un masciu e una femina. Paula di i Baiò, a to parenta, ha avutu u figiolu, l'hani chjamatu Antoni, pà u ziu in Algeria.
L'alezioni cantunali di Cugno sò stati tronchi e Santiunacci spera à riprisintassi, parò è faticatu. Eccu tuttu ciò chi ti possu dì, l'amicu. A saparè, ma i giandarmi ti cercani, fà attinzioni, mì."
E pò pinserosu, Ghjuvancarlu dumandò : "Dimmi aghja, o Sarrà, un hai intesu nudda di a guerra ?"
Eiu : "Di a guerra, chi guerra? Innò ! Semi à l'imbuschi, semi..."
Ghjuvancarlu : "T'hai a ragiò, vidaremi. Mi ni devu andà. Ti ringraziu o Sarrà e à un di sti ghjorni."
Eiu : "Se Diu u vò, o Ghjuvancà, se Diu u vò. Fà un bon' viaghju, o paisà !"
Ghjuvancarlu s'è cumandatu un Capu, tandu aghju dettu listessu (5 soldi, bastunata !).
Aghju attacatu eiu : "Alora, sti nutizii ?"
"L'ultima lettara m'è ghjunta arimani, era Maria, me suredda. Sò nutizii di st'ultimi tre mesi chi t'aghju da dà. T'aghu da fà sapè subitu : mortu, zi Santu Balò, Antoni di Carlonu. Antunietta Prignò si n'è morta anch'edda da a sò malatia di u nasu, "u gattivu mali" ha dettu u duttori Barcuccia, ma sà ancu quistu... Si n'è andata dinò à Mariola. Paulu Sacchetinu, a moglia, t'ha avutu un coppiu : un masciu e una femina. Paula di i Baiò, a to parenta, ha avutu u figiolu, l'hani chjamatu Antoni, pà u ziu in Algeria.
L'alezioni cantunali di Cugno sò stati tronchi e Santiunacci spera à riprisintassi, parò è faticatu. Eccu tuttu ciò chi ti possu dì, l'amicu. A saparè, ma i giandarmi ti cercani, fà attinzioni, mì."
E pò pinserosu, Ghjuvancarlu dumandò : "Dimmi aghja, o Sarrà, un hai intesu nudda di a guerra ?"
Eiu : "Di a guerra, chi guerra? Innò ! Semi à l'imbuschi, semi..."
Ghjuvancarlu : "T'hai a ragiò, vidaremi. Mi ni devu andà. Ti ringraziu o Sarrà e à un di sti ghjorni."
Eiu : "Se Diu u vò, o Ghjuvancà, se Diu u vò. Fà un bon' viaghju, o paisà !"
13/07/14
Blowing in the wind
Accupatu ch'e eru à nittà a piazza di u molu (chi u ghjornu avivu biuttatu una peniscia di rena, quai de la Joliette), quand'e mi sogu sintitu chjamà : "O Sarrà, o Sarrà !"
Era Ghjuvancarlu, sapeti, Ghjuvancarlu di zia Livia di i Carozzi.
Eiu, stunnatu, vogu, l'abbracciu e dicu : "O masciu Carò, ma chi facci, tu, cuì ci ? Miraculi !"
Eddu, ghjuvanuteddu, ma dighjà tamantu à me : "Pigliu u vapori, U Timgad, stà sera. A sai, facci u serviziu di l'Argentina. M'hani truvatu una piazza à bordu ind'i cucini. E dogu a manu à u capicucinaru."
Eiu : "A chi, ni. induva vai ?"
Ghjuvancarlu :"In Argentina, in America." (L'America, aghju pinsatu tandu à Salvatori, u sardu. Ma chi t'avarani tutti cù sta Merica cuì?)
Eiu : "E stu mestieru ti piacci à te ?"
Tandu eddu : "A saparè, travaglià ci voli à travaglià. In paesi pattivami a fami, a sà cume nò erami in famiglia, fà chi..."
Eiu : "A sapareghju eiu ! À chi ora parti, l'archettu ?"
Eddu : "Sta sera à sett'ori, ci ha da vulè che nò sighimi tutti imbarcati !"
Eiu : "Ci arresta un'ora, veni ancu megu, ti pagu u cafè. Mi cuntarè l'America e se tu t'hai nutizii di u paesi."
"How many roads must a man walk down
Before you call him a man ?"
Blowin' In The Wind, Bob Dylan, 1963, Coumbia label.
Era Ghjuvancarlu, sapeti, Ghjuvancarlu di zia Livia di i Carozzi.
Eiu, stunnatu, vogu, l'abbracciu e dicu : "O masciu Carò, ma chi facci, tu, cuì ci ? Miraculi !"
Eddu, ghjuvanuteddu, ma dighjà tamantu à me : "Pigliu u vapori, U Timgad, stà sera. A sai, facci u serviziu di l'Argentina. M'hani truvatu una piazza à bordu ind'i cucini. E dogu a manu à u capicucinaru."
Eiu : "A chi, ni. induva vai ?"
Ghjuvancarlu :"In Argentina, in America." (L'America, aghju pinsatu tandu à Salvatori, u sardu. Ma chi t'avarani tutti cù sta Merica cuì?)
Eiu : "E stu mestieru ti piacci à te ?"
Tandu eddu : "A saparè, travaglià ci voli à travaglià. In paesi pattivami a fami, a sà cume nò erami in famiglia, fà chi..."
Eiu : "A sapareghju eiu ! À chi ora parti, l'archettu ?"
Eddu : "Sta sera à sett'ori, ci ha da vulè che nò sighimi tutti imbarcati !"
Eiu : "Ci arresta un'ora, veni ancu megu, ti pagu u cafè. Mi cuntarè l'America e se tu t'hai nutizii di u paesi."
Before you call him a man ?"
Blowin' In The Wind, Bob Dylan, 1963, Coumbia label.
Citazioni 36
"Mittimuci da cantu appenna a Salvazioni, impussibuli, ch'arresta ? Un omu, fattu di tutti l'omi, e chi tutti i vali e chi à n'importa quali, vali."
Sartre, les Mots.
Sartre, les Mots.
Puzzicheghju maiò
Dui ghjorni senza mancu un'ora di travagliu, ancu assai chi sta mani à l'amboscia m'ha chjamatu Martin Formingo, sapeti, Martin, u carriteru.
Emi fattu a ghjurnata trem'in dui. U peghju è statu a sera, chi mi ni vulivu andà ind'a Pitroni, ma sò statu impiditu da a puzza di i me panni. Un c'era à fà (strinta di cori).
Vargugnosu un eru, ma... Ch'avaraghju, ma ch'avaraghju anch'eiu ? E mi viniva in mente u surrisu di Mariastedda.
Tandu a sera m'aghju buscu un saccu e cu a sò siguletta aghju fattu bagnà pantalò e camisgia, un' ora, ind'u mari salvatori. U peghu è statu a faddi siccà. Ci saria vulsutu un beddu foccu, ma mancava u legnu. Infini chi aghju poccu durmitu.
Emi fattu a ghjurnata trem'in dui. U peghju è statu a sera, chi mi ni vulivu andà ind'a Pitroni, ma sò statu impiditu da a puzza di i me panni. Un c'era à fà (strinta di cori).
Vargugnosu un eru, ma... Ch'avaraghju, ma ch'avaraghju anch'eiu ? E mi viniva in mente u surrisu di Mariastedda.
Tandu a sera m'aghju buscu un saccu e cu a sò siguletta aghju fattu bagnà pantalò e camisgia, un' ora, ind'u mari salvatori. U peghu è statu a faddi siccà. Ci saria vulsutu un beddu foccu, ma mancava u legnu. Infini chi aghju poccu durmitu.
Notti caldi
"Da u Circeo, à dritta, persu, tra nuvuli, nuvulu puru anch'eddu, solu, solu e luntanu, cu i sò punti acuti tutti tinti di cenara e di fumi nieddu, più in ghjò ind'u chjerchju di a marina, chi si stacca da quiddi ombri di tarraferma, distinta appena da u cielu, si lampavani in una longa curba, finu à passà davant'à l'occhji, cu infilarati di i capanni abbandunati, e à sfrascicassi à manca contru à qualchi rocca maestuosa -u mari impiiva u spaziu, piattu, luccicanti e pò vivu."*
Cusì mi pariva Marseglia, à mè, da l'Estaque, a mani à bon'ora.
* Terracina, Pier Paolo Pasolini, G Einaudi editore, Torino, 1995.
Cusì mi pariva Marseglia, à mè, da l'Estaque, a mani à bon'ora.
* Terracina, Pier Paolo Pasolini, G Einaudi editore, Torino, 1995.
12/07/14
Sol invictus,
Sol de stella
Sol occasum nesciens
Stella semper rutilans
Semper clare
Sicut sidus radium
Profert Virgo filium
Pari forma
Neque sidus radio
Neque mater filio
Fit corrupta...
(O soli natu da una stedda, soli che nun cunnosci tramonti, stedda sempri splendenti, sempri luminosa.
Comu di a stedda u raghju, a Vergina cuncepisci u figliolu, e listessu, ne la stedda di u raghju, ne la madre di u figliolu fù currotta...)
Leatabundus..., innu di a messa di natali, XIIesimu seculu.
Sol occasum nesciens
Stella semper rutilans
Semper clare
Sicut sidus radium
Profert Virgo filium
Pari forma
Neque sidus radio
Neque mater filio
Fit corrupta...
(O soli natu da una stedda, soli che nun cunnosci tramonti, stedda sempri splendenti, sempri luminosa.
Comu di a stedda u raghju, a Vergina cuncepisci u figliolu, e listessu, ne la stedda di u raghju, ne la madre di u figliolu fù currotta...)
Leatabundus..., innu di a messa di natali, XIIesimu seculu.
Afaistu
Bedda pò era Mariastedda, e altru !
E prima di ghjungna in casa di u babbu, sottu à u balcò, aghju intesu, ed era edda e cantava :
"In casa di lu me babbu
Ci cori quattru funtani
Una di lu rossu vinu,
L’altra di lu biancu pani,
Una di l’amor di Diu,
L’altra di la caritani.”
I versetti erani quiddi di u Voceru di Paduva Maria. L'avivu intesu in paesi, ma sta volta pariva chi a sò voci linda e dolci i ricamessi, ssi paroddi. Iè, i ricamessi.
E mi sò vistu parta e pò piglià a strada. Par andà prestamenti in paesi, in sognu. E t'avivu un cirabeddu pienu à fiori di maghju, à sapori di meli, à culori di festi, à gridi zittidini.
O l'incantu di u soli quand'eddu tocca à voi, e chi vi scambia tuttu, e vi porta e poi... Mariastedda.
E prima di ghjungna in casa di u babbu, sottu à u balcò, aghju intesu, ed era edda e cantava :
"In casa di lu me babbu
Ci cori quattru funtani
Una di lu rossu vinu,
L’altra di lu biancu pani,
Una di l’amor di Diu,
L’altra di la caritani.”
I versetti erani quiddi di u Voceru di Paduva Maria. L'avivu intesu in paesi, ma sta volta pariva chi a sò voci linda e dolci i ricamessi, ssi paroddi. Iè, i ricamessi.
E mi sò vistu parta e pò piglià a strada. Par andà prestamenti in paesi, in sognu. E t'avivu un cirabeddu pienu à fiori di maghju, à sapori di meli, à culori di festi, à gridi zittidini.
O l'incantu di u soli quand'eddu tocca à voi, e chi vi scambia tuttu, e vi porta e poi... Mariastedda.
Mariastedda.
Porta u mezaru di u dolu
di a mamma zia Barbarina.
11/07/14
Mudernisimu
Sogu ghjuntu à u portu à dorma ind'a me casamatta ("Ta casemate", dici Roccu)
A mani, à u molu c'erani tre bateddi : dui giaddi fiancu à fiancu, e unu rossu. Unu (u rossu) era appena ghjuntu, quiddu altru (unu di i ghiaddi) partiva u ghjornu pà a Corsica.
Certi volti è beddu u mudernisimu.
Saint Ferreol, prighetti par noi
Saint Ferreol, prighetti par me e paratemi di quiddu mali francesu ! Par piacè.
A sera ch'e vi dicu, sogu passatu muru, muru, strada Venture, vicina à a Strada Saint-Ferreol, e mi scontru, una, pò dui, trè... centu donni.
Parchi e comu mi sò trovu culà, andeti voi à sapè ? Eiu, un la sogu !
Vulivu anch'eiu veda a villa, com'edda era di notti, ma cosi cusigna, un mi l'aspittavu. Aghju scappatu pò, oh... Fila..
Tandu m'è vinutu, in menti, à Tiberu Magnacò, un paisanu di i me anni, oghji incarceratu.
Tamant'omu ch'eddu era Tiberu, pariva tuttu quiddi giganti ch'eddi diciani a sera à u fuconi. Qualchi mal caminu u s'aviva purtatu cui e doppu erani vinuti i gattivi fraquentazioni... fà ch'eddu facciva u "maccu" (veni à dì ch'eddu faciva fà a malavita à parrechji donni).
Stu fattu un mi garbava tantu, ma par me era sempri, e prima di tuttu, u figliolu di zia Mirosa chi partiva a sera da i Minuminali par ghjunghja in paesi e chi si era persu ind'i Mufrali, e chi l'omi erani andati à circà, deda in manu, e pò, ch'eddi s'avivani purtatu in casa, à a mamma, pignendu e mortu di fatica...
Un di sti ghorni andaraghju à vedalu, quandu pudaraghju.
"... À chi t'ha dui facci, è megliu !"
A sera ch'e vi dicu, sogu passatu muru, muru, strada Venture, vicina à a Strada Saint-Ferreol, e mi scontru, una, pò dui, trè... centu donni.
Parchi e comu mi sò trovu culà, andeti voi à sapè ? Eiu, un la sogu !
Vulivu anch'eiu veda a villa, com'edda era di notti, ma cosi cusigna, un mi l'aspittavu. Aghju scappatu pò, oh... Fila..
Tandu m'è vinutu, in menti, à Tiberu Magnacò, un paisanu di i me anni, oghji incarceratu.
Tamant'omu ch'eddu era Tiberu, pariva tuttu quiddi giganti ch'eddi diciani a sera à u fuconi. Qualchi mal caminu u s'aviva purtatu cui e doppu erani vinuti i gattivi fraquentazioni... fà ch'eddu facciva u "maccu" (veni à dì ch'eddu faciva fà a malavita à parrechji donni).
Stu fattu un mi garbava tantu, ma par me era sempri, e prima di tuttu, u figliolu di zia Mirosa chi partiva a sera da i Minuminali par ghjunghja in paesi e chi si era persu ind'i Mufrali, e chi l'omi erani andati à circà, deda in manu, e pò, ch'eddi s'avivani purtatu in casa, à a mamma, pignendu e mortu di fatica...
Un di sti ghorni andaraghju à vedalu, quandu pudaraghju.
"... À chi t'ha dui facci, è megliu !"
09/07/14
A manecchja nera
A quissa pò mì, un mi l'aspittava : à u garasgiu c'è una catrapula ch'eddi chjamani u "te-le-fo-nu". Isiè ni, è cusi : u telefónu. Un vi ni digu nudda.
Avà pò vi spiegu ciò ch'eddu è, una scattula quadratta d'un palmu di largu, un palmu di profundezza, un palmu d'altezza cu soppra a so manecchja nera annantu. Parleti à a scattula e a Voci vi rispondi.
Parini foli, parini ? E parò u fattu è veru e... A manecchja vi parla e sentiti a voci.
È una spesia di scattula com'a quidda di u sgiò Santiunacci, ma a soia cantava... O ciò ch'eddi n'inventani !
"À chi t'ha dui casi ind'una ci piovi" dici u pruverbiu, à u tantu da cui à cent'anni diciarani : "À chi t'ha tre telefoni, n'ha dui in più" ? Andeti voi à sapè.
Avà pò vi spiegu ciò ch'eddu è, una scattula quadratta d'un palmu di largu, un palmu di profundezza, un palmu d'altezza cu soppra a so manecchja nera annantu. Parleti à a scattula e a Voci vi rispondi.
Parini foli, parini ? E parò u fattu è veru e... A manecchja vi parla e sentiti a voci.
È una spesia di scattula com'a quidda di u sgiò Santiunacci, ma a soia cantava... O ciò ch'eddi n'inventani !
"À chi t'ha dui casi ind'una ci piovi" dici u pruverbiu, à u tantu da cui à cent'anni diciarani : "À chi t'ha tre telefoni, n'ha dui in più" ? Andeti voi à sapè.
06/07/14
U garasgiu Mors
Infini chi m'aghju ritruvatu à Roccu cu u sò accentu, a sò risa e i sò maneri cittadineschi.
Ma u più beddu è ch'eddu m'ha truvatu u me parenti Petru Zupinti di i Petri Rossi, dettu Pitronu di i Salvi (u meccanicu), mancu à dì.
Un aghju capitu nudda, m'ha dettu a sò passioni di a meccanica. M'ha dettu dinò d'un amicu aiaccinu, un certu Pappini di Tadda... di u corsu Balsunce... ecc.
Fà chi, m'ha ritruvatu u me parenti Petru, Matteu u figliolu e Mariastedda a suredda (un sappivu mancu ch'edda era nata) !!! E in più s'è truvatu un travagliu culà.
M'hani fattu sapè, à dinò, chi a mamma, zia Barbarina, si n'era morta annu, a tinta. E ch'edda era stata intarrata cuì, in Cuntinenti.
Pitroni travaglia ind'u "garasgiu" Mors (piazza Castellane, 4). Culà, s'accupa di i "peuneux"**(!) è eddu u specialistu.
Nantu à sta fotò si veda, à manca, u sceffu Marcelin (cù a bilusa bianca e u chapeau-melon -a bumbetta- dicivani in villa), l'uvrieri, Mossú* Mors, incustumatu e tecchju di fusi, cù u chapeau-melon neru, chi stà annantu a vittura.
À dritta, ind'u fondu, cù u vilecu neru e a camisgia bianca, darretu à u ziteddu è Pitronu, u nostru.
*"Monsieur", "sgiò" in marsegliesu.
**"U peuneu" saria a rota pneumatica.
Ma u più beddu è ch'eddu m'ha truvatu u me parenti Petru Zupinti di i Petri Rossi, dettu Pitronu di i Salvi (u meccanicu), mancu à dì.
Un aghju capitu nudda, m'ha dettu a sò passioni di a meccanica. M'ha dettu dinò d'un amicu aiaccinu, un certu Pappini di Tadda... di u corsu Balsunce... ecc.
Fà chi, m'ha ritruvatu u me parenti Petru, Matteu u figliolu e Mariastedda a suredda (un sappivu mancu ch'edda era nata) !!! E in più s'è truvatu un travagliu culà.
M'hani fattu sapè, à dinò, chi a mamma, zia Barbarina, si n'era morta annu, a tinta. E ch'edda era stata intarrata cuì, in Cuntinenti.
Pitroni travaglia ind'u "garasgiu" Mors (piazza Castellane, 4). Culà, s'accupa di i "peuneux"**(!) è eddu u specialistu.
À dritta, ind'u fondu, cù u vilecu neru e a camisgia bianca, darretu à u ziteddu è Pitronu, u nostru.
*"Monsieur", "sgiò" in marsegliesu.
**"U peuneu" saria a rota pneumatica.
30/06/14
Roccu, infini...
"Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci, sentu una voci,
Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci chi mi chjama culà"
Cantava Charles Rocchi.
Scuccinavu e à quali mi vegu ?
Roccu, l'aghjaccinu, o caru !
Eiu : "Sò guasgi deci ghjorni ch'un ti vegu e ch'e t'aspettu, o lu bruttu. Ma induva eri ?"
Tandu eddu : "T'aghju da spiega... Ghi, posa, posa."
Sentu una voci, sentu una voci,
Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci chi mi chjama culà"
Cantava Charles Rocchi.
Scuccinavu e à quali mi vegu ?
Roccu, l'aghjaccinu, o caru !
Eiu : "Sò guasgi deci ghjorni ch'un ti vegu e ch'e t'aspettu, o lu bruttu. Ma induva eri ?"
Tandu eddu : "T'aghju da spiega... Ghi, posa, posa."
29/06/14
Mi manca (5)
Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca à Natali cù li sò fantasii. Mi manca à Antò Sgè, u pruffissori, à Roccu. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta, u me ortu in generali. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, a roppa. L'amichi di i Petri Rossi Suprani, quiddi di a Piazza Longa, di a Funtana.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, a Petra Mala, u Muru Barbaru, i Petri Bianchi... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu, di a vuletta... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, a Petra Mala, u Muru Barbaru, i Petri Bianchi... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu, di a vuletta... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
Cummerci
M'avegu chi cuì i cosi vanni in un antru sensu.
Sogu andatu sta sera à cumprami uni pocchi di legumi à fammi a suppa accumudata cu u pezzu di vuletta. Sapeti, quand'e pensu à u paesi, bastava à andà ind'ortu à taglia l'insalata o à caccià un poru o dui. Cuì ci vò un cummerciu par tuttu : c'è u coafforu, l'episserì, a buscerì...
Noi, punnivami l'orti, t'avivami i nostri ghjaddini, cuglivami i castagni, faccivami u pani, tumbavami u purceddu, à Natali u caprettu, l'agneddu par Pasqua... e Ghjilormu Biaduleddu ci tagliava i capeddi ! L'acqua a purtavami da à a funtana, e u vinu d'in piaghja.
Cuì, pari tuttu chi agnunu facci un pezzu di u travagliu di l'altru, com'in Aghjacciu, isiè, ni, com'in Aghjacciu. È tuttu pà u cummerciu, aiò...
Oh, ci voli à veda, parini foli, parini.
Sogu andatu sta sera à cumprami uni pocchi di legumi à fammi a suppa accumudata cu u pezzu di vuletta. Sapeti, quand'e pensu à u paesi, bastava à andà ind'ortu à taglia l'insalata o à caccià un poru o dui. Cuì ci vò un cummerciu par tuttu : c'è u coafforu, l'episserì, a buscerì...
Noi, punnivami l'orti, t'avivami i nostri ghjaddini, cuglivami i castagni, faccivami u pani, tumbavami u purceddu, à Natali u caprettu, l'agneddu par Pasqua... e Ghjilormu Biaduleddu ci tagliava i capeddi ! L'acqua a purtavami da à a funtana, e u vinu d'in piaghja.
Cuì, pari tuttu chi agnunu facci un pezzu di u travagliu di l'altru, com'in Aghjacciu, isiè, ni, com'in Aghjacciu. È tuttu pà u cummerciu, aiò...
Oh, ci voli à veda, parini foli, parini.
A Cannebière
28/06/14
Oghji, dumenica 28 di ghjunghju 1914
È statu una bedda, dolci e calma ghjurnata.
Aghju travagliatu à fà u manuali da 5 ori di mani à 7 ori di sera : Sacchi, tagliola, ponti e mattoni, sò stati i me cumpagni e Francesco Pireddè, u me maestru.
Pianu pianu, tranquiddu, tranquiddu.
Vita assirinata, "Prò ch'edda dura..." diciva, edda, Madama madre.
Aghju travagliatu à fà u manuali da 5 ori di mani à 7 ori di sera : Sacchi, tagliola, ponti e mattoni, sò stati i me cumpagni e Francesco Pireddè, u me maestru.
Pianu pianu, tranquiddu, tranquiddu.
Vita assirinata, "Prò ch'edda dura..." diciva, edda, Madama madre.
Citazioni 35
"A chi un ha soldi, un aghja vogli." Dici u pruverbiu. "Sanità senza quattrini è mezza malatia", dicini i Taliani.
27/06/14
Sighera
Sò parecchji sabati d'avà che sogu partutu d'in Corsica.
Mi dumandu : ch'avariu fattu oghji si mi n'eru statu culà ???
A fini di stu mesi veniva u tempu di a sighera, quiddu di a tribbiera, di a mundera.
Alistritu ch'eddu era u granu, da i donni, u purtavami à macinà à u mulinu di Ghjuvanni Zuccò, soppr'à u Lavu à a Paiana.
Erani ghjorni ricchi, cu l'arrechji pieni à canzoni, à risi, à voci... à spicchi ind'i capeddi, ind'a camisgia.
O, i risati.
Mi dumandu : ch'avariu fattu oghji si mi n'eru statu culà ???
A fini di stu mesi veniva u tempu di a sighera, quiddu di a tribbiera, di a mundera.
Alistritu ch'eddu era u granu, da i donni, u purtavami à macinà à u mulinu di Ghjuvanni Zuccò, soppr'à u Lavu à a Paiana.
Erani ghjorni ricchi, cu l'arrechji pieni à canzoni, à risi, à voci... à spicchi ind'i capeddi, ind'a camisgia.
O, i risati.
L'alistrera di u granu, Simon Damiani, Bastia
26/06/14
Populu Bakete
"A chi s'impiega à rifleta annantu a Corsica, ascimiscia, tandu eiu, aghju cissatu (...)
U presidenti Omaru Bongo, di u populu Bakete, sempri diciva di mè : "Tu sei un Bakete corsu, tu !" *
E tandu saraghju, eiu, un marsigliesu corsu ?
*Intervista di M Tomi, Ch Labbé & O Recasens, Le Point, 19 juin 2014, p 78.
U presidenti Omaru Bongo, di u populu Bakete, sempri diciva di mè : "Tu sei un Bakete corsu, tu !" *
E tandu saraghju, eiu, un marsigliesu corsu ?
*Intervista di M Tomi, Ch Labbé & O Recasens, Le Point, 19 juin 2014, p 78.
La nave va...
A mani, a bon'ora aghju intesu u bateddu, Liamoni, pà Bastia. Era un bateddu vecchju e stravecchju, ancu.
"Cron, cron, cron", feci a sirena.
E la navi curruchjuluta, curnendu, currachjulò e si n'andò.
Filava.
"Cron, cron, cron", feci a sirena.
E la navi curruchjuluta, curnendu, currachjulò e si n'andò.
Filava.
25/06/14
Sugnacciu
O chi sognu !
Aghju vistu appenna, appenna à zia Mariola e darretu à edda c'era Anna-Maria, ma un la pudivu veda, aghju circatu à vedala ma, nò, un valiva à dì.
Aghju vistu appenna, appenna à zia Mariola e darretu à edda c'era Anna-Maria, ma un la pudivu veda, aghju circatu à vedala ma, nò, un valiva à dì.
Milena
Franz Kafka ha dettu : "Scriva una lettara diventa faciuli, e di più in più. Avarà missu ind'u mondu, stu puntu, una cunfusioni tremenda di l'animi ? Pari un discorsu cu fantasimi, cu u fantasimu di quiddu chi riceva a lettara, ma dinò ancu quiddu di se stessu."*
E di u fantasimu di Carulu-Antoni u pidoni, un ha dettu nudda, u tò Kaftà ?
E di u fantasimu di Carulu-Antoni u pidoni, un ha dettu nudda, u tò Kaftà ?
*Da : Franz Kafka, Lettres à Milena, Gallimard, Paris 1988, p 267
24/06/14
À quiddu !
I vegu, mi. I vegu da cui !
Tocca prima à Carulu-Antoni, Carulu-Antoni u pidoni : carta ghjunta è carta subita letta, a sogu.
À cavaddu à Mora, a sò mula, fala da Cuttuli ind'i Petri Rossi agna morti di papa.
Fala sempri à l'iniziu di u mesi, quissa sì, à pagà i pinsioni di i nostri culuniali :
Quidda di zì Carulinu, (chi ha fattu u militaru in Algeria), quidda di zì Tantò (era andatu eddu in Africa "nera" -era cusì ch'eddu diciva), e infini quidda di Duminicheddu, partutu eddu à u Tonchinu. E pò c'è dinò Ghjuvanni, u varghju, chi è statu massi in cuntinenti, e zia Mecca veduva di u settanta.
Lettari o carti pustali, ci n'è poccu e micca in paesi !
Ma è sempri statu à Carulu-Antoni à essa u primu à leghjali. Quissa, a vi possu assigurà.
Falla da Cuttuli e entri in paesi e passa ind'a Ghjuvanpetru di Michisò, un picculu parenti d'eddu. Cullà, i vegu, Carulu-Antoni, carta in manu e spichjetti in punta di nasu, cridendusi qualcosa :
"Oghji t'aghju una carta da purtà in paesi !!!"
Ghjuvanpetru : "Oh, oh, oh, e par quali edda è ?"
"Pà à zia Mineca di Sarratu Fora."
"E cosa c'è scrittu, fammila sapè, aiò!"
"Chers vous tous..."
Tandu Ghjuvanpetru : "Comu è che tu dici ?"
Carulu-Antoni : "Cari, tutti,"
"Tout va bien. Legu, vegu e vi dicu : (tuttu và bè) ! Je vous embrasse, (v'abbracciu). È signatu : "Qui vous savez", (quiddu chi vò sapeti).
Ghjuvanpetru : "Ma quali sarà, ma quali sarà stu "Quiddu" ? Oh, oh, oh ?"
Carulu-Antoni : "Qualchissia chi un si vò micca fà cunnoscia, t'avara i sò raghjò... Qualchissia chi si piatta. Quali sarà, quali sarà... Sarà..?"
"O, và !"
Doppu truvareti à Carulu-Antoni ind'a Petru, e dagali !
E più tardi ind'a zia Michela, torra à Vignali...
Infini chi nanzu à ghjunghja ind'a mamma, ci sarà dighjà qualchi ziteddu beddu infurmatu à purtà nutizia, in casa, di a carta e di i sò scritti...
È cusì in paesi, è cusì, cosi d'altru mondu, cusi.
Tocca prima à Carulu-Antoni, Carulu-Antoni u pidoni : carta ghjunta è carta subita letta, a sogu.
À cavaddu à Mora, a sò mula, fala da Cuttuli ind'i Petri Rossi agna morti di papa.
Fala sempri à l'iniziu di u mesi, quissa sì, à pagà i pinsioni di i nostri culuniali :
Quidda di zì Carulinu, (chi ha fattu u militaru in Algeria), quidda di zì Tantò (era andatu eddu in Africa "nera" -era cusì ch'eddu diciva), e infini quidda di Duminicheddu, partutu eddu à u Tonchinu. E pò c'è dinò Ghjuvanni, u varghju, chi è statu massi in cuntinenti, e zia Mecca veduva di u settanta.
Lettari o carti pustali, ci n'è poccu e micca in paesi !
Ma è sempri statu à Carulu-Antoni à essa u primu à leghjali. Quissa, a vi possu assigurà.
Falla da Cuttuli e entri in paesi e passa ind'a Ghjuvanpetru di Michisò, un picculu parenti d'eddu. Cullà, i vegu, Carulu-Antoni, carta in manu e spichjetti in punta di nasu, cridendusi qualcosa :
"Oghji t'aghju una carta da purtà in paesi !!!"
Ghjuvanpetru : "Oh, oh, oh, e par quali edda è ?"
"Pà à zia Mineca di Sarratu Fora."
"E cosa c'è scrittu, fammila sapè, aiò!"
"Chers vous tous..."
Tandu Ghjuvanpetru : "Comu è che tu dici ?"
Carulu-Antoni : "Cari, tutti,"
"Tout va bien. Legu, vegu e vi dicu : (tuttu và bè) ! Je vous embrasse, (v'abbracciu). È signatu : "Qui vous savez", (quiddu chi vò sapeti).
Ghjuvanpetru : "Ma quali sarà, ma quali sarà stu "Quiddu" ? Oh, oh, oh ?"
Carulu-Antoni : "Qualchissia chi un si vò micca fà cunnoscia, t'avara i sò raghjò... Qualchissia chi si piatta. Quali sarà, quali sarà... Sarà..?"
"O, và !"
Doppu truvareti à Carulu-Antoni ind'a Petru, e dagali !
E più tardi ind'a zia Michela, torra à Vignali...
Infini chi nanzu à ghjunghja ind'a mamma, ci sarà dighjà qualchi ziteddu beddu infurmatu à purtà nutizia, in casa, di a carta e di i sò scritti...
È cusì in paesi, è cusì, cosi d'altru mondu, cusi.
23/06/14
Carta signata
Oghji aghju inviatu una carta pustali à mamma e à i mei, in casa.
Aghju scrittu :
Chers vous tous,
Tout va bien !
Je vous embrasse.
Un aghju micca signatu (d'un fammi cunnoscia), ma aghju marcatu à a fini :
" Qui vous savez."
Aghju scrittu :
Chers vous tous,
Tout va bien !
Je vous embrasse.
Un aghju micca signatu (d'un fammi cunnoscia), ma aghju marcatu à a fini :
" Qui vous savez."
21/06/14
Simila similibus
Circavu à Roccu, ma nienti. Dui ghjorni senza nutizii. "Un vali à ziffulà se l'asinu un vò bia. E chi, à chi vò fà a barba à i sumeri perda u tempu e u saponi" dicivani i nostri vecchji. "Asinus in uguento" dicivani eddi, i latini.
Lingua franca
Oghji è statu riposu pà i me me ossi, senza travagliu alcunu e ne mancu un pesciu da piscà. Toccu a sera, cuma sempri, magnai ind'a Simona.
Vensi un andacianu famitu e sbaiuccatu, u tintu. Dumandò, tandu, un piattu, purghjendu una midaglia di paccuttiglia di Santa Maria.
Subitu Simona feci, rifiutendu a sò muneta : "Vè, stoge, sian poulit, què ! Va jouer avec tes tarraillettes, va !"*
Tandu l'omu adumbarciò i sò stacchi, à fà veda ch'eddu un aviva nudda, nudda.
Eiu (fendu da signori) : "Tè, o Simò, è a meia."
O u tipu, cuntenti pò, oh... Inghjuttò a sò suppa in quattru e tre setti. Ancu quistu, o ghjenti, t'aviva una fami vecchja.
Un semi cà famiti, schiavi, adduniti da a fami e purtati da edda, cuì.
Saremi i soli ?
U famitu nomi t'aviva e Ussin Ferracuto si chjamava.
E pinsai, tandu eiu, andeti à sapè, à u ghjoccu d'accaccatta ferraù, forza u cunnusciariati (cusì si diciva d'una cosa di poccu valori)?
"Accaccatta ferraù !
Quantu ne voli di ssu ferraù ?
Un dini e un dinà,
Un crocculu di balestrà;
A quali in manu spignarà,
Bocca e nasu tignarà."**
Passani i ghjorni, passani l'ori e eiu stogu.
*da, Dictionnaire du marseillais, dighjà numatu.
**Felice M Marchi, Motti risposte e burle del celebre Minuto Grosso, p79, Parigi, 1866- Reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
Vensi un andacianu famitu e sbaiuccatu, u tintu. Dumandò, tandu, un piattu, purghjendu una midaglia di paccuttiglia di Santa Maria.
Subitu Simona feci, rifiutendu a sò muneta : "Vè, stoge, sian poulit, què ! Va jouer avec tes tarraillettes, va !"*
Tandu l'omu adumbarciò i sò stacchi, à fà veda ch'eddu un aviva nudda, nudda.
Eiu (fendu da signori) : "Tè, o Simò, è a meia."
O u tipu, cuntenti pò, oh... Inghjuttò a sò suppa in quattru e tre setti. Ancu quistu, o ghjenti, t'aviva una fami vecchja.
Un semi cà famiti, schiavi, adduniti da a fami e purtati da edda, cuì.
Saremi i soli ?
U famitu nomi t'aviva e Ussin Ferracuto si chjamava.
E pinsai, tandu eiu, andeti à sapè, à u ghjoccu d'accaccatta ferraù, forza u cunnusciariati (cusì si diciva d'una cosa di poccu valori)?
"Accaccatta ferraù !
Quantu ne voli di ssu ferraù ?
Un dini e un dinà,
Un crocculu di balestrà;
A quali in manu spignarà,
Bocca e nasu tignarà."**
Passani i ghjorni, passani l'ori e eiu stogu.
Ussin Ferracuto
Da: AD Val de Marne
**Felice M Marchi, Motti risposte e burle del celebre Minuto Grosso, p79, Parigi, 1866- Reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
20/06/14
L'ha detta Matteu
Pinsavu, arisera à Matteu d'A. chi dici sempri :"Corcia è quidda famiglia chi t'ha u bè e un si n'ha piglia". Saremi tutti cusigna ?
Inscription à :
Articles (Atom)