À a Corsica.
O madri cara,
Tu chjami li tò figlii,
Unu è sepoltu,
E l'altru ind'i periglii.
A tò voci più nun sentu,
Ne menu li tò cunsigli.
Prega l'agnulu custodiu,
Chi a morti nun lu pigli.
JB Marcaggi, Les chants de la Mort et de la Vendetta de la Corse, p 332, Perrin, Paris 1898
.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910
12/08/14
Sancta Clara
U ghjornu innanzu, c'è statu qualchi cummandanti à dì : "La frontière ! Allons les enfants, en avant et vive la France ! "* Stu tontu, salutava a vittoria, ch'avivami dà varcà a ligna di a cunfina.
"Vive la France" e "mortu à Francescu", e s'eddu un c'era cà eddu...
Erami tribbulati. Talmasca, eiu, Olive e s'astri...
Sò ghjunti in quattru à piglià i corpi cu una diligenza à quattru cavaddi marcatu d'una bandera bianca cu a sò croci, rossa.
Ghjesù, Ghjiseppu, Maria, Santissimu Sacramentu ora tutti in cumpagnia, aiuttatecci. Prighemi !
"Vive la France" e "mortu à Francescu", e s'eddu un c'era cà eddu...
Erami tribbulati. Talmasca, eiu, Olive e s'astri...
Sò ghjunti in quattru à piglià i corpi cu una diligenza à quattru cavaddi marcatu d'una bandera bianca cu a sò croci, rossa.
Ghjesù, Ghjiseppu, Maria, Santissimu Sacramentu ora tutti in cumpagnia, aiuttatecci. Prighemi !
11/08/14
In, sangui
U varmu è ind'a petra,
U preti è in a zennica,
U sali è ind'a zucca,
I soldi ini stacca,
U viziu, eddu, è in corpu,
L'acqua devi essa in bocca,
A bigota è in ghjesgia,
Nò semi in tempu di guerra,
E a badda è in capu.
Chi, sangui di i petri, un si ni caccia, è vera.
U preti è in a zennica,
U sali è ind'a zucca,
I soldi ini stacca,
U viziu, eddu, è in corpu,
L'acqua devi essa in bocca,
A bigota è in ghjesgia,
Nò semi in tempu di guerra,
E a badda è in capu.
Chi, sangui di i petri, un si ni caccia, è vera.
U duveri di mora
Noi dicivami Lagarde, i bosci eddi, Gerden.
A notti l'emi passata culà.
Ancun' certu Olive, emi inguttupatu u corpu di Francescu ind'u sò cappottu e l'emi missu nantu à un catralettu, chi quachi brancardieri u purtessi in darretu, dumatina. Avivu fattu un poccu di frasca ch'eddu stighi megliu cusì.
Da sett'ori e mezu à mezanotti emi pruvatu à rinfurzà i difesi di u paesi. Ci voli à di dì ch'erami passati da culanda di a fruntiera, erami annantu à i tarra chi i Prussiani ci avivani presi ind'u settanta. À meza notti passatu durmivu. Aghju ripigliatu a vardia à 3 ori di mani : nudda, u campu era tranquiddu, i prussiani s'erani ritirati.
Pinsava, eiu, à a povara mamma e à u povaru babbu di stu Pughjulincu, mortu cuì... Par chi ni ?
U duveri, aviva fattu u sò duveri.
Dunqua, era di mora cuì, u sò duveri, a bedda affara...
Un si ni pudiva mora, tranquiddu, in paesi ?
A notti l'emi passata culà.
Ancun' certu Olive, emi inguttupatu u corpu di Francescu ind'u sò cappottu e l'emi missu nantu à un catralettu, chi quachi brancardieri u purtessi in darretu, dumatina. Avivu fattu un poccu di frasca ch'eddu stighi megliu cusì.
Da sett'ori e mezu à mezanotti emi pruvatu à rinfurzà i difesi di u paesi. Ci voli à di dì ch'erami passati da culanda di a fruntiera, erami annantu à i tarra chi i Prussiani ci avivani presi ind'u settanta. À meza notti passatu durmivu. Aghju ripigliatu a vardia à 3 ori di mani : nudda, u campu era tranquiddu, i prussiani s'erani ritirati.
Pinsava, eiu, à a povara mamma e à u povaru babbu di stu Pughjulincu, mortu cuì... Par chi ni ?
U duveri, aviva fattu u sò duveri.
Dunqua, era di mora cuì, u sò duveri, a bedda affara...
Un si ni pudiva mora, tranquiddu, in paesi ?
A fruntiera à Xures à 5 chilometri da Lagarde
10/08/14
10 d'aostu 1914, Lagarde, sett'ori di sera
Aghu intesu "pifffa". U soffiu di a badda.
Francescu u Pughjulincu si n'è falatu seccu. Mi stava accantu. Un aghju circatu mirè, chi mi sogu subitu avvistu ch'eddu era statu tombu à u primu colpu, à a prima fucilata. Una badda in fronti, à dritta, appenna soppr'à l'occhju. Sarà qualchi fucilieru numicu imbuscattu.
Mi sò lampatu guasgi sottu à eddu d'un essa anch'eiu sottu à u focu tudescu.
Ha fattu : "Umfa...",
Francescu u Pughjulincu si n'è falatu seccu. Mi stava accantu. Un aghju circatu mirè, chi mi sogu subitu avvistu ch'eddu era statu tombu à u primu colpu, à a prima fucilata. Una badda in fronti, à dritta, appenna soppr'à l'occhju. Sarà qualchi fucilieru numicu imbuscattu.
Mi sò lampatu guasgi sottu à eddu d'un essa anch'eiu sottu à u focu tudescu.
Ha fattu : "Umfa...",
e s'è addurmintatu par u sempri in quidda ciangaglia Meurthe-e-Moselana. Vicinu, c'era un muru da pudemi piattà e tandu aghju rampicatu à mettami à l'ascosu e l'aghju tiratu vicinu à me. Pinsedi : U tintu, ha campatu sempri a risa in bocca e sta volta a badda in capu... a ragana pò, u silenziu.
Francescu è statu lu primu a mora. Un ha avutu da veda à Lagarde nostra.
Ma chi vita è, quista ?
O Sa Laren' preghi par eddu, par noi, senza vinu ne friteddi...
Francescu è statu lu primu a mora. Un ha avutu da veda à Lagarde nostra.
Ma chi vita è, quista ?
O Sa Laren' preghi par eddu, par noi, senza vinu ne friteddi...
René Magritte, La Mémoire (1948)
Guerra
Guerra, guèrra, guèrru, guera, verra : [wɛrra] n. f, plur. guerre, guerri, guerra.
1. Lutta armata aparta e dicchjiarata tra dui o più Stati (av. 1294, B Latini e Folcacchiero de' Folcacchieri, in Monaci 113): Lutta armata contru à l'oppressori ; guerra di liberazioni, a guerra mundiale, guerra di u quatordici. Quista è detta : "guerra di fora".
2. Usi estens.:
a. G. civile o cittadina o intestina o interna, combattuta tra i cuncittadini di u stessu statu divisu in fazioni, è detta "guerra d'indrentu".
b. G. fredda (calcu dell’ingl. cold war)
c. ant. o poet. cumbattimentu, cuntrastu (1313-19, Dante ; come "turmentu amorosu."
d. Vindetta, statu di discordia frà dui o parecchji parsoni, famiglii : mettesi in guerra contru à qualchid'unu, à qualchid'uni.
> Sin. : lotta armata, cunfrontu, cunflagrazioni, ostilità, stragiu.
> Ant. : paci.
> Pruv. : "Bella, horrida bella", Oraziu. "Guerra incuminciata, infernu scatinatu" ; "Guerra, pesta e caristia vanni sempri in cumpania".
> Abbrev. : W, gu.
> Abbrev. : W, gu.
> Cit. : "Morrte, perché m'ai fatta si gran guerra." Giacomino Pugliese (1210-1266);
"In la Grand Guerra nascianu miraculi di stracci" Santu Casta u Ingallaratu 2011; "Vanità dei beni della fortuna per li quali il mondo ribuffa, s'azzuffa, fà guerra, si batti". Dante Alighieri, Divina Comedia, l'Inferno, cap. VII.
Ini sancritu, a guerra è, युद्ध yuddha, veni à dì : "desideriu d'avè più vacchi".
"In la Grand Guerra nascianu miraculi di stracci" Santu Casta u Ingallaratu 2011; "Vanità dei beni della fortuna per li quali il mondo ribuffa, s'azzuffa, fà guerra, si batti". Dante Alighieri, Divina Comedia, l'Inferno, cap. VII.
Ini sancritu, a guerra è, युद्ध yuddha, veni à dì : "desideriu d'avè più vacchi".
# Germ. wërra, "micci" dà ligà à l'ant.-altu ted. (Fir-)wërran "avviluppà". Pà i raghjò di l'abbandonnu in tuttu a Romània di a parrodda currispondenti lat. bēllum, si pò piglià in contu l'ipotesi chi "la sostituzione ci mostra il prevalere del disodinato modo di combattere dei Germani sull' ordinato bellum dei Romani" (Migl. St lin. 78). Cfr. G. Rohlfs, Romanische Sprachgeographie, München, 1971, pp. 111-112 e carta n.51. (1)
Da e à ringraziaddi :
A mimoria paisana.
Dizziunarii :
Corsi : u Ceccaldi, u Falcucci, u Filippini, u Maiò, u Marchetti, u Sicurani
Taliani : (1) DELI, Zanichelli ; Il grande dizionario dei proverbi italiani, Zanichelli. La poesia italiana del medio evo, Desclée de Brouwer. Renzo Tosi, Dizionario delle sentenze latine e greche. Rizzoli libri, Milano, 1991
Francesi : Dictionnaire historique de la langue française, Robert, 2011.
Siti di u web :
http://infcor.adecec.net;
09/08/14
Dumani
Dumani è festa in paesi.
Dumani è Sa Larenti come nò dimmi, noi. San Larenzu, dicini certi.
Mi sò sempri piacciuti, à me, ssi ghjorni festivi, falavami da i Petri bianchi. Messa, tiru à u ghjaddu, prucessiò furmata à doppiu stolu, dinò messa, basgi à u santu, questula, frisgetti rossi e giaddi (n'aghju sempri unu ini stacca)... Dicini ch'ind'i tempi davani ancu panioli binedetti (com'à quiddi di a Sant'Antoni). Dicivani dinò ch'u tiru à u ghjaddu si facciva ancu par Pasqua ? Mutani i tempi...
