.

.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910

07/08/14

Tireur d'élite

Sta mani c'è statu à dinò un eserciziu di tiru.
Mi piaciva à me à manighjà fucili e affari cusigni. Era statu listessa, in Corsica, à u serviziu quandu eru à u suldatu.
Prima, stesi, ci vuliva à tuccà u segnu à centu metri. Agnunu aviva vinti colpi da tirà. Sogu statu eiu, u più bonu di a sizzioni cù Francescu u Pughjulanu.


Doppu c'è vulsutu, prima à zappà un fossu e doppu à tirà, sempri vinti cartuccii par omu, ma sta volta indinnuchjati. E quì dinò sò statu eiu u più bravu, ma solu, sta volta :


Essendu di mira, u sargenti Talmasca mi dissi : "À partesi d'oghji o Barrulà, ti facciu passà tireur d'élite." 
Eru fieru chi, era più cà u simplici suldatu, era !


Da: Le Soldat de demain. Manuel militaire de la jeunesse française, à l'usage des sociétés de préparation militaire, sociétés de gymnastique. M. Imhaus et R. Chapelot, éditeurs (Paris), 1913
Source : Bibliothèque nationale de France, département Sciences et techniques, 8-V-36453

06/08/14

Citazioni 38

"Datteci masci, ni faremi suldati."
                          Generali Chanzy

Suldatu d'infantaria


Charles Camoin
Autoportrait en soldat, 1901, musée Granet, Aix-en-Provence

Da  : http://www.charles-camoin.com, i ringraziu.

Bigliettinu

Aghju scrittu un bigliettu :
Nous allons partir demain ou après-demain.
Si tu veux m'écrire, tu peux le faire. Mais ne me demande rien. 
Tu dois écrire à mon nom :
Soldat Antoine Marius Barrolaccia
141ème RI
3ème bataillon, 1er peloton.
Embrasse les tiens.
Sarratu fora

Eru primurosu di tuccadda, à Mariastedda, ma ci vuliva prima à truvà qualchi missagieru.
E cerca e cerca, quandu mi vensi l'idea di faddu passà par un certu Joseph Guiraud, mitragliori di u regimentu ch'aviva à sorta à veda a mamma malata e ch'aviva una permissioni di 2 ori. È statu d'accunsentu, l'aghju ringraziatu.

Fù cusì chi Mariastedda e i soi funi avertiti.

Casticatissimi annali di Marseglia.

Oghji era tempu d'ovri... e di manovri.
Emi marchjatu dui ore à ghjunghjà à Plan-de-Cuques e doppu avaremi passatu tre ori à fà a guerra finta (emi vintu noi, tiravami à polvara) !
À u tiru à u segnu, u veru stu colpu, agnunu t'aviva a sò tacca.
Culà aghju fattu cunniscienza cu un certu Francescu u Pughjulanu, quidd'altru corsu di a sizzioni. Era di segnu eddu. Ma un mi piacciva tantu cu u sò capu fattu à ovu e i sò strufuletti pieni à a bocca, certi volti cummandava ancu. Cummandava a meda biotta, sì.
Infini chi, cusì si passeti a ghjurnata.
 Parivami ziteddi in campu.
Parò a guerra, a vera, era stata edda, dicchjarata.

Speranza

Ghjesù Cristu d'occhji ci tena,
Ind'a speranza ci mantena*

*Austinu Agostini, Dite a vostra RCFM, 05-08-2014.

Sfilavami

A sei ori di sera, eru à u scagnu, libettu in manu à tuccà u me furbì (a dutazioni).
Fui virsatu ind'u 15esimu corpu (ben intesu), 29esima divisioni, 141esimu regimentu d'infantaria (quiddu di Marseglia), terzu battaglioni, terza cumpagnia, 1mu plitonu, 2nda sizzioni, squatra di un certu sargenti Talmasca.
A mani à sei ori sfilavami in fila, par ottu, ind'a caserna : "Un, deux. Un, deux...". 
Saremi stati cusì, una trintena, appenna di più.
O, ci vuliva à veda !


05/08/14

Middi dui centu sessanta setti

Matricula 1267, classa 1911.
Mi viniva mali à didda : "Matricule...  Midde... Mille dui centu... Mille deux cent sessanta.. Mille deux cent soixante sept ! Eccu, mille deux cent soixante sept. Classe 1911. Barrolaccia, Antoine, Marius."
Ci ha da vulè chi m'invenghi !

Matricula 1267

Fà chi un'ora doppu u nostru sargenti stava penna in manu, librettu novu, novu e stamponi in manu, prontu à scriva :
Eddu : "Classe de recrutement ?"
Eiu : "1911"
Eddu : "Numéro au registre : Umh, aghju da marcà  cum'edda mi veni : 1267... 15esima Regioni,
Classe de mobilisation", sempri eddu : Più anziana, 2nda riserva.
Bureau de recrutement : Marseille"
Nom et prénom, comu ti voli chjamà ?"
Eiu : ...
Tandu eddu : "Barrolaccia, Antoni, Mariu. Va bè ?"
Eiu : ...
Eddu : "Quandu è chi tu sè natu ?"
Eiu : "U 6 di sittembri 1891, ma, mamma..."
Eddu : "Un c'è ne , ne ! À.."
Eiu : "Comu à. À chini"?
Eddu : "À, veni à dì, induva è che tu sè natu ?"
Eiu : "Ind'i i Rossi."
Eddu, cuntentu : "Nè à : Rossi, è cusì u nomi di u paesi ? Sè Russaciu ?"
Eiu : "Russincu !"
Eddu : "Profession ?"
Eiu : "Sò natu pastori, in Sardegna aghju fattu u suvaru e quì aghju fattu parecchji cosi à u portu."
Eddu : "Emi à metta "camalu", tandu ! Gradu ?"
Eiu : "Eru suldatu di prima classa."
Eddu : "Mi cunveni, domicile ?"
Eiu : "Stava quì, in una casamata di u portu..."
Eddu : "Femi cusì, 6 quai de la Joliette, canton: Marseille, département: Bouches-du-Rhone. Andarà.
Ci semi ! Aiò o Barrulà, veni ancu megu à tuccà a tò dutazioni ti truvaremi un'affittazioni.
E zittu e mutu, mirè !"
In quattru e tre setti u me ghjaccaru di morsu m'aviva cacciatu d'imbarazzu !
Quiddu ghjornu si pò dì ch'eddu c'era un santu chi prigava par me, sapeti. In più, m'hani datu una tabuletta di a cicculata !

Fascicule

Fà chi à meziornu passatu, mi truvedi spiccatu da i cunsignati quand'eddu vinsi à Bocchineru. Sta volta era eiu prontu à mursicaddu !
Mi dissi : "Vedi, o paisanò, i tipi culà (mi facciva veda i cunsignati) hani à tutti essa virsati ind'i battaglioni disciplinarii. Ancu assai chi...
Sogu chi fascicule un hai micca, hani à vena u doppu meziornu i giandarmi à circà u pelu ind'ovu à quiddi chi un hani micca.
Fascicule,eiu, ti n'aghju da fà unu. E cusì vinarè ind'a a meia, a cumpania, saremi tre corsi."
Comu e parchi avarà aghjittu cusì, quista un la sogu ?

04/08/14

Bocchineru

Induva andaremi à fà festa sta volta ?
Dui ghjorni ch'erami quì senza nutizii ne nudda. Magnà, ùn ni parlemi.
A mani ch'e vi dicu mossimi à scopra venti, chi erami quì e nun sappivami nudda, nudda di ciò chi si passava.
S'astri erani accupati à marchjà à u passu e noi erami quì ad aspittà.
Vidii, tandu, un sargenti chi, à l'ingerma, mi pariva corsu.
Dissi, eiu, in corsu, apposta : "Scusatemi, o sargen' ? A vi possu fà una dumanda ? À chi ni semi ?"
U tipu passò tiratu, tiratu, fendu niccia d'ùn senta. Pò vultendusini, era prontu à inghjaccarami, cù u nodu di a massedda strintu.
E postu che nò semi à i ghjaccari, abbaghjò u sargenti : "Cù i dumandi, si và à Roma ! Un peu de respect soldat. Garde à vous !
U tuttu era statu dettu cù un accentu di quiddi, chi m'eti capitu... (E paffa ! L'omu era Corsu ! Chi ùn m'eru sbagliatu, eiu.)
"Demi-tour. Reste avec les consignés ! Attends les ordres !"
C'era un tipu in paesi, t'aviva un ghjaccaracciu, Bocchineru, bavacciuloni, pariva tuttu eddu.
"Eh, toi le Corsico, tu vois les soldats là-bas, ils sont de corvée de patates, va aider, vite."
A vi dicu, t'aviva, quistu, u gherbu di Bocchineru.
E mi truvedi intraccia di fà a corvée (Eru à u priparà d'un brodu: pinseti un ghjaddu par centinai d'omi...)
Aghju sappiutu dopu ch'eddu era un certu Talmasca di u Ghjunchettu.
Mi venara in manu quistu, mi vinarà.


A caserna di u Muy

03/08/14

Chi va à e nozzi

Chi va a e nozzi e un è invitatu, leva di bastonni in capu.

A notti l'emi passatu in tarra.

Aghju pinsatu à i nostri ammuntagneri ind'u Cacchjoni, durmivami cusì : una petra par cuscinu e u celi à cuperta, ghjenti cuttigna, mi. Si pò dì ch'erani beddi tempi tandu. Quantu erami ? Sariami stati sei o setti famiglii culand'su. A mani mugnivami e agnunu t'aviva a sò cuppa di latti, u sò pezzu di furmagliu e a sò civodda, ah bò, nò !

02/08/14

Dutazioni

À chi voli barà prestu u vasceddu, unga i parati !

Dumenica u 2 aostu 1914, Caserna di u Miù, nò di u Muì !

Ancu assai chi m'eru trovu un omu anzianu, unu di Bastia à insignami a strada ! Infini chi à a caserna di Miu-Muì, ci sò ghjuntu.
À a porta m'hani dumandatu : "Présente toi : nom, prénom, grade, régiment, casernement."
Eiu, sempri à u garde-à-vous : "Sarratu... Fora, soldat de1ère classe, 173 RI, Ajaccio, à vos ordres !"
M'hani laccatu entra e ci hani missu tutti in fila, saremi stati à miliai. Avaraghju aspittatu cusigna una uretta o di più. À a fini, ghjungu, eiu, davanti à una tola (ci n'era cusì decini di fronti). C'era un tipu, un capurali, penna in manu e mustacci larghi :
"Ton fascicule !"
"Chi fascicule, je ne l'ai pas, moi."
"Bon, alors mets-toi là, de ce côté et attends !"
Aghju dettu : "À vos ordres !"
E pò aghju pinsatu doppu : un pudiva sta zittu, o tontu...
Saremi statu una cinquantena cum'à me, accantati.
L'altri passavani e tuccavani u paquetage, veni à dì : U manteddu, (u cappotu ch'eddi chjamani) cu i sò pantalò rossi, camisgia, calzunetti, a sò vesta, un paghju di scarpi, sgambaroni e kepì (rossu e turchinu. U turchinu, u chjamavani eddi : "bleu").
Un si pò dì nudda, chi a tinuta (l'uniformu), beddu, era !
Tuccavani dinò tre carcheri, un curghjolu, di quiddi sacchi chi si portani in coddu, sapeti, da darretu : l'havresac, uni stucciu porta spadda, una zucca par l'acqua dettu "u bidò", curighjini da tena i pantalò, tracoddi pà u fucili, una cravata, un fazzulettu e una tuvaglia, a gamela, una cuchjara, una bisgiacca e una pindigliata guarnita da fà cusgera..
Tuccavani in più, 24 biscuttini, zuccaru e cafè, tre pugni di fasgiolu e dui buati di carri !*
Un sargenti, l'aria maliziosa, matriculava tuttu : arnesi e strumenti, fucili. Verificava tuttu l'insigni e u gradu.
Infini chi, emi passatu a ghjurnata senza magnà à aspitta fora e à fighjulà l'incurporazioni di tutti i cumpagnii marsegliesi. "Votre cas sera examiné demain...", ha dettu un gradatu, "en attendant vous n'avez qu'a coucher là. On vous portera à manger."
Hai magnatu tu ?


*Cu, http://histoiremilitaria2.discutforum.com/t9-le-paquetage-du-soldat-francais-en-1914, à ringraziaddi


Parchi ?

Parchi un aghju micca scappatu u ghjornu ? Comu avaraghju fattu, eiu, à suvità a banda comu a pecura matta ?
L'appeddu era statu più forti cà tuttu e ci vuliva ch'e ci fussi anch'eiu.
S'edda era stata avà e avedda sapiuta innanzu ? Ihh : fughji, chi ti fughji !!!

Muy, Miù

Ghjuntu à a gara, c'era una massa di ghjenti.
L'ordini dati erani quisti : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes !"
A meia a caserna era in Aghjacciu...
E i sintivu turrà à dì, cu spesi di portaboci : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes et n'oubliez pas, munissez vous de vos livrets  militaires. Rejoignez vos casernes !"
A pudeti dì middi volti, a meia a caserna è in Aghjacciu...
E torra à Vignali : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes !"
Infini chi à a fini sogu andatu à truvà un capitanu e l'aghju dettu :" Mon capitaine, ma caserne à moi, est à Ajaccio. Comment je fais, moi ?"
Era un bravu omu e m'ha dettu : "Attends moi là mon brave."
Ha dettu " brave", s'è subitu avvistu quistu, ch'un avivu tanta paura, eiu. 
E aspiteti. Vinsi e mi dissi : "Je me suis renseigné, tu dois aller à la caserne du Muy. Allez, bonne chance mon gars !"
Mi missi à u garde-à-vous e dissi : "Merci mon capitaine !"
A caserna di u Miù, ni ? A caserna di u Miù, umbehhh. 
À truvadda...

À babbu

Eiu sogu chi sta sera
Cuddarani canti infernali...
Eccu u me scorru di cianga
Duva eddu durmiva u me fronti fieru,
À i mughji di i venti,
Par i gridi di Dicembri ;
Eccu quì a meia la vita,
Tutta in pulvariccia accolta...

Bonjour, Yacine Kateb, Soliloques, (1946)

01/08/14

Mobilisazioni generali

U ghjornu à quatr'ori, sintii i campani sunnà à marteddu, rimbumbà pà ssi carrughji, par sti poghji. 
Chjocchi ni vinivani centu e middi : burbbuttumi di a morti, viniti à noi, viniti e piglietivi i famiti (chi i tecchji dormani sempri à st'ora) !

Aghju capitu subitu lighjenddu, in piazza, quidd'affissu. 
Era scrittu "sul foglio", esiè o Gustà, era scrittu. E sta volta tuccava à noi. 
T'aviva a raghjò, eddu : "C'erami, e pò, bè !"

Lighjivu e turravu à leghja : 

"Tout Français soumis aux obligations militaires doit, sous peine d'être puni avec toute la rigueur des lois, obéir aux prescriptions du FASCICULE DE MOBILISATION, (pages colorées placées dans son livret).
E, à dinò:
"Sont visés par le présent ordre TOUS LES HOMMES non présents sous les drapeaux..."

Andeti à a casamata à ricuta i me panni. I missi in quiddu sacchiteddu ch'eddi m'avivani dattu à l'usina. Era mezu pienu, arristava dinò un pezzu di pani seccu e un pizzateddu di a salsiccietta ch'eddi m'avavani dattu i Salvi, l'altra dumenica, i ficheti indrentu d'un colpu seccu. Lacheti a porta sarrata ma micca di chjavi. Fascicule un n'avivu micca, u m'eru laccatu in casa in paesi. Pinseti, avivu da fughja librettu in manu !


Ma sappivu parò ch'eddu ci vuliva andà subitu à a gara. Chersi à un ghjuvanottu a strada di a gara, e tandu mi dissi, eddu : "Tu cherches la gare, eh bien, mais viens avec moi, métèque !"
Mi dumandava à me, ma chi sarà un métèque ?



Gallica.bnf.fr

U tempu mazzerescu

"L'assassinu stava arritu, piola in manu, à darretu à a sò vittima accupata, edda, à adducà qualchi scritti.
Si dissi : "Mengu. E sogu eiu l'avena, a me arma falendusini, u trasforma in avali. Se u colpu stanciessi, staria suspesu, ghjustu comu à quidda camara, suspesa à a cresta di a tratta di l'instanti...
Quantu chi ssa tratta di u mari un stanciessi mai".
(...)
L'instanti è fattu di a stessa materia cà quidda chi faci a storia, di una sustanza chi trascendi i tre tempi  -passatu, presenti, futuru- e chi u sò nomi veru è necessitai (...) L'assassinu si cunfondi cu a necessità storica e si faci onniscienti. Falsa eternità e onniscienza di nudda, sciolti à u momentu ghjustu, in quali parivani ch'eddi si cuncepissini."


Missu in corsu, da a versioni francesa di : Octavio Paz, Trois essais sur l'Amérique latine, p233, Folio, Gallimard, Paris, 1985.

L'amori di Diu

I cosi erani stati detti.
U pattu era chjaru.
Vultendumine mi dissi chi a vita era di poccu.
Morani i ghjaccari à a marina, un hani da mora l'omi ? "Agna vita è una sepultura " diciva à unu.
(Più prestu fattu cusì !)
Sia par l'amori di Diu, sia par l'anima di i morti, ci truvaremi o Mariastedda.

L'umanità tomba

Dicini ch'eddu si ne mortu oghji à Jaures, assassinatu, una pistulitata in capu (sarà u Jaures di Sgeromu ? Di sigura). Gustavu cu u sindicatu, ci hani dettu ch'eddu ci vuliva à purta u sò dolu. Ind'usina unu ha sunnatu à corna, quidda chi serva quand'eddu c'è u foccu. Un emi mancu travagliatu u doppu meziornu, semi stati à cuntrastà. Dicini chi stu Jaures che vi dicu era pacifistu, vena à dì ch'eddu circava à fà a paci e guerra un ni vuliva, e ch'eddi sò i capizzoni à vuledda.
In paesi c'era, in quiddi tempi di suliva, un omu, un certu Brandaleoni di i Prataloni. Era paceru e cridetimi puru si sappiva fà rispità (sarani stati più di centu di famiglia).
Jaures sara statu un omu di bè cusì, anch'eddu, com'a u nostru Brandaleoni.
Gustavu, chi ni sappiva più di me, ha dettu : "Ci semi, o Sarrà, ci semi."
Aghju rispostu eiu : "À chi ni 
semi ?"

31/07/14

Talazzu

Sogu vultatu à a casamata.
Un talazzu tamantu m'intrunò u ciarbeddu e sintivu : "Mariastedda... guerra generali.. u me zitedducciu caru." E à dinò :" S'edda avessi dà essa dicchjarata a guerra..."
Paura un era, quista a sogu. Chi a paura a cunnisciva. Stumacheghju, sì chi era. Ma da chi sarà sta vita ?
L'angogna d'andà fora mi pigliò, subitu, d'un colpu.
M'indinnuchjedi, cusì, in piazza e mi missi à prigà una vecchja prighera ch'edda m'aviva insignatu Mariaseppa, da ziteddu e chi nimu, più, cunnosci :
"O agnulu mio custodiu, 
Chi in celi mi dai a via, 
Surreghji l'anima mia,
Par tò cunsigli."
Saraghju statu ridiculu, o agnulu mio custodiu ? Pocca m'impurtava.

30/07/14

Si, se




Strada faccendu m'avivu truvatu un pezzu di ghjurnali, in tarra, in più m'eru calatu à pigliaddu ?!
Era u Populaire datatu d'oghji : 30 lugliu 1914. C'era un articulu mezzu stracciatu.
Lighjivu e mittivu in corsu, lighjivu e mittivu in corsu, mi viniva cusigna, chi vuleti.
S'intitulava cusì : Si la guerre était déclarée...

Si la guerre était déclaréeS'edda avessi dà essa dicchjarata a guerra.

Ce serait un matin de grand silence ; Saria una mani di gran'silenziu; point de cris; mancu un griddu; des groupes au coin des rues s'entretiendraient à voix basse. Qualqui gruppi accantati discutariani sottu voci. On apercevrait, dès le point du jour, occupant déjà les édifices publics, les gares et les banques, des postes de sergents de ville, baïonnette au canon, et renforcés par des soldats de la garde républicaine. Ci si vedaria, à u fà di u ghjornu dighjà, vardendu i casamenti publichi, gari e banchi, posti di sargenti di a villa, baiunnetta à u cannoni, rinfurzati cu suldati di a vardia republicana. D'importants détachements d'infanterie, sortis des casernes parisiennes, se tiendraient prêts a intervenir, dans tous les lieux où on aurait pu redouter la formation de groupes perturbateurs (...)  Battaglioni d'infantaria in massa, appenna surtiti da i caserni parighjini, sariani pronti à intarvena, induva eddu c'era da tema picciafocchi accolti (...)  d'étranges, d'inexplicables contrastes étonneraient ; misteriosi e stranni cuntrarii stunariani; la grande clameur de "la Marseillaise" monterait de certains trains, d'autres, au contraire, seraient sans vie et les humains qu'ils transporteraient, ne feraient pas entendre un seul cri. U clamori maiò di a "Marseillaise" si ni cuddaria da certi treni, invecia cà certi, sariani senza vita e l'umani indrentu ci ni stariani mutti, mutti.

Sò frimatu, tandu, una bedda stonda pinserosu, cori martiddatu. Sti paroddi mi cummissini.
Aiò, aiò, o Sarrà chi dumani andarà megliu, aiò !


Le Populaire di u 30/07/1914, da :http://www.archives.nantes.fr, à ringrazziaddi.

El foglio

À Micheli B.

M'aviu scontru à Gustavu à l'usina di sapponi. Sempri à cunsigli assinnati, u tippu era bravu ma estrosu.
Discurivami, dumandeti : "E tù, o Gustà, chi ni dici di sta guerra ?"
Tandu Gustavu : "Ciò chi conta è quando la dicia el foglio."
Quandu eddu ha dettu "El foglio...", m'è ghjuntu a risa, sapareti parchigna ?
Gustavu feci u musu. Chi testa !
Aghjustò : "È cusì, chi voli, i paroddi si ne bolani e i scritti arrestani."
Gustavu era un furlanu da Maniago Libero, (un mi dumandeti micca parchi "Libero", quissa, un la sogu ?) : "Un paisoli luntanu da centu chilometri da Venezia", m'ha dettu. M'ha dettu dinò chi Venezia era una città, cu palazzi fatti ind'acqua di u mari stessa, miraculi, s'eddu è veru.

Ghjurghjola

Agna sera, à riintrà in casa passava, à l'abbruccà, via Pytheas.
Certi cosi... Par un dettu : Culà c'era un corsu, un certu Basali, Custariddacciu, chi facciva u beddu omu. Campava à i costi di Ghjurghjola. L'avivani fattu sta canzona :

Ghjuvansantu codda e fala,
Da u borgu à a marina,
E Ghjurghjola ind'u canali
Chi piegni a sò ruvina

Ghjuvansantu codda e fala,
E magna li boni purzioni,
E Ghjurghjola ind'u canali,
À insalata di criscioni.

U tipu cantava bè, puetava.
Ha dettu :"Ti sè innamurata di i me canzoni, ma hai da campà di i me riturneddi !". Certi cosi...

Patafisica

Sunniavu e Gustavu durmiva.
Erami à Mont-Rose, di Marseglia lu borgu, in casa di Pitroni.
U 19 di lugliu 1914, versu sett'ori di sera, u Ville-de-Monterau, à u molu centu e novi, fumicava e s'appruntava à parta...
Mariastedda un c'era, sunniavu, eiu e Gustavu eddu, durmiva.

29/07/14

"La guerre est déclarée..."

Par ssi carrughji, corsi e stradareddi un si sintiva cà ssi ziteddi venditori di ghjurnali, gridavani, cantavani guasgi. À me, m'impiivani u capu, l'affari erani in francesu :
"Le Figarò, Le Figarò,
Lisez le Figarò !!! 
Verdict du procès Calmettes; 
La guerre est déclarée...
Lisez Le Figarò !!!"
A guerra ? O, ma chi guerra ! A guerra ch'eddi dicivani eddi, era tra serbi e austriachi, pinseti !!! Da fà venda u ghjurnali e basta.

Da, Gallica.bnf.fr

28/07/14

À l'usina

À lu me ziu Paulu B.

À l'usina, Lucchesi, Spagnoli, Sardi, Maltesi, Cabili, Oranesi, Furlani, Corsi*, à l'iniziu ci fughjulavami in catarrocchju, doppu, un ci pudavami più spiccà. Aghju capitu cuì cume nò erami listessi. Quandu ci faccivami una magnata, purtavami i stessi piatti. T'avivami i stessi gesti, i stessi versi, certi volti ancu i stessi paroddi. Parlavami lingui diversi, ma cuntrastavami in una lingua franca**.
Tandu ci semi resi contu, tandu, di ciò chi nò t'avivami in cummunu, par via ch'erami tutti frusteri noi, à s'astri...

D'appressu à : Je m'appelle Europe, di Gazmend Kapllani, p72. Editions Intervalles, Paris, 2013

*  U testu originali parla cuì di "Grechi, Bulgari, Turchi, Serbi, Albanesi."
**U testu originali dici cuì "u russu".

Citazioni 37

Caelum, non animum, mutant qui trans mare currunt.*

(Cambiani di celi ma micca d'anima, quiddi chi francani u mari).
Massimu eiu !

*L'ha dettu Oraziu. Epistula, I,11,27

Orizonti

Ma ch'avarani tutti cù stà guerra ?
O, và chi un è nudda : fà più rumori un arburu chi si ni fala cà una furesta chi cresci, fà.

Tempi e tempi

"A mimoria è l'avena di u passatu", scriviva P Valery.

"Forza si pudaria da dì chi i tempi sò tre, u passatu, u prisenti (l'avali) e u futuru ; ma à u tantu saria ancu più ghjustu à dì, ci sò tre tempi, l'avali di i cosi passati, u prisenti di i cosi presenti, e l'avali di i cosi da vena. Ssi tre cosi esistani di fatti ind'anima, eiu un li vegu ind'altrò : l'avali di i cosi passati è a mimoria; u prisenti di i cosi prisenti è ciò chi si veda, l'avali di u futuru è l'aspità."
Santu Augustinu, Confessioni, L. XI, cap. XX-26

Luna e ruvina

À l'usina hani parlatu un momentu di a guerra.
Sabatu era luna nova*, sò rari i luni novi di u sabatu.
Sarà veru u pruverbiu chi dici : "Megliu una città in ruvina cà una luna sabatina" 


*Verità, da : http://pgj.pagesperso-orange.fr/calendar.htm, à ringraziaddu.

27/07/14

Sapori saponi

U luni 26, a mani à cinqu'ori e mezu, mi mandetini à l'usina Felix Eydoux rue d'Eguison à una truttaredda da a me casamata.
Eru ambusciatu pà u mesi interu ! O a scianza, riprinsintatevi a me cuntintezza.
Una mez'ora doppu, à pedi (eru divintatu praticu ind'i carrughji marsegliesi), mi truveti davantu à l'usina.
L'usina ? Ci vuliva à veda ! U bastimentu era tamantu à tuttu u Borgu in Aghjacciu !
U ghjornu fui impiegatu à la découpe, a taglia. Dumani t'hani bisognu di me au marquage, a stampatura. Avaraghju pigliatu in manu guasgi deci tonni, ind'a ghjurnata.
U saponi viniva verdicciu. Ma n'aghju vistu ancu unu turchinu appenna culuritu, accumudatu cu u talcu.


L'usina F. Eydoux

La forza del destino

A sera, versu 6 ori, ci lincizetimi.
Rigriazeti u me parenti Pitroni, a figliola e Matteu...
Prumissu, ci semi, di truvacci prestu. Un avivu mancu un soldu e Roccu mi dissi :
"Aioccini à pedi, và !"
I carrughji di a villa mi parivani a strada di i steddi. Passetimi davanti à l'amboscia di u corsu Belsunce, prima di cansà à manca versu à u vieux port.
O chi bedda ghjurnata !
"Un sogu micca cà eiu à fighjulà i ziteddi, o Sarrà !" sguiddì Roccu ridendu.
S'era avvistu di tuttu ?! Oh lu bruttu.
"E tu, chi t'è presu ancu i spagnoli ? Un n'avivii nudda à dì ?"
"A povara mamma di mamma era taliana anch'edda e culà, u ghjornu ch'aghju dettu, s'ha persu un ziu. Tonino Verdi si chjamava. È par quista."


Felix Vallotton, Vielle rue de Marseille (1901)


Mi dumandava : piaciarani à Mariastedda i me navettes ?

Mi manca (8)

Un mi manca più nudda.

Vesperi marsigliesi

Sarani statu tre o quatt'ori, avivami guasgi compiu u nostru pranzu, (un mi dumandeti di ciò che noi avivami magnatu ch'un vi la sappariu mancu da dì. Accupatu ch'e eru, à d'altri affari.)
Poi, Mariastedda, sempri edda, ci purtò un beddu brocciu.
Ha dettu cu a sò voci, chi à me m'incantava : "Papa, voici la brousse, je rapporte le sucre, les fraises et l'eau de vie, pour vos invités."
Pinseti chi bedda parodda ch'edda è quista, "l'eau-de-vie" (acqua chi dà a vita; l'acqua di a vita, acqua chi vena da a vita).
Par contu meiu, era a prima volta di a me vita, appostu, chi u francesu mi pariva cusì naturali... Pariva tuttu ch'eddu scurressi.
Infini chi Pitroni, sempri in vena, attacò a siconda partita.
Stà volta vuliva dà u sò contu à i tagliani ("i lucchesi o i babbì " com'eddu i chjama, si dipendi). E dagali !
"Ba ba bum, napulitani...sardi... piemontesi ("impossiblù")... li stessi, tutti... brutta ghjenta... pigliani i nostri soldi... andacciani sò nati... andaciani starani... noi altri, veri marsegliesi, veri... ba ba bum."
Un lu stavu mancu à senta quandi d'un colpu visteti u me Roccu rossu inciapannatu chi mi svighjò :
"Oghji vò fetti a diffarenza tra eddi e noi. Ma quandu, vint'anni fà*, i marsegliesi lampedini tagliani e corsi insemi, ind'u portu cuì, ind'u portu di Marseglia, un fessini, eddi, a diffarenza tra noi e eddi. Aiò o sgiò Zumpiti, conta stu fattu. U ghjornu, c'è statu una trentina di morti, u ghjornu, o sgiò Zumpiti, conta !"
Avariati vistu u me Roccu, imbarazzatu d'avè purtatu u colpu.
E tandu lintò, mal'avisatu : "Ed avà à quali tocca ? Ah, i spagnoli, si, tè, i spagnoli : arrubanni u nostru pani, i nostri impieghi, i nostri fidanzati... i spagnoli !"
"Appuntu, u me ziteddu, appuntu !" Dissi Pitroni, pinsendu chi Rocchu li dessi a raghjò. Tandu, triumfali, com'à l'ogliu soppr'à l'acqua, aghjustò Pitroni : "T'hai a raghjò e in più quissi, in più, arrubani ghjaddi, ghjaddini e legumi ! Ah, com'à i bosci : tumbaddi tutti !"

Pitroni : 2, noi : 0.

Didicatu à tintu Mamadù Saidu Diallo, mortu à 18 anni, annigatu, ind'u portu di Marseglia u venari 10 ghjinnaghju di u 2014, circava à rifughjassi in Francia, puvarettu.


*Di ghjunghju 1881 pà essa precisu.

26/07/14

Oghji

Oghji chi è oghji, Mariastedda, occhjibassi, mi sfundò u cori.

Ba ba bum

E Pitroni parlava e s'infiarava da par eddu : "Ba ba bum.. s'eru statu eiu, i bosci... sò ind'u saccu... i sfrascicaremi tutti... in pocchi ghjorni...a guerra... vai chi...à corrani brutta...a guerra, a vinciaremi noi... Ba, ba, bum !"
I sò paroddi vinivani à me ribumbavani, ma u me giarbeddu un li stampavani micca.
Mariastedda, tutta à passi misgini, ci passava i piatti.
Eiu, faccivu niccia d'un fighjuladda, ma parò un vidivu cà edda, e sintivu più forti u sò passu, a sò prasenza, cà a voci di u babbu.
Roccu pariva cummossu di l'argumenti maiò di l'imperatori generali.
Matteu, u figliolu, zittu e bassu, pariva avvezzu à sti impicci.
D'un colpu seccu Pitroni, lampa u sò pugnu nantu à a tola, un bicchieri parti, vola e schiatta tuchendu i pancarè di u sulaghju.
"È cusì, è cusi ch'eddu ci voli à fà ancun'eddi, cusì. Semi d'accordu ?!"
U chjappulumi mi svighjò : avivu fattu, eiu, u viaghju d'ind'a Mariastedda à u babbu cu li bosci à buleghju. Ch'avarà dettu, pò ? Stavu cusi, inzinzatu, bocca aparta.
Roccu stava terrorizatu, Matteu accunsintiva.
Pitroni aviva vintu a partita.

23/07/14

Pitroni Imperatori

Quandu nò semi ghjunti in casa, à u primu pianu d'una casa chjuchetta, m'è parsu chi a porta s'aprissi da par edda in una stanza maiò.
C'era u nostru Pitroni chjinatu in un futtogliu chi pariva u papa darettu à una tola appruntata cu a sò tuvaglia bianca e bedd'assistata.
Nanzu chi u salutessimi, subitu si lampò Matteu u figiolu (u frateddu...) ad abbracciassi. Tandu u babbu, in un fracassu di a sò boci (aviva picchjatu, in più, di bastoni nantu u sulaghju): "Matteu, aspetta !!!"(aghu dettu ch'eddu pariva tuttu un papa ma era piuttostu un generali à mughjà i sò ordini in piazza, sì).
Matteu si missi à u garde-à-vous, aspitendu ch'eddu ghjunghjessi un contru-ordini.
À me mi pariva di veda u babbu di Pitroni (zi Petru di i Salvi, dettu cusì : Tarrori).  Rinumatu in paesi, cunniscivami i sò infrascatti, ma era un omu bravu e ghjustu.
Infini chi, emi salutatu primu à Pitroni e doppu à u figliolu.
Roccu frimava sticchitu, sticchitu com'a sciappa di u baccalà.
C'era da rida.
C'era da rida, ma Maristedda, edda, un si era anc'à vista. E à me, tardava !
Salutazioni fatti, Pitronu ci inviteti à pusà à tola.
Eddu in punta, eiu à dritta, Roccu à manca, Matteu in faccia à u babbu.
Fendu u contu di i carreghi, vegu chi ni manca una.
Aghju subitu capitu chi cuì l'affari andavani à u l'usu paisanu e chi Mariastedda ci faria u serviziu arrita, cum'à mamma in paesi.
Senti un suffiuareddu. Ed era edda : maestuosa, lighjera, luminosa, e bianca e rossa e nera... di tutti i culori.
Serviva.


Citazioni 36

À l'amori, un si cumanda.

Ch'una radica di filetta..

Mantenghi u nostru lettu...

Intreccia, intreccia,
Longa è la nostra treccia,
Comu a radica di leccia,
Abbracemucci...
Abbracemucci o MS !

Valsa batticori

Ci avvicinetimi di a casa.
Com'avarani fattu sti paroddi à ghjunghjamini in capu ?
Mi sintivu un cori di paglia prontu à brusgià, o li me danni !

Bianca e rossa e sempre sana
À lu son' di la campana,
Si ne và Mariastella
À prega 'n una capella,
Passendu 'n una stradella,
Dove cor'una funtana,
U zefiru à la sulana,
À lu tempu di l'acella.

Maria, Mariastella,
Per me tu sì la più bella,
Stella lucenda à tutt'ori
In celu di lu me cori,
Tu sè per me più graziosa,
Che la rosa muscatosa,
Più cara e più preciosa,
Che la vita Mariastella.

Per te la me canzunella,
Fatta di sogni e d'amori,
Ti manda un basgiù d'amori,
Maria, Mariastella.

(Mariastella, Luciani e Martinelli, cantata da Charles Rocchi, production Vega)

22/07/14

Ligna 19

"Cumbatti và, o Rò, chi certi volti nun vali."
Sta dumenica dunqua semi partuti da u Vieux Port, emi pigliatu à Canebière à ghjungna à a Prifetura à truvà u tramway.
34 allée Meilhan, culà aghju compru una piccula scatula di navettes (spesii di canistreddi allungati, fatti à a moda marsegliesa) in una bulansgerì (sfrancisumu, chi ci sogu anch'eiu, avà !).


Ligna 19 : Prifetura-La Madrague : Aspitetimi u tram, com'eddi diciani, e c'imbarchetimi. Era a prima volta che pigliavu un trenu cusì, bumbava, ooh... Mi si pariva tuttu d'essa par mari à sulcà l'acqua, à mezu à casi e palazzi, u rumori in più. Nantu à u viaghju fummi scuzzulati e altru à sbrigliuli tuccati. 
L'aller, 60 soldi m'è custatu. Ma, eiu, eru cuntentu...
Quandu u tram piantò ci truvetimi à in un paisolu (rue Mont-Rose), quantu chi u trenu s'arristessi in piazza à u paesi di i Petri Rossi.
Più insù, c'era una funtanedda à meza strada. A casa di Pitroni (s'eru unestu, mi venaria megliu à di dì, "a casa di Mariastedda") stava accantu à l'Epicerie du Centre (e dagali, cu u francesu !).
Erami ghjunti, infini ! 
Si pudiva sfundà a tarra, n'avivu poccu a primura...

21/07/14

Dumenica 19 di lugliu 1914

È ghjuntu Roccu à circami. M'ha dettu d'unu chi l'aviva minacciatu sta mani, un certu Cesari, un corsu di A Rizza. Una storia di donni, una storia di nudda.
M'ha dumandatu : "Chi ni pensi ?"
Aghju dettu, eiu, ch'eddu ci vuliva à lascià corra. Chi i cosi attimpati s'arragnavani sempri...
Tandu, eddu, a sà ciò chi mamma diciva ? "Fà ! O sinò, un n'avarè doppu cà da piegna com'à una donna ciò che tu un hai sappiutu tena da omu."*
Eiu, in un suspiru : "Ha dettu cusigna ? Tandu fà da figliolu..." (Ch'avivu da pò dì?)
E pò, emi pigliatu a strada d'induva Pitroni. "Mamma, a diciva sempri, a diciva..." Aò !


*Aixa Fatima, mamma di Boabdil aviva dettu, edda : "Lloras como una mujer, lo que no supiste defender como un hombre."

20/07/14

A ghjitatta

È ghjuntu Roccu. Emi parlatu. M'ha dettu ch'eddu era cuntentu à u garasgiu. M'ha dettu dinò chi Pitroni si dumandava parchi un eru micca passatu, e ch'eddu ci aspitava in casa dumenica à magnà, à meziornu.
Semi stati cusi à fighjulà u mari chi battiva a jetèe (cusì diciva Roccu, sfrancisendu. A parodda era capiscitoghja chi in Aghjacciu certi a chjamavani a ghjittata. Ind'i Rossi, sta parodda un esistiva).
Tandu m'ha dumandatu:  "In quantu à te, o Sarrà, è megliu à campà com'à u servu o à fughja com'a u cervu ?"
"E chi ni sogu eiu ? Ma par contu meiu, o Rò, a scelta è stata dighjà fatta... Cervu sò, fughjitu d'in Corsica, ma servu sò, e restu. Vali à dì chi a scelta un è quista."

19/07/14

Cappioli

"Appartengu à un paesi chi m'aghju lacatu...

(Veni, tu gnurenti, veni chi ti dissi pianu, pianu, di u paesi,
u purfumu di i boschi, vali a fraula e a rosula insemi.)"

Colette, Les vrilles de la vigne.

À ringrazià : pierre-auguste-renoir.org

Mi manca (7)

Mi manca à Mariastedda, i sò labbri à chjarasgia mursicata. (Vegu ch'edda mi cresci l'amicizia par edda).

18/07/14

L'à vena

Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena ?

L'altru ghjornu à l'amboscia m'hani mandatu à fà l'imbarcu d'un battidducciu à vela chi si ni partiva in Corsica (in Bastia, ghjustu appuntu).
Puntili missu e carcatu ch'eddu era, è ghjunta una truppa.
Una truppa, oh, ci vuliva à veda : oh li vistiti, oh li cappeddi di i donni più larghi cà parasoli (...) mi sè parsu ch'eddi parlavani com'à Madama Sintwer (l'inglesa chi era passata ind'a Ghjuvannoni, in piaghja u ghjornu di i vindemii, annu).
Forsi sarani stati inglesi anch'eddi ? Un ci aghju capitu un acca,
Ci vuliva à veda com'eddi s'impiivani u corpu di risa. Scaccanavani, imbriaccati ch'eddi erani da u piacè. U piacè di chi ni ? Andareti voi à sapè... Eiu un la sogu. Un ci aghju capitu un acca.
À u tantu, da cui à cent'anni imbarcarani à migliai cusì, pà a Corsica, tecchji da a risa e da u piacè di piglià u bateddu ?
Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena : cosi d'avali, multiplicati à migliai ? 
Quissa, un la sogu. Ma una cosa, quissa, a sogu : A risa abbonda ind'a bocca di i tonti !

17/07/14

Cunfessioni

Preti Lovichi è un bravu omu, spirituosu à dinò, quissa si sà.
Prima di cunfissà i ziteddi, ha dumandatu un ghjornu à Ghjuvaneddu :
In quantu à te, è megliu à magnà prighendu o prigà magnendu ?
Oh lu me Ghjuvani, persu... ma persu !
A ti conta eddu, a ti conta.

15/07/14

Ghjoccu

Pigliu, pongu,
Traccu e cheta !

A pera

Si dici ch'edda saria a prima cacciata di Grossu Minutu ziteddu.
"À quali preferisci u me ziteddu ? À babbitu o à mammata ?"
"Ma i dui, listessi !" Dissi Minutu Grossu.
"Ma se tu avissi da dà sta pera, a darii à quali ? À babbitu, à mammata ?"
"A mi la magnariu, eiu, sì !" Fessi u ziteddu.

D'appressu à Motti Risposte e Burle Del Celebre Minuto Grosso, FM Marchi, Paris, 1866, reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.

Un casty(cu) !?

Da a Joliette à ghjunghja à u primu baru c'era una bedda tirata à pedi.
Ghjuvancarlu s'è cumandatu un Capu, tandu aghju dettu listessu (5 soldi, bastunata !).
Aghju attacatu eiu : "Alora, sti nutizii ?"
"L'ultima lettara m'è ghjunta arimani, era Maria, me suredda. Sò nutizii di st'ultimi tre mesi chi t'aghju da dà. T'aghu da fà sapè subitu : mortu, zi Santu Balò, Antoni di Carlonu. Antunietta Prignò si n'è morta anch'edda da a sò malatia di u nasu, "u gattivu mali" ha dettu u duttori Barcuccia, ma sà ancu quistu... Si n'è andata dinò à Mariola. Paulu Sacchetinu, a moglia, t'ha avutu un coppiu : un masciu e una femina. Paula di i Baiò, a to parenta, ha avutu u figiolu, l'hani chjamatu Antoni, pà u ziu in Algeria.
L'alezioni cantunali di Cugno sò stati tronchi e Santiunacci spera à riprisintassi, parò è faticatu. Eccu tuttu ciò chi ti possu dì, l'amicu. A saparè, ma i giandarmi ti cercani, fà attinzioni, mì."
E pò pinserosu, Ghjuvancarlu dumandò : "Dimmi aghja, o Sarrà, un hai intesu nudda di a guerra ?"
Eiu : "Di a guerra, chi guerra? Innò ! Semi à l'imbuschi, semi..."
Ghjuvancarlu : "T'hai a ragiò, vidaremi. Mi ni devu andà. Ti ringraziu o Sarrà e à un di sti ghjorni."
Eiu : "Se Diu u vò, o Ghjuvancà, se Diu u vò. Fà un bon' viaghju, o paisà !"

13/07/14

Blowing in the wind

Accupatu ch'e eru à nittà a piazza di u molu (chi u ghjornu avivu biuttatu una peniscia di rena, quai de la Joliette), quand'e mi sogu sintitu chjamà : "O Sarrà, o Sarrà !"
Era Ghjuvancarlu, sapeti, Ghjuvancarlu di zia Livia di i Carozzi.
Eiu, stunnatu, vogu, l'abbracciu e dicu : "O masciu Carò, ma chi facci, tu, cuì ci ? Miraculi !"
Eddu, ghjuvanuteddu, ma dighjà tamantu à me : "Pigliu u vapori, U Timgad, stà sera. A sai, facci u serviziu di l'Argentina. M'hani truvatu una piazza à bordu ind'i cucini. E dogu a manu à u capicucinaru."
Eiu : "A chi, ni. induva vai ?"
Ghjuvancarlu :"In Argentina, in America." (L'America, aghju pinsatu tandu à Salvatori, u sardu. Ma chi t'avarani tutti cù sta Merica cuì?)
Eiu : "E stu mestieru ti piacci à te ?"
Tandu eddu : "A saparè, travaglià ci voli à travaglià. In paesi pattivami a fami, a sà cume nò erami in famiglia, fà chi..."
Eiu : "A sapareghju eiu ! À chi ora parti, l'archettu ?"
Eddu : "Sta sera à sett'ori, ci ha da vulè che nò sighimi tutti imbarcati !"
Eiu : "Ci arresta un'ora, veni ancu megu, ti pagu u cafè. Mi cuntarè l'America e se tu t'hai nutizii di u paesi."


"How many roads must a man walk down
Before you call him a man ?"
Blowin' In The Wind, Bob Dylan, 1963, Coumbia label.

Citazioni 36

"Mittimuci da cantu appenna a Salvazioni, impussibuli, ch'arresta ? Un omu, fattu di tutti l'omi, e chi tutti i vali e chi à n'importa quali, vali."

Sartre, les Mots.

Puzzicheghju maiò

Dui ghjorni senza mancu un'ora di travagliu, ancu assai chi sta mani à l'amboscia m'ha chjamatu Martin Formingo, sapeti, Martin, u carriteru. 
Emi fattu a ghjurnata trem'in dui. U peghju è statu a sera, chi mi ni vulivu andà ind'a Pitroni, ma sò statu  impiditu da a puzza di i me panni. Un c'era à fà (strinta di cori).
Vargugnosu un eru, ma... Ch'avaraghju, ma ch'avaraghju anch'eiu ? E mi viniva in mente u surrisu di Mariastedda.
Tandu a sera m'aghju buscu un saccu e cu a sò siguletta aghju fattu bagnà pantalò e camisgia, un' ora, ind'u mari salvatori. U peghu è statu a faddi siccà. Ci saria vulsutu un beddu foccu, ma mancava u legnu. Infini chi aghju poccu durmitu.

Mi manca (6)

Mi manca a Corsica e à mamma.

Notti caldi

"Da u Circeo, à dritta, persu, tra nuvuli, nuvulu puru anch'eddu, solu, solu e luntanu, cu i sò punti acuti tutti tinti di cenara e di fumi nieddu, più in ghjò ind'u chjerchju di a marina, chi si stacca da quiddi ombri di tarraferma, distinta appena da u cielu, si lampavani in una longa curba, finu à passà davant'à l'occhji, cu infilarati di i capanni abbandunati, e à sfrascicassi à manca contru à qualchi rocca maestuosa -u mari impiiva u spaziu, piattu, luccicanti e pò vivu."* 

Cusì mi pariva Marseglia, à mè, da l'Estaque, a mani à bon'ora.

* Terracina, Pier Paolo Pasolini, G Einaudi editore, Torino, 1995.

12/07/14

Sol invictus,

Sol de stella
Sol occasum nesciens
Stella semper rutilans
Semper clare

Sicut sidus radium
Profert Virgo filium
Pari forma
Neque sidus radio
Neque mater filio
Fit corrupta...

(O soli natu da una stedda, soli che nun cunnosci tramonti, stedda sempri splendenti, sempri luminosa.
Comu di a stedda u raghju, a Vergina cuncepisci u figliolu, e listessu, ne la stedda di u raghju, ne la madre di u figliolu fù currotta...)

Leatabundus..., innu di a messa di natali, XIIesimu seculu.


Afaistu

Bedda pò era Mariastedda, e altru !
E prima di ghjungna in casa di u babbu, sottu à u balcò, aghju intesu, ed era edda e cantava :

"In casa di lu me babbu
Ci cori quattru funtani
Una di lu rossu vinu,
L’altra di lu biancu pani,
Una di l’amor di Diu,
L’altra di la caritani.” 


I versetti erani quiddi di u Voceru di Paduva Maria. L'avivu intesu in paesi, ma sta volta pariva chi a sò voci linda e dolci i ricamessi, ssi paroddi. Iè, i ricamessi. 
E mi sò vistu parta e pò piglià a strada. Par andà  prestamenti in paesi, in sognu. E t'avivu un cirabeddu pienu à fiori di maghju, à sapori di meli, à culori di festi, à gridi zittidini. 
O l'incantu di u soli quand'eddu tocca à voi, e chi vi scambia tuttu, e vi porta e poi... Mariastedda.

Mariastedda.
Porta u mezaru di u dolu 
di a mamma zia Barbarina.

11/07/14

Mudernisimu

Sogu ghjuntu à u portu à dorma ind'a me casamatta ("Ta casemate", dici Roccu)
A mani, à u molu c'erani tre bateddi : dui giaddi fiancu à fiancu, e unu rossu. Unu (u rossu) era appena ghjuntu, quiddu altru (unu di i ghiaddi) partiva u ghjornu pà a Corsica.

Certi volti è beddu u mudernisimu.


Saint Ferreol, prighetti par noi

Saint Ferreol, prighetti par me e paratemi di quiddu mali francesu ! Par piacè.

A sera ch'e vi dicu, sogu passatu muru, muru, strada Venture, vicina à a Strada Saint-Ferreol, e mi scontru, una, pò dui, trè... centu donni.
Parchi e comu mi sò trovu culà, andeti voi à sapè ? Eiu, un la sogu !
Vulivu anch'eiu veda a villa, com'edda era di notti, ma cosi cusigna, un mi l'aspittavu. Aghju scappatu pò, oh... Fila..
Tandu m'è vinutu, in menti, à Tiberu Magnacò, un paisanu di i me anni, oghji incarceratu.
Tamant'omu ch'eddu era Tiberu, pariva tuttu quiddi giganti ch'eddi diciani a sera à u fuconi. Qualchi mal caminu u s'aviva purtatu cui e doppu erani vinuti i gattivi fraquentazioni... fà ch'eddu facciva u "maccu" (veni à dì ch'eddu faciva fà a malavita à parrechji donni).
Stu fattu un mi garbava tantu, ma par me era sempri, e prima di tuttu, u figliolu di zia Mirosa chi partiva a sera da i Minuminali par ghjunghja in paesi e chi si era persu ind'i Mufrali, e chi l'omi erani andati à circà, deda in manu, e pò, ch'eddi s'avivani purtatu in casa, à a mamma, pignendu e mortu di fatica...
Un di sti ghorni andaraghju à vedalu, quandu pudaraghju.

"... À chi t'ha dui facci, è megliu !"

09/07/14

A manecchja nera

A quissa pò mì, un mi l'aspittava : à u garasgiu c'è una catrapula ch'eddi chjamani u "te-le-fo-nu". Isiè ni, è cusi : u telefónu. Un vi ni digu nudda.
Avà pò vi spiegu ciò ch'eddu è, una scattula quadratta d'un palmu di largu, un palmu di profundezza, un palmu d'altezza cu soppra a so manecchja nera annantu. Parleti à a scattula e a Voci vi rispondi.
Parini foli, parini ? E parò u fattu è veru e... A manecchja vi parla e sentiti a voci.
È una spesia di scattula com'a quidda di u sgiò Santiunacci, ma a soia cantava... O ciò ch'eddi n'inventani !
"À chi t'ha dui casi ind'una ci piovi" dici u pruverbiu, à u tantu da cui à cent'anni diciarani : "À chi t'ha tre telefoni, n'ha dui in più" ? Andeti voi à sapè.

06/07/14

U garasgiu Mors

Infini chi m'aghju ritruvatu à Roccu cu u sò accentu, a sò risa e i sò maneri cittadineschi.
Ma u più beddu è ch'eddu m'ha truvatu u me parenti Petru Zupinti di i Petri Rossi, dettu Pitronu di i Salvi (u meccanicu), mancu à dì.
Un aghju capitu nudda, m'ha dettu a sò passioni di a meccanica. M'ha dettu dinò d'un amicu aiaccinu, un certu Pappini di Tadda... di u corsu Balsunce... ecc.
Fà chi, m'ha ritruvatu u me parenti Petru, Matteu u figliolu e Mariastedda a suredda (un sappivu mancu ch'edda era nata) !!! E in più s'è truvatu un travagliu culà.
M'hani fattu sapè, à dinò, chi a mamma, zia Barbarina, si n'era morta annu, a tinta. E ch'edda era stata intarrata cuì, in Cuntinenti.

Pitroni travaglia ind'u "garasgiu" Mors (piazza Castellane, 4). Culà, s'accupa di i "peuneux"**(!) è eddu u specialistu.



Nantu à sta fotò si veda, à manca, u sceffu Marcelin (cù a bilusa bianca e u chapeau-melon -a bumbetta- dicivani in villa), l'uvrieri, Mossú* Mors, incustumatu e tecchju di fusi, cù u chapeau-melon neru, chi stà annantu a vittura.
À dritta, ind'u fondu, cù u vilecu neru e a camisgia bianca, darretu à u ziteddu è Pitronu, u nostru.


*"Monsieur", "sgiò" in marsegliesu.
**"U peuneu" saria a rota pneumatica.

30/06/14

Roccu, infini...

"Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci, sentu una voci,
Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci chi mi chjama culà"
Cantava Charles  Rocchi.

Scuccinavu e à quali mi vegu ?
Roccu, l'aghjaccinu, o caru !
Eiu : "Sò guasgi deci ghjorni ch'un ti vegu e ch'e t'aspettu, o lu bruttu. Ma induva eri ?"
Tandu eddu : "T'aghju da spiega... Ghi, posa, posa."

29/06/14

Mi manca (5)

Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca à Natali cù li sò fantasii. Mi manca à Antò Sgè, u pruffissori, à Roccu. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta, u me ortu in generali. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, a roppa. L'amichi di i Petri Rossi Suprani, quiddi di a Piazza Longa, di a Funtana.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, a Petra Mala, u Muru Barbaru, i Petri Bianchi... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu, di a vuletta... (Uh, fami vecchja...)
U restu...

Cummerci

M'avegu chi cuì i cosi vanni in un antru sensu.
Sogu andatu sta sera à cumprami uni pocchi di legumi à fammi a suppa accumudata cu u pezzu di vuletta. Sapeti, quand'e pensu à u paesi, bastava à andà ind'ortu à taglia l'insalata o à caccià un poru o dui. Cuì ci vò un cummerciu par tuttu : c'è u coafforu, l'episserì, a buscerì...
Noi, punnivami l'orti, t'avivami i nostri ghjaddini, cuglivami i castagni, faccivami u pani, tumbavami u purceddu, à Natali u caprettu, l'agneddu par Pasqua... e Ghjilormu Biaduleddu ci tagliava i capeddi ! L'acqua a purtavami da à a funtana, e u vinu d'in piaghja.
Cuì, pari tuttu chi agnunu facci un pezzu di u travagliu di l'altru, com'in Aghjacciu, isiè, ni, com'in Aghjacciu. È tuttu pà u cummerciu, aiò...
Oh, ci voli à veda, parini foli, parini.


A Cannebière

28/06/14

Oghji, dumenica 28 di ghjunghju 1914

È statu una bedda, dolci e calma ghjurnata.
Aghju travagliatu à fà u manuali da 5 ori di mani à 7 ori di sera : Sacchi, tagliola, ponti e mattoni, sò stati i me cumpagni e Francesco Pireddè, u me maestru.
Pianu pianu, tranquiddu, tranquiddu.
Vita assirinata, "Prò ch'edda dura..." diciva, edda, Madama madre.

Citazioni 35

"A chi un ha soldi, un aghja vogli." Dici u pruverbiu. "Sanità senza quattrini è mezza malatia", dicini i Taliani.

27/06/14

Sighera

Sò parecchji sabati d'avà che sogu partutu d'in Corsica.
Mi dumandu : ch'avariu fattu oghji si mi n'eru statu culà ???
A fini di stu mesi veniva u tempu di a sighera, quiddu di a tribbiera, di a mundera.
Alistritu ch'eddu era u granu, da i donni, u purtavami à macinà à u mulinu di Ghjuvanni Zuccò, soppr'à u Lavu à a Paiana.
Erani ghjorni ricchi, cu l'arrechji pieni à canzoni, à risi, à voci... à spicchi ind'i capeddi, ind'a camisgia.
O, i risati.


L'alistrera di u granu, Simon Damiani, Bastia


26/06/14

Populu Bakete

"A chi s'impiega à rifleta annantu a Corsica, ascimiscia, tandu eiu, aghju cissatu (...)
U presidenti Omaru Bongo, di u populu Bakete, sempri diciva di mè : "Tu sei un Bakete corsu, tu !" *

E tandu saraghju, eiu, un marsigliesu corsu ?

*Intervista di M Tomi, Ch Labbé & O Recasens, Le Point, 19 juin 2014, p 78.

La nave va...

A mani, a bon'ora aghju intesu u bateddu, Liamoni, pà Bastia. Era un bateddu vecchju e stravecchju, ancu.
"Cron, cron, cron", feci a sirena.
E la navi curruchjuluta, curnendu, currachjulò e si n'andò.
Filava.

25/06/14

Sugnacciu

O chi sognu !
Aghju vistu appenna, appenna à zia Mariola e darretu à edda c'era Anna-Maria, ma un la pudivu veda, aghju circatu à vedala ma, nò, un valiva à dì.

Milena

Franz Kafka ha dettu : "Scriva una lettara diventa faciuli, e di più in più. Avarà missu ind'u mondu, stu puntu, una cunfusioni tremenda di l'animi ? Pari un discorsu cu fantasimi, cu u fantasimu di quiddu chi riceva a lettara, ma dinò ancu quiddu di se stessu."*
E di u fantasimu di Carulu-Antoni u pidoni, un ha dettu nudda, u tò Kaftà ?


*Da : Franz Kafka, Lettres à Milena, Gallimard, Paris 1988, p 267

24/06/14

À quiddu !

I vegu, mi. I vegu da cui !
Tocca prima à Carulu-Antoni, Carulu-Antoni u pidoni : carta ghjunta è carta subita letta, a sogu.
À cavaddu à Mora, a sò mula, fala da Cuttuli ind'i Petri Rossi agna morti di papa.
Fala sempri à l'iniziu di u mesi, quissa sì, à pagà i pinsioni di i nostri culuniali :
Quidda di zì Carulinu, (chi ha fattu u militaru in Algeria), quidda di zì Tantò (era andatu eddu in Africa "nera" -era cusì ch'eddu diciva), e infini quidda di Duminicheddu, partutu eddu à u Tonchinu. E pò c'è dinò Ghjuvanni, u varghju, chi è statu massi in cuntinenti, e zia Mecca veduva di u settanta.
Lettari o carti pustali, ci n'è poccu e micca in paesi !
Ma è sempri statu à Carulu-Antoni à essa u primu à leghjali. Quissa, a vi possu assigurà.
Falla da Cuttuli e entri in paesi e passa ind'a Ghjuvanpetru di Michisò, un picculu parenti d'eddu. Cullà, i vegu, Carulu-Antoni, carta in manu e spichjetti in punta di nasu, cridendusi qualcosa :
"Oghji t'aghju una carta da purtà in paesi !!!"
Ghjuvanpetru : "Oh, oh, oh, e par quali edda è ?"
"Pà à zia Mineca di Sarratu Fora."
"E cosa c'è scrittu, fammila sapè, aiò!"
"Chers vous tous..."
Tandu Ghjuvanpetru : "Comu è che tu dici ?"
Carulu-Antoni : "Cari, tutti,"
"Tout va bien. Legu, vegu e vi dicu : (tuttu và bè) ! Je vous embrasse, (v'abbracciu). È signatu : "Qui vous savez", (quiddu chi vò sapeti).
Ghjuvanpetru : "Ma quali sarà, ma quali sarà stu "Quiddu" ? Oh, oh, oh ?"
Carulu-Antoni : "Qualchissia chi un si vò micca fà cunnoscia, t'avara i sò raghjò... Qualchissia chi si piatta. Quali sarà, quali sarà... Sarà..?"
"O, và !"
Doppu truvareti à Carulu-Antoni ind'a Petru, e dagali !
E più tardi ind'a zia Michela, torra à Vignali...
Infini chi nanzu à ghjunghja ind'a mamma, ci sarà dighjà qualchi ziteddu beddu infurmatu à purtà nutizia, in casa, di a carta e di i sò scritti...
È cusì in paesi, è cusì, cosi d'altru mondu, cusi.

23/06/14

Carta signata

Oghji aghju inviatu una carta pustali à mamma e à i mei, in casa.
Aghju scrittu :

Chers vous tous,
Tout va bien !
Je vous embrasse.

Un aghju micca signatu (d'un fammi cunnoscia), ma aghju marcatu à a fini :
" Qui vous savez."




21/06/14

Simila similibus

Circavu à Roccu, ma nienti. Dui ghjorni senza nutizii. "Un vali à ziffulà se l'asinu un vò bia. E chi, à chi vò fà a barba à i sumeri perda u tempu e u saponi" dicivani i nostri vecchji. "Asinus in uguento" dicivani eddi, i latini.

Lingua franca

Oghji è statu riposu pà i me me ossi, senza travagliu alcunu e ne mancu un pesciu da piscà. Toccu a sera, cuma sempri, magnai ind'a Simona.
Vensi un andacianu famitu e sbaiuccatu, u tintu. Dumandò, tandu, un piattu, purghjendu una midaglia di paccuttiglia di Santa Maria.
Subitu Simona feci, rifiutendu a sò muneta : "Vè, stoge, sian poulit, què ! Va jouer avec tes tarraillettes, va !"*
Tandu l'omu adumbarciò i sò stacchi, à fà veda ch'eddu un aviva nudda, nudda.
Eiu (fendu da signori) : "Tè, o Simò, è a meia."
O u tipu, cuntenti pò, oh... Inghjuttò a sò suppa in quattru e tre setti. Ancu quistu, o ghjenti, t'aviva una fami vecchja.
Un semi cà famiti, schiavi, adduniti da a fami e purtati da edda, cuì.
Saremi i soli ?
U famitu nomi t'aviva e Ussin Ferracuto si chjamava.
E pinsai, tandu eiu, andeti à sapè, à u ghjoccu d'accaccatta ferraù, forza u cunnusciariati (cusì si diciva d'una cosa di poccu valori)?

"Accaccatta ferraù !
Quantu ne voli di ssu ferraù ?
Un dini e un dinà,
Un crocculu di balestrà;
A quali in manu spignarà,
Bocca e nasu tignarà."**

Passani i ghjorni, passani l'ori e eiu stogu.


Ussin Ferracuto
Da: AD Val de Marne


*da, Dictionnaire du marