À Micheli B.
M'aviu scontru à Gustavu à l'usina di sapponi. Sempri à cunsigli assinnati, u tippu era bravu ma estrosu.
Discurivami, dumandeti : "E tù, o Gustà, chi ni dici di sta guerra ?"
Tandu Gustavu : "Ciò chi conta è quando la dicia el foglio."
Quandu eddu ha dettu "El foglio...", m'è ghjuntu a risa, sapareti parchigna ?
Gustavu feci u musu. Chi testa !
Aghjustò : "È cusì, chi voli, i paroddi si ne bolani e i scritti arrestani."
Gustavu era un furlanu da Maniago Libero, (un mi dumandeti micca parchi "Libero", quissa, un la sogu ?) : "Un paisoli luntanu da centu chilometri da Venezia", m'ha dettu. M'ha dettu dinò chi Venezia era una città, cu palazzi fatti ind'acqua di u mari stessa, miraculi, s'eddu è veru.
.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910
30/07/14
Ghjurghjola
Agna sera, à riintrà in casa passava, à l'abbruccà, via Pytheas.
Certi cosi... Par un dettu : Culà c'era un corsu, un certu Basali, Custariddacciu, chi facciva u beddu omu. Campava à i costi di Ghjurghjola. L'avivani fattu sta canzona :
Ghjuvansantu codda e fala,
Da u borgu à a marina,
E Ghjurghjola ind'u canali
Chi piegni a sò ruvina
Ghjuvansantu codda e fala,
E magna li boni purzioni,
E Ghjurghjola ind'u canali,
À insalata di criscioni.
U tipu cantava bè, puetava.
Ha dettu :"Ti sè innamurata di i me canzoni, ma hai da campà di i me riturneddi !". Certi cosi...
Certi cosi... Par un dettu : Culà c'era un corsu, un certu Basali, Custariddacciu, chi facciva u beddu omu. Campava à i costi di Ghjurghjola. L'avivani fattu sta canzona :
Ghjuvansantu codda e fala,
Da u borgu à a marina,
E Ghjurghjola ind'u canali
Chi piegni a sò ruvina
Ghjuvansantu codda e fala,
E magna li boni purzioni,
E Ghjurghjola ind'u canali,
À insalata di criscioni.
U tipu cantava bè, puetava.
Ha dettu :"Ti sè innamurata di i me canzoni, ma hai da campà di i me riturneddi !". Certi cosi...
Patafisica
Sunniavu e Gustavu durmiva.
Erami à Mont-Rose, di Marseglia lu borgu, in casa di Pitroni.
U 19 di lugliu 1914, versu sett'ori di sera, u Ville-de-Monterau, à u molu centu e novi, fumicava e s'appruntava à parta...
Mariastedda un c'era, sunniavu, eiu e Gustavu eddu, durmiva.
Erami à Mont-Rose, di Marseglia lu borgu, in casa di Pitroni.
U 19 di lugliu 1914, versu sett'ori di sera, u Ville-de-Monterau, à u molu centu e novi, fumicava e s'appruntava à parta...
Mariastedda un c'era, sunniavu, eiu e Gustavu eddu, durmiva.
29/07/14
"La guerre est déclarée..."
Par ssi carrughji, corsi e stradareddi un si sintiva cà ssi ziteddi venditori di ghjurnali, gridavani, cantavani guasgi. À me, m'impiivani u capu, l'affari erani in francesu :
"Le Figarò, Le Figarò,
Lisez le Figarò !!!
Verdict du procès Calmettes;
La guerre est déclarée...
Lisez Le Figarò !!!"
A guerra ? O, ma chi guerra ! A guerra ch'eddi dicivani eddi, era tra serbi e austriachi, pinseti !!! Da fà venda u ghjurnali e basta.
"Le Figarò, Le Figarò,
Lisez le Figarò !!!
Verdict du procès Calmettes;
La guerre est déclarée...
Lisez Le Figarò !!!"
A guerra ? O, ma chi guerra ! A guerra ch'eddi dicivani eddi, era tra serbi e austriachi, pinseti !!! Da fà venda u ghjurnali e basta.
Da, Gallica.bnf.fr
28/07/14
À l'usina
À lu me ziu Paulu B.
À l'usina, Lucchesi, Spagnoli, Sardi, Maltesi, Cabili, Oranesi, Furlani, Corsi*, à l'iniziu ci fughjulavami in catarrocchju, doppu, un ci pudavami più spiccà. Aghju capitu cuì cume nò erami listessi. Quandu ci faccivami una magnata, purtavami i stessi piatti. T'avivami i stessi gesti, i stessi versi, certi volti ancu i stessi paroddi. Parlavami lingui diversi, ma cuntrastavami in una lingua franca**.
Tandu ci semi resi contu, tandu, di ciò chi nò t'avivami in cummunu, par via ch'erami tutti frusteri noi, à s'astri...
D'appressu à : Je m'appelle Europe, di Gazmend Kapllani, p72. Editions Intervalles, Paris, 2013
* U testu originali parla cuì di "Grechi, Bulgari, Turchi, Serbi, Albanesi."
**U testu originali dici cuì "u russu".
À l'usina, Lucchesi, Spagnoli, Sardi, Maltesi, Cabili, Oranesi, Furlani, Corsi*, à l'iniziu ci fughjulavami in catarrocchju, doppu, un ci pudavami più spiccà. Aghju capitu cuì cume nò erami listessi. Quandu ci faccivami una magnata, purtavami i stessi piatti. T'avivami i stessi gesti, i stessi versi, certi volti ancu i stessi paroddi. Parlavami lingui diversi, ma cuntrastavami in una lingua franca**.
Tandu ci semi resi contu, tandu, di ciò chi nò t'avivami in cummunu, par via ch'erami tutti frusteri noi, à s'astri...
D'appressu à : Je m'appelle Europe, di Gazmend Kapllani, p72. Editions Intervalles, Paris, 2013
* U testu originali parla cuì di "Grechi, Bulgari, Turchi, Serbi, Albanesi."
**U testu originali dici cuì "u russu".
Citazioni 37
Caelum, non animum, mutant qui trans mare currunt.*
(Cambiani di celi ma micca d'anima, quiddi chi francani u mari).
Massimu eiu !
*L'ha dettu Oraziu. Epistula, I,11,27
(Cambiani di celi ma micca d'anima, quiddi chi francani u mari).
Massimu eiu !
*L'ha dettu Oraziu. Epistula, I,11,27
Orizonti
Ma ch'avarani tutti cù stà guerra ?
O, và chi un è nudda : fà più rumori un arburu chi si ni fala cà una furesta chi cresci, fà.
O, và chi un è nudda : fà più rumori un arburu chi si ni fala cà una furesta chi cresci, fà.
Tempi e tempi
"A mimoria è l'avena di u passatu", scriviva P Valery.
"Forza si pudaria da dì chi i tempi sò tre, u passatu, u prisenti (l'avali) e u futuru ; ma à u tantu saria ancu più ghjustu à dì, ci sò tre tempi, l'avali di i cosi passati, u prisenti di i cosi presenti, e l'avali di i cosi da vena. Ssi tre cosi esistani di fatti ind'anima, eiu un li vegu ind'altrò : l'avali di i cosi passati è a mimoria; u prisenti di i cosi prisenti è ciò chi si veda, l'avali di u futuru è l'aspità."
Santu Augustinu, Confessioni, L. XI, cap. XX-26
"Forza si pudaria da dì chi i tempi sò tre, u passatu, u prisenti (l'avali) e u futuru ; ma à u tantu saria ancu più ghjustu à dì, ci sò tre tempi, l'avali di i cosi passati, u prisenti di i cosi presenti, e l'avali di i cosi da vena. Ssi tre cosi esistani di fatti ind'anima, eiu un li vegu ind'altrò : l'avali di i cosi passati è a mimoria; u prisenti di i cosi prisenti è ciò chi si veda, l'avali di u futuru è l'aspità."
Santu Augustinu, Confessioni, L. XI, cap. XX-26
Luna e ruvina
À l'usina hani parlatu un momentu di a guerra.
Sabatu era luna nova*, sò rari i luni novi di u sabatu.
Sabatu era luna nova*, sò rari i luni novi di u sabatu.
Sarà veru u pruverbiu chi dici : "Megliu una città in ruvina cà una luna sabatina" ?
*Verità, da : http://pgj.pagesperso-orange.fr/calendar.htm, à ringraziaddu.
*Verità, da : http://pgj.pagesperso-orange.fr/calendar.htm, à ringraziaddu.
27/07/14
Sapori saponi
U luni 26, a mani à cinqu'ori e mezu, mi mandetini à l'usina Felix Eydoux rue d'Eguison à una truttaredda da a me casamata.
Eru ambusciatu pà u mesi interu ! O a scianza, riprinsintatevi a me cuntintezza.
Una mez'ora doppu, à pedi (eru divintatu praticu ind'i carrughji marsegliesi), mi truveti davantu à l'usina.
L'usina ? Ci vuliva à veda ! U bastimentu era tamantu à tuttu u Borgu in Aghjacciu !
U ghjornu fui impiegatu à la découpe, a taglia. Dumani t'hani bisognu di me au marquage, a stampatura. Avaraghju pigliatu in manu guasgi deci tonni, ind'a ghjurnata.
U saponi viniva verdicciu. Ma n'aghju vistu ancu unu turchinu appenna culuritu, accumudatu cu u talcu.
Eru ambusciatu pà u mesi interu ! O a scianza, riprinsintatevi a me cuntintezza.
Una mez'ora doppu, à pedi (eru divintatu praticu ind'i carrughji marsegliesi), mi truveti davantu à l'usina.
L'usina ? Ci vuliva à veda ! U bastimentu era tamantu à tuttu u Borgu in Aghjacciu !
U ghjornu fui impiegatu à la découpe, a taglia. Dumani t'hani bisognu di me au marquage, a stampatura. Avaraghju pigliatu in manu guasgi deci tonni, ind'a ghjurnata.
U saponi viniva verdicciu. Ma n'aghju vistu ancu unu turchinu appenna culuritu, accumudatu cu u talcu.
L'usina F. Eydoux
La forza del destino
A sera, versu 6 ori, ci lincizetimi.
Rigriazeti u me parenti Pitroni, a figliola e Matteu...
Prumissu, ci semi, di truvacci prestu. Un avivu mancu un soldu e Roccu mi dissi :
"Aioccini à pedi, và !"
I carrughji di a villa mi parivani a strada di i steddi. Passetimi davanti à l'amboscia di u corsu Belsunce, prima di cansà à manca versu à u vieux port.
O chi bedda ghjurnata !
"Un sogu micca cà eiu à fighjulà i ziteddi, o Sarrà !" sguiddì Roccu ridendu.
S'era avvistu di tuttu ?! Oh lu bruttu.
"E tu, chi t'è presu ancu i spagnoli ? Un n'avivii nudda à dì ?"
"A povara mamma di mamma era taliana anch'edda e culà, u ghjornu ch'aghju dettu, s'ha persu un ziu. Tonino Verdi si chjamava. È par quista."
Mi dumandava : piaciarani à Mariastedda i me navettes ?
Rigriazeti u me parenti Pitroni, a figliola e Matteu...
Prumissu, ci semi, di truvacci prestu. Un avivu mancu un soldu e Roccu mi dissi :
"Aioccini à pedi, và !"
I carrughji di a villa mi parivani a strada di i steddi. Passetimi davanti à l'amboscia di u corsu Belsunce, prima di cansà à manca versu à u vieux port.
O chi bedda ghjurnata !
"Un sogu micca cà eiu à fighjulà i ziteddi, o Sarrà !" sguiddì Roccu ridendu.
S'era avvistu di tuttu ?! Oh lu bruttu.
"E tu, chi t'è presu ancu i spagnoli ? Un n'avivii nudda à dì ?"
"A povara mamma di mamma era taliana anch'edda e culà, u ghjornu ch'aghju dettu, s'ha persu un ziu. Tonino Verdi si chjamava. È par quista."
Felix Vallotton, Vielle rue de Marseille (1901)
Mi dumandava : piaciarani à Mariastedda i me navettes ?
Vesperi marsigliesi
Sarani statu tre o quatt'ori, avivami guasgi compiu u nostru pranzu, (un mi dumandeti di ciò che noi avivami magnatu ch'un vi la sappariu mancu da dì. Accupatu ch'e eru, à d'altri affari.)
Poi, Mariastedda, sempri edda, ci purtò un beddu brocciu.
Ha dettu cu a sò voci, chi à me m'incantava : "Papa, voici la brousse, je rapporte le sucre, les fraises et l'eau de vie, pour vos invités."
Pinseti chi bedda parodda ch'edda è quista, "l'eau-de-vie" (acqua chi dà a vita; l'acqua di a vita, acqua chi vena da a vita).
Par contu meiu, era a prima volta di a me vita, appostu, chi u francesu mi pariva cusì naturali... Pariva tuttu ch'eddu scurressi.
Infini chi Pitroni, sempri in vena, attacò a siconda partita.
Stà volta vuliva dà u sò contu à i tagliani ("i lucchesi o i babbì " com'eddu i chjama, si dipendi). E dagali !
"Ba ba bum, napulitani...sardi... piemontesi ("impossiblù")... li stessi, tutti... brutta ghjenta... pigliani i nostri soldi... andacciani sò nati... andaciani starani... noi altri, veri marsegliesi, veri... ba ba bum."
Un lu stavu mancu à senta quandi d'un colpu visteti u me Roccu rossu inciapannatu chi mi svighjò :
"Oghji vò fetti a diffarenza tra eddi e noi. Ma quandu, vint'anni fà*, i marsegliesi lampedini tagliani e corsi insemi, ind'u portu cuì, ind'u portu di Marseglia, un fessini, eddi, a diffarenza tra noi e eddi. Aiò o sgiò Zumpiti, conta stu fattu. U ghjornu, c'è statu una trentina di morti, u ghjornu, o sgiò Zumpiti, conta !"
Avariati vistu u me Roccu, imbarazzatu d'avè purtatu u colpu.
E tandu lintò, mal'avisatu : "Ed avà à quali tocca ? Ah, i spagnoli, si, tè, i spagnoli : arrubanni u nostru pani, i nostri impieghi, i nostri fidanzati... i spagnoli !"
"Appuntu, u me ziteddu, appuntu !" Dissi Pitroni, pinsendu chi Rocchu li dessi a raghjò. Tandu, triumfali, com'à l'ogliu soppr'à l'acqua, aghjustò Pitroni : "T'hai a raghjò e in più quissi, in più, arrubani ghjaddi, ghjaddini e legumi ! Ah, com'à i bosci : tumbaddi tutti !"
Pitroni : 2, noi : 0.
Didicatu à tintu Mamadù Saidu Diallo, mortu à 18 anni, annigatu, ind'u portu di Marseglia u venari 10 ghjinnaghju di u 2014, circava à rifughjassi in Francia, puvarettu.
*Di ghjunghju 1881 pà essa precisu.
Poi, Mariastedda, sempri edda, ci purtò un beddu brocciu.
Ha dettu cu a sò voci, chi à me m'incantava : "Papa, voici la brousse, je rapporte le sucre, les fraises et l'eau de vie, pour vos invités."
Pinseti chi bedda parodda ch'edda è quista, "l'eau-de-vie" (acqua chi dà a vita; l'acqua di a vita, acqua chi vena da a vita).
Par contu meiu, era a prima volta di a me vita, appostu, chi u francesu mi pariva cusì naturali... Pariva tuttu ch'eddu scurressi.
Infini chi Pitroni, sempri in vena, attacò a siconda partita.
Stà volta vuliva dà u sò contu à i tagliani ("i lucchesi o i babbì " com'eddu i chjama, si dipendi). E dagali !
"Ba ba bum, napulitani...sardi... piemontesi ("impossiblù")... li stessi, tutti... brutta ghjenta... pigliani i nostri soldi... andacciani sò nati... andaciani starani... noi altri, veri marsegliesi, veri... ba ba bum."
Un lu stavu mancu à senta quandi d'un colpu visteti u me Roccu rossu inciapannatu chi mi svighjò :
"Oghji vò fetti a diffarenza tra eddi e noi. Ma quandu, vint'anni fà*, i marsegliesi lampedini tagliani e corsi insemi, ind'u portu cuì, ind'u portu di Marseglia, un fessini, eddi, a diffarenza tra noi e eddi. Aiò o sgiò Zumpiti, conta stu fattu. U ghjornu, c'è statu una trentina di morti, u ghjornu, o sgiò Zumpiti, conta !"
Avariati vistu u me Roccu, imbarazzatu d'avè purtatu u colpu.
E tandu lintò, mal'avisatu : "Ed avà à quali tocca ? Ah, i spagnoli, si, tè, i spagnoli : arrubanni u nostru pani, i nostri impieghi, i nostri fidanzati... i spagnoli !"
"Appuntu, u me ziteddu, appuntu !" Dissi Pitroni, pinsendu chi Rocchu li dessi a raghjò. Tandu, triumfali, com'à l'ogliu soppr'à l'acqua, aghjustò Pitroni : "T'hai a raghjò e in più quissi, in più, arrubani ghjaddi, ghjaddini e legumi ! Ah, com'à i bosci : tumbaddi tutti !"
Pitroni : 2, noi : 0.