A sera chjami e rispondi.
Santu Biasgichinu vinciva sempri chi t'aviva l'estru e a sò musa sempri era in vena. Attaccava lestru, lestru :
Prò semi stati à li ghjocchi,
Or' tucchemi à li canti,
Sa Laren' è ghjornu santu !
E si qualchi d'unu risponda,
Ch'eddu mi fussi ghjustu accantu
Ha da senta par ssi sponda
La me musa fiaricanta
Linguifini parodda chjara,
E chi tutt'agnunu incanta...
Qualchi fucilati, e cumpivami a nuttata à mora, tecchji à friteddi e vini di piaghja. Trimavani i casi.
Dui, mila, mila, mila !
Ottu par ottu !..
Mora, muredda ! "U numaru cinqui s'era surpatu u puteri signadori di a manu sparta, divintò dinò anch'eddu u incantu da parà "l'occhju" (Westermarck)"*. A mani frimavami arrighiti o megliu, à voci mancu appenna.
A cota 283 era in vista, ci semi...
*H. Camps-Fabrer et M. Morin-Barde, « Amulette », in Encyclopédie berbère, 4 | Alger – Amzwar [En ligne], mis en ligne le 01 décembre 2012, consulté le 11 août 2014. URL : http://encyclopedieberbere.revues.org/2487
Dumani è Sa Larenti come nò dimmi, noi. San Larenzu, dicini certi.
Mi sò sempri piacciuti, à me, ssi ghjorni festivi, falavami da i Petri bianchi. Messa, tiru à u ghjaddu, prucessiò furmata à doppiu stolu, dinò messa, basgi à u santu, questula, frisgetti rossi e giaddi (n'aghju sempri unu ini stacca)... Dicini ch'ind'i tempi davani ancu panioli binedetti (com'à quiddi di a Sant'Antoni). Dicivani dinò ch'u tiru à u ghjaddu si facciva ancu par Pasqua ? Mutani i tempi...
A sera chjami e rispondi.
Santu Biasgichinu vinciva sempri chi t'aviva l'estru e a sò musa sempri era in vena. Attaccava lestru, lestru :
Prò semi stati à li ghjocchi,
Or' tucchemi à li canti,
Sa Laren' è ghjornu santu !
E si qualchi d'unu risponda,
Ch'eddu mi fussi ghjustu accantu
Ha da senta par ssi sponda
La me musa fiaricanta
Linguifini parodda chjara,
E chi tutt'agnunu incanta...
Qualchi fucilati, e cumpivami a nuttata à mora, tecchji à friteddi e vini di piaghja. Trimavani i casi.
Dui, mila, mila, mila !
Ottu par ottu !..
Mora, muredda ! "U numaru cinqui s'era surpatu u puteri signadori di a manu sparta, divintò dinò anch'eddu u incantu da parà "l'occhju" (Westermarck)"*. A mani frimavami arrighiti o megliu, à voci mancu appenna.
A cota 283 era in vista, ci semi...
*H. Camps-Fabrer et M. Morin-Barde, « Amulette », in Encyclopédie berbère, 4 | Alger – Amzwar [En ligne], mis en ligne le 01 décembre 2012, consulté le 11 août 2014. URL : http://encyclopedieberbere.revues.org/2487
Cota 283
Versu cinqui ori di mani emi francatu una ligna d'artigleria di i nostri.
O ci voli à veda i cannoni, certi pezzi !
L'omi erani pronti à tirà, l'avemi salutati e emi capulatu, più indà, versu à i ligni di i prussiani.
Cavaddi, à tiraddi tutti sti cannoni ch'e vi dicu, ci n'era più cà u ghjornu di a San Brancaziu in Aghjacciu, pinseti ! Sintivati i mulatteri, runcineri, sunnaglieri...
Dipoi chi sogu ghjuntu in sti Francii aghju imparatu ciò chi parlà pinzutu vò dì : i "u" i diciani "ü". Diciani : "Hue !" (difficiuli) par di dì : "Iò !", "la lune", par "luna", "la prune" (a prugnula)... "l'obus", "il a bu" (ha bittu).
Aghju dinò imparatu "l'eu" (quistu, ancu più difficiuli) : "i peuneux", "malheureux", "peureux" (paurosu)... Mì à eux, ces bleus !
L'"an" i diciani "an", è cusì, chi vuleti.
Aghju imparatu dinò parrechji paroddi francesi. Ma i nomi di i paesi, quista è un antra affara.
Marchjavami versu a cota 283.
O ci voli à veda i cannoni, certi pezzi !
L'omi erani pronti à tirà, l'avemi salutati e emi capulatu, più indà, versu à i ligni di i prussiani.
Cavaddi, à tiraddi tutti sti cannoni ch'e vi dicu, ci n'era più cà u ghjornu di a San Brancaziu in Aghjacciu, pinseti ! Sintivati i mulatteri, runcineri, sunnaglieri...
Dipoi chi sogu ghjuntu in sti Francii aghju imparatu ciò chi parlà pinzutu vò dì : i "u" i diciani "ü". Diciani : "Hue !" (difficiuli) par di dì : "Iò !", "la lune", par "luna", "la prune" (a prugnula)... "l'obus", "il a bu" (ha bittu).
Aghju dinò imparatu "l'eu" (quistu, ancu più difficiuli) : "i peuneux", "malheureux", "peureux" (paurosu)... Mì à eux, ces bleus !
L'"an" i diciani "an", è cusì, chi vuleti.
Aghju imparatu dinò parrechji paroddi francesi. Ma i nomi di i paesi, quista è un antra affara.
Marchjavami versu a cota 283.
Carta di u statu maghjori. Geoportail.gouv.fr
Bula
Bula ind'u luntanu, bula u trenu di s'ultimi luciori,
Suldati abbambanati, a tò baldanza scuzzula,
S'inchjinani i coddi, u sò fronti sbussula
Musca adori di tabaccu, di lana e sudori.
Comment vous regarder, sans voir vos destinées ?
Aragon, Le roman inachevé, 1956
Suldati abbambanati, a tò baldanza scuzzula,
S'inchjinani i coddi, u sò fronti sbussula
Musca adori di tabaccu, di lana e sudori.
Comment vous regarder, sans voir vos destinées ?
Aragon, Le roman inachevé, 1956
Sargenti Talmasca
Marchjavami e pinsavu, ma comu sarà che nò semi ghjunti insin'à cui ?
Vezelise, un pari mancu u nomi d'una villa, Vezelise...
U trenu capiscu : un tipu dà l'ordini, u trenu muta via e suvita a sò strada. Basta à infurra u carboni. Quista sì. U tipu chi guverna u trenu t'avarà carti, telefonu, cumandi pà i focchi di a circulazioni e pò u facci andà induva eddu vò ch'eddu voghi. E pò, un trenu, un è nudda. Nienti altru cà una massa d'acciaghju cun tipu indrentu chi cunducci siconda à l'ordini ghjà dati.
U trenu, capiscu.
Ma noi altri ?
Ascimitti da u vinu, da i canti e da ssi basgi dunneschi, da vistiti carnavaleschi, cu l'arnesi fucileschi, quali sarà à aveci mandati cuì ?
Ci truvemi pettu à pettu cu un'armata numica, quissa, sì.
E eddi com'avarani fatti à ghjunghja insin'à cui ? Un mi rispondeti micca "cu u trenu" chi quista a sogu.
Com'avarani fattu à ghjunghja e truvaci tutti cuì ?
Quali ci sarà à dà st'ordini superiori, e chi semi tutti, ascimitti che no semi, cuì à suvità.
A sogu m'eti à dì "u destinu" ("Natu u fantinu, scrittu u destinu". "Ciò chi hè scrittu in celi, in tarra segui". "Natu a parsona, natu u distinu". "À chi nasci, pasci..." A sogu, i cunnoscu sti detti e sti contradetti), o m'aveti ancu da dì, puru, a "mala sorti".
Forza ?
Eru cuì à mezu à a piazza à a esgia e mi dumandavu quali eddu era à avemi cumandatu d'essa cuì sta sera. Comu sarà che no semi cuì ? Rispundeti... se vò a sapetti.
"Talmasca !"
Talmasca ? Talmasca, à u tantu, isiè, sarà statu eddu.
Sargenti Talmasca, suldatu Sarratu fora, à vostru cumandu !
Vezelise, un pari mancu u nomi d'una villa, Vezelise...
U trenu capiscu : un tipu dà l'ordini, u trenu muta via e suvita a sò strada. Basta à infurra u carboni. Quista sì. U tipu chi guverna u trenu t'avarà carti, telefonu, cumandi pà i focchi di a circulazioni e pò u facci andà induva eddu vò ch'eddu voghi. E pò, un trenu, un è nudda. Nienti altru cà una massa d'acciaghju cun tipu indrentu chi cunducci siconda à l'ordini ghjà dati.
U trenu, capiscu.
Ma noi altri ?
Ascimitti da u vinu, da i canti e da ssi basgi dunneschi, da vistiti carnavaleschi, cu l'arnesi fucileschi, quali sarà à aveci mandati cuì ?
Ci truvemi pettu à pettu cu un'armata numica, quissa, sì.
E eddi com'avarani fatti à ghjunghja insin'à cui ? Un mi rispondeti micca "cu u trenu" chi quista a sogu.
Com'avarani fattu à ghjunghja e truvaci tutti cuì ?
Quali ci sarà à dà st'ordini superiori, e chi semi tutti, ascimitti che no semi, cuì à suvità.
A sogu m'eti à dì "u destinu" ("Natu u fantinu, scrittu u destinu". "Ciò chi hè scrittu in celi, in tarra segui". "Natu a parsona, natu u distinu". "À chi nasci, pasci..." A sogu, i cunnoscu sti detti e sti contradetti), o m'aveti ancu da dì, puru, a "mala sorti".
Forza ?
Eru cuì à mezu à a piazza à a esgia e mi dumandavu quali eddu era à avemi cumandatu d'essa cuì sta sera. Comu sarà che no semi cuì ? Rispundeti... se vò a sapetti.
"Talmasca !"
Talmasca ? Talmasca, à u tantu, isiè, sarà statu eddu.
Sargenti Talmasca, suldatu Sarratu fora, à vostru cumandu !
U ghjornu chi Bocchineru (Talmasca) ridiva.
08/08/1914
Prospera fortuna !
Départ de Marseille à sett'ori di sera. Avignon, Le Teil, (doppu durmivu. Ancu assai chi Talmasca marca tuttu !), Givors, Lyon-Vaise, Mâcon, Chalon, Dijon, Is-sur-Till, Chalindrey, Neufchâteau, Vezelise.
Avaremi missu più di 18 ori. In più c'era ancu da perdasi ancu certi nomi !
Ci vuliva à veda a ghjenti ci inviavani fiori, bombò, vi faccivani bia, magnà.
Cantavani a Marsegliesa : " Allons enfants de la patrie... Aiò, ziteddi..."
Erami noi, eroi vivi, custreti d'andà à mora, a bedda affara !
Vezelise, anh, anh ! Pinseti, oh, tre casi e un forru !
Francescu, facciva u tontu, à parà a sorti ?
"Dicu à te, dicu à te :
Salutu e viziu, salutu e viziu !
Da Scalindrè, da Scalindrè,
À ghjunghja à Veseliziu !
A mani un cafè,
A sera chi deliziu !"
Avaremi missu più di 18 ori. In più c'era ancu da perdasi ancu certi nomi !
Ci vuliva à veda a ghjenti ci inviavani fiori, bombò, vi faccivani bia, magnà.
Cantavani a Marsegliesa : " Allons enfants de la patrie... Aiò, ziteddi..."
Erami noi, eroi vivi, custreti d'andà à mora, a bedda affara !
Vezelise, anh, anh ! Pinseti, oh, tre casi e un forru !
Francescu, facciva u tontu, à parà a sorti ?
"Dicu à te, dicu à te :
Salutu e viziu, salutu e viziu !
Da Scalindrè, da Scalindrè,
À ghjunghja à Veseliziu !
A mani un cafè,
A sera chi deliziu !"
Vezelise, Meurthe et Moselle (!)
08/08/14
Gara
À a povara Ghj. S
"U rumanzu comencia in una gara ferroviaria, a lucumutiva sbuffuleghja, uni ziffulu di pistoni copra l'apertura di u capitulu, un nuvulu di fumi piatta una parti di ssi primi ligni. Ind'adori di a gara passa una vintata d'adori di u buffet di a gara. C'è qualchisia chi fighjula à traversu à i vetri impagnati, apri a porta à vetri di u bar, è tuttu nebbiosu, ancu indrentu, comu vistu da occhji bagliuli, ancu puru occhji rossi scaldati da i graneddi di u carboni. Sò i pagini di u libru à essa impagnati com'à i vetri d'un vecchju trenu, è nantu à i frasi stessi chi si sponi u nuvulu di fumi. È una sera piuvosa; l'omu entra ind'u bar; si sbuttuneghja u sò capottu umidu; un nuvulu di vapori l'avvoglia; un fischiu parti, longu à e vii, à perdita d'occhju lucicanti d'acqua di piuvicinedda.
(...)
S'assumigliani tutti i gari; pocu importa si i luci nun riesciani à aluminà più ind'a d'un chjerchju sbavatu, è un ambienti che tu cunnosci à mimoria, cù ss'adori di u trenu ch'arresta doppu chi tutti i treni sighini partuti, l'adori speciali di i gari una volta mossu l'ultimu trenu. I luci di a gara e i frasi chi tu leghji pari ch'eddi s'abbiani da sdrughja più cà di fà veda i cosi ch'affiorani da un velu di bughju e di nebbia. Sogu sbarcatu in questa gara sta sera par a prima volta ind'a me vita e mi pari d'aveci passatu una vita intera, intrendu e surtendu da stu bar, passendu da l'adori sottu à u tettu invitratu à l'adori di sigatura infusa di i gabinetti, tuttu mischiattu in un unicu adori, quiddu di l'attesa, l'adori di i cabini telefonichi quandu un arresta cà à raccoglia i gettoni chi u numaru chjamatu un dà segnu di vita..."
Da, Italo Calvino, Se una notte d'inverno un viaggiatore. Einaudi, Torino, 1979
"U rumanzu comencia in una gara ferroviaria, a lucumutiva sbuffuleghja, uni ziffulu di pistoni copra l'apertura di u capitulu, un nuvulu di fumi piatta una parti di ssi primi ligni. Ind'adori di a gara passa una vintata d'adori di u buffet di a gara. C'è qualchisia chi fighjula à traversu à i vetri impagnati, apri a porta à vetri di u bar, è tuttu nebbiosu, ancu indrentu, comu vistu da occhji bagliuli, ancu puru occhji rossi scaldati da i graneddi di u carboni. Sò i pagini di u libru à essa impagnati com'à i vetri d'un vecchju trenu, è nantu à i frasi stessi chi si sponi u nuvulu di fumi. È una sera piuvosa; l'omu entra ind'u bar; si sbuttuneghja u sò capottu umidu; un nuvulu di vapori l'avvoglia; un fischiu parti, longu à e vii, à perdita d'occhju lucicanti d'acqua di piuvicinedda.
(...)
S'assumigliani tutti i gari; pocu importa si i luci nun riesciani à aluminà più ind'a d'un chjerchju sbavatu, è un ambienti che tu cunnosci à mimoria, cù ss'adori di u trenu ch'arresta doppu chi tutti i treni sighini partuti, l'adori speciali di i gari una volta mossu l'ultimu trenu. I luci di a gara e i frasi chi tu leghji pari ch'eddi s'abbiani da sdrughja più cà di fà veda i cosi ch'affiorani da un velu di bughju e di nebbia. Sogu sbarcatu in questa gara sta sera par a prima volta ind'a me vita e mi pari d'aveci passatu una vita intera, intrendu e surtendu da stu bar, passendu da l'adori sottu à u tettu invitratu à l'adori di sigatura infusa di i gabinetti, tuttu mischiattu in un unicu adori, quiddu di l'attesa, l'adori di i cabini telefonichi quandu un arresta cà à raccoglia i gettoni chi u numaru chjamatu un dà segnu di vita..."
Da, Italo Calvino, Se una notte d'inverno un viaggiatore. Einaudi, Torino, 1979
Fù cusì chi...
Fù cusì chi, custritti custretti, ghjuvanuteddi custumati, à i custeri di u fronti, funi purtati...
Lu trenu di Berlinu
O lu trenu di Berlinu,
Era carcu à brava ghjenta,
Ha pigliatu à l'umbarcia
Cu parecchji cuntigenti
Per noi simplici suldati
Fù u trenu tomba ghjenta.
Era carcu à brava ghjenta,
Ha pigliatu à l'umbarcia
Cu parecchji cuntigenti
Per noi simplici suldati
Fù u trenu tomba ghjenta.
D'appressu à Maria-Felice Marchetti, U trenu di Bastia v 1890.
Prima ligna
Sta mani aghju scrittu a mamma in paesi.
Mi sogu fattu cunnoscia ch'edda mi possi scriva. Un sogu s'edda t'ha capitu u senzu di stu scambiu di nomi, ma chi vuleti...
Lasciatu emi a guarnisoni par u focu in prima ligna.
À a gara, u doppu meziornu, cu l'indicazioni di a me cumpania, aghju trovu à Pitroni, a figliola e u figliolu. U tontu di Matteu ha fattu a dumanda par ingaghjassi.
Avà a vi possu dì, Mariastedda m'ha abbracciatu davanti à u babbu, ma u più beddu è, ch'un ha dettu nudda, u babbacciu ! Parlatu ha parlatu : "Aiò ziteddi chi ssi bosci l'avemi da sfrasciccà in pocchi ghjorni, a vi dicu eiu... E tralalera e tralalà !"
I treni erani carchi à omi : una sizzioni e ancu di più, in quiddi wagoni fatti par u bestiamu. Francescu pariva cuntenti. S'era buscu una buttiglietta di vinu chi i donni spartivani. In quidda mossa patriotica, ci vuliva ch'agnunu fessi qualcosa. Talmasca eddu era pinserosu. Aviva fattu a campagna à u Maroccu dui anni fà e un c'era cà eddu à cunnoscia a guerra vera e micca com'à noi quidda finta.
Ci vuliva senta i brioni. Un anzianettu di a guerra di u settanta, briaccu à paroddi bucciarava : "Vindetta, vindetta !" Era anch'eddu com'à tutti : A vindetta a si faciva cu u sangui prumissu di i ziteddi. È ghjusta st'affari cuì o nò ?
Noi altri, incatagnati in quiddi wagoni ghjuvericci à purtà, vacchi e cavaddi à u maceddu, erami cuì à mezu.
Mi dumandeti : Picchjarani i mazzeri, ancu di ghjornu ?
Unu, à cantu à me, ha dettu : "Deux semaines, il nous faut deux semaines et on est là pour les vendanges !".
Dui mesi, sì, dui mesi, o mirlacchjò !
À cinqui ori di sera u trenu si mossi. Pariva tuttu una sarpa insunnata chi si mittiva in marchja à scriva u distinu.
Mi sogu fattu cunnoscia ch'edda mi possi scriva. Un sogu s'edda t'ha capitu u senzu di stu scambiu di nomi, ma chi vuleti...
Lasciatu emi a guarnisoni par u focu in prima ligna.
À a gara, u doppu meziornu, cu l'indicazioni di a me cumpania, aghju trovu à Pitroni, a figliola e u figliolu. U tontu di Matteu ha fattu a dumanda par ingaghjassi.
Avà a vi possu dì, Mariastedda m'ha abbracciatu davanti à u babbu, ma u più beddu è, ch'un ha dettu nudda, u babbacciu ! Parlatu ha parlatu : "Aiò ziteddi chi ssi bosci l'avemi da sfrasciccà in pocchi ghjorni, a vi dicu eiu... E tralalera e tralalà !"
I treni erani carchi à omi : una sizzioni e ancu di più, in quiddi wagoni fatti par u bestiamu. Francescu pariva cuntenti. S'era buscu una buttiglietta di vinu chi i donni spartivani. In quidda mossa patriotica, ci vuliva ch'agnunu fessi qualcosa. Talmasca eddu era pinserosu. Aviva fattu a campagna à u Maroccu dui anni fà e un c'era cà eddu à cunnoscia a guerra vera e micca com'à noi quidda finta.
Ci vuliva senta i brioni. Un anzianettu di a guerra di u settanta, briaccu à paroddi bucciarava : "Vindetta, vindetta !" Era anch'eddu com'à tutti : A vindetta a si faciva cu u sangui prumissu di i ziteddi. È ghjusta st'affari cuì o nò ?
Noi altri, incatagnati in quiddi wagoni ghjuvericci à purtà, vacchi e cavaddi à u maceddu, erami cuì à mezu.
Mi dumandeti : Picchjarani i mazzeri, ancu di ghjornu ?
Unu, à cantu à me, ha dettu : "Deux semaines, il nous faut deux semaines et on est là pour les vendanges !".
Dui mesi, sì, dui mesi, o mirlacchjò !
À cinqui ori di sera u trenu si mossi. Pariva tuttu una sarpa insunnata chi si mittiva in marchja à scriva u distinu.
Bardamu
Un era micca quartiers-libres, ma guasgi. Figuretevi ch'edda è ghjunta Mariasteda à truvami, u ghjornu laccavani entra i famiglii.
Edda : "Vi vogliu suvità o Sarrà. Faraghju l'infirmiera, o d'altri cosi, se babbu è d'accunsentu."
"Maristedda, sapeti rifuitu, eiu, a guerra cu tuttu ciò chi c'è indrentu... Un la rigrettu micca... Un calu micca u capu... Un stogu micca à piigniculà nantu à edda... A rifiutu nettu, nettu, cù tutti l'omi ch'edda porta cun edda, un aghju nudda à fà cun eddi, nudda à fà ancun'edda. Fussini puru novi centu nuvanta cinqui millioni ed eiu, solu, solu, sò eddi chi t'hani u tortu, eddi, o Mariastè e sogu eiu à avè a raghjò, chi avà, saraghju solu à sapè ciò che vogliu : un vogliu più avè da mora.
- Ma, comu fà à rifiutadda, un è micca pussibuli, aiò o Sarrà ?! Un ci sò cà i tonti e i vigliacchi chi a rifiutani, a guerra, quand'eddu ci voli à salvà a Patria d'un priculu maiò...
- Tandu, evviva i vigliacchi e i tonti e ch'eddi campani eddi, vigliacchi e tonti !
- V'arricordeti un nomi, Mariastedda, di quiddi chi sò morti à a guerra di Cent'anni ? Eti mai circatu à cunnoscia un nomi di quiddi ? Nò, navè ? Un eti mai circatu ?
- Un sapeti quali eddi sò, vi sò indifferenti ed in più scunnisciuti cà l'ultima particedda di stu pesu da tena i foglii che vò viditi cuì o cà di quiddu caccatu mattutinu vostru...
Viditi ch'eddi sò morti par nudda, Mariastedda ! Par nudda ssi scemi cuì ! A vi dicu eiu ! A prova è fatta ! Un è cà a vita chi conta.
Scumettiti chi, da cuì à deci mil'anni d'avali, sta guerra, tamanta ch'edda ci parghi oghji, sarà sminticata da tutti (...)
Eiu, o Mariastè, à l'avena, un ci crergu ..."*
L'aghju vistu parta amara, dilusa, ma ci semi prumissi di truvacci dumani à a gara, puvaretta.
*D'appressu à : Voyage au bout de la nuit, Louis-Ferdinand CELINE, p794, Baland éditeur 1966.
Edda : "Vi vogliu suvità o Sarrà. Faraghju l'infirmiera, o d'altri cosi, se babbu è d'accunsentu."
"Maristedda, sapeti rifuitu, eiu, a guerra cu tuttu ciò chi c'è indrentu... Un la rigrettu micca... Un calu micca u capu... Un stogu micca à piigniculà nantu à edda... A rifiutu nettu, nettu, cù tutti l'omi ch'edda porta cun edda, un aghju nudda à fà cun eddi, nudda à fà ancun'edda. Fussini puru novi centu nuvanta cinqui millioni ed eiu, solu, solu, sò eddi chi t'hani u tortu, eddi, o Mariastè e sogu eiu à avè a raghjò, chi avà, saraghju solu à sapè ciò che vogliu : un vogliu più avè da mora.
- Ma, comu fà à rifiutadda, un è micca pussibuli, aiò o Sarrà ?! Un ci sò cà i tonti e i vigliacchi chi a rifiutani, a guerra, quand'eddu ci voli à salvà a Patria d'un priculu maiò...
- Tandu, evviva i vigliacchi e i tonti e ch'eddi campani eddi, vigliacchi e tonti !
- V'arricordeti un nomi, Mariastedda, di quiddi chi sò morti à a guerra di Cent'anni ? Eti mai circatu à cunnoscia un nomi di quiddi ? Nò, navè ? Un eti mai circatu ?
- Un sapeti quali eddi sò, vi sò indifferenti ed in più scunnisciuti cà l'ultima particedda di stu pesu da tena i foglii che vò viditi cuì o cà di quiddu caccatu mattutinu vostru...
Viditi ch'eddi sò morti par nudda, Mariastedda ! Par nudda ssi scemi cuì ! A vi dicu eiu ! A prova è fatta ! Un è cà a vita chi conta.
Scumettiti chi, da cuì à deci mil'anni d'avali, sta guerra, tamanta ch'edda ci parghi oghji, sarà sminticata da tutti (...)
Eiu, o Mariastè, à l'avena, un ci crergu ..."*
L'aghju vistu parta amara, dilusa, ma ci semi prumissi di truvacci dumani à a gara, puvaretta.
*D'appressu à : Voyage au bout de la nuit, Louis-Ferdinand CELINE, p794, Baland éditeur 1966.
07/08/14
Fucileru di prima classa
A mani sò statu cunfirmatu tireur d'élite da u Capitanu Lannoy. M'ha cumplimintatu e m'ha datu (a vi dicu comu l'aghju intesa) : un cor de chasse de drap, un insegnu da cosgia nantu à manica manca di u me uniformi.
Comu aghju da dì in paesi quand'e mi ni vultaraghju ? Eru tiradori di prima trinca, bon' tiradori, fucileru di prima classa, tiradori di sceltu ?
Fucileru di prima classa, eccu ! Mi piaci : fucileru di prima classa.
Comu aghju da dì in paesi quand'e mi ni vultaraghju ? Eru tiradori di prima trinca, bon' tiradori, fucileru di prima classa, tiradori di sceltu ?
Fucileru di prima classa, eccu ! Mi piaci : fucileru di prima classa.
Tireur d'élite
Sta mani c'è statu à dinò un eserciziu di tiru.
Mi piaciva à me à manighjà fucili e affari cusigni. Era statu listessa, in Corsica, à u serviziu quandu eru à u suldatu.
Prima, stesi, ci vuliva à tuccà u segnu à centu metri. Agnunu aviva vinti colpi da tirà. Sogu statu eiu, u più bonu di a sizzioni cu Francescu u Pughjulanu.
Doppu c'è vulsutu, prima à zappà un fossu e doppu à tirà, sempri vinti cartuccii par omu, ma sta volta indinnuchjati. E cuì dinò sò statu eiu u più bravu, ma solu, sta volta :
Essendu di mira, u sargenti Talmasca mi dissi : "À partesi d'oghji o Barrulà, ti facciu passà tireur d'élite."
Eru fieru chi, era più cà u simplici suldatu, era !
Mi piaciva à me à manighjà fucili e affari cusigni. Era statu listessa, in Corsica, à u serviziu quandu eru à u suldatu.
Prima, stesi, ci vuliva à tuccà u segnu à centu metri. Agnunu aviva vinti colpi da tirà. Sogu statu eiu, u più bonu di a sizzioni cu Francescu u Pughjulanu.
Doppu c'è vulsutu, prima à zappà un fossu e doppu à tirà, sempri vinti cartuccii par omu, ma sta volta indinnuchjati. E cuì dinò sò statu eiu u più bravu, ma solu, sta volta :
Essendu di mira, u sargenti Talmasca mi dissi : "À partesi d'oghji o Barrulà, ti facciu passà tireur d'élite."
Eru fieru chi, era più cà u simplici suldatu, era !
Da: Le Soldat de demain. Manuel militaire de la jeunesse française, à l'usage des sociétés de préparation militaire, sociétés de gymnastique. M. Imhaus et R. Chapelot, éditeurs (Paris), 1913
Source : Bibliothèque nationale de France, département Sciences et techniques, 8-V-36453
06/08/14
Suldatu d'infantaria
Charles Camoin
Autoportrait en soldat, 1901, musée Granet, Aix-en-Provence
Da : http://www.charles-camoin.com, i ringraziu.
Bigliettinu
Aghju scrittu un bigliettu :
Nous allons partir demain ou après-demain.
Si tu veux m'écrire, tu peux le faire. Mais ne me demande rien.
Tu dois écrire à mon nom :
Soldat Antoine Marius Barrolaccia
141ème RI
3ème bataillon, 1er peloton.
Embrasse les tiens.
Sarratu fora
Eru primurosu di tuccadda, à Mariastedda, ma ci vuliva prima à truvà qualchi missagieru.
E cerca e cerca, quandu mi vensi l'idea di faddu passà par un certu Joseph Guiraud, mitragliori di u regimentu ch'aviva à sorta à veda a mamma malata e ch'aviva una permissioni di 2 ori. È statu d'accunsentu, l'aghju ringraziatu.
Fù cusì chi Mariastedda e i soi funi avertiti.
Nous allons partir demain ou après-demain.
Si tu veux m'écrire, tu peux le faire. Mais ne me demande rien.
Tu dois écrire à mon nom :
Soldat Antoine Marius Barrolaccia
141ème RI
3ème bataillon, 1er peloton.
Embrasse les tiens.
Sarratu fora
Eru primurosu di tuccadda, à Mariastedda, ma ci vuliva prima à truvà qualchi missagieru.
E cerca e cerca, quandu mi vensi l'idea di faddu passà par un certu Joseph Guiraud, mitragliori di u regimentu ch'aviva à sorta à veda a mamma malata e ch'aviva una permissioni di 2 ori. È statu d'accunsentu, l'aghju ringraziatu.
Fù cusì chi Mariastedda e i soi funi avertiti.
Casticatissimi annali di Marseglia.
Oghji era tempu d'ovri... e di manovri.
Emi marchjatu dui ore à ghjunghjà à Plan-de-Cuques e doppu avaremi passatu tre ori à fà a guerra finta (emi vintu noi, tiravami à polvara) !
À u tiru à u segnu, u veru stu colpu, agnunu t'aviva a sò tacca.
Culà aghju fattu cunniscienza cu un certu Francescu u Pughjulanu, quidd'altru corsu di a sizzioni. Era di segnu eddu. Ma un mi piacciva tantu cu u sò capu fattu à ovu e i sò strufuletti pieni à a bocca, certi volti cummandava ancu. Cummandava a meda biotta, sì.
Infini chi, cusì si passeti a ghjurnata.
Parivami ziteddi in campu.
Parò a guerra, a vera, era stata edda, dicchjarata.
Emi marchjatu dui ore à ghjunghjà à Plan-de-Cuques e doppu avaremi passatu tre ori à fà a guerra finta (emi vintu noi, tiravami à polvara) !
À u tiru à u segnu, u veru stu colpu, agnunu t'aviva a sò tacca.
Culà aghju fattu cunniscienza cu un certu Francescu u Pughjulanu, quidd'altru corsu di a sizzioni. Era di segnu eddu. Ma un mi piacciva tantu cu u sò capu fattu à ovu e i sò strufuletti pieni à a bocca, certi volti cummandava ancu. Cummandava a meda biotta, sì.
Infini chi, cusì si passeti a ghjurnata.
Parivami ziteddi in campu.
Parò a guerra, a vera, era stata edda, dicchjarata.
Speranza
Ghjesù Cristu d'occhji ci tena,
Ind'a speranza ci mantena*
*Austinu Agostini, Dite a vostra RCFM, 05-08-2014.
Ind'a speranza ci mantena*
*Austinu Agostini, Dite a vostra RCFM, 05-08-2014.
Sfilavami
A sei ori di sera, eru à u scagnu, libettu in manu à tuccà u me furbì (a dutazioni).
Fui virsatu ind'u 15esimu corpu (ben intesu), 29esima divisioni, 141esimu regimentu d'infantaria (quiddu di Marseglia), terzu battaglioni, terza cumpagnia, 1mu plitonu, 2nda sizzioni, squatra di un certu sargenti Talmasca.
A mani à sei ori sfilavami in fila, par ottu, ind'a caserna : "Un, deux. Un, deux...".
Saremi stati cusì, una trintena, appenna di più.
O, ci vuliva à veda !
Fui virsatu ind'u 15esimu corpu (ben intesu), 29esima divisioni, 141esimu regimentu d'infantaria (quiddu di Marseglia), terzu battaglioni, terza cumpagnia, 1mu plitonu, 2nda sizzioni, squatra di un certu sargenti Talmasca.
A mani à sei ori sfilavami in fila, par ottu, ind'a caserna : "Un, deux. Un, deux...".
Saremi stati cusì, una trintena, appenna di più.
O, ci vuliva à veda !
05/08/14
Middi dui centu sessanta setti
Matricula 1267, classa 1911.
Mi viniva mali à didda : "Matricule... Midde... Mille dui centu... Mille deux cent sessanta.. Mille deux cent soixante sept ! Eccu, mille deux cent soixante sept. Classe 1911. Barrolaccia, Antoine, Marius."
Ci ha da vulè chi m'invenghi !
Mi viniva mali à didda : "Matricule... Midde... Mille dui centu... Mille deux cent sessanta.. Mille deux cent soixante sept ! Eccu, mille deux cent soixante sept. Classe 1911. Barrolaccia, Antoine, Marius."
Ci ha da vulè chi m'invenghi !
Matricula 1267
Fà chi un'ora doppu u nostru sargenti stava penna in manu, librettu novu, novu e stamponi in manu, prontu à scriva :
Eddu : "Classe de recrutement ?"
Eiu : "1911"
Eddu : "Numéro au registre : Umh, aghju da marcà cum'edda mi veni : 1267... 15esima Regioni,
Classe de mobilisation", sempri eddu : Più anziana, 2nda riserva.
Bureau de recrutement : Marseille"
Nom et prénom, comu ti voli chjamà ?"
Eiu : ...
Tandu eddu : "Barrolaccia, Antoni, Mariu. Va bè ?"
Eiu : ...
Eddu : "Quandu è chi tu sè natu ?"
Eiu : "U 6 di sittembri 1891, ma, mamma..."
Eddu : "Un c'è ne mù, ne mà ! À.."
Eiu : "Comu à. À chini"?
Eddu : "À, veni à dì, induva è che tu sè natu ?"
Eiu : "Ind'i i Rossi."
Eddu, cuntentu : "Nè à : Rossi, è cusì u nomi di u paesi ? Sè Russaciu ?"
Eiu : "Russincu !"
Eddu : "Profession ?"
Eiu : "Sò natu pastori, in Sardegna aghju fattu u suvaru e cuì aghju fattu parecchji cosi à u portu."
Eddu : "Emi à metta "camalu", tandu ! Gradu ?"
Eiu : "Eru suldatu di prima classa."
Eddu : "Mi cunveni, domicile ?"
Eiu : "Stava cuì, in una casamata di u portu..."
Eddu : "Femi cusì, 6 quai de la Joliette, canton: Marseille, département: Bouches-du-Rhone. Andarà.
Ci semi ! Aiò o Barrulà, veni ancu megu à tuccà a tò dutazioni ti truvaremi un'affittazioni.
E zittu e muttu, mirè !"
In quattru e tre setti u me ghjaccaru di morsu m'aviva cacciatu d'imbarazzu !
Quiddu ghjornu si pò dì ch'eddu c'era un santu chi prigava par me, sapet. In più, m'hani datu una tabuletta di a cicculata !
Eddu : "Classe de recrutement ?"
Eiu : "1911"
Eddu : "Numéro au registre : Umh, aghju da marcà cum'edda mi veni : 1267... 15esima Regioni,
Classe de mobilisation", sempri eddu : Più anziana, 2nda riserva.
Bureau de recrutement : Marseille"
Nom et prénom, comu ti voli chjamà ?"
Eiu : ...
Tandu eddu : "Barrolaccia, Antoni, Mariu. Va bè ?"
Eiu : ...
Eddu : "Quandu è chi tu sè natu ?"
Eiu : "U 6 di sittembri 1891, ma, mamma..."
Eddu : "Un c'è ne mù, ne mà ! À.."
Eiu : "Comu à. À chini"?
Eddu : "À, veni à dì, induva è che tu sè natu ?"
Eiu : "Ind'i i Rossi."
Eddu, cuntentu : "Nè à : Rossi, è cusì u nomi di u paesi ? Sè Russaciu ?"
Eiu : "Russincu !"
Eddu : "Profession ?"
Eiu : "Sò natu pastori, in Sardegna aghju fattu u suvaru e cuì aghju fattu parecchji cosi à u portu."
Eddu : "Emi à metta "camalu", tandu ! Gradu ?"
Eiu : "Eru suldatu di prima classa."
Eddu : "Mi cunveni, domicile ?"
Eiu : "Stava cuì, in una casamata di u portu..."
Eddu : "Femi cusì, 6 quai de la Joliette, canton: Marseille, département: Bouches-du-Rhone. Andarà.
Ci semi ! Aiò o Barrulà, veni ancu megu à tuccà a tò dutazioni ti truvaremi un'affittazioni.
E zittu e muttu, mirè !"
In quattru e tre setti u me ghjaccaru di morsu m'aviva cacciatu d'imbarazzu !
Quiddu ghjornu si pò dì ch'eddu c'era un santu chi prigava par me, sapet. In più, m'hani datu una tabuletta di a cicculata !
Fascicule
Fà chi à meziornu passatu, mi truvedi spiccatu da i cunsignati quand'eddu vinsi à Bocchineru. Sta volta era eiu prontu à mursicaddu !
Mi dissi : "Vedi, o paisanò, i tipi culà (mi facciva veda i cunsignati) hani à tutti essa virsati ind'i battaglioni disciplinarii. Ancu assai chi...
Sogu chi fascicule un hai micca, hani à vena u doppu meziornu i giandarmi à circà u pelu ind'ovu à quiddi chi un hani micca.
Fascicule,eiu, ti n'aghju da fà unu. E cusì vinarè ind'a a meia, a cumpania, saremi tre corsi."
Comu e parchi avarà aghjittu cusì, quista un la sogu ?
Mi dissi : "Vedi, o paisanò, i tipi culà (mi facciva veda i cunsignati) hani à tutti essa virsati ind'i battaglioni disciplinarii. Ancu assai chi...
Sogu chi fascicule un hai micca, hani à vena u doppu meziornu i giandarmi à circà u pelu ind'ovu à quiddi chi un hani micca.
Fascicule,eiu, ti n'aghju da fà unu. E cusì vinarè ind'a a meia, a cumpania, saremi tre corsi."
Comu e parchi avarà aghjittu cusì, quista un la sogu ?
04/08/14
Bocchineru
Induva andaremi à fà festa sta volta ?
Dui ghjorni ch'erami cuì senza nutizii ne nudda. Magnà, un ni parlemi.
A mani ch'e vi dicu mossimi à scopra venti, chi erami cuì e nun sappivami nudda, nudda di ciò chi si passava.
S'astri erani accupati à marchjà à u passu e noi erami cuì ad aspittà.
Vidii, tandu, un sargenti chi, à l'ingerma, mi pariva corsu.
Dissi, eiu, in corsu, apposta : "Scusatemi, o sargen' ? A vi possu fà una dumanda ? À chi ni semi ?"
U tipu passò tiratu, tiratu, fendu niccia d'un senta. Pò vultendusini, era prontu à inghjaccarami, cu u nodu di a massedda strintu.
E postu che nò semi à i ghjaccari, abbaghjò u sargenti : "Cu i dumandi, si và à Roma ! Un peu de respect soldat. Garde à vous !" U tuttu era statu dettu cu un accentu di quiddi, chi m'eti capitu... (E paffa ! L'omu era corsu ! Chi un m'eru sbagliatu, eiu.)
"Demi-tour. Reste avec les consignés ! Attends les ordres !"
C'era un tipu in paesi, t'aviva un ghjaccaracciu, Bocchineru, bavacciuloni, pariva tuttu eddu.
"Eh, toi le corsico, tu vois les soldats là-bas, ils sont de corvée de patates, va aider, vite."
A vi dicu, t'aviva, quistu, u gherbu di Bocchineru.
E mi truvedi intraccia di fà a corvée (Eru à u priparà d'un brodu: un ghjaddu par centinai d'omi...)
Aghju sappiutu doppu ch'eddu era un certu Talmasca di u Ghjunchettu.
Mi venara in manu quistu, mi vinarà.
Dui ghjorni ch'erami cuì senza nutizii ne nudda. Magnà, un ni parlemi.
A mani ch'e vi dicu mossimi à scopra venti, chi erami cuì e nun sappivami nudda, nudda di ciò chi si passava.
S'astri erani accupati à marchjà à u passu e noi erami cuì ad aspittà.
Vidii, tandu, un sargenti chi, à l'ingerma, mi pariva corsu.
Dissi, eiu, in corsu, apposta : "Scusatemi, o sargen' ? A vi possu fà una dumanda ? À chi ni semi ?"
U tipu passò tiratu, tiratu, fendu niccia d'un senta. Pò vultendusini, era prontu à inghjaccarami, cu u nodu di a massedda strintu.
E postu che nò semi à i ghjaccari, abbaghjò u sargenti : "Cu i dumandi, si và à Roma ! Un peu de respect soldat. Garde à vous !" U tuttu era statu dettu cu un accentu di quiddi, chi m'eti capitu... (E paffa ! L'omu era corsu ! Chi un m'eru sbagliatu, eiu.)
"Demi-tour. Reste avec les consignés ! Attends les ordres !"
C'era un tipu in paesi, t'aviva un ghjaccaracciu, Bocchineru, bavacciuloni, pariva tuttu eddu.
"Eh, toi le corsico, tu vois les soldats là-bas, ils sont de corvée de patates, va aider, vite."
A vi dicu, t'aviva, quistu, u gherbu di Bocchineru.
E mi truvedi intraccia di fà a corvée (Eru à u priparà d'un brodu: un ghjaddu par centinai d'omi...)
Aghju sappiutu doppu ch'eddu era un certu Talmasca di u Ghjunchettu.
Mi venara in manu quistu, mi vinarà.
03/08/14
Chi va à e nozzi
Chi va a e nozzi e un è invitatu, leva di bastonni in capu.
A notti l'emi passatu in tarra.
Aghju pinsatu à i nostri ammuntagneri ind'u Cacchjoni, durmivami cusì : una petra par cuscinu e u celi à cuperta, ghjenti cuttigna, mi. Si pò dì ch'erani beddi tempi tandu. Quantu erami ? Sariami stati sei o setti famiglii culand'su. A mani mugnivami e agnunu t'aviva a sò cuppa di latti, u sò pezzu di furmagliu e a sò civodda, ah bò, nò !
A notti l'emi passatu in tarra.
Aghju pinsatu à i nostri ammuntagneri ind'u Cacchjoni, durmivami cusì : una petra par cuscinu e u celi à cuperta, ghjenti cuttigna, mi. Si pò dì ch'erani beddi tempi tandu. Quantu erami ? Sariami stati sei o setti famiglii culand'su. A mani mugnivami e agnunu t'aviva a sò cuppa di latti, u sò pezzu di furmagliu e a sò civodda, ah bò, nò !
02/08/14
Dutazioni
À chi voli barà prestu u vasceddu, unga i parati !
"Chi fascicule, je ne l'ai pas, moi."
"Bon, alors mets-toi là, de ce côté et attends !"
Aghju dettu : "À vos ordres !"
E pò aghju pinsatu doppu : un pudiva sta zittu, o tontu...
Saremi statu una cinquantena cum'à me, accantati.
L'altri passavani e tuccavani u paquetage, veni à dì : U manteddu, (u cappotu ch'eddi chjamani) cu i sò pantalò rossi, camisgia, calzunetti, a sò vesta, un paghju di scarpi, sgambaroni e kepì (rossu e turchinu. U turchinu, u chjamavani eddi : "bleu").
Un si pò dì nudda, chi a tinuta (l'uniformu), beddu, era !
Tuccavani dinò tre carcheri, un curghjolu, di quiddi sacchi chi si portani in coddu, sapeti, da darretu : l'havresac, uni stucciu porta spadda, una zucca par l'acqua dettu "u bidò", curighjini da tena i pantalò, tracoddi pà u fucili, una cravata, un fazzulettu e una tuvaglia, a gamela, una cuchjara, una bisgiacca e una pindigliata guarnita da fà cusgera..
Tuccavani in più, 24 biscuttini, zuccaru e cafè, tre pugni di fasgiolu e dui buati di carri !*
Un sargenti, l'aria maliziosa, matriculava tuttu : arnesi e strumenti, fucili. Verificava tuttu l'insigni e u gradu.
Infini chi, emi passatu a ghjurnata senza magnà à aspitta fora e à fighjulà l'incurporazioni di tutti i cumpagnii marsegliesi. "Votre cas sera examiné demain...", ha dettu un gradatu, "en attendant vous n'avez qu'a coucher là. On vous portera à manger."
Hai magnatu tu ?
*Cu, http://histoiremilitaria2.discutforum.com/t9-le-paquetage-du-soldat-francais-en-1914, à ringraziaddi
Dumenica u 2 aostu 1914, Caserna di u Miù, nò di u Muì !
Ancu assai chi m'eru trovu un omu anzianu, unu di Bastia à insignami a strada ! Infini chi à a caserna di Miu-Muì, ci sò ghjuntu.
À a porta m'hani dumandatu : "Présente toi : nom, prénom, grade, régiment, casernement."
Eiu, sempri à u garde-à-vous : "Sarratu... Fora, soldat de1ère classe, 173 RI, Ajaccio, à vos ordres !"
M'hani laccatu entra e ci hani missu tutti in fila, saremi stati à miliai. Avaraghju aspittatu cusigna una uretta o di più. À a fini, ghjungu, eiu, davanti à una tola (ci n'era cusì decini di fronti). C'era un tipu, un capurali, penna in manu e mustacci larghi :
"Ton fascicule !"Ancu assai chi m'eru trovu un omu anzianu, unu di Bastia à insignami a strada ! Infini chi à a caserna di Miu-Muì, ci sò ghjuntu.
À a porta m'hani dumandatu : "Présente toi : nom, prénom, grade, régiment, casernement."
Eiu, sempri à u garde-à-vous : "Sarratu... Fora, soldat de1ère classe, 173 RI, Ajaccio, à vos ordres !"
M'hani laccatu entra e ci hani missu tutti in fila, saremi stati à miliai. Avaraghju aspittatu cusigna una uretta o di più. À a fini, ghjungu, eiu, davanti à una tola (ci n'era cusì decini di fronti). C'era un tipu, un capurali, penna in manu e mustacci larghi :
"Chi fascicule, je ne l'ai pas, moi."
"Bon, alors mets-toi là, de ce côté et attends !"
Aghju dettu : "À vos ordres !"
E pò aghju pinsatu doppu : un pudiva sta zittu, o tontu...
Saremi statu una cinquantena cum'à me, accantati.
L'altri passavani e tuccavani u paquetage, veni à dì : U manteddu, (u cappotu ch'eddi chjamani) cu i sò pantalò rossi, camisgia, calzunetti, a sò vesta, un paghju di scarpi, sgambaroni e kepì (rossu e turchinu. U turchinu, u chjamavani eddi : "bleu").
Un si pò dì nudda, chi a tinuta (l'uniformu), beddu, era !
Tuccavani dinò tre carcheri, un curghjolu, di quiddi sacchi chi si portani in coddu, sapeti, da darretu : l'havresac, uni stucciu porta spadda, una zucca par l'acqua dettu "u bidò", curighjini da tena i pantalò, tracoddi pà u fucili, una cravata, un fazzulettu e una tuvaglia, a gamela, una cuchjara, una bisgiacca e una pindigliata guarnita da fà cusgera..
Tuccavani in più, 24 biscuttini, zuccaru e cafè, tre pugni di fasgiolu e dui buati di carri !*
Un sargenti, l'aria maliziosa, matriculava tuttu : arnesi e strumenti, fucili. Verificava tuttu l'insigni e u gradu.
Infini chi, emi passatu a ghjurnata senza magnà à aspitta fora e à fighjulà l'incurporazioni di tutti i cumpagnii marsegliesi. "Votre cas sera examiné demain...", ha dettu un gradatu, "en attendant vous n'avez qu'a coucher là. On vous portera à manger."
Hai magnatu tu ?
*Cu, http://histoiremilitaria2.discutforum.com/t9-le-paquetage-du-soldat-francais-en-1914, à ringraziaddi
Parchi ?
Parchi un aghju micca scappatu u ghjornu ? Comu avaraghju fattu, eiu, à suvità a banda comu a pecura matta ?
L'appeddu era statu più forti cà tuttu e ci vuliva ch'e ci fussi anch'eiu.
S'edda era stata avà e avedda sapiuta innanzu ? Ihh : fughji, chi ti fughji !!!
L'appeddu era statu più forti cà tuttu e ci vuliva ch'e ci fussi anch'eiu.
S'edda era stata avà e avedda sapiuta innanzu ? Ihh : fughji, chi ti fughji !!!
Muy, Miù
Ghjuntu à a gara, c'era una massa di ghjenti.
L'ordini dati erani quisti : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes !"
A meia a caserna era in Aghjacciu...
E i sintivu turrà à dì, cu spesi di portaboci : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes et n'oubliez pas, munissez vous de vos livrets militaires. Rejoignez vos casernes !"
A pudeti dì middi volti, a meia a caserna è in Aghjacciu...
E torra à Vignali : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes !"
Infini chi à a fini sogu andatu à truvà un capitanu e l'aghju dettu :" Mon capitaine, ma caserne à moi, est à Ajaccio. Comment je fais, moi ?"
Era un bravu omu e m'ha dettu : "Attends moi là mon brave."
Ha dettu " brave", s'è subitu avvistu quistu, ch'un avivu tanta paura, eiu.
E aspiteti. Vinsi e mi dissi : "Je me suis renseigné, tu dois aller à la caserne du Muy. Allez, bonne chance mon gars !"
Mi missi à u garde-à-vous e dissi : "Merci mon capitaine !"
A caserna di u Miù, ni ? A caserna di u Miù, umbehhh.
À truvadda...
L'ordini dati erani quisti : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes !"
A meia a caserna era in Aghjacciu...
E i sintivu turrà à dì, cu spesi di portaboci : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes et n'oubliez pas, munissez vous de vos livrets militaires. Rejoignez vos casernes !"
A pudeti dì middi volti, a meia a caserna è in Aghjacciu...
E torra à Vignali : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes !"
Infini chi à a fini sogu andatu à truvà un capitanu e l'aghju dettu :" Mon capitaine, ma caserne à moi, est à Ajaccio. Comment je fais, moi ?"
Era un bravu omu e m'ha dettu : "Attends moi là mon brave."
Ha dettu " brave", s'è subitu avvistu quistu, ch'un avivu tanta paura, eiu.
E aspiteti. Vinsi e mi dissi : "Je me suis renseigné, tu dois aller à la caserne du Muy. Allez, bonne chance mon gars !"
Mi missi à u garde-à-vous e dissi : "Merci mon capitaine !"
A caserna di u Miù, ni ? A caserna di u Miù, umbehhh.
À truvadda...
À babbu
Eiu sogu chi sta sera
Cuddarani canti infernali...
Eccu u me scorru di cianga
Duva eddu durmiva u me fronti fieru,
À i mughji di i venti,
Par i gridi di Dicembri ;
Eccu cuì a meia la vita,
Tutta in pulvariccia accolta...
Bonjour, Yacine Kateb, Soliloques, (1946)
Cuddarani canti infernali...
Eccu u me scorru di cianga
Duva eddu durmiva u me fronti fieru,
À i mughji di i venti,
Par i gridi di Dicembri ;
Eccu cuì a meia la vita,
Tutta in pulvariccia accolta...
Bonjour, Yacine Kateb, Soliloques, (1946)
01/08/14
Mobilisazioni generali
U ghjornu à quatr'ori, sintii i campani sunnà à marteddu, rimbumbà pà ssi carrughji, par sti poghji.
Chjocchi ni vinivani centu e middi : burbbuttumi di a morti, viniti à noi, viniti e piglietivi i famiti (chi i tecchji dormani sempri à st'ora) !
Aghju capitu subitu lighjenddu, in piazza, quidd'affissu.
Era scrittu "sul foglio", esiè o Gustà, era scrittu. E sta volta tuccava à noi.
T'aviva a raghjò, eddu : "C'erami, e pò, bè !"
Lighjivu e turravu à leghja :
"Tout Français soumis aux obligations militaires doit, sous peine d'être puni avec toute la rigueur des lois, obéir aux prescriptions du FASCICULE DE MOBILISATION, (pages colorées placées dans son livret).
E, à dinò:
"Sont visés par le présent ordre TOUS LES HOMMES non présents sous les drapeaux..."
Andeti à a casamata à ricuta i me panni. I missi in quiddu sacchiteddu ch'eddi m'avivani dattu à l'usina. Era mezu pienu, arristava dinò un pezzu di pani seccu e un pizzateddu di a salsiccietta ch'eddi m'avavani dattu i Salvi, l'altra dumenica, i ficheti indrentu d'un colpu seccu. Lacheti a porta sarrata ma micca di chjavi. Fascicule un n'avivu micca, u m'eru laccatu in casa in paesi. Pinseti, avivu da fughja librettu in manu !
Ma sappivu parò ch'eddu ci vuliva andà subitu à a gara. Chersi à un ghjuvanottu a strada di a gara, e tandu mi dissi, eddu : "Tu cherches la gare, eh bien, mais viens avec moi, métèque !"
Mi dumandava à me, ma chi sarà un métèque ?
Chjocchi ni vinivani centu e middi : burbbuttumi di a morti, viniti à noi, viniti e piglietivi i famiti (chi i tecchji dormani sempri à st'ora) !
Aghju capitu subitu lighjenddu, in piazza, quidd'affissu.
Era scrittu "sul foglio", esiè o Gustà, era scrittu. E sta volta tuccava à noi.
T'aviva a raghjò, eddu : "C'erami, e pò, bè !"
Lighjivu e turravu à leghja :
"Tout Français soumis aux obligations militaires doit, sous peine d'être puni avec toute la rigueur des lois, obéir aux prescriptions du FASCICULE DE MOBILISATION, (pages colorées placées dans son livret).
E, à dinò:
"Sont visés par le présent ordre TOUS LES HOMMES non présents sous les drapeaux..."
Andeti à a casamata à ricuta i me panni. I missi in quiddu sacchiteddu ch'eddi m'avivani dattu à l'usina. Era mezu pienu, arristava dinò un pezzu di pani seccu e un pizzateddu di a salsiccietta ch'eddi m'avavani dattu i Salvi, l'altra dumenica, i ficheti indrentu d'un colpu seccu. Lacheti a porta sarrata ma micca di chjavi. Fascicule un n'avivu micca, u m'eru laccatu in casa in paesi. Pinseti, avivu da fughja librettu in manu !
Ma sappivu parò ch'eddu ci vuliva andà subitu à a gara. Chersi à un ghjuvanottu a strada di a gara, e tandu mi dissi, eddu : "Tu cherches la gare, eh bien, mais viens avec moi, métèque !"
Mi dumandava à me, ma chi sarà un métèque ?
Gallica.bnf.fr
U tempu mazzerescu
"L'assassinu stava arritu, piola in manu, à darretu à a sò vittima accupata, edda, à adducà qualchi scritti.
Si dissi : "Mengu. E sogu eiu l'avena, a me arma falendusini, u trasforma in avali. Se u colpu stanciessi, staria suspesu, ghjustu comu à quidda camara, suspesa à a cresta di a tratta di l'instanti...
Quantu chi ssa tratta di u mari un stanciessi mai".
(...)
L'instanti è fattu di a stessa materia cà quidda chi faci a storia, di una sustanza chi trascendi i tre tempi -passatu, presenti, futuru- e chi u sò nomi veru è necessitai (...) L'assassinu si cunfondi cu a necessità storica e si faci onniscienti. Falsa eternità e onniscienza di nudda, sciolti à u momentu ghjustu, in quali parivani ch'eddi si cuncepissini."
Missu in corsu, da a versioni francesa di : Octavio Paz, Trois essais sur l'Amérique latine, p233, Folio, Gallimard, Paris, 1985.
Si dissi : "Mengu. E sogu eiu l'avena, a me arma falendusini, u trasforma in avali. Se u colpu stanciessi, staria suspesu, ghjustu comu à quidda camara, suspesa à a cresta di a tratta di l'instanti...
Quantu chi ssa tratta di u mari un stanciessi mai".
(...)
L'instanti è fattu di a stessa materia cà quidda chi faci a storia, di una sustanza chi trascendi i tre tempi -passatu, presenti, futuru- e chi u sò nomi veru è necessitai (...) L'assassinu si cunfondi cu a necessità storica e si faci onniscienti. Falsa eternità e onniscienza di nudda, sciolti à u momentu ghjustu, in quali parivani ch'eddi si cuncepissini."
Missu in corsu, da a versioni francesa di : Octavio Paz, Trois essais sur l'Amérique latine, p233, Folio, Gallimard, Paris, 1985.
L'amori di Diu
I cosi erani stati detti.
U pattu era chjaru.
Vultendumine mi dissi chi a vita era di poccu.
Morani i ghjaccari à a marina, un hani da mora l'omi ? "Agna vita è una sepultura " diciva à unu.
(Più prestu fattu cusì !)
Sia par l'amori di Diu, sia par l'anima di i morti, ci truvaremi o Mariastedda.
U pattu era chjaru.
Vultendumine mi dissi chi a vita era di poccu.
Morani i ghjaccari à a marina, un hani da mora l'omi ? "Agna vita è una sepultura " diciva à unu.
(Più prestu fattu cusì !)
Sia par l'amori di Diu, sia par l'anima di i morti, ci truvaremi o Mariastedda.
L'umanità tomba
Dicini ch'eddu si ne mortu oghji à Jaures, assassinatu, una pistulitata in capu (sarà u Jaures di Sgeromu ? Di sigura). Gustavu cu u sindicatu, ci hani dettu ch'eddu ci vuliva à purta u sò dolu. Ind'usina unu ha sunnatu à corna, quidda chi serva quand'eddu c'è u foccu. Un emi mancu travagliatu u doppu meziornu, semi stati à cuntrastà. Dicini chi stu Jaures che vi dicu era pacifistu, vena à dì ch'eddu circava à fà a paci e guerra un ni vuliva, e ch'eddi sò i capizzoni à vuledda.
In paesi c'era, in quiddi tempi di suliva, un omu, un certu Brandaleoni di i Prataloni. Era paceru e cridetimi puru si sappiva fà rispità (sarani stati più di centu di famiglia).
Jaures sara statu un omu di bè cusì, anch'eddu, com'a u nostru Brandaleoni.
Gustavu, chi ni sappiva più di me, ha dettu : "Ci semi, o Sarrà, ci semi."
Aghju rispostu eiu : "À chi ni
In paesi c'era, in quiddi tempi di suliva, un omu, un certu Brandaleoni di i Prataloni. Era paceru e cridetimi puru si sappiva fà rispità (sarani stati più di centu di famiglia).
Jaures sara statu un omu di bè cusì, anch'eddu, com'a u nostru Brandaleoni.
Gustavu, chi ni sappiva più di me, ha dettu : "Ci semi, o Sarrà, ci semi."
Aghju rispostu eiu : "À chi ni
semi ?"
31/07/14
Talazzu
Sogu vultatu à a casamata.
Un talazzu tamantu m'intrunò u ciarbeddu e sintivu : "Mariastedda... guerra generali.. u me zitedducciu caru." E à dinò :" S'edda avessi dà essa dicchjarata a guerra..."
Paura un era, quista a sogu. Chi a paura a cunnisciva. Stumacheghju, sì chi era. Ma da chi sarà sta vita ?
L'angogna d'andà fora mi pigliò, subitu, d'un colpu.
M'indinnuchjedi, cusì, in piazza e mi missi à prigà una vecchja prighera ch'edda m'aviva insignatu Mariaseppa, da ziteddu e chi nimu, più, cunnosci :
"O agnulu mio custodiu,
Chi in celi mi dai a via,
Surreghji l'anima mia,
Par tò cunsigli."
Saraghju statu ridiculu, o agnulu mio custodiu ? Pocca m'impurtava.
Un talazzu tamantu m'intrunò u ciarbeddu e sintivu : "Mariastedda... guerra generali.. u me zitedducciu caru." E à dinò :" S'edda avessi dà essa dicchjarata a guerra..."
Paura un era, quista a sogu. Chi a paura a cunnisciva. Stumacheghju, sì chi era. Ma da chi sarà sta vita ?
L'angogna d'andà fora mi pigliò, subitu, d'un colpu.
M'indinnuchjedi, cusì, in piazza e mi missi à prigà una vecchja prighera ch'edda m'aviva insignatu Mariaseppa, da ziteddu e chi nimu, più, cunnosci :
"O agnulu mio custodiu,
Chi in celi mi dai a via,
Surreghji l'anima mia,
Par tò cunsigli."
Saraghju statu ridiculu, o agnulu mio custodiu ? Pocca m'impurtava.
30/07/14
Si, se
Era u Populaire datatu d'oghji : 30 lugliu 1914. C'era un articulu mezzu stracciatu.
Lighjivu e mittivu in corsu, lighjivu e mittivu in corsu, mi viniva cusigna, chi vuleti.
S'intitulava cusì : Si la guerre était déclarée...
Si la guerre était déclarée. S'edda avessi dà essa dicchjarata a guerra.
Ce serait un matin de grand silence ; Saria una mani di gran'silenziu; point de cris; mancu un griddu; des groupes au coin des rues s'entretiendraient à voix basse. Qualqui gruppi accantati discutariani sottu voci. On apercevrait, dès le point du jour, occupant déjà les édifices publics, les gares et les banques, des postes de sergents de ville, baïonnette au canon, et renforcés par des soldats de la garde républicaine. Ci si vedaria, à u fà di u ghjornu dighjà, vardendu i casamenti publichi, gari e banchi, posti di sargenti di a villa, baiunnetta à u cannoni, rinfurzati cu suldati di a vardia republicana. D'importants détachements d'infanterie, sortis des casernes parisiennes, se tiendraient prêts a intervenir, dans tous les lieux où on aurait pu redouter la formation de groupes perturbateurs (...) Battaglioni d'infantaria in massa, appenna surtiti da i caserni parighjini, sariani pronti à intarvena, induva eddu c'era da tema picciafocchi accolti (...) d'étranges, d'inexplicables contrastes étonneraient ; misteriosi e stranni cuntrarii stunariani; la grande clameur de "la Marseillaise" monterait de certains trains, d'autres, au contraire, seraient sans vie et les humains qu'ils transporteraient, ne feraient pas entendre un seul cri. U clamori maiò di a "Marseillaise" si ni cuddaria da certi treni, invecia cà certi, sariani senza vita e l'umani indrentu ci ni stariani mutti, mutti.
Sò frimatu, tandu, una bedda stonda pinserosu, cori martiddatu. Sti paroddi mi cummissini.
Aiò, aiò, o Sarrà chi dumani andarà megliu, aiò !
Le Populaire di u 30/07/1914, da :http://www.archives.nantes.fr, à ringrazziaddi.
El foglio
À Micheli B.
M'aviu scontru à Gustavu à l'usina di sapponi. Sempri à cunsigli assinnati, u tippu era bravu ma estrosu.
Discurivami, dumandeti : "E tù, o Gustà, chi ni dici di sta guerra ?"
Tandu Gustavu : "Ciò chi conta è quando la dicia el foglio."
Quandu eddu ha dettu "El foglio...", m'è ghjuntu a risa, sapareti parchigna ?
Gustavu feci u musu. Chi testa !
Aghjustò : "È cusì, chi voli, i paroddi si ne bolani e i scritti arrestani."
Gustavu era un furlanu da Maniago Libero, (un mi dumandeti micca parchi "Libero", quissa, un la sogu ?) : "Un paisoli luntanu da centu chilometri da Venezia", m'ha dettu. M'ha dettu dinò chi Venezia era una città, cu palazzi fatti ind'acqua di u mari stessa, miraculi, s'eddu è veru.
M'aviu scontru à Gustavu à l'usina di sapponi. Sempri à cunsigli assinnati, u tippu era bravu ma estrosu.
Discurivami, dumandeti : "E tù, o Gustà, chi ni dici di sta guerra ?"
Tandu Gustavu : "Ciò chi conta è quando la dicia el foglio."
Quandu eddu ha dettu "El foglio...", m'è ghjuntu a risa, sapareti parchigna ?
Gustavu feci u musu. Chi testa !
Aghjustò : "È cusì, chi voli, i paroddi si ne bolani e i scritti arrestani."
Gustavu era un furlanu da Maniago Libero, (un mi dumandeti micca parchi "Libero", quissa, un la sogu ?) : "Un paisoli luntanu da centu chilometri da Venezia", m'ha dettu. M'ha dettu dinò chi Venezia era una città, cu palazzi fatti ind'acqua di u mari stessa, miraculi, s'eddu è veru.
Ghjurghjola
Agna sera, à riintrà in casa passava, à l'abbruccà, via Pytheas.
Certi cosi... Par un dettu : Culà c'era un corsu, un certu Basali, Custariddacciu, chi facciva u beddu omu. Campava à i costi di Ghjurghjola. L'avivani fattu sta canzona :
Ghjuvansantu codda e fala,
Da u borgu à a marina,
E Ghjurghjola ind'u canali
Chi piegni a sò ruvina
Ghjuvansantu codda e fala,
E magna li boni purzioni,
E Ghjurghjola ind'u canali,
À insalata di criscioni.
U tipu cantava bè, puetava.
Ha dettu :"Ti sè innamurata di i me canzoni, ma hai da campà di i me riturneddi !". Certi cosi...
Certi cosi... Par un dettu : Culà c'era un corsu, un certu Basali, Custariddacciu, chi facciva u beddu omu. Campava à i costi di Ghjurghjola. L'avivani fattu sta canzona :
Ghjuvansantu codda e fala,
Da u borgu à a marina,
E Ghjurghjola ind'u canali
Chi piegni a sò ruvina
Ghjuvansantu codda e fala,
E magna li boni purzioni,
E Ghjurghjola ind'u canali,
À insalata di criscioni.
U tipu cantava bè, puetava.
Ha dettu :"Ti sè innamurata di i me canzoni, ma hai da campà di i me riturneddi !". Certi cosi...
Patafisica
Sunniavu e Gustavu durmiva.
Erami à Mont-Rose, di Marseglia lu borgu, in casa di Pitroni.
U 19 di lugliu 1914, versu sett'ori di sera, u Ville-de-Monterau, à u molu centu e novi, fumicava e s'appruntava à parta...
Mariastedda un c'era, sunniavu, eiu e Gustavu eddu, durmiva.
Erami à Mont-Rose, di Marseglia lu borgu, in casa di Pitroni.
U 19 di lugliu 1914, versu sett'ori di sera, u Ville-de-Monterau, à u molu centu e novi, fumicava e s'appruntava à parta...
Mariastedda un c'era, sunniavu, eiu e Gustavu eddu, durmiva.
29/07/14
"La guerre est déclarée..."
Par ssi carrughji, corsi e stradareddi un si sintiva cà ssi ziteddi venditori di ghjurnali, gridavani, cantavani guasgi. À me, m'impiivani u capu, l'affari erani in francesu :
"Le Figarò, Le Figarò,
Lisez le Figarò !!!
Verdict du procès Calmettes;
La guerre est déclarée...
Lisez Le Figarò !!!"
A guerra ? O, ma chi guerra ! A guerra ch'eddi dicivani eddi, era tra serbi e austriachi, pinseti !!! Da fà venda u ghjurnali e basta.
"Le Figarò, Le Figarò,
Lisez le Figarò !!!
Verdict du procès Calmettes;
La guerre est déclarée...
Lisez Le Figarò !!!"
A guerra ? O, ma chi guerra ! A guerra ch'eddi dicivani eddi, era tra serbi e austriachi, pinseti !!! Da fà venda u ghjurnali e basta.
Da, Gallica.bnf.fr
28/07/14
À l'usina
À lu me ziu Paulu B.
À l'usina, Lucchesi, Spagnoli, Sardi, Maltesi, Cabili, Oranesi, Furlani, Corsi*, à l'iniziu ci fughjulavami in catarrocchju, doppu, un ci pudavami più spiccà. Aghju capitu cuì cume nò erami listessi. Quandu ci faccivami una magnata, purtavami i stessi piatti. T'avivami i stessi gesti, i stessi versi, certi volti ancu i stessi paroddi. Parlavami lingui diversi, ma cuntrastavami in una lingua franca**.
Tandu ci semi resi contu, tandu, di ciò chi nò t'avivami in cummunu, par via ch'erami tutti frusteri noi, à s'astri...
D'appressu à : Je m'appelle Europe, di Gazmend Kapllani, p72. Editions Intervalles, Paris, 2013
* U testu originali parla cuì di "Grechi, Bulgari, Turchi, Serbi, Albanesi."
**U testu originali dici cuì "u russu".
À l'usina, Lucchesi, Spagnoli, Sardi, Maltesi, Cabili, Oranesi, Furlani, Corsi*, à l'iniziu ci fughjulavami in catarrocchju, doppu, un ci pudavami più spiccà. Aghju capitu cuì cume nò erami listessi. Quandu ci faccivami una magnata, purtavami i stessi piatti. T'avivami i stessi gesti, i stessi versi, certi volti ancu i stessi paroddi. Parlavami lingui diversi, ma cuntrastavami in una lingua franca**.
Tandu ci semi resi contu, tandu, di ciò chi nò t'avivami in cummunu, par via ch'erami tutti frusteri noi, à s'astri...
D'appressu à : Je m'appelle Europe, di Gazmend Kapllani, p72. Editions Intervalles, Paris, 2013
* U testu originali parla cuì di "Grechi, Bulgari, Turchi, Serbi, Albanesi."
**U testu originali dici cuì "u russu".
Citazioni 37
Caelum, non animum, mutant qui trans mare currunt.*
(Cambiani di celi ma micca d'anima, quiddi chi francani u mari).
Massimu eiu !
*L'ha dettu Oraziu. Epistula, I,11,27
(Cambiani di celi ma micca d'anima, quiddi chi francani u mari).
Massimu eiu !
*L'ha dettu Oraziu. Epistula, I,11,27
Orizonti
Ma ch'avarani tutti cù stà guerra ?
O, và chi un è nudda : fà più rumori un arburu chi si ni fala cà una furesta chi cresci, fà.
O, và chi un è nudda : fà più rumori un arburu chi si ni fala cà una furesta chi cresci, fà.
Inscription à :
Articles (Atom)