Didicatu à tintu Mamadù Saidu Diallo, mortu à 18 anni, annigatu, ind'u portu di Marseglia u venari 10 ghjinnaghju di u 2014, circava à rifughjassi in Francia, puvarettu.
*Di ghjunghju 1881 pà essa precisu.
26/07/14
Ba ba bum
E Pitroni parlava e s'infiarava da par eddu : "Ba ba bum.. s'eru statu eiu, i bosci... sò ind'u saccu... i sfrascicaremi tutti... in pocchi ghjorni...a guerra... vai chi...à corrani brutta...a guerra, a vinciaremi noi... Ba, ba, bum !"
I sò paroddi vinivani à me ribumbavani, ma u me giarbeddu un li stampavani micca.
Mariastedda, tutta à passi misgini, ci passava i piatti.
Eiu, faccivu niccia d'un fighjuladda, ma parò un vidivu cà edda, e sintivu più forti u sò passu, a sò prasenza, cà a voci di u babbu.
Roccu pariva cummossu di l'argumenti maiò di l'imperatori generali.
Matteu, u figliolu, zittu e bassu, pariva avvezzu à sti impicci.
D'un colpu seccu Pitroni, lampa u sò pugnu nantu à a tola, un bicchieri parti, vola e schiatta tuchendu i pancarè di u sulaghju.
"È cusì, è cusi ch'eddu ci voli à fà ancun'eddi, cusì. Semi d'accordu ?!"
U chjappulumi mi svighjò : avivu fattu, eiu, u viaghju d'ind'a Mariastedda à u babbu cu li bosci à buleghju. Ch'avarà dettu, pò ? Stavu cusi, inzinzatu, bocca aparta.
Roccu stava terrorizatu, Matteu accunsintiva.
Pitroni aviva vintu a partita.
I sò paroddi vinivani à me ribumbavani, ma u me giarbeddu un li stampavani micca.
Mariastedda, tutta à passi misgini, ci passava i piatti.
Eiu, faccivu niccia d'un fighjuladda, ma parò un vidivu cà edda, e sintivu più forti u sò passu, a sò prasenza, cà a voci di u babbu.
Roccu pariva cummossu di l'argumenti maiò di l'imperatori generali.
Matteu, u figliolu, zittu e bassu, pariva avvezzu à sti impicci.
D'un colpu seccu Pitroni, lampa u sò pugnu nantu à a tola, un bicchieri parti, vola e schiatta tuchendu i pancarè di u sulaghju.
"È cusì, è cusi ch'eddu ci voli à fà ancun'eddi, cusì. Semi d'accordu ?!"
U chjappulumi mi svighjò : avivu fattu, eiu, u viaghju d'ind'a Mariastedda à u babbu cu li bosci à buleghju. Ch'avarà dettu, pò ? Stavu cusi, inzinzatu, bocca aparta.
Roccu stava terrorizatu, Matteu accunsintiva.
Pitroni aviva vintu a partita.
23/07/14
Pitroni Imperatori
Quandu nò semi ghjunti in casa, à u primu pianu d'una casa chjuchetta, m'è parsu chi a porta s'aprissi da par edda in una stanza maiò.
C'era u nostru Pitroni chjinatu in un futtogliu chi pariva u papa darettu à una tola appruntata cu a sò tuvaglia bianca e bedd'assistata.
Nanzu chi u salutessimi, subitu si lampò Matteu u figiolu (u frateddu...) ad abbracciassi. Tandu u babbu, in un fracassu di a sò boci (aviva picchjatu, in più, di bastoni nantu u sulaghju): "Matteu, aspetta !!!"(aghu dettu ch'eddu pariva tuttu un papa ma era piuttostu un generali à mughjà i sò ordini in piazza, sì).
Matteu si missi à u garde-à-vous, aspitendu ch'eddu ghjunghjessi un contru-ordini.
À me mi pariva di veda u babbu di Pitroni (zi Petru di i Salvi, dettu cusì : Tarrori). Rinumatu in paesi, cunniscivami i sò infrascatti, ma era un omu bravu e ghjustu.
Infini chi, emi salutatu primu à Pitroni e doppu à u figliolu.
Roccu frimava sticchitu, sticchitu com'a sciappa di u baccalà.
C'era da rida.
C'era da rida, ma Maristedda, edda, un si era anc'à vista. E à me, tardava !
Salutazioni fatti, Pitronu ci inviteti à pusà à tola.
Eddu in punta, eiu à dritta, Roccu à manca, Matteu in faccia à u babbu.
Fendu u contu di i carreghi, vegu chi ni manca una.
Aghju subitu capitu chi cuì l'affari andavani à u l'usu paisanu e chi Mariastedda ci faria u serviziu arrita, cum'à mamma in paesi.
Senti un suffiuareddu. Ed era edda : maestuosa, lighjera, luminosa, e bianca e rossa e nera... di tutti i culori.
Serviva.
C'era u nostru Pitroni chjinatu in un futtogliu chi pariva u papa darettu à una tola appruntata cu a sò tuvaglia bianca e bedd'assistata.
Nanzu chi u salutessimi, subitu si lampò Matteu u figiolu (u frateddu...) ad abbracciassi. Tandu u babbu, in un fracassu di a sò boci (aviva picchjatu, in più, di bastoni nantu u sulaghju): "Matteu, aspetta !!!"(aghu dettu ch'eddu pariva tuttu un papa ma era piuttostu un generali à mughjà i sò ordini in piazza, sì).
Matteu si missi à u garde-à-vous, aspitendu ch'eddu ghjunghjessi un contru-ordini.
À me mi pariva di veda u babbu di Pitroni (zi Petru di i Salvi, dettu cusì : Tarrori). Rinumatu in paesi, cunniscivami i sò infrascatti, ma era un omu bravu e ghjustu.
Infini chi, emi salutatu primu à Pitroni e doppu à u figliolu.
Roccu frimava sticchitu, sticchitu com'a sciappa di u baccalà.
C'era da rida.
C'era da rida, ma Maristedda, edda, un si era anc'à vista. E à me, tardava !
Salutazioni fatti, Pitronu ci inviteti à pusà à tola.
Eddu in punta, eiu à dritta, Roccu à manca, Matteu in faccia à u babbu.
Fendu u contu di i carreghi, vegu chi ni manca una.
Aghju subitu capitu chi cuì l'affari andavani à u l'usu paisanu e chi Mariastedda ci faria u serviziu arrita, cum'à mamma in paesi.
Senti un suffiuareddu. Ed era edda : maestuosa, lighjera, luminosa, e bianca e rossa e nera... di tutti i culori.
Serviva.
Ch'una radica di filetta..
Mantenghi u nostru lettu...
Intreccia, intreccia,
Longa è la nostra treccia,
Comu a radica di leccia,
Abbracemucci...
Abbracemucci o MS !
Intreccia, intreccia,
Longa è la nostra treccia,
Comu a radica di leccia,
Abbracemucci...
Abbracemucci o MS !
Valsa batticori
Ci avvicinetimi di a casa.
Com'avarani fattu sti paroddi à ghjunghjamini in capu ?
Mi sintivu un cori di paglia prontu à brusgià, o li me danni !
Bianca e rossa e sempre sana
À lu son' di la campana,
Si ne và Mariastella
À prega 'n una capella,
Passendu 'n una stradella,
Dove cor'una funtana,
U zefiru à la sulana,
À lu tempu di l'acella.
Maria, Mariastella,
Per me tu sì la più bella,
Stella lucenda à tutt'ori
In celu di lu me cori,
Tu sè per me più graziosa,
Che la rosa muscatosa,
Più cara e più preciosa,
Che la vita Mariastella.
Per te la me canzunella,
Fatta di sogni e d'amori,
Ti manda un basgiù d'amori,
Maria, Mariastella.
(Mariastella, Luciani e Martinelli, cantata da Charles Rocchi, production Vega)
Com'avarani fattu sti paroddi à ghjunghjamini in capu ?
Mi sintivu un cori di paglia prontu à brusgià, o li me danni !
Bianca e rossa e sempre sana
À lu son' di la campana,
Si ne và Mariastella
À prega 'n una capella,
Passendu 'n una stradella,
Dove cor'una funtana,
U zefiru à la sulana,
À lu tempu di l'acella.
Maria, Mariastella,
Per me tu sì la più bella,
Stella lucenda à tutt'ori
In celu di lu me cori,
Tu sè per me più graziosa,
Che la rosa muscatosa,
Più cara e più preciosa,
Che la vita Mariastella.
Per te la me canzunella,
Fatta di sogni e d'amori,
Ti manda un basgiù d'amori,
Maria, Mariastella.
(Mariastella, Luciani e Martinelli, cantata da Charles Rocchi, production Vega)
22/07/14
Ligna 19
"Cumbatti và, o Rò, chi certi volti nun vali."
Sta dumenica dunqua semi partuti da u Vieux Port, emi pigliatu à Canebière à ghjungna à a Prifetura à truvà u tramway.
34 allée Meilhan, culà aghju compru una piccula scatula di navettes (spesii di canistreddi allungati, fatti à a moda marsegliesa) in una bulansgerì (sfrancisumu, chi ci sogu anch'eiu, avà !).
Ligna 19 : Prifetura-La Madrague : Aspitetimi u tram, com'eddi diciani, e c'imbarchetimi. Era a prima volta che pigliavu un trenu cusì, bumbava, ooh... Mi si pariva tuttu d'essa par mari à sulcà l'acqua, à mezu à casi e palazzi, u rumori in più. Nantu à u viaghju fummi scuzzulati e altru à sbrigliuli tuccati.
Sta dumenica dunqua semi partuti da u Vieux Port, emi pigliatu à Canebière à ghjungna à a Prifetura à truvà u tramway.
34 allée Meilhan, culà aghju compru una piccula scatula di navettes (spesii di canistreddi allungati, fatti à a moda marsegliesa) in una bulansgerì (sfrancisumu, chi ci sogu anch'eiu, avà !).
L'aller, 60 soldi m'è custatu. Ma, eiu, eru cuntentu...
Quandu u tram piantò ci truvetimi à in un paisolu (rue Mont-Rose), quantu chi u trenu s'arristessi in piazza à u paesi di i Petri Rossi.
Più insù, c'era una funtanedda à meza strada. A casa di Pitroni (s'eru unestu, mi venaria megliu à di dì, "a casa di Mariastedda") stava accantu à l'Epicerie du Centre (e dagali, cu u francesu !).
Erami ghjunti, infini !
Quandu u tram piantò ci truvetimi à in un paisolu (rue Mont-Rose), quantu chi u trenu s'arristessi in piazza à u paesi di i Petri Rossi.
Più insù, c'era una funtanedda à meza strada. A casa di Pitroni (s'eru unestu, mi venaria megliu à di dì, "a casa di Mariastedda") stava accantu à l'Epicerie du Centre (e dagali, cu u francesu !).
Erami ghjunti, infini !
21/07/14
Dumenica 19 di lugliu 1914
È ghjuntu Roccu à circami. M'ha dettu d'unu chi l'aviva minacciatu sta mani, un certu Cesari, un corsu di A Rizza. Una storia di donni, una storia di nudda.
M'ha dumandatu : "Chi ni pensi ?"
Aghju dettu, eiu, ch'eddu ci vuliva à lascià corra. Chi i cosi attimpati s'arragnavani sempri...
Tandu, eddu, a sà ciò chi mamma diciva ? "Fà ! O sinò, un n'avarè doppu cà da piegna com'à una donna ciò che tu un hai sappiutu tena da omu."*
Eiu, in un suspiru : "Ha dettu cusigna ? Tandu fà da figliolu..." (Ch'avivu da pò dì?)
E pò, emi pigliatu a strada d'induva Pitroni. "Mamma, a diciva sempri, a diciva..." Aò !
*Aixa Fatima, mamma di Boabdil aviva dettu, edda : "Lloras como una mujer, lo que no supiste defender como un hombre."
M'ha dumandatu : "Chi ni pensi ?"
Aghju dettu, eiu, ch'eddu ci vuliva à lascià corra. Chi i cosi attimpati s'arragnavani sempri...
Tandu, eddu, a sà ciò chi mamma diciva ? "Fà ! O sinò, un n'avarè doppu cà da piegna com'à una donna ciò che tu un hai sappiutu tena da omu."*
Eiu, in un suspiru : "Ha dettu cusigna ? Tandu fà da figliolu..." (Ch'avivu da pò dì?)
E pò, emi pigliatu a strada d'induva Pitroni. "Mamma, a diciva sempri, a diciva..." Aò !
*Aixa Fatima, mamma di Boabdil aviva dettu, edda : "Lloras como una mujer, lo que no supiste defender como un hombre."
20/07/14
A ghjitatta
È ghjuntu Roccu. Emi parlatu. M'ha dettu ch'eddu era cuntentu à u garasgiu. M'ha dettu dinò chi Pitroni si dumandava parchi un eru micca passatu, e ch'eddu ci aspitava in casa dumenica à magnà, à meziornu.
Semi stati cusi à fighjulà u mari chi battiva a jetèe (cusì diciva Roccu, sfrancisendu. A parodda era capiscitoghja chi in Aghjacciu certi a chjamavani a ghjittata. Ind'i Rossi, sta parodda un esistiva).
Tandu m'ha dumandatu: "In quantu à te, o Sarrà, è megliu à campà com'à u servu o à fughja com'a u cervu ?"
"E chi ni sogu eiu ? Ma par contu meiu, o Rò, a scelta è stata dighjà fatta... Cervu sò, fughjitu d'in Corsica, ma servu sò, e restu. Vali à dì chi a scelta un è quista."
Semi stati cusi à fighjulà u mari chi battiva a jetèe (cusì diciva Roccu, sfrancisendu. A parodda era capiscitoghja chi in Aghjacciu certi a chjamavani a ghjittata. Ind'i Rossi, sta parodda un esistiva).
Tandu m'ha dumandatu: "In quantu à te, o Sarrà, è megliu à campà com'à u servu o à fughja com'a u cervu ?"
"E chi ni sogu eiu ? Ma par contu meiu, o Rò, a scelta è stata dighjà fatta... Cervu sò, fughjitu d'in Corsica, ma servu sò, e restu. Vali à dì chi a scelta un è quista."
19/07/14
Cappioli
"Appartengu à un paesi chi m'aghju lacatu...
(Veni, tu gnurenti, veni chi ti dissi pianu, pianu, di u paesi,
u purfumu di i boschi, vali a fraula e a rosula insemi.)"
Colette, Les vrilles de la vigne.
(Veni, tu gnurenti, veni chi ti dissi pianu, pianu, di u paesi,
u purfumu di i boschi, vali a fraula e a rosula insemi.)"
Colette, Les vrilles de la vigne.
À ringrazià : pierre-auguste-renoir.org
Mi manca (7)
Mi manca à Mariastedda, i sò labbri à chjarasgia mursicata. (Vegu ch'edda mi cresci l'amicizia par edda).
18/07/14
L'à vena
Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena ?
L'altru ghjornu à l'amboscia m'hani mandatu à fà l'imbarcu d'un battidducciu à vela chi si ni partiva in Corsica (in Bastia, ghjustu appuntu).
Puntili missu e carcatu ch'eddu era, è ghjunta una truppa.
Una truppa, oh, ci vuliva à veda : oh li vistiti, oh li cappeddi di i donni più larghi cà parasoli (...) mi sè parsu ch'eddi parlavani com'à Madama Sintwer (l'inglesa chi era passata ind'a Ghjuvannoni, in piaghja u ghjornu di i vindemii, annu).
Forsi sarani stati inglesi anch'eddi ? Un ci aghju capitu un acca,
Ci vuliva à veda com'eddi s'impiivani u corpu di risa. Scaccanavani, imbriaccati ch'eddi erani da u piacè. U piacè di chi ni ? Andareti voi à sapè... Eiu un la sogu. Un ci aghju capitu un acca.
À u tantu, da cui à cent'anni imbarcarani à migliai cusì, pà a Corsica, tecchji da a risa e da u piacè di piglià u bateddu ?
Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena : cosi d'avali, multiplicati à migliai ?
Quissa, un la sogu. Ma una cosa, quissa, a sogu : A risa abbonda ind'a bocca di i tonti !
L'altru ghjornu à l'amboscia m'hani mandatu à fà l'imbarcu d'un battidducciu à vela chi si ni partiva in Corsica (in Bastia, ghjustu appuntu).
Puntili missu e carcatu ch'eddu era, è ghjunta una truppa.
Una truppa, oh, ci vuliva à veda : oh li vistiti, oh li cappeddi di i donni più larghi cà parasoli (...) mi sè parsu ch'eddi parlavani com'à Madama Sintwer (l'inglesa chi era passata ind'a Ghjuvannoni, in piaghja u ghjornu di i vindemii, annu).
Forsi sarani stati inglesi anch'eddi ? Un ci aghju capitu un acca,
Ci vuliva à veda com'eddi s'impiivani u corpu di risa. Scaccanavani, imbriaccati ch'eddi erani da u piacè. U piacè di chi ni ? Andareti voi à sapè... Eiu un la sogu. Un ci aghju capitu un acca.
À u tantu, da cui à cent'anni imbarcarani à migliai cusì, pà a Corsica, tecchji da a risa e da u piacè di piglià u bateddu ?
Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena : cosi d'avali, multiplicati à migliai ?
Quissa, un la sogu. Ma una cosa, quissa, a sogu : A risa abbonda ind'a bocca di i tonti !
17/07/14
Cunfessioni
Preti Lovichi è un bravu omu, spirituosu à dinò, quissa si sà.
Prima di cunfissà i ziteddi, ha dumandatu un ghjornu à Ghjuvaneddu :
In quantu à te, è megliu à magnà prighendu o prigà magnendu ?
Oh lu me Ghjuvani, persu... ma persu !
A ti conta eddu, a ti conta.
Prima di cunfissà i ziteddi, ha dumandatu un ghjornu à Ghjuvaneddu :
In quantu à te, è megliu à magnà prighendu o prigà magnendu ?
Oh lu me Ghjuvani, persu... ma persu !
A ti conta eddu, a ti conta.
15/07/14
A pera
Si dici ch'edda saria a prima cacciata di Grossu Minutu ziteddu.
"À quali preferisci u me ziteddu ? À babbitu o à mammata ?"
"Ma i dui, listessi !" Dissi Minutu Grossu.
"Ma se tu avissi da dà sta pera, a darii à quali ? À babbitu, à mammata ?"
"A mi la magnariu, eiu, sì !" Fessi u ziteddu.
D'appressu à Motti Risposte e Burle Del Celebre Minuto Grosso, FM Marchi, Paris, 1866, reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
"À quali preferisci u me ziteddu ? À babbitu o à mammata ?"
"Ma i dui, listessi !" Dissi Minutu Grossu.
"Ma se tu avissi da dà sta pera, a darii à quali ? À babbitu, à mammata ?"
"A mi la magnariu, eiu, sì !" Fessi u ziteddu.
D'appressu à Motti Risposte e Burle Del Celebre Minuto Grosso, FM Marchi, Paris, 1866, reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
Un casty(cu) !?
Da a Joliette à ghjunghja à u primu baru c'era una bedda tirata à pedi.
Ghjuvancarlu s'è cumandatu un Capu, tandu aghju dettu listessu (5 soldi, bastunata !).
Aghju attacatu eiu : "Alora, sti nutizii ?"
"L'ultima lettara m'è ghjunta arimani, era Maria, me suredda. Sò nutizii di st'ultimi tre mesi chi t'aghju da dà. T'aghu da fà sapè subitu : mortu, zi Santu Balò, Antoni di Carlonu. Antunietta Prignò si n'è morta anch'edda da a sò malatia di u nasu, "u gattivu mali" ha dettu u duttori Barcuccia, ma sà ancu quistu... Si n'è andata dinò à Mariola. Paulu Sacchetinu, a moglia, t'ha avutu un coppiu : un masciu e una femina. Paula di i Baiò, a to parenta, ha avutu u figiolu, l'hani chjamatu Antoni, pà u ziu in Algeria.
L'alezioni cantunali di Cugno sò stati tronchi e Santiunacci spera à riprisintassi, parò è faticatu. Eccu tuttu ciò chi ti possu dì, l'amicu. A saparè, ma i giandarmi ti cercani, fà attinzioni, mì."
E pò pinserosu, Ghjuvancarlu dumandò : "Dimmi aghja, o Sarrà, un hai intesu nudda di a guerra ?"
Eiu : "Di a guerra, chi guerra? Innò ! Semi à l'imbuschi, semi..."
Ghjuvancarlu : "T'hai a ragiò, vidaremi. Mi ni devu andà. Ti ringraziu o Sarrà e à un di sti ghjorni."
Eiu : "Se Diu u vò, o Ghjuvancà, se Diu u vò. Fà un bon' viaghju, o paisà !"
Ghjuvancarlu s'è cumandatu un Capu, tandu aghju dettu listessu (5 soldi, bastunata !).
Aghju attacatu eiu : "Alora, sti nutizii ?"
"L'ultima lettara m'è ghjunta arimani, era Maria, me suredda. Sò nutizii di st'ultimi tre mesi chi t'aghju da dà. T'aghu da fà sapè subitu : mortu, zi Santu Balò, Antoni di Carlonu. Antunietta Prignò si n'è morta anch'edda da a sò malatia di u nasu, "u gattivu mali" ha dettu u duttori Barcuccia, ma sà ancu quistu... Si n'è andata dinò à Mariola. Paulu Sacchetinu, a moglia, t'ha avutu un coppiu : un masciu e una femina. Paula di i Baiò, a to parenta, ha avutu u figiolu, l'hani chjamatu Antoni, pà u ziu in Algeria.
L'alezioni cantunali di Cugno sò stati tronchi e Santiunacci spera à riprisintassi, parò è faticatu. Eccu tuttu ciò chi ti possu dì, l'amicu. A saparè, ma i giandarmi ti cercani, fà attinzioni, mì."
E pò pinserosu, Ghjuvancarlu dumandò : "Dimmi aghja, o Sarrà, un hai intesu nudda di a guerra ?"
Eiu : "Di a guerra, chi guerra? Innò ! Semi à l'imbuschi, semi..."
Ghjuvancarlu : "T'hai a ragiò, vidaremi. Mi ni devu andà. Ti ringraziu o Sarrà e à un di sti ghjorni."
Eiu : "Se Diu u vò, o Ghjuvancà, se Diu u vò. Fà un bon' viaghju, o paisà !"
13/07/14
Blowing in the wind
Accupatu ch'e eru à nittà a piazza di u molu (chi u ghjornu avivu biuttatu una peniscia di rena, quai de la Joliette), quand'e mi sogu sintitu chjamà : "O Sarrà, o Sarrà !"
Era Ghjuvancarlu, sapeti, Ghjuvancarlu di zia Livia di i Carozzi.
Eiu, stunnatu, vogu, l'abbracciu e dicu : "O masciu Carò, ma chi facci, tu, cuì ci ? Miraculi !"
Eddu, ghjuvanuteddu, ma dighjà tamantu à me : "Pigliu u vapori, U Timgad, stà sera. A sai, facci u serviziu di l'Argentina. M'hani truvatu una piazza à bordu ind'i cucini. E dogu a manu à u capicucinaru."
Eiu : "A chi, ni. induva vai ?"
Ghjuvancarlu :"In Argentina, in America." (L'America, aghju pinsatu tandu à Salvatori, u sardu. Ma chi t'avarani tutti cù sta Merica cuì?)
Eiu : "E stu mestieru ti piacci à te ?"
Tandu eddu : "A saparè, travaglià ci voli à travaglià. In paesi pattivami a fami, a sà cume nò erami in famiglia, fà chi..."
Eiu : "A sapareghju eiu ! À chi ora parti, l'archettu ?"
Eddu : "Sta sera à sett'ori, ci ha da vulè che nò sighimi tutti imbarcati !"
Eiu : "Ci arresta un'ora, veni ancu megu, ti pagu u cafè. Mi cuntarè l'America e se tu t'hai nutizii di u paesi."
"How many roads must a man walk down
Before you call him a man ?"
Blowin' In The Wind, Bob Dylan, 1963, Coumbia label.
Era Ghjuvancarlu, sapeti, Ghjuvancarlu di zia Livia di i Carozzi.
Eiu, stunnatu, vogu, l'abbracciu e dicu : "O masciu Carò, ma chi facci, tu, cuì ci ? Miraculi !"
Eddu, ghjuvanuteddu, ma dighjà tamantu à me : "Pigliu u vapori, U Timgad, stà sera. A sai, facci u serviziu di l'Argentina. M'hani truvatu una piazza à bordu ind'i cucini. E dogu a manu à u capicucinaru."
Eiu : "A chi, ni. induva vai ?"
Ghjuvancarlu :"In Argentina, in America." (L'America, aghju pinsatu tandu à Salvatori, u sardu. Ma chi t'avarani tutti cù sta Merica cuì?)
Eiu : "E stu mestieru ti piacci à te ?"
Tandu eddu : "A saparè, travaglià ci voli à travaglià. In paesi pattivami a fami, a sà cume nò erami in famiglia, fà chi..."
Eiu : "A sapareghju eiu ! À chi ora parti, l'archettu ?"
Eddu : "Sta sera à sett'ori, ci ha da vulè che nò sighimi tutti imbarcati !"
Eiu : "Ci arresta un'ora, veni ancu megu, ti pagu u cafè. Mi cuntarè l'America e se tu t'hai nutizii di u paesi."
Before you call him a man ?"
Blowin' In The Wind, Bob Dylan, 1963, Coumbia label.
Citazioni 36
"Mittimuci da cantu appenna a Salvazioni, impussibuli, ch'arresta ? Un omu, fattu di tutti l'omi, e chi tutti i vali e chi à n'importa quali, vali."
Sartre, les Mots.
Sartre, les Mots.
Puzzicheghju maiò
Dui ghjorni senza mancu un'ora di travagliu, ancu assai chi sta mani à l'amboscia m'ha chjamatu Martin Formingo, sapeti, Martin, u carriteru.
Emi fattu a ghjurnata trem'in dui. U peghju è statu a sera, chi mi ni vulivu andà ind'a Pitroni, ma sò statu impiditu da a puzza di i me panni. Un c'era à fà (strinta di cori).
Vargugnosu un eru, ma... Ch'avaraghju, ma ch'avaraghju anch'eiu ? E mi viniva in mente u surrisu di Mariastedda.
Tandu a sera m'aghju buscu un saccu e cu a sò siguletta aghju fattu bagnà pantalò e camisgia, un' ora, ind'u mari salvatori. U peghu è statu a faddi siccà. Ci saria vulsutu un beddu foccu, ma mancava u legnu. Infini chi aghju poccu durmitu.
Emi fattu a ghjurnata trem'in dui. U peghju è statu a sera, chi mi ni vulivu andà ind'a Pitroni, ma sò statu impiditu da a puzza di i me panni. Un c'era à fà (strinta di cori).
Vargugnosu un eru, ma... Ch'avaraghju, ma ch'avaraghju anch'eiu ? E mi viniva in mente u surrisu di Mariastedda.
Tandu a sera m'aghju buscu un saccu e cu a sò siguletta aghju fattu bagnà pantalò e camisgia, un' ora, ind'u mari salvatori. U peghu è statu a faddi siccà. Ci saria vulsutu un beddu foccu, ma mancava u legnu. Infini chi aghju poccu durmitu.
Notti caldi
"Da u Circeo, à dritta, persu, tra nuvuli, nuvulu puru anch'eddu, solu, solu e luntanu, cu i sò punti acuti tutti tinti di cenara e di fumi nieddu, più in ghjò ind'u chjerchju di a marina, chi si stacca da quiddi ombri di tarraferma, distinta appena da u cielu, si lampavani in una longa curba, finu à passà davant'à l'occhji, cu infilarati di i capanni abbandunati, e à sfrascicassi à manca contru à qualchi rocca maestuosa -u mari impiiva u spaziu, piattu, luccicanti e pò vivu."*
Cusì mi pariva Marseglia, à mè, da l'Estaque, a mani à bon'ora.
* Terracina, Pier Paolo Pasolini, G Einaudi editore, Torino, 1995.
Cusì mi pariva Marseglia, à mè, da l'Estaque, a mani à bon'ora.
* Terracina, Pier Paolo Pasolini, G Einaudi editore, Torino, 1995.
12/07/14
Sol invictus,
Sol de stella
Sol occasum nesciens
Stella semper rutilans
Semper clare
Sicut sidus radium
Profert Virgo filium
Pari forma
Neque sidus radio
Neque mater filio
Fit corrupta...
(O soli natu da una stedda, soli che nun cunnosci tramonti, stedda sempri splendenti, sempri luminosa.
Comu di a stedda u raghju, a Vergina cuncepisci u figliolu, e listessu, ne la stedda di u raghju, ne la madre di u figliolu fù currotta...)
Leatabundus..., innu di a messa di natali, XIIesimu seculu.
Sol occasum nesciens
Stella semper rutilans
Semper clare
Sicut sidus radium
Profert Virgo filium
Pari forma
Neque sidus radio
Neque mater filio
Fit corrupta...
(O soli natu da una stedda, soli che nun cunnosci tramonti, stedda sempri splendenti, sempri luminosa.
Comu di a stedda u raghju, a Vergina cuncepisci u figliolu, e listessu, ne la stedda di u raghju, ne la madre di u figliolu fù currotta...)
Leatabundus..., innu di a messa di natali, XIIesimu seculu.
Afaistu
Bedda pò era Mariastedda, e altru !
E prima di ghjungna in casa di u babbu, sottu à u balcò, aghju intesu, ed era edda e cantava :
"In casa di lu me babbu
Ci cori quattru funtani
Una di lu rossu vinu,
L’altra di lu biancu pani,
Una di l’amor di Diu,
L’altra di la caritani.”
I versetti erani quiddi di u Voceru di Paduva Maria. L'avivu intesu in paesi, ma sta volta pariva chi a sò voci linda e dolci i ricamessi, ssi paroddi. Iè, i ricamessi.
E mi sò vistu parta e pò piglià a strada. Par andà prestamenti in paesi, in sognu. E t'avivu un cirabeddu pienu à fiori di maghju, à sapori di meli, à culori di festi, à gridi zittidini.
O l'incantu di u soli quand'eddu tocca à voi, e chi vi scambia tuttu, e vi porta e poi... Mariastedda.
E prima di ghjungna in casa di u babbu, sottu à u balcò, aghju intesu, ed era edda e cantava :
"In casa di lu me babbu
Ci cori quattru funtani
Una di lu rossu vinu,
L’altra di lu biancu pani,
Una di l’amor di Diu,
L’altra di la caritani.”
I versetti erani quiddi di u Voceru di Paduva Maria. L'avivu intesu in paesi, ma sta volta pariva chi a sò voci linda e dolci i ricamessi, ssi paroddi. Iè, i ricamessi.
E mi sò vistu parta e pò piglià a strada. Par andà prestamenti in paesi, in sognu. E t'avivu un cirabeddu pienu à fiori di maghju, à sapori di meli, à culori di festi, à gridi zittidini.
O l'incantu di u soli quand'eddu tocca à voi, e chi vi scambia tuttu, e vi porta e poi... Mariastedda.
Mariastedda.
Porta u mezaru di u dolu
di a mamma zia Barbarina.
11/07/14
Mudernisimu
Sogu ghjuntu à u portu à dorma ind'a me casamatta ("Ta casemate", dici Roccu)
A mani, à u molu c'erani tre bateddi : dui giaddi fiancu à fiancu, e unu rossu. Unu (u rossu) era appena ghjuntu, quiddu altru (unu di i ghiaddi) partiva u ghjornu pà a Corsica.
Certi volti è beddu u mudernisimu.
Saint Ferreol, prighetti par noi
Saint Ferreol, prighetti par me e paratemi di quiddu mali francesu ! Par piacè.
A sera ch'e vi dicu, sogu passatu muru, muru, strada Venture, vicina à a Strada Saint-Ferreol, e mi scontru, una, pò dui, trè... centu donni.
Parchi e comu mi sò trovu culà, andeti voi à sapè ? Eiu, un la sogu !
Vulivu anch'eiu veda a villa, com'edda era di notti, ma cosi cusigna, un mi l'aspittavu. Aghju scappatu pò, oh... Fila..
Tandu m'è vinutu, in menti, à Tiberu Magnacò, un paisanu di i me anni, oghji incarceratu.
Tamant'omu ch'eddu era Tiberu, pariva tuttu quiddi giganti ch'eddi diciani a sera à u fuconi. Qualchi mal caminu u s'aviva purtatu cui e doppu erani vinuti i gattivi fraquentazioni... fà ch'eddu facciva u "maccu" (veni à dì ch'eddu faciva fà a malavita à parrechji donni).
Stu fattu un mi garbava tantu, ma par me era sempri, e prima di tuttu, u figliolu di zia Mirosa chi partiva a sera da i Minuminali par ghjunghja in paesi e chi si era persu ind'i Mufrali, e chi l'omi erani andati à circà, deda in manu, e pò, ch'eddi s'avivani purtatu in casa, à a mamma, pignendu e mortu di fatica...
Un di sti ghorni andaraghju à vedalu, quandu pudaraghju.
"... À chi t'ha dui facci, è megliu !"
A sera ch'e vi dicu, sogu passatu muru, muru, strada Venture, vicina à a Strada Saint-Ferreol, e mi scontru, una, pò dui, trè... centu donni.
Parchi e comu mi sò trovu culà, andeti voi à sapè ? Eiu, un la sogu !
Vulivu anch'eiu veda a villa, com'edda era di notti, ma cosi cusigna, un mi l'aspittavu. Aghju scappatu pò, oh... Fila..
Tandu m'è vinutu, in menti, à Tiberu Magnacò, un paisanu di i me anni, oghji incarceratu.
Tamant'omu ch'eddu era Tiberu, pariva tuttu quiddi giganti ch'eddi diciani a sera à u fuconi. Qualchi mal caminu u s'aviva purtatu cui e doppu erani vinuti i gattivi fraquentazioni... fà ch'eddu facciva u "maccu" (veni à dì ch'eddu faciva fà a malavita à parrechji donni).
Stu fattu un mi garbava tantu, ma par me era sempri, e prima di tuttu, u figliolu di zia Mirosa chi partiva a sera da i Minuminali par ghjunghja in paesi e chi si era persu ind'i Mufrali, e chi l'omi erani andati à circà, deda in manu, e pò, ch'eddi s'avivani purtatu in casa, à a mamma, pignendu e mortu di fatica...
Un di sti ghorni andaraghju à vedalu, quandu pudaraghju.
"... À chi t'ha dui facci, è megliu !"
09/07/14
A manecchja nera
A quissa pò mì, un mi l'aspittava : à u garasgiu c'è una catrapula ch'eddi chjamani u "te-le-fo-nu". Isiè ni, è cusi : u telefónu. Un vi ni digu nudda.
Avà pò vi spiegu ciò ch'eddu è, una scattula quadratta d'un palmu di largu, un palmu di profundezza, un palmu d'altezza cu soppra a so manecchja nera annantu. Parleti à a scattula e a Voci vi rispondi.
Parini foli, parini ? E parò u fattu è veru e... A manecchja vi parla e sentiti a voci.
È una spesia di scattula com'a quidda di u sgiò Santiunacci, ma a soia cantava... O ciò ch'eddi n'inventani !
"À chi t'ha dui casi ind'una ci piovi" dici u pruverbiu, à u tantu da cui à cent'anni diciarani : "À chi t'ha tre telefoni, n'ha dui in più" ? Andeti voi à sapè.
Avà pò vi spiegu ciò ch'eddu è, una scattula quadratta d'un palmu di largu, un palmu di profundezza, un palmu d'altezza cu soppra a so manecchja nera annantu. Parleti à a scattula e a Voci vi rispondi.
Parini foli, parini ? E parò u fattu è veru e... A manecchja vi parla e sentiti a voci.
È una spesia di scattula com'a quidda di u sgiò Santiunacci, ma a soia cantava... O ciò ch'eddi n'inventani !
"À chi t'ha dui casi ind'una ci piovi" dici u pruverbiu, à u tantu da cui à cent'anni diciarani : "À chi t'ha tre telefoni, n'ha dui in più" ? Andeti voi à sapè.
06/07/14
U garasgiu Mors
Infini chi m'aghju ritruvatu à Roccu cu u sò accentu, a sò risa e i sò maneri cittadineschi.
Ma u più beddu è ch'eddu m'ha truvatu u me parenti Petru Zupinti di i Petri Rossi, dettu Pitronu di i Salvi (u meccanicu), mancu à dì.
Un aghju capitu nudda, m'ha dettu a sò passioni di a meccanica. M'ha dettu dinò d'un amicu aiaccinu, un certu Pappini di Tadda... di u corsu Balsunce... ecc.
Fà chi, m'ha ritruvatu u me parenti Petru, Matteu u figliolu e Mariastedda a suredda (un sappivu mancu ch'edda era nata) !!! E in più s'è truvatu un travagliu culà.
M'hani fattu sapè, à dinò, chi a mamma, zia Barbarina, si n'era morta annu, a tinta. E ch'edda era stata intarrata cuì, in Cuntinenti.
Pitroni travaglia ind'u "garasgiu" Mors (piazza Castellane, 4). Culà, s'accupa di i "peuneux"**(!) è eddu u specialistu.
Nantu à sta fotò si veda, à manca, u sceffu Marcelin (cù a bilusa bianca e u chapeau-melon -a bumbetta- dicivani in villa), l'uvrieri, Mossú* Mors, incustumatu e tecchju di fusi, cù u chapeau-melon neru, chi stà annantu a vittura.
À dritta, ind'u fondu, cù u vilecu neru e a camisgia bianca, darretu à u ziteddu è Pitronu, u nostru.
*"Monsieur", "sgiò" in marsegliesu.
**"U peuneu" saria a rota pneumatica.
Ma u più beddu è ch'eddu m'ha truvatu u me parenti Petru Zupinti di i Petri Rossi, dettu Pitronu di i Salvi (u meccanicu), mancu à dì.
Un aghju capitu nudda, m'ha dettu a sò passioni di a meccanica. M'ha dettu dinò d'un amicu aiaccinu, un certu Pappini di Tadda... di u corsu Balsunce... ecc.
Fà chi, m'ha ritruvatu u me parenti Petru, Matteu u figliolu e Mariastedda a suredda (un sappivu mancu ch'edda era nata) !!! E in più s'è truvatu un travagliu culà.
M'hani fattu sapè, à dinò, chi a mamma, zia Barbarina, si n'era morta annu, a tinta. E ch'edda era stata intarrata cuì, in Cuntinenti.
Pitroni travaglia ind'u "garasgiu" Mors (piazza Castellane, 4). Culà, s'accupa di i "peuneux"**(!) è eddu u specialistu.
À dritta, ind'u fondu, cù u vilecu neru e a camisgia bianca, darretu à u ziteddu è Pitronu, u nostru.
*"Monsieur", "sgiò" in marsegliesu.
**"U peuneu" saria a rota pneumatica.
30/06/14
Roccu, infini...
"Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci, sentu una voci,
Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci chi mi chjama culà"
Cantava Charles Rocchi.
Scuccinavu e à quali mi vegu ?
Roccu, l'aghjaccinu, o caru !
Eiu : "Sò guasgi deci ghjorni ch'un ti vegu e ch'e t'aspettu, o lu bruttu. Ma induva eri ?"
Tandu eddu : "T'aghju da spiega... Ghi, posa, posa."
Sentu una voci, sentu una voci,
Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci chi mi chjama culà"
Cantava Charles Rocchi.
Scuccinavu e à quali mi vegu ?
Roccu, l'aghjaccinu, o caru !
Eiu : "Sò guasgi deci ghjorni ch'un ti vegu e ch'e t'aspettu, o lu bruttu. Ma induva eri ?"
Tandu eddu : "T'aghju da spiega... Ghi, posa, posa."
29/06/14
Mi manca (5)
Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca à Natali cù li sò fantasii. Mi manca à Antò Sgè, u pruffissori, à Roccu. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta, u me ortu in generali. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, a roppa. L'amichi di i Petri Rossi Suprani, quiddi di a Piazza Longa, di a Funtana.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, a Petra Mala, u Muru Barbaru, i Petri Bianchi... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu, di a vuletta... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, a Petra Mala, u Muru Barbaru, i Petri Bianchi... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu, di a vuletta... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
Cummerci
M'avegu chi cuì i cosi vanni in un antru sensu.
Sogu andatu sta sera à cumprami uni pocchi di legumi à fammi a suppa accumudata cu u pezzu di vuletta. Sapeti, quand'e pensu à u paesi, bastava à andà ind'ortu à taglia l'insalata o à caccià un poru o dui. Cuì ci vò un cummerciu par tuttu : c'è u coafforu, l'episserì, a buscerì...
Noi, punnivami l'orti, t'avivami i nostri ghjaddini, cuglivami i castagni, faccivami u pani, tumbavami u purceddu, à Natali u caprettu, l'agneddu par Pasqua... e Ghjilormu Biaduleddu ci tagliava i capeddi ! L'acqua a purtavami da à a funtana, e u vinu d'in piaghja.
Cuì, pari tuttu chi agnunu facci un pezzu di u travagliu di l'altru, com'in Aghjacciu, isiè, ni, com'in Aghjacciu. È tuttu pà u cummerciu, aiò...
Oh, ci voli à veda, parini foli, parini.
Sogu andatu sta sera à cumprami uni pocchi di legumi à fammi a suppa accumudata cu u pezzu di vuletta. Sapeti, quand'e pensu à u paesi, bastava à andà ind'ortu à taglia l'insalata o à caccià un poru o dui. Cuì ci vò un cummerciu par tuttu : c'è u coafforu, l'episserì, a buscerì...
Noi, punnivami l'orti, t'avivami i nostri ghjaddini, cuglivami i castagni, faccivami u pani, tumbavami u purceddu, à Natali u caprettu, l'agneddu par Pasqua... e Ghjilormu Biaduleddu ci tagliava i capeddi ! L'acqua a purtavami da à a funtana, e u vinu d'in piaghja.
Cuì, pari tuttu chi agnunu facci un pezzu di u travagliu di l'altru, com'in Aghjacciu, isiè, ni, com'in Aghjacciu. È tuttu pà u cummerciu, aiò...
Oh, ci voli à veda, parini foli, parini.
A Cannebière
28/06/14
Oghji, dumenica 28 di ghjunghju 1914
È statu una bedda, dolci e calma ghjurnata.
Aghju travagliatu à fà u manuali da 5 ori di mani à 7 ori di sera : Sacchi, tagliola, ponti e mattoni, sò stati i me cumpagni e Francesco Pireddè, u me maestru.
Pianu pianu, tranquiddu, tranquiddu.
Vita assirinata, "Prò ch'edda dura..." diciva, edda, Madama madre.
Aghju travagliatu à fà u manuali da 5 ori di mani à 7 ori di sera : Sacchi, tagliola, ponti e mattoni, sò stati i me cumpagni e Francesco Pireddè, u me maestru.
Pianu pianu, tranquiddu, tranquiddu.
Vita assirinata, "Prò ch'edda dura..." diciva, edda, Madama madre.
Citazioni 35
"A chi un ha soldi, un aghja vogli." Dici u pruverbiu. "Sanità senza quattrini è mezza malatia", dicini i Taliani.
27/06/14
Sighera
Sò parecchji sabati d'avà che sogu partutu d'in Corsica.
Mi dumandu : ch'avariu fattu oghji si mi n'eru statu culà ???
A fini di stu mesi veniva u tempu di a sighera, quiddu di a tribbiera, di a mundera.
Alistritu ch'eddu era u granu, da i donni, u purtavami à macinà à u mulinu di Ghjuvanni Zuccò, soppr'à u Lavu à a Paiana.
Erani ghjorni ricchi, cu l'arrechji pieni à canzoni, à risi, à voci... à spicchi ind'i capeddi, ind'a camisgia.
O, i risati.
Mi dumandu : ch'avariu fattu oghji si mi n'eru statu culà ???
A fini di stu mesi veniva u tempu di a sighera, quiddu di a tribbiera, di a mundera.
Alistritu ch'eddu era u granu, da i donni, u purtavami à macinà à u mulinu di Ghjuvanni Zuccò, soppr'à u Lavu à a Paiana.
Erani ghjorni ricchi, cu l'arrechji pieni à canzoni, à risi, à voci... à spicchi ind'i capeddi, ind'a camisgia.
O, i risati.
L'alistrera di u granu, Simon Damiani, Bastia
26/06/14
Populu Bakete
"A chi s'impiega à rifleta annantu a Corsica, ascimiscia, tandu eiu, aghju cissatu (...)
U presidenti Omaru Bongo, di u populu Bakete, sempri diciva di mè : "Tu sei un Bakete corsu, tu !" *
E tandu saraghju, eiu, un marsigliesu corsu ?
*Intervista di M Tomi, Ch Labbé & O Recasens, Le Point, 19 juin 2014, p 78.
U presidenti Omaru Bongo, di u populu Bakete, sempri diciva di mè : "Tu sei un Bakete corsu, tu !" *
E tandu saraghju, eiu, un marsigliesu corsu ?
*Intervista di M Tomi, Ch Labbé & O Recasens, Le Point, 19 juin 2014, p 78.
La nave va...
A mani, a bon'ora aghju intesu u bateddu, Liamoni, pà Bastia. Era un bateddu vecchju e stravecchju, ancu.
"Cron, cron, cron", feci a sirena.
E la navi curruchjuluta, curnendu, currachjulò e si n'andò.
Filava.
"Cron, cron, cron", feci a sirena.
E la navi curruchjuluta, curnendu, currachjulò e si n'andò.
Filava.
25/06/14
Sugnacciu
O chi sognu !
Aghju vistu appenna, appenna à zia Mariola e darretu à edda c'era Anna-Maria, ma un la pudivu veda, aghju circatu à vedala ma, nò, un valiva à dì.
Aghju vistu appenna, appenna à zia Mariola e darretu à edda c'era Anna-Maria, ma un la pudivu veda, aghju circatu à vedala ma, nò, un valiva à dì.
Milena
Franz Kafka ha dettu : "Scriva una lettara diventa faciuli, e di più in più. Avarà missu ind'u mondu, stu puntu, una cunfusioni tremenda di l'animi ? Pari un discorsu cu fantasimi, cu u fantasimu di quiddu chi riceva a lettara, ma dinò ancu quiddu di se stessu."*
E di u fantasimu di Carulu-Antoni u pidoni, un ha dettu nudda, u tò Kaftà ?
E di u fantasimu di Carulu-Antoni u pidoni, un ha dettu nudda, u tò Kaftà ?
*Da : Franz Kafka, Lettres à Milena, Gallimard, Paris 1988, p 267
24/06/14
À quiddu !
I vegu, mi. I vegu da cui !
Tocca prima à Carulu-Antoni, Carulu-Antoni u pidoni : carta ghjunta è carta subita letta, a sogu.
À cavaddu à Mora, a sò mula, fala da Cuttuli ind'i Petri Rossi agna morti di papa.
Fala sempri à l'iniziu di u mesi, quissa sì, à pagà i pinsioni di i nostri culuniali :
Quidda di zì Carulinu, (chi ha fattu u militaru in Algeria), quidda di zì Tantò (era andatu eddu in Africa "nera" -era cusì ch'eddu diciva), e infini quidda di Duminicheddu, partutu eddu à u Tonchinu. E pò c'è dinò Ghjuvanni, u varghju, chi è statu massi in cuntinenti, e zia Mecca veduva di u settanta.
Lettari o carti pustali, ci n'è poccu e micca in paesi !
Ma è sempri statu à Carulu-Antoni à essa u primu à leghjali. Quissa, a vi possu assigurà.
Falla da Cuttuli e entri in paesi e passa ind'a Ghjuvanpetru di Michisò, un picculu parenti d'eddu. Cullà, i vegu, Carulu-Antoni, carta in manu e spichjetti in punta di nasu, cridendusi qualcosa :
"Oghji t'aghju una carta da purtà in paesi !!!"
Ghjuvanpetru : "Oh, oh, oh, e par quali edda è ?"
"Pà à zia Mineca di Sarratu Fora."
"E cosa c'è scrittu, fammila sapè, aiò!"
"Chers vous tous..."
Tandu Ghjuvanpetru : "Comu è che tu dici ?"
Carulu-Antoni : "Cari, tutti,"
"Tout va bien. Legu, vegu e vi dicu : (tuttu và bè) ! Je vous embrasse, (v'abbracciu). È signatu : "Qui vous savez", (quiddu chi vò sapeti).
Ghjuvanpetru : "Ma quali sarà, ma quali sarà stu "Quiddu" ? Oh, oh, oh ?"
Carulu-Antoni : "Qualchissia chi un si vò micca fà cunnoscia, t'avara i sò raghjò... Qualchissia chi si piatta. Quali sarà, quali sarà... Sarà..?"
"O, và !"
Doppu truvareti à Carulu-Antoni ind'a Petru, e dagali !
E più tardi ind'a zia Michela, torra à Vignali...
Infini chi nanzu à ghjunghja ind'a mamma, ci sarà dighjà qualchi ziteddu beddu infurmatu à purtà nutizia, in casa, di a carta e di i sò scritti...
È cusì in paesi, è cusì, cosi d'altru mondu, cusi.
Tocca prima à Carulu-Antoni, Carulu-Antoni u pidoni : carta ghjunta è carta subita letta, a sogu.
À cavaddu à Mora, a sò mula, fala da Cuttuli ind'i Petri Rossi agna morti di papa.
Fala sempri à l'iniziu di u mesi, quissa sì, à pagà i pinsioni di i nostri culuniali :
Quidda di zì Carulinu, (chi ha fattu u militaru in Algeria), quidda di zì Tantò (era andatu eddu in Africa "nera" -era cusì ch'eddu diciva), e infini quidda di Duminicheddu, partutu eddu à u Tonchinu. E pò c'è dinò Ghjuvanni, u varghju, chi è statu massi in cuntinenti, e zia Mecca veduva di u settanta.
Lettari o carti pustali, ci n'è poccu e micca in paesi !
Ma è sempri statu à Carulu-Antoni à essa u primu à leghjali. Quissa, a vi possu assigurà.
Falla da Cuttuli e entri in paesi e passa ind'a Ghjuvanpetru di Michisò, un picculu parenti d'eddu. Cullà, i vegu, Carulu-Antoni, carta in manu e spichjetti in punta di nasu, cridendusi qualcosa :
"Oghji t'aghju una carta da purtà in paesi !!!"
Ghjuvanpetru : "Oh, oh, oh, e par quali edda è ?"
"Pà à zia Mineca di Sarratu Fora."
"E cosa c'è scrittu, fammila sapè, aiò!"
"Chers vous tous..."
Tandu Ghjuvanpetru : "Comu è che tu dici ?"
Carulu-Antoni : "Cari, tutti,"
"Tout va bien. Legu, vegu e vi dicu : (tuttu và bè) ! Je vous embrasse, (v'abbracciu). È signatu : "Qui vous savez", (quiddu chi vò sapeti).
Ghjuvanpetru : "Ma quali sarà, ma quali sarà stu "Quiddu" ? Oh, oh, oh ?"
Carulu-Antoni : "Qualchissia chi un si vò micca fà cunnoscia, t'avara i sò raghjò... Qualchissia chi si piatta. Quali sarà, quali sarà... Sarà..?"
"O, và !"
Doppu truvareti à Carulu-Antoni ind'a Petru, e dagali !
E più tardi ind'a zia Michela, torra à Vignali...
Infini chi nanzu à ghjunghja ind'a mamma, ci sarà dighjà qualchi ziteddu beddu infurmatu à purtà nutizia, in casa, di a carta e di i sò scritti...
È cusì in paesi, è cusì, cosi d'altru mondu, cusi.
23/06/14
Carta signata
Oghji aghju inviatu una carta pustali à mamma e à i mei, in casa.
Aghju scrittu :
Chers vous tous,
Tout va bien !
Je vous embrasse.
Un aghju micca signatu (d'un fammi cunnoscia), ma aghju marcatu à a fini :
" Qui vous savez."
Aghju scrittu :
Chers vous tous,
Tout va bien !
Je vous embrasse.
Un aghju micca signatu (d'un fammi cunnoscia), ma aghju marcatu à a fini :
" Qui vous savez."
21/06/14
Simila similibus
Circavu à Roccu, ma nienti. Dui ghjorni senza nutizii. "Un vali à ziffulà se l'asinu un vò bia. E chi, à chi vò fà a barba à i sumeri perda u tempu e u saponi" dicivani i nostri vecchji. "Asinus in uguento" dicivani eddi, i latini.
Lingua franca
Oghji è statu riposu pà i me me ossi, senza travagliu alcunu e ne mancu un pesciu da piscà. Toccu a sera, cuma sempri, magnai ind'a Simona.
Vensi un andacianu famitu e sbaiuccatu, u tintu. Dumandò, tandu, un piattu, purghjendu una midaglia di paccuttiglia di Santa Maria.
Subitu Simona feci, rifiutendu a sò muneta : "Vè, stoge, sian poulit, què ! Va jouer avec tes tarraillettes, va !"*
Tandu l'omu adumbarciò i sò stacchi, à fà veda ch'eddu un aviva nudda, nudda.
Eiu (fendu da signori) : "Tè, o Simò, è a meia."
O u tipu, cuntenti pò, oh... Inghjuttò a sò suppa in quattru e tre setti. Ancu quistu, o ghjenti, t'aviva una fami vecchja.
Un semi cà famiti, schiavi, adduniti da a fami e purtati da edda, cuì.
Saremi i soli ?
U famitu nomi t'aviva e Ussin Ferracuto si chjamava.
E pinsai, tandu eiu, andeti à sapè, à u ghjoccu d'accaccatta ferraù, forza u cunnusciariati (cusì si diciva d'una cosa di poccu valori)?
"Accaccatta ferraù !
Quantu ne voli di ssu ferraù ?
Un dini e un dinà,
Un crocculu di balestrà;
A quali in manu spignarà,
Bocca e nasu tignarà."**
Passani i ghjorni, passani l'ori e eiu stogu.
*da, Dictionnaire du marseillais, dighjà numatu.
**Felice M Marchi, Motti risposte e burle del celebre Minuto Grosso, p79, Parigi, 1866- Reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
Vensi un andacianu famitu e sbaiuccatu, u tintu. Dumandò, tandu, un piattu, purghjendu una midaglia di paccuttiglia di Santa Maria.
Subitu Simona feci, rifiutendu a sò muneta : "Vè, stoge, sian poulit, què ! Va jouer avec tes tarraillettes, va !"*
Tandu l'omu adumbarciò i sò stacchi, à fà veda ch'eddu un aviva nudda, nudda.
Eiu (fendu da signori) : "Tè, o Simò, è a meia."
O u tipu, cuntenti pò, oh... Inghjuttò a sò suppa in quattru e tre setti. Ancu quistu, o ghjenti, t'aviva una fami vecchja.
Un semi cà famiti, schiavi, adduniti da a fami e purtati da edda, cuì.
Saremi i soli ?
U famitu nomi t'aviva e Ussin Ferracuto si chjamava.
E pinsai, tandu eiu, andeti à sapè, à u ghjoccu d'accaccatta ferraù, forza u cunnusciariati (cusì si diciva d'una cosa di poccu valori)?
"Accaccatta ferraù !
Quantu ne voli di ssu ferraù ?
Un dini e un dinà,
Un crocculu di balestrà;
A quali in manu spignarà,
Bocca e nasu tignarà."**
Passani i ghjorni, passani l'ori e eiu stogu.
Ussin Ferracuto
Da: AD Val de Marne
**Felice M Marchi, Motti risposte e burle del celebre Minuto Grosso, p79, Parigi, 1866- Reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
20/06/14
L'ha detta Matteu
Pinsavu, arisera à Matteu d'A. chi dici sempri :"Corcia è quidda famiglia chi t'ha u bè e un si n'ha piglia". Saremi tutti cusigna ?
19/06/14
17/06/14
U pincioni spinseratu
À pinciuloni di Roccu, lu furbu, sempri ini ritardu !
L'aspitavu e l'aspitavu ma anh, anh, un viniva.
Vai chi tu, ni !
"Amicizia marsigliesi, un dura più d'un mesi"
L'aspitavu e l'aspitavu ma anh, anh, un viniva.
Vai chi tu, ni !
"Amicizia marsigliesi, un dura più d'un mesi"
I "bosci"
Mi n'invengu quandu quiddi ch'andavani à a scola in paesi ci cuntavani, scola fatta, i fatti di i bosci. Sapeti, sta ghjenti crudeli chi s'era impussissatu di l'Alisassa e a Lorena, nostri.
Tandu, ci vuliva senta à Ghjaccumu, e d'altri, in vena. "En vatenguerre", diciva u sgiò stitutori :
O quantu n'aghju intesu,
Di li bosci assalitori,
Lupi, neri e crudeli,
Rubanidi, traditori,
E infideli malfatori !
Tandu, ci vuliva senta à Ghjaccumu, e d'altri, in vena. "En vatenguerre", diciva u sgiò stitutori :
O quantu n'aghju intesu,
Di li bosci assalitori,
Lupi, neri e crudeli,
Rubanidi, traditori,
E infideli malfatori !
À ringrazià à : http://fantaisiesbergeret.free.fr
15/06/14
Finzioni animaleschi
"L'animali un è ceccu.
L'omu sì, è incapaci à veda, abbagliacatu ch'eddu è da a sò cuscienza."*
Isiè, ma qualessa ? A recta ratio o a scintilla rationis ? À sapè ?
*JL Godard, Le Monde, Culture et idées, 17/05/2014, p 5.
L'omu sì, è incapaci à veda, abbagliacatu ch'eddu è da a sò cuscienza."*
Isiè, ma qualessa ? A recta ratio o a scintilla rationis ? À sapè ?
*JL Godard, Le Monde, Culture et idées, 17/05/2014, p 5.
Abeille
Pari ch'eddi chjamessini tuttu "Abeille", cuì !
L'altra volta, a v'aghju detta erani matoni à purtà sta marca, cusì. Dopu c'è statu un battedu Abeille.
Avà, oghji, chi mi vegu passà ?
Una bedda vitturetta marcata : Savon l'Abeille. Hte Court de Payen Marseille.
O ciò chi si veda cuì, miraculi, o !
L'altra volta, a v'aghju detta erani matoni à purtà sta marca, cusì. Dopu c'è statu un battedu Abeille.
Avà, oghji, chi mi vegu passà ?
Una bedda vitturetta marcata : Savon l'Abeille. Hte Court de Payen Marseille.
O ciò chi si veda cuì, miraculi, o !
Picchja o Pà ! Più, più, più...
Maliziosu, Zi Ghjuvansantu ci aviva imparatu stu picculu ghjoccu :
Stuppichjeghja stoppa e spau,
Stoppa e spau un ci n'è più,
Picchju un stuppichjeghja più !!!
Pauloni uni riisciva mai, impuntava sempri e tandu diciva : "Pichju-stà-in-punta-di-palu, stuppiteghja-stoppa-e-più.. Più".
"E, e pò m...a !"
14/06/14
È cusì...
Scorrani i ghjorni, luntanu da u paesi.
In Sardegna era una cosa, cuì è un'antra ! I miseriosi parlani una lingua com'a a meia, o guasgi. L'altri parlani marsigliesu, a risa in bocca e a parodda alta, i sgiò, eddi, parlani u francesu cu a bocca pinzuta. Ancu assai chi i giandarmi si tenani luntani.
Eiu, impargu e lasciu.
Impargu, lasciu e perdu.
È cusì...
Perdu tuttu ma t'aghju ini stacchi unipocchi di vintini e i giandarmi luntanu.
È cusì...
In Sardegna era una cosa, cuì è un'antra ! I miseriosi parlani una lingua com'a a meia, o guasgi. L'altri parlani marsigliesu, a risa in bocca e a parodda alta, i sgiò, eddi, parlani u francesu cu a bocca pinzuta. Ancu assai chi i giandarmi si tenani luntani.
Eiu, impargu e lasciu.
Impargu, lasciu e perdu.
È cusì...
Perdu tuttu ma t'aghju ini stacchi unipocchi di vintini e i giandarmi luntanu.
È cusì...
Sant'Antoni 1914
À l'amicu P.
Pecuri munti e chjostra bedda assistata, partivami e conducivami i nostri bandi à u Cavoni, à a capedda di Sant'Antoni.
U Santu in piazza doppu à a prucessiò, Preti Lovichi era beddu lestru à binidiscia, pecuri à miliai à a fini di a messa.
O i pistulitati, o a gioia, o cho piacè ! Salutavami à u santu. O i cavalcati, dritti, dritti nantu à muli, sameri, cavaddi com'eddi vinivani !
Certi donni partivani bisgiacca piena à panioli binidetti. In penitenza, mamma edda viniva cù zi'Annetta, a zia, a sera innanzu e stava pusata nantu à a masgera di a capedda, a notti intera, a prigà. Noi altri, ci accupavami à fà un beddu foccu. C'era una grandi devuzioni, sapeti.
Era cusi. Mamma un era tantu ghjisulana, ma facciva anch'edda cum'à a mamma e a mamona...
T'aviva u sò mandigliulu biancu e l'impiva à panioli (unu par omu, unu pà a chjostra, unu pà a stadda), u piegava e u si mittiva ind'a sò larga stacca di davanti e doppu si ni cuddava assirinata in paesi, me suredda appresu. A sera, in famiglia tumbavami un agneddu.
U ghjornu doppu, partivami pà a muntagnera.
Erani ghjorni sebbiati, ghjorni paisani, senza altru pinseru.
Pecuri munti e chjostra bedda assistata, partivami e conducivami i nostri bandi à u Cavoni, à a capedda di Sant'Antoni.
U Santu in piazza doppu à a prucessiò, Preti Lovichi era beddu lestru à binidiscia, pecuri à miliai à a fini di a messa.
O i pistulitati, o a gioia, o cho piacè ! Salutavami à u santu. O i cavalcati, dritti, dritti nantu à muli, sameri, cavaddi com'eddi vinivani !
Certi donni partivani bisgiacca piena à panioli binidetti. In penitenza, mamma edda viniva cù zi'Annetta, a zia, a sera innanzu e stava pusata nantu à a masgera di a capedda, a notti intera, a prigà. Noi altri, ci accupavami à fà un beddu foccu. C'era una grandi devuzioni, sapeti.
Era cusi. Mamma un era tantu ghjisulana, ma facciva anch'edda cum'à a mamma e a mamona...
T'aviva u sò mandigliulu biancu e l'impiva à panioli (unu par omu, unu pà a chjostra, unu pà a stadda), u piegava e u si mittiva ind'a sò larga stacca di davanti e doppu si ni cuddava assirinata in paesi, me suredda appresu. A sera, in famiglia tumbavami un agneddu.
U ghjornu doppu, partivami pà a muntagnera.
Erani ghjorni sebbiati, ghjorni paisani, senza altru pinseru.
Rumenzula e muddizzu
L'amboscia m'aviva purtatu, sta volta, à u Service public, nettoiement, section numerò 53, quartier de la Joliette.
Erami in dui : Martin Formingo, u carriteru, omu bravu e silenziosu, tiniva i sò cavaddi (Prune et Pêche) e marchjava capicalatu, innanzu. Eiu, scoppa in manu, rimpiazavu à Viale, malatu. Eru impiegatu à carcà a "benne". Escoubiè, rabaï-merda.
Ghjunti davanti à a porta d'un palazzu, pigliavu a cufaccia e a purtavu à a "benne" e a biutava, doppu a rimittivu in piazza.
Puzza, cu stu caldu, un vi ni dicu...
À mezzionu, finimi a turnata. Puzzicosi, fraciangati e beddi mustafanati, andaiami à lavassi à u robinè di u portu.
Erami in dui : Martin Formingo, u carriteru, omu bravu e silenziosu, tiniva i sò cavaddi (Prune et Pêche) e marchjava capicalatu, innanzu. Eiu, scoppa in manu, rimpiazavu à Viale, malatu. Eru impiegatu à carcà a "benne". Escoubiè, rabaï-merda.
Ghjunti davanti à a porta d'un palazzu, pigliavu a cufaccia e a purtavu à a "benne" e a biutava, doppu a rimittivu in piazza.
Puzza, cu stu caldu, un vi ni dicu...
À mezzionu, finimi a turnata. Puzzicosi, fraciangati e beddi mustafanati, andaiami à lavassi à u robinè di u portu.
13/06/14
Brancaï
Ha piuvitu e u venti s'è calatu, ancu assai !
U ghjornu, c'è un corciu chi è passatu, barreta in capu. Era un marsigliesu, diciva a sò cantalena, cù a passioni mutta di parlà :
"Fouele oou joué quicercoi fortuno,
E crei fini couomo Brancaï,
Fouele qu voou souta la luno,
Din lou gouffre doou Garagaï !"*
Vai e tu à sapè ciò ch'eddu avarà vulsutu dì ?
"Chi cacarucho !" ha dettu, tandu, Sgeromu. Aghju pensu, eiu, chi sarà un caracusciò ?
*Da, Dictionnaire du marsellais, p 63, Edisud, 2006.
U ghjornu, c'è un corciu chi è passatu, barreta in capu. Era un marsigliesu, diciva a sò cantalena, cù a passioni mutta di parlà :
"Fouele oou joué quicercoi fortuno,
E crei fini couomo Brancaï,
Fouele qu voou souta la luno,
Din lou gouffre doou Garagaï !"*
Vai e tu à sapè ciò ch'eddu avarà vulsutu dì ?
"Chi cacarucho !" ha dettu, tandu, Sgeromu. Aghju pensu, eiu, chi sarà un caracusciò ?
*Da, Dictionnaire du marsellais, p 63, Edisud, 2006.
12/06/14
Jaures
Ghjuventù, ghjuventù, una volta e pò più !
O chi luccacci, o chi ventu, Madonna.
Tre ghjorni ch'eddu soffia. In paesi quand'eddu era cusì, i vecchji dicivani avà ghjunghji u Scornaboi. U chjamavani cusì. Ma un durava tantu. T'ascimiscia, mì.
In villa, vidarè, bolani, ghjurnali, stracci, carti, teguli... Tuttu ciò chi pò bulà, bola... Era u baddu di u muddizzu.
È u Mistral m'ha dettu Sgeromu, un uvrieru marsegliesu di i me anni, chi s'accuppa ancu megu à arragnà una "casematta" nantu à u portu, sottu à u Fort Saint Jean (è u nomi di u loccu). Facciu u manuali e eddu u muratori.
U ghjornu che vi digu c'era una "greva" (mancu à pinsacci : l'uvrieri un vulivani più travaglià, vi parini foli, ma è un modu di difendasi, ancu puru se, à a fini di a ghjurnata un si tocca nudda, mancu una baiocca).
"Sò i sindicati sucialisti", m'ha insignatu Sgeromu. "Sai, semi guasgi tutti sucialisti par sti locchi." (Sapetti, sucialista, com'à Antoni, u sardu).
Aghju dettu eiu : "Spiegami aghjà, u tò sucialismu."
Tandu m'ha dettu, eddu : "Ziteddu aghju intesu à parlà à Jaures, erami à Albì tandu (u nomi è quiddu d'una città), di u sò discorsu, mi n'invengu ancu sempri, e dipoi, aghju cunsirvatu u ghjurnali di quiddu ghjornu.
Ha dettu (un si pò essa cà d'accordu ancun'eddu) :
"Ma chi saria a Republica ind'una Francia muderna ? Sarà un attu maiò di fiducia.
Istituiscia a Republica saria à dì à tutti, chi l'omi à milioni, saparani scriva, da par eddi, a regula cummuna di i sò fatti ; ch'eddi saparani marità a libertà cù a leggi ; l'ordini e u muvimentu ; ch'eddi saparani cunfruntassi trà di eddi senza mancu stirpassi. Ch'eddi a si francarani da a guerra d'indrentu. Ch'eddi un cercarani mai a dittatura, treva miccidaghja, riposu maladettu e vigliaccu, anche puru ch'edda duressi poccu.
Istituiscia a Republica, è fà a chjama e à dì chi i citadini di i grandi nazioni d'avali, obligati à campassi la cu un ostinatu travagliu, avarani, parò, abbastanza tempu pà accupassi di u cummunu."*
Jaures, discours à la jeunesse, Albi, 1903
*Da : http://www.lours.org, i ringraziu.
O chi luccacci, o chi ventu, Madonna.
Tre ghjorni ch'eddu soffia. In paesi quand'eddu era cusì, i vecchji dicivani avà ghjunghji u Scornaboi. U chjamavani cusì. Ma un durava tantu. T'ascimiscia, mì.
In villa, vidarè, bolani, ghjurnali, stracci, carti, teguli... Tuttu ciò chi pò bulà, bola... Era u baddu di u muddizzu.
È u Mistral m'ha dettu Sgeromu, un uvrieru marsegliesu di i me anni, chi s'accuppa ancu megu à arragnà una "casematta" nantu à u portu, sottu à u Fort Saint Jean (è u nomi di u loccu). Facciu u manuali e eddu u muratori.
U ghjornu che vi digu c'era una "greva" (mancu à pinsacci : l'uvrieri un vulivani più travaglià, vi parini foli, ma è un modu di difendasi, ancu puru se, à a fini di a ghjurnata un si tocca nudda, mancu una baiocca).
"Sò i sindicati sucialisti", m'ha insignatu Sgeromu. "Sai, semi guasgi tutti sucialisti par sti locchi." (Sapetti, sucialista, com'à Antoni, u sardu).
Aghju dettu eiu : "Spiegami aghjà, u tò sucialismu."
Tandu m'ha dettu, eddu : "Ziteddu aghju intesu à parlà à Jaures, erami à Albì tandu (u nomi è quiddu d'una città), di u sò discorsu, mi n'invengu ancu sempri, e dipoi, aghju cunsirvatu u ghjurnali di quiddu ghjornu.
Ha dettu (un si pò essa cà d'accordu ancun'eddu) :
"Ma chi saria a Republica ind'una Francia muderna ? Sarà un attu maiò di fiducia.
Istituiscia a Republica saria à dì à tutti, chi l'omi à milioni, saparani scriva, da par eddi, a regula cummuna di i sò fatti ; ch'eddi saparani marità a libertà cù a leggi ; l'ordini e u muvimentu ; ch'eddi saparani cunfruntassi trà di eddi senza mancu stirpassi. Ch'eddi a si francarani da a guerra d'indrentu. Ch'eddi un cercarani mai a dittatura, treva miccidaghja, riposu maladettu e vigliaccu, anche puru ch'edda duressi poccu.
Istituiscia a Republica, è fà a chjama e à dì chi i citadini di i grandi nazioni d'avali, obligati à campassi la cu un ostinatu travagliu, avarani, parò, abbastanza tempu pà accupassi di u cummunu."*
Jaures, discours à la jeunesse, Albi, 1903
*Da : http://www.lours.org, i ringraziu.
11/06/14
10/06/14
I ladrunchjini
Mi n'invengu, partivami di notti à nuvuloni. Certi volti ancu appenna doppu à a scola. Partivami ad arrubà, induv'à l'altri, à quandu à chjarasgi, à quandu à meli, à peri, à uva... Tutta a frutta ci passava...
U fattu maiò era l'arrubera. Una volta, tecchji com'à purceddi che nò erami, chjamavami, à faddu biscà, u patroni.
O i brioni, ci vuliva à senta pà sti cuddetti, trenta ziteddi, inariulati e dispitosi, mughjà : "À l'uva, à l'uva... O Lucià, à l'uva !!!"
In casa di u ladru, un andà à rubà !
"Di siguru a vostra a leggi, o Signori, punisci u ladrà, leggi scritta ind'u cori di l'omi, chi nun basta à sfassà l'inghjustizia. Quali sarà u ladru à lascissi arrubà ?! À u riccu un li cunveni micca a scusa di a miseria. Che vulia, eiu, cummetta arrubeccia... u feci ancu senza essa miseriosu : o forza sì, povaru eru, ma povaru di ghjustizia, ch'avivu a noia, ed eru carcu e stracarcu à iniquitai. Rubai ciò ch'avivu in bundanza, ancu di più bona qualitai, e di fatti nun era pà appruffitani ch'aghju vulsutu arrubà, ma era pà u furtu stessu.
Era pà u peccatu.
C'era un arburu, un peru, vicinu à a nostra vigna, carcu à frutti micca tanti beddi à a vista, ne mancu à u sapori. Erami di notti, una notti scura, e nò altri ghjovani banditi ci amusavami par ssi stradi, cu l'abitudina infama : e ci n'andaimi à scota l'alburu e à purtacci via tutti i peri. Ci ne caricaimi una quantità tamanta, ma micca à fassini una tichjata, ma pà ghjittaddi à i porchi - e ancu se ne paspaimi qualchi d'una - fù solu pà tastà u gustu di a cosa pruibita.
Eccu u me cori, Idiu, eccu u cori che ind'u fondu di u fondu ha suscitatu a tò pietà. E questu cori avà ti devi dì ciò ch'eddu andava à circà in quiddi fondi : vulivu fà una gattivezza gratuita, senza avè altra raghjò cà quidda di fà mali. Brutta malizia, t'aghju amata : aghju amatu la me perdita, u mancà, e micca pà via di questa mancanza, innò. È a meia a mancanza stessa ch'aghju amatu. O anima vergugnosa chi aveti lasciatu u vostru fondamentu, pà a sò ruvina, nun circavati ind'a bruttura cà u desideriu di u bruttu stessu e basta."
AGUSTINU (354-430 DàC), Confessioni, II, 4 e 5.
U fattu maiò era l'arrubera. Una volta, tecchji com'à purceddi che nò erami, chjamavami, à faddu biscà, u patroni.
O i brioni, ci vuliva à senta pà sti cuddetti, trenta ziteddi, inariulati e dispitosi, mughjà : "À l'uva, à l'uva... O Lucià, à l'uva !!!"
In casa di u ladru, un andà à rubà !
"Di siguru a vostra a leggi, o Signori, punisci u ladrà, leggi scritta ind'u cori di l'omi, chi nun basta à sfassà l'inghjustizia. Quali sarà u ladru à lascissi arrubà ?! À u riccu un li cunveni micca a scusa di a miseria. Che vulia, eiu, cummetta arrubeccia... u feci ancu senza essa miseriosu : o forza sì, povaru eru, ma povaru di ghjustizia, ch'avivu a noia, ed eru carcu e stracarcu à iniquitai. Rubai ciò ch'avivu in bundanza, ancu di più bona qualitai, e di fatti nun era pà appruffitani ch'aghju vulsutu arrubà, ma era pà u furtu stessu.
Era pà u peccatu.
C'era un arburu, un peru, vicinu à a nostra vigna, carcu à frutti micca tanti beddi à a vista, ne mancu à u sapori. Erami di notti, una notti scura, e nò altri ghjovani banditi ci amusavami par ssi stradi, cu l'abitudina infama : e ci n'andaimi à scota l'alburu e à purtacci via tutti i peri. Ci ne caricaimi una quantità tamanta, ma micca à fassini una tichjata, ma pà ghjittaddi à i porchi - e ancu se ne paspaimi qualchi d'una - fù solu pà tastà u gustu di a cosa pruibita.
Eccu u me cori, Idiu, eccu u cori che ind'u fondu di u fondu ha suscitatu a tò pietà. E questu cori avà ti devi dì ciò ch'eddu andava à circà in quiddi fondi : vulivu fà una gattivezza gratuita, senza avè altra raghjò cà quidda di fà mali. Brutta malizia, t'aghju amata : aghju amatu la me perdita, u mancà, e micca pà via di questa mancanza, innò. È a meia a mancanza stessa ch'aghju amatu. O anima vergugnosa chi aveti lasciatu u vostru fondamentu, pà a sò ruvina, nun circavati ind'a bruttura cà u desideriu di u bruttu stessu e basta."
AGUSTINU (354-430 DàC), Confessioni, II, 4 e 5.
Pera : Paul Cezanne 1873 (ditagliu)
Museu di L'orangerie, Parighji.
08/06/14
Sustine et abstine
A dumenica ch'e vi dicu, stavami senza travagliu, à piscà nantu à lu molu.
Erami eiu, Marcello u nabulitanu dettu Maru e Roccu.
Tandu Roccu : "Sintiti o zittè : Sapeti, ci voli à fà l'ortu, massimu quandi a tarra è bedda !" Diciva sempri, saviu, saviu, Marcu di i Vulataghji.
"Umbeh, tamanta truvata !!! Massimu quandu eddu c'è l'acqua !" aghjustò schirzosu, Maru, in ridendu.
"Ci voli à fà l'ortu ancu i sò vichi dritti, fà contu di a sarrenda, e coglia i frutti quandu eddi sò maturi..."
"Ma chi senzu t'avarà sta fola ? Un vegu micca." Dissi Maru.
Roccu : "Vi cuntedu a storia tale ch'edda mi fù cuntata da zi Purglionu, guasgi vint'anni fà."
Tandu eiu : "E, induva, eddu, stava stu zi Purglionu, che tu dici, tu ?"
Roccu :"À a barriera."
Eiu : "Qualcosa c'è."
05/06/14
Un bateddu chi passa...
"Oghji è Sant'Erimu", m'ha dettu Roccu.
M'è parsu tristu e scuraghjitu, e pò ha turratu à dì :"È festa in Aiacciu, sai, mì !"
Parò u batteddu d'arimani semi ghjunti à carcaddu.
Ed è partutu par Bastia m'è guasgi vinuta a voglia di cuddà e parta.
Poi, s'alluntanò à l'abbruccà...
"Vicinu à u mari,
Annantu à un scogliu,
Quandu mi mettu à pinsà,
Mi digu sempri cosa vogliu,
Frà menu à questa umanità,
Ma se vegu passà luntanu,
Un bateddu chi và qualà,
Mandigliu in manu,
Chjamu in vannu,
E lu bateddu si ne và..."
(Cantata da A. Ciosi)
M'è parsu tristu e scuraghjitu, e pò ha turratu à dì :"È festa in Aiacciu, sai, mì !"
Parò u batteddu d'arimani semi ghjunti à carcaddu.
Ed è partutu par Bastia m'è guasgi vinuta a voglia di cuddà e parta.
Poi, s'alluntanò à l'abbruccà...
"Vicinu à u mari,
Annantu à un scogliu,
Quandu mi mettu à pinsà,
Mi digu sempri cosa vogliu,
Frà menu à questa umanità,
Ma se vegu passà luntanu,
Un bateddu chi và qualà,
Mandigliu in manu,
Chjamu in vannu,
E lu bateddu si ne và..."
(Cantata da A. Ciosi)
04/06/14
A ghjustificazioni
Chi ci sarà à ghjustificà u prisenti ?
U passatu o l'avvena ?
"L'avvena !" ha dettu u tipu, à u tantu t'ha a raghjò (!)
U passatu o l'avvena ?
"L'avvena !" ha dettu u tipu, à u tantu t'ha a raghjò (!)
03/06/14
Ma ellu...
A mani à bon'ora sò statu "ambosciatu" (veni à dì ch'avivu u travagliu pà a ghjurnata, mireti !).
Sta volta ci vuliva à carcà un bateddu à mattoni e à teguli marcati d'un'apa e scritti : "abeille".
Pisavani, ma ci vuliva à fà ciò chi i sameri un pudivani micca fà.
Chi vuleti, è cusi.
A squadra era cumposta di tagliani, di nabulitani e c'eru eiu e un aghjaccinu. Roccu si chjamava. U sò parlà era pienu e colmu à "Ghi", à "Mì, lu", à "Ma ellu...".
"Ghi, ma ellu, a sà ch'in Aiacciu, i chjarisgi son' maturi, ghi, ma ellu..."
Uhh i me arrechji ! Mi pariva d'essa ind'u San Carlu.
Infini chi Roccu t'aviva una passionni. Era a passioni di a vittura. E bruu, e bruu a sera mi dici : "Ghi, sai, ghi a più bella vittura, in quantu à mè, è a Torpedò !"
"A chi, ni ?"
"A Torpedò, Unic ! Tè fighjula sta fotografia e vedi un pò !"
E tandu cacciò un pizzateddu di carta piigata d'un ghjurnali, cu u sò beddu disegnu :
A v'aghju detta aghju un poccu imparatu u francesu cù u sgiò Santiunacci e pruvavu à capiscia : "Cù una vittura Unic si fà chilometri à migliai ... senza tuccà una chjavi... senza mancu ristrigna un ècrou, un ecrù, un eccu rù ???"
"O Rò chi saria un ècrou ?"
"Ghi, chi ni sogu eiu ? Dumanda à un meccanicu !"
Aghju pinsatu : "T'ha a raghjò Roccu, ci vudaria à truvà à u me cuccinu Matteu o forza, u babbu Petru... A mea a passioni è quidda di u paesi. Chi tanti vitturi, vitturetti o vitturoni, chi vuleti, è cusì."
Sta volta ci vuliva à carcà un bateddu à mattoni e à teguli marcati d'un'apa e scritti : "abeille".
Pisavani, ma ci vuliva à fà ciò chi i sameri un pudivani micca fà.
Chi vuleti, è cusi.
A squadra era cumposta di tagliani, di nabulitani e c'eru eiu e un aghjaccinu. Roccu si chjamava. U sò parlà era pienu e colmu à "Ghi", à "Mì, lu", à "Ma ellu...".
"Ghi, ma ellu, a sà ch'in Aiacciu, i chjarisgi son' maturi, ghi, ma ellu..."
Uhh i me arrechji ! Mi pariva d'essa ind'u San Carlu.
Infini chi Roccu t'aviva una passionni. Era a passioni di a vittura. E bruu, e bruu a sera mi dici : "Ghi, sai, ghi a più bella vittura, in quantu à mè, è a Torpedò !"
"A chi, ni ?"
"A Torpedò, Unic ! Tè fighjula sta fotografia e vedi un pò !"
E tandu cacciò un pizzateddu di carta piigata d'un ghjurnali, cu u sò beddu disegnu :
"O Rò chi saria un ècrou ?"
"Ghi, chi ni sogu eiu ? Dumanda à un meccanicu !"
Aghju pinsatu : "T'ha a raghjò Roccu, ci vudaria à truvà à u me cuccinu Matteu o forza, u babbu Petru... A mea a passioni è quidda di u paesi. Chi tanti vitturi, vitturetti o vitturoni, chi vuleti, è cusì."
31/05/14
Citazioni 34
Aspitavu e aspitavu, tandu aghu intesu :
"Tuttu principiu ghjunghji à una fini !"* ancu assai !
*À ringrazià à Agnulughjuvanni, 87 anni, di Pietralba, Dite a vostra, RCFM, 6 di sittembri 2013.
"Tuttu principiu ghjunghji à una fini !"* ancu assai !
*À ringrazià à Agnulughjuvanni, 87 anni, di Pietralba, Dite a vostra, RCFM, 6 di sittembri 2013.
30/05/14
Scianza... e diccia.
Silcani m'ha pagatu u caffè (è Paulu du cugnomi).
Ci semi trovi in un carrughjucciu vicinu, un poccu darretu à u portu.
In villa, un ci andavu micca à u caffè.
Sì, una volta, tre anni fà, quand'e faccivu u serviziu in Bunifaziu. Mi n'invengu, a sera, ci sò nati i colpi : vagamastri bastiacci contru ad aghjaccini e bunifazinchi à mezu (dimmi cusì, ben' che un fussimi micca citadini). Ci semi lampati e oh, piuvivani i colpi. Mi n'è ghjuntu unu in manu e...
Infini chi, aghju bittu u caffè ancu Paulu u villanuvincu. Mumentu raru.
Era guasgi com'ind'a Agnulughjuvanni, tre o quattru toli, ottu carreghi, un cascitoni pà tena buttiglii e tabacu.
Paulu m'ha dettu ch'in Corsica un c'era statu manera par eddu à truvà un travagliu. Erani quindici di famiglia, u babbu era statu fertu à a guerra di u settanta, era frimatu sciancu e li viniva mali ad andà apressu à i sgiotti cusì... Facci ch'eddu è statu eddu, u sicondu à u suvità i passi di a suredda maiò, cuì, in Marseglia.
Erani cinqui anni ch'era guardianu culà à u portu. Era cuntenti, a paga agni mesu e tuccava à quandu un figateddu, à quandu una libbra di farina castagnina chi c'era massi corsi à sbarcà cuì e ch'eddu rindiva "massi servizi" com'eddu m'ha dettu. M'ha dettu dinò, chi l'altru ghjornu l'hani dattu un cusciottu di caprettu...
Ha dettu : "T'aghju a scianza !"
Eiu : "A chi ni ?"
Tandu eddu : "A scianza, a diccia !"
Aghju pruvatu à dumandà : "O Pà, cunnisciariati una famiglia Zupinti di i Petri Rossi, detti di i Salvi ? U babbu è un certu Petru, meccanicu, e u figliolu, t'avarà, sedici o diciasetti anni, si chjama Matteu ? Semi parenti."
"Umbhè ?!" feci u villanuvincu, "dumandaraghju..."
E vultami insemi à u molu.
Paulu à vighjà à i sò limiti ed eiu à prisintami à l'imboscia.
Eru cuntentu.
Ci semi trovi in un carrughjucciu vicinu, un poccu darretu à u portu.
In villa, un ci andavu micca à u caffè.
Sì, una volta, tre anni fà, quand'e faccivu u serviziu in Bunifaziu. Mi n'invengu, a sera, ci sò nati i colpi : vagamastri bastiacci contru ad aghjaccini e bunifazinchi à mezu (dimmi cusì, ben' che un fussimi micca citadini). Ci semi lampati e oh, piuvivani i colpi. Mi n'è ghjuntu unu in manu e...
Infini chi, aghju bittu u caffè ancu Paulu u villanuvincu. Mumentu raru.
Era guasgi com'ind'a Agnulughjuvanni, tre o quattru toli, ottu carreghi, un cascitoni pà tena buttiglii e tabacu.
Paulu m'ha dettu ch'in Corsica un c'era statu manera par eddu à truvà un travagliu. Erani quindici di famiglia, u babbu era statu fertu à a guerra di u settanta, era frimatu sciancu e li viniva mali ad andà apressu à i sgiotti cusì... Facci ch'eddu è statu eddu, u sicondu à u suvità i passi di a suredda maiò, cuì, in Marseglia.
Erani cinqui anni ch'era guardianu culà à u portu. Era cuntenti, a paga agni mesu e tuccava à quandu un figateddu, à quandu una libbra di farina castagnina chi c'era massi corsi à sbarcà cuì e ch'eddu rindiva "massi servizi" com'eddu m'ha dettu. M'ha dettu dinò, chi l'altru ghjornu l'hani dattu un cusciottu di caprettu...
Ha dettu : "T'aghju a scianza !"
Eiu : "A chi ni ?"
Tandu eddu : "A scianza, a diccia !"
Aghju pruvatu à dumandà : "O Pà, cunnisciariati una famiglia Zupinti di i Petri Rossi, detti di i Salvi ? U babbu è un certu Petru, meccanicu, e u figliolu, t'avarà, sedici o diciasetti anni, si chjama Matteu ? Semi parenti."
"Umbhè ?!" feci u villanuvincu, "dumandaraghju..."
E vultami insemi à u molu.
Paulu à vighjà à i sò limiti ed eiu à prisintami à l'imboscia.
Eru cuntentu.
U baru induv'a nò semi andati.
Pidocchju ind'a farina
Ma quali sarà u tontu ad avè invintatu stu pruverbiu scemu, dittemi aghjà : "Un si pò fà pani senza farina" ?
V'assigurgu u cuntrariu : stessu ind'a farina, pani un ni faccivu micca.
Mi pariva piuttostu à essa pidocchju ind'a farina, sì !
Eru stesu, durmivu, nuttavu ind'a farina... quandu u guardianu di u portu m'ha svighjatu. E m'ha cacciatu fora.
Mi scuzzulava, di a sò brutta guardatura, mi facciva l'incisa. Tandu eiu : "Pianu, fà pianu, chju la Madonna !"
Tandu eddu : "O masciu, sè corsu ?"
Eiu: "E alora ?"
"Alora, alora! Sò corsu anch'eiu ! E d'induva sei ?"
"Di i Petri Rossi."
"Eiu sogu di i Sicani, Sicani di a Villanova , alora semi guasgi vicini, guasgi parenti ! Aiò, veni ancu megu, ti pagu u caffè, t'haia fami ?... Aiòci ni."
V'assigurgu u cuntrariu : stessu ind'a farina, pani un ni faccivu micca.
Mi pariva piuttostu à essa pidocchju ind'a farina, sì !
Eru stesu, durmivu, nuttavu ind'a farina... quandu u guardianu di u portu m'ha svighjatu. E m'ha cacciatu fora.
Mi scuzzulava, di a sò brutta guardatura, mi facciva l'incisa. Tandu eiu : "Pianu, fà pianu, chju la Madonna !"
Tandu eddu : "O masciu, sè corsu ?"
Eiu: "E alora ?"
"Alora, alora! Sò corsu anch'eiu ! E d'induva sei ?"
"Di i Petri Rossi."
"Eiu sogu di i Sicani, Sicani di a Villanova , alora semi guasgi vicini, guasgi parenti ! Aiò, veni ancu megu, ti pagu u caffè, t'haia fami ?... Aiòci ni."
Disertori
Mi pariva tuttu essa à disertori à mezu à u campu di battaglia.
Prima à circà qualchi paisanu spatriatu cum'à me, mi ci vuliva à truvà un travagliu. Un mi m'eti micca à da creda ma, mi sogu prinsintatu, sarani statu cinqui ori di mani à l'imboscia* com'eddi diciani. T'avivu pocchi paroddi ma mi sogu fattu capiscia.
M'hani pigliatu, ancu sei altri, à scarcà un bateddu di... suvaru, mancu
à didda !!! Parò, u fattu è veru !
À meziornu avivami compiu e semi partuti à pedi, à darretu à i carioli ind'a Berthon e Delibes, (à l'entrépot dé léoujé estranylé**, pà quiddi chi cunnoscini).
Culà emi scarcatu più di sei centu baddoti di sciapi di suvaru beddi ligati e marcati sia BDM, sia BDE.
Sempri cu u sgiò direttori, capeddu biancu in capu e à dossu à noi altri cù i sò "Zò, zò !" (vena à dì ind'u sò parlà :"Aiò, aiò"). Fetti contu ch'eddu ci pigliva pà bestii. Ah, pisava più eddu cà i sciapi !
À sett'ori, erami vultati à u molu cù un francu, par omu, ind'i stacchi. Pò, ghjunti soppra piazza, c'era una donna chi vindiva piatti di a suppa calda, Simona si chjamava. Ci semi magnatu un aziminu cu u pani seccu e agliatu (3 soldi). U chjamani "bughja-bassa*** o un'affari cusì"(?) È bona e più cà bona, è nutritiva, mì.
Un aghju guasgi parlatu ancu nimu chi ci capiscivami poccu e micca, vinarà.
Tandu aghju pinsatu à i mei, à Antoni e à Natali, trem'in dui persi ind'una suvariccia corsa, tinti che nò semi...
Dumani sarà un antru ghjornu.
*embauche.
**magazenu di suvaru stragneru.
***bouillabaisse (aziminu).
Prima à circà qualchi paisanu spatriatu cum'à me, mi ci vuliva à truvà un travagliu. Un mi m'eti micca à da creda ma, mi sogu prinsintatu, sarani statu cinqui ori di mani à l'imboscia* com'eddi diciani. T'avivu pocchi paroddi ma mi sogu fattu capiscia.
M'hani pigliatu, ancu sei altri, à scarcà un bateddu di... suvaru, mancu
à didda !!! Parò, u fattu è veru !
À meziornu avivami compiu e semi partuti à pedi, à darretu à i carioli ind'a Berthon e Delibes, (à l'entrépot dé léoujé estranylé**, pà quiddi chi cunnoscini).
Culà emi scarcatu più di sei centu baddoti di sciapi di suvaru beddi ligati e marcati sia BDM, sia BDE.
Sempri cu u sgiò direttori, capeddu biancu in capu e à dossu à noi altri cù i sò "Zò, zò !" (vena à dì ind'u sò parlà :"Aiò, aiò"). Fetti contu ch'eddu ci pigliva pà bestii. Ah, pisava più eddu cà i sciapi !
À sett'ori, erami vultati à u molu cù un francu, par omu, ind'i stacchi. Pò, ghjunti soppra piazza, c'era una donna chi vindiva piatti di a suppa calda, Simona si chjamava. Ci semi magnatu un aziminu cu u pani seccu e agliatu (3 soldi). U chjamani "bughja-bassa*** o un'affari cusì"(?) È bona e più cà bona, è nutritiva, mì.
Un aghju guasgi parlatu ancu nimu chi ci capiscivami poccu e micca, vinarà.
Tandu aghju pinsatu à i mei, à Antoni e à Natali, trem'in dui persi ind'una suvariccia corsa, tinti che nò semi...
Dumani sarà un antru ghjornu.
*embauche.
**magazenu di suvaru stragneru.
***bouillabaisse (aziminu).
29/05/14
Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !
Eru cuì à mezu à un mondu scunnisciutu.
Ci vuliva à truvà u me cuccinu Matteu di i Salvi e i soi. Matteu aviva suvitatu ghjovanu, ghjovanu u babbu, sarani deci anni. Petru, u babbu, facciva u stazzunaghju in paesi e s'era truvatu una piazza cuì, in Marseglia : era meccanicu (s'accuppava di miccanica o chi ni sogu eiu ?)
Ma comu fà à truvaddi à mezu à sta ghjenti ?
D'un colpu m'è vinutu in menti stu passu ch'eddu diciva sempri Peppu Mori, rassignatu : "Canta che ti passa".
U ghjornu ha dettu cusì davanti à preti Lovichi, accupatu à curà à Ghjuvanpetru chi si era pistatu u dittu mignulu cu una petra. Tandu, u preti ha dettu : "E a sà tu, o Pè, comu eddi dicivani i latini à dì ciò che tu dici ? In re mala animo si bono utare, adiuvat !" Mi n'invengu ancu sempri chi, doppu quand'eddu passava à Peppu, sbrisgiavami u preti e facciavami : "Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !"
Ci imparava preti Lovichi, c'imparava.
Ci vuliva à truvà u me cuccinu Matteu di i Salvi e i soi. Matteu aviva suvitatu ghjovanu, ghjovanu u babbu, sarani deci anni. Petru, u babbu, facciva u stazzunaghju in paesi e s'era truvatu una piazza cuì, in Marseglia : era meccanicu (s'accuppava di miccanica o chi ni sogu eiu ?)
Ma comu fà à truvaddi à mezu à sta ghjenti ?
D'un colpu m'è vinutu in menti stu passu ch'eddu diciva sempri Peppu Mori, rassignatu : "Canta che ti passa".
U ghjornu ha dettu cusì davanti à preti Lovichi, accupatu à curà à Ghjuvanpetru chi si era pistatu u dittu mignulu cu una petra. Tandu, u preti ha dettu : "E a sà tu, o Pè, comu eddi dicivani i latini à dì ciò che tu dici ? In re mala animo si bono utare, adiuvat !" Mi n'invengu ancu sempri chi, doppu quand'eddu passava à Peppu, sbrisgiavami u preti e facciavami : "Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !"
Ci imparava preti Lovichi, c'imparava.
27/05/14
RF
U pattu era chjaru ancu u capitanu di u bateddu chi m'aviva purtatu cui ci, da Purtivecchju.
Ci vuliva à pagaddusi 10 franchi agni mesu, e cusì par sei mesi.
Ma sapeti à truvà 10 franchi !
Ci vuliva à pagaddusi 10 franchi agni mesu, e cusì par sei mesi.
Ma sapeti à truvà 10 franchi !
Francu 1914 dà www.cgv.com
Mi manca (4)
Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca à Natali cù li sò fantasii. Mi manca à Antò Sgè, u pruffissori. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, l'amichi di Rossi Suprani.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, à Petra Mala,... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
E pò, pinsà
Pinsavu :
Ind'u frastornu
À foccu spentu,
Parti un ghjornu
E mi ne pentu,
Se ci ritornu,
Morgu cuntentu !
Ind'u frastornu
À foccu spentu,
Parti un ghjornu
E mi ne pentu,
Se ci ritornu,
Morgu cuntentu !
26/05/14
Farina nantu à lu molu...
Mi sò trovu una bedda massa di sacchi, soffici, sbarcati da pocu (à l'adori erani sacchi di farina di granu). Anantu à agni saccu c'era scrittu di rossu "Blida, dpt d'Alger".
Sarà "l'Algeri" ch'eddu m'ha dettu à Agnulumaria (partutu culà à fà u stitutori)? E, oghji colon -cum'eddu dici- riccu à milioni ?
Ficatu ind'u me piloni e beddu à l'agrottu, aghju durmitu nantu à u molu.
È cusì ch'edda è stata a me prima notti marsegliesa.
O chi ganna !
Sarà "l'Algeri" ch'eddu m'ha dettu à Agnulumaria (partutu culà à fà u stitutori)? E, oghji colon -cum'eddu dici- riccu à milioni ?
Ficatu ind'u me piloni e beddu à l'agrottu, aghju durmitu nantu à u molu.
È cusì ch'edda è stata a me prima notti marsegliesa.
O chi ganna !
25/05/14
Brama carnale
"L'isula isuleghja.
À l'isule ùn si ghjunghje mai (...), ma à chi ci hè intrutu ci ferma incappiatu/ingabbiatu. L'Isula hè cuntattu è cumunione cù u so "Dentru", altrughjamentu par sempre à u "Fora".
Esce da l'isula ? Ma sì, u prighjuneru pò andà !... È puru tandu diventa ellu l'elementu frusteru chi circonda l'Isula Prutetta : l'Isula avà, l'ha ellu in pettu ! È a si tene..."
À l'isule ùn si ghjunghje mai (...), ma à chi ci hè intrutu ci ferma incappiatu/ingabbiatu. L'Isula hè cuntattu è cumunione cù u so "Dentru", altrughjamentu par sempre à u "Fora".
Esce da l'isula ? Ma sì, u prighjuneru pò andà !... È puru tandu diventa ellu l'elementu frusteru chi circonda l'Isula Prutetta : l'Isula avà, l'ha ellu in pettu ! È a si tene..."
Ghjuvanghjaseppiu Franchi, Isule, Rigiru n° 16, 1981, p 3 e seg.
Ci sogu !
Marseglia, 26 di maghju 1914
O la ghjenti,
O la luci,
O tanti bateddi, tanti casi e tanti palazzi !
Camalli à miraculi, ropa listessa.
Marseglia tamanta città, ch'à fà u paragonu, Aghjacciu un pari mancu un paisolu :
Un si n'è mai vistu cosi cusì. Mancu à pinsacci : una Madonna à mezu à u celi.
A didda franca, un mi l'aspittava quista.
O la ghjenti,
O la luci,
O tanti bateddi, tanti casi e tanti palazzi !
Camalli à miraculi, ropa listessa.
Marseglia tamanta città, ch'à fà u paragonu, Aghjacciu un pari mancu un paisolu :
Un si n'è mai vistu cosi cusì. Mancu à pinsacci : una Madonna à mezu à u celi.
A didda franca, un mi l'aspittava quista.
Déchargement Vieux-Port Marseille
VILALTA, Michel (1871-1942)
À ringrazià à : http://www.galeriepentcheff.fr
24/05/14
Carbuniera à mal destinu
Madre patria, addiu.
Via, Marsiglia, e patiscia d'esiliu.
Via, Marsiglia, e patiscia d'esiliu.
Jean Baptiste Bassoul (1875-1934)
(C) Musée Fesch, Ajaccio
Chjami e pruverbii
"Megliu à avè i giandarmi appressu cà u preti innanzu", dici u pruverbiu, o Natà, a sà, eiu mi ni vogu. Un è quista una vita. Ch'hai da fà, tu, o amicu fideli ?"
"In Cuntinenti, o Sarrà, un ci possu andà eiu, ah, ah. Mi cunnoscu e mi cunnoscu. Fila tu, ch'aghju da stà cui e pò vidaremi, à u tantu scambiaraghju idea e tandu ti scrivaraghju. Fammi cunnoscia induva sarè. A sà, o Sarrà, pruverbii n'aghju anch'eiu e ti diciaraghju : Tagliami capu e pedi ma laccami induva à i mei."
"In Cuntinenti, o Sarrà, un ci possu andà eiu, ah, ah. Mi cunnoscu e mi cunnoscu. Fila tu, ch'aghju da stà cui e pò vidaremi, à u tantu scambiaraghju idea e tandu ti scrivaraghju. Fammi cunnoscia induva sarè. A sà, o Sarrà, pruverbii n'aghju anch'eiu e ti diciaraghju : Tagliami capu e pedi ma laccami induva à i mei."
23/05/14
Enfra Scilla e Caribdi
Erami à parlà d'esiliu, di mari e di bateddi, quandu Natali si messi à puetà :
"Passa la nave mia colma d'oblio
Per aspru mari, à meza notte il verno,
Enfra Scilla et Caribdi ; et al governo
Siede il signore, anzi il numicu mio.
A ciscun remo un penser prontu et rio
Che la timpesta e il fin par ch'abbi a scherno ;
La vela rompe un ventu umidu eterno
Di sospir', di speranze e di desio.
Pioggia di lagrimar, nebbia di sdegni
Bagna e rallenta le già stanche sarte,
Che son d'error con ignorantia attorto.
Celansi i duo mei dolci usati segni ;
Morta fra l'onde è la ragion e l'arte,
Tal ch'incomincio à desperar del porto"
"Desperare del porto..., sai, o Natà, di quali è ?" Disse sapientoni, à Antoni.
Natali :" Umbè, e chi ni sogu eiu ?"
Antoni : "È statu à Petrarca, à Francescu Petrarca à scriva sti versi".
Tandu Natali, pinserosu, à me (smintichendu à Antoni) : "Alora ti sei decisu ?"
Eiu : "Iè o Natà, dumani, c'è una carbuniera chi fila par Marsiglia. M'arragnaraghju ancu u capitanu." Aghju capitu, à u sò sguardu, ch'eddu un mi suvitarà micca.
"Passa la nave mia colma d'oblio
Per aspru mari, à meza notte il verno,
Enfra Scilla et Caribdi ; et al governo
Siede il signore, anzi il numicu mio.
A ciscun remo un penser prontu et rio
Che la timpesta e il fin par ch'abbi a scherno ;
La vela rompe un ventu umidu eterno
Di sospir', di speranze e di desio.
Pioggia di lagrimar, nebbia di sdegni
Bagna e rallenta le già stanche sarte,
Che son d'error con ignorantia attorto.
Celansi i duo mei dolci usati segni ;
Morta fra l'onde è la ragion e l'arte,
Tal ch'incomincio à desperar del porto"
"Desperare del porto..., sai, o Natà, di quali è ?" Disse sapientoni, à Antoni.
Natali :" Umbè, e chi ni sogu eiu ?"
Antoni : "È statu à Petrarca, à Francescu Petrarca à scriva sti versi".
Tandu Natali, pinserosu, à me (smintichendu à Antoni) : "Alora ti sei decisu ?"
Eiu : "Iè o Natà, dumani, c'è una carbuniera chi fila par Marsiglia. M'arragnaraghju ancu u capitanu." Aghju capitu, à u sò sguardu, ch'eddu un mi suvitarà micca.
L'isula mea è una prighjoni
"Di maris et coeli (...), solvere quassatae parcite membra ratis !"* Ovide, Lib. I, Eleg. II
Ci vuliva à parta. A sera avivami discorsu ancu Natali e di fatti erami d'accordu. Ci vuliva à piglià u bateddu e fughja à a Corsica, a giandarmaria, u paesi.
Ci voli à parta.
Esiliu, à rimi sferrati.
Loccu di l'esilu e di a morti : u mari, locu smisuratu, minaccia.
Pinsà l'esiliu, pinsà u misteriu di a strada senza ritornu...
"Tristi : Ulisse, Ovide, Dante, Seneca..." Disse Antoni.
I paroddi sunnavani, battivani suvitendu u polsu di u me sangui;
C'era una parodda chi facciva u fattu : esiliatu.
"Fuorusciti, esiliati, profughi, fughjiticci, immigrati, marcati..." Turrò à dì Antoni.
E pinsavu : l'esiliu ti construisci un'identità d'un tempu, chi nun dura.
U intermezzu, un terzu locu**, spaziu suniatu induva si campa comu ind'una isula diversa, sarratu fora.
Prisintassi e numinassi à u mondu chi ci veda ghjunghja, e chjamassi "esiliatu".
Strappera, tristezza, disinganni, sdegni, cundanni.
Ritornu vannu, sempri vannu.
Alger, u Paniè, Ellis Island, Parighji, America, Tonchinu, Nova Caledonia, Africa.
Senza vultata alcuna, e vultà e ritruvà a sò piazza in paesi, e un vultà e stà.
Un tramezzu, tra assenza e prasenza.
Sogni d'un isula materna, in partenza par un isula stragnera.
*Dii di u mari e di u celi, nun strapetti i fianchi di sta navi, da a timpesta scuzzulata.
**a third-space.
Cu : La Fabrique de l'histoire, Ecrire l'exil, E Laurentin, France Culture, 22/05/2014
Ci vuliva à parta. A sera avivami discorsu ancu Natali e di fatti erami d'accordu. Ci vuliva à piglià u bateddu e fughja à a Corsica, a giandarmaria, u paesi.
Ci voli à parta.
Esiliu, à rimi sferrati.
Loccu di l'esilu e di a morti : u mari, locu smisuratu, minaccia.
Pinsà l'esiliu, pinsà u misteriu di a strada senza ritornu...
"Tristi : Ulisse, Ovide, Dante, Seneca..." Disse Antoni.
I paroddi sunnavani, battivani suvitendu u polsu di u me sangui;
C'era una parodda chi facciva u fattu : esiliatu.
"Fuorusciti, esiliati, profughi, fughjiticci, immigrati, marcati..." Turrò à dì Antoni.
E pinsavu : l'esiliu ti construisci un'identità d'un tempu, chi nun dura.
U intermezzu, un terzu locu**, spaziu suniatu induva si campa comu ind'una isula diversa, sarratu fora.
Prisintassi e numinassi à u mondu chi ci veda ghjunghja, e chjamassi "esiliatu".
Strappera, tristezza, disinganni, sdegni, cundanni.
Ritornu vannu, sempri vannu.
Alger, u Paniè, Ellis Island, Parighji, America, Tonchinu, Nova Caledonia, Africa.
Senza vultata alcuna, e vultà e ritruvà a sò piazza in paesi, e un vultà e stà.
Un tramezzu, tra assenza e prasenza.
Sogni d'un isula materna, in partenza par un isula stragnera.
**a third-space.
Cu : La Fabrique de l'histoire, Ecrire l'exil, E Laurentin, France Culture, 22/05/2014
22/05/14
Comu fà ?
Pinsavu, u fattu era : "Ma comu si pudarà fà à salvà ciò chi è sparitu di a nostra menti ?
Comu fà à mova la ghjenti contr'à a perdita di qualcosa ch'esistiva e di chi, oramai, si è sminticatu ancu ch'edda era ?
U tortu maiò, t'avarivami, d'un fà contu di ssi dumandi."*
*Stephane Foucard, L'imaginaire atrophié, Le Monde, 18-19 mai 2014, p 17.
Comu fà à mova la ghjenti contr'à a perdita di qualcosa ch'esistiva e di chi, oramai, si è sminticatu ancu ch'edda era ?
U tortu maiò, t'avarivami, d'un fà contu di ssi dumandi."*
*Stephane Foucard, L'imaginaire atrophié, Le Monde, 18-19 mai 2014, p 17.
21/05/14
Mensa suntuosa
A sera, paghjuletta, catena, furconu e brendali : u foccu buddiva una spezia di suppa (acqua p...) ind'a pignata. Tandu Antoni Sgè mi dissi : "Sai, o Sarrà miseria rincorre miseria, sai..."
Eiu : "Ah... semi bè !"
Eiu : "Ah... semi bè !"
Da : http://2b-luciani.e-monsite.com,
À ringraziaddu.
18/05/14
Core di mamma
Stavami cui, imburdati da a fatica, à corpi biotti.
Erani cinqui ghjorni ch'e nò erami stati impiegati, cù dui franchi e cinquanta soldi, prumissi. Durmivami, avvolti ind'i nostri straccipiloni, pedi à u focu e u capu ind'i steddi.
Stavu tramezu à Antoni Sgè e à Natali.
Era cusì.
Antoni, eddu, sintiva poccu a fatica e mi sussurò : "Vedi o Sarrà, u pueta diciva : "A miseria ammassa, com'in una vecchja stanza abbandunata, basta à metta appena un pedi chi s'alzi subitu, subitu, una pulvaraccia chi t'assuffoca(...) ma, ligatu à e petri come un'anima, l'adori di u muddizzu e di i panni brutti riscaldati da u soli, carcani l'aria. Poi, ha dettu in talianu : Il mare era fermo come una lastra* (era, u mari à patinu)."
T'ha à raghjò Sgè : ti tomba a miseria, t'arruvina, ti vasta, tarruleghja.
*Dà : Da Monteverde all'Altieri, Pier Paolo Pasolini, in Racconti romani, p101 e seg., Folio, 2007
Erani cinqui ghjorni ch'e nò erami stati impiegati, cù dui franchi e cinquanta soldi, prumissi. Durmivami, avvolti ind'i nostri straccipiloni, pedi à u focu e u capu ind'i steddi.
Stavu tramezu à Antoni Sgè e à Natali.
Era cusì.
Antoni, eddu, sintiva poccu a fatica e mi sussurò : "Vedi o Sarrà, u pueta diciva : "A miseria ammassa, com'in una vecchja stanza abbandunata, basta à metta appena un pedi chi s'alzi subitu, subitu, una pulvaraccia chi t'assuffoca(...) ma, ligatu à e petri come un'anima, l'adori di u muddizzu e di i panni brutti riscaldati da u soli, carcani l'aria. Poi, ha dettu in talianu : Il mare era fermo come una lastra* (era, u mari à patinu)."
T'ha à raghjò Sgè : ti tomba a miseria, t'arruvina, ti vasta, tarruleghja.
*Dà : Da Monteverde all'Altieri, Pier Paolo Pasolini, in Racconti romani, p101 e seg., Folio, 2007
16/05/14
Communista Antò Sgè
Era un ghjuvanuteddu. T'avarà avutu 20 anni. Spichjettinu.
È vinutu e ha dettu : "Sarè Sarrò, mi sbagliu ?"
Eiu : "Mi chjamu Sarratu, Sarratu fora e micca Sarrò !"
Eddu : "Scusami l'amicu ma è statu u capurali di a nostra squadra à chjamati cusì. Eiu sogu Antonio di Francesco G., sò sardu d'Abas pruvincia d'Aristanis."
"Sia u benvinutu ò Antò Sgè ! Tè, fammi passà, ghjà, un pezzu di pulenta, pà piacè. E comu è che tu sè ghjuntu cuì, in Corsica ?"
"A miseria o Sarrà, a miseria e dinò..."
"E dinò ?"
E tandu ha subitu cuminciatu, m'ha parlatu di a sò vita in Sardegna, di i sò studii in Torin (ch'andava culà ind'alti scoli), di l'uvrieri di l'usini e pò m'ha dettu : "Vedi, u peghju, o Sarrà, u peghju è a spartera di u travagliu."
"Comu ? A chi ni ?" aghju rispostu eiu.
"T'aghju da spiegà, tu o Sarrò, sei cuì, in sta suverta à smachjà pà apra a strada tutta a ghjurnata,
un è ?"
Eiu : "Iè, (ma chjamami Sarrà) !"
"Va bè. Avà t'aghju da spiegà ciò ch'edda è a spartera di u travagliu !"
Eiu : ??? (Ancu assai che pariva tuttu che no ci fussimi cunnisciuti dapoi cent'anni !)
Tandu Antoni : "Stammi à senta, e pò bè, eccu ciò chi m'hani imparatu : Una volta ch'eddu è spartutu u travagliu, l'omu si trova intravatu indi u chjerchju di i sò faccendi proprii ed imposti. Uni pò mancu scappà; quistu cuì fà u piscatori, quistu è cacciadori, quidd'altru facci u pastori e, s'eddu vò campà, tandu è ligatu.
È u cuntrariu ind'a sucietà communista : un si trova à nimu intravatu e agnunu pò imparà ciò ch'eddu voli; Veni tandu à a sucietà à definiscia a produzioni generali e à parmettati à fà, oghji tal' cosa, dumani un antra, par un dettu, d'andà à caccighjà a mani, di piscà u doppu mezziornu, di fà u pastori a sera, sigonda à tò brama, senza diventa mai ne cacciadori, ne piscadori, ne pastori...*".
Eiu : "Umbeh ! Veni à dì, chi fariu, eiu, e u macchjaghjolu e u scurzinu, in una sucietà communista ? Vera ? E quali è chi m'ha da imparà, à me, à faddu, u scurzinu ?! Ci voli à dì i cosi com'eddi sò,
un è ?"
*Da «L'Ideologia Tedesca», Karl Marx e Friedrich Engels (1845), in Philosophie, Karl Marx, Maximilien Rubel, ed. Gallimard, coll. Folio, 1982, p. 319
È vinutu e ha dettu : "Sarè Sarrò, mi sbagliu ?"
Eiu : "Mi chjamu Sarratu, Sarratu fora e micca Sarrò !"
Eddu : "Scusami l'amicu ma è statu u capurali di a nostra squadra à chjamati cusì. Eiu sogu Antonio di Francesco G., sò sardu d'Abas pruvincia d'Aristanis."
"Sia u benvinutu ò Antò Sgè ! Tè, fammi passà, ghjà, un pezzu di pulenta, pà piacè. E comu è che tu sè ghjuntu cuì, in Corsica ?"
"A miseria o Sarrà, a miseria e dinò..."
"E dinò ?"
E tandu ha subitu cuminciatu, m'ha parlatu di a sò vita in Sardegna, di i sò studii in Torin (ch'andava culà ind'alti scoli), di l'uvrieri di l'usini e pò m'ha dettu : "Vedi, u peghju, o Sarrà, u peghju è a spartera di u travagliu."
"Comu ? A chi ni ?" aghju rispostu eiu.
"T'aghju da spiegà, tu o Sarrò, sei cuì, in sta suverta à smachjà pà apra a strada tutta a ghjurnata,
un è ?"
Eiu : "Iè, (ma chjamami Sarrà) !"
"Va bè. Avà t'aghju da spiegà ciò ch'edda è a spartera di u travagliu !"
Eiu : ??? (Ancu assai che pariva tuttu che no ci fussimi cunnisciuti dapoi cent'anni !)
Tandu Antoni : "Stammi à senta, e pò bè, eccu ciò chi m'hani imparatu : Una volta ch'eddu è spartutu u travagliu, l'omu si trova intravatu indi u chjerchju di i sò faccendi proprii ed imposti. Uni pò mancu scappà; quistu cuì fà u piscatori, quistu è cacciadori, quidd'altru facci u pastori e, s'eddu vò campà, tandu è ligatu.
È u cuntrariu ind'a sucietà communista : un si trova à nimu intravatu e agnunu pò imparà ciò ch'eddu voli; Veni tandu à a sucietà à definiscia a produzioni generali e à parmettati à fà, oghji tal' cosa, dumani un antra, par un dettu, d'andà à caccighjà a mani, di piscà u doppu mezziornu, di fà u pastori a sera, sigonda à tò brama, senza diventa mai ne cacciadori, ne piscadori, ne pastori...*".
Eiu : "Umbeh ! Veni à dì, chi fariu, eiu, e u macchjaghjolu e u scurzinu, in una sucietà communista ? Vera ? E quali è chi m'ha da imparà, à me, à faddu, u scurzinu ?! Ci voli à dì i cosi com'eddi sò,
un è ?"
À Antò Sgè
*Da «L'Ideologia Tedesca», Karl Marx e Friedrich Engels (1845), in Philosophie, Karl Marx, Maximilien Rubel, ed. Gallimard, coll. Folio, 1982, p. 319
15/05/14
Cit. 33
"Tempu e paglia maturani i sorbi" dici u pruverbiu, parò fremani aciarbi ancu puru maturi, i sorbi.
Fischii zitiddini
"Semi, noi, ancu di menu figlioli di un paesi cà figlioli di a nostra zittiddina (...) semi i figlioli di a nostra zittiddina". Angelo Rinaldi.*
*In : Par un Dettu, Petru Leca, Via Stella, maghju 2014.
Ha dettu dinò, u ghjornu, di a lingua corsa : "Une langue de presque, avant ma mémoire (...) una lingua di pastori..." (sic)
Un ziteddu, P Dionisi (1924),
Galeria A. Pentcheff, Marsiglia
à ringraziaddu.
*In : Par un Dettu, Petru Leca, Via Stella, maghju 2014.
L'acqua di a luna
À Nanò.
A sera, avivami accesu un beddu focu. Pinseti, mancava a legna ! Erami adduniti cù tutta a squadra di buscaghjoli, à acqua e pulentina, quandu Natali si missi à cantà u sò lamentu :
"Quandi nò semi partuti,
Mi sentì andà lu cori,
Ma nun s'è piatatta la luna,
Nun s'è scuratu lu soli,
Le steddi ind'u sò viaghju,
Hani tuttu u sò culori.
Per noi altri disgraziati,
Sò affani e crepacori,
Ci semi fattu banditi,
Par u puntu di l'onori.."
Tandu eiu : "O, ma caglia o Natà, chi t'ha da vena u varmazzu !"
Natali : "S'eddu un era par tè o Sarrà, mi ni sariu ancu vultatu ind'i Rossi. Sai bè chi i Cervetti, eiu..."
Eiu : "Sei cum'à mè avà, o Natà : cundannatu iè, cun-dan-na-tu.
Nanzu, dicivi di "a luna". In quantu à tè, sta luna che nò vidimi cuì, sarà a listessa cà quidda che nò videmi ind'i Rossi ?"
Natali : "Un ha cà dumandami se l'acqua, ch'eddu si pò bia culà, è bona, à dinò ?! E chi ni sogu eiu ? Vai e veda tu, chi sei u più forti !"
A sera, avivami accesu un beddu focu. Pinseti, mancava a legna ! Erami adduniti cù tutta a squadra di buscaghjoli, à acqua e pulentina, quandu Natali si missi à cantà u sò lamentu :
"Quandi nò semi partuti,
Mi sentì andà lu cori,
Ma nun s'è piatatta la luna,
Nun s'è scuratu lu soli,
Le steddi ind'u sò viaghju,
Hani tuttu u sò culori.
Per noi altri disgraziati,
Sò affani e crepacori,
Ci semi fattu banditi,
Par u puntu di l'onori.."
Tandu eiu : "O, ma caglia o Natà, chi t'ha da vena u varmazzu !"
Natali : "S'eddu un era par tè o Sarrà, mi ni sariu ancu vultatu ind'i Rossi. Sai bè chi i Cervetti, eiu..."
Eiu : "Sei cum'à mè avà, o Natà : cundannatu iè, cun-dan-na-tu.
Nanzu, dicivi di "a luna". In quantu à tè, sta luna che nò vidimi cuì, sarà a listessa cà quidda che nò videmi ind'i Rossi ?"
Natali : "Un ha cà dumandami se l'acqua, ch'eddu si pò bia culà, è bona, à dinò ?! E chi ni sogu eiu ? Vai e veda tu, chi sei u più forti !"
Inscription à :
Articles (Atom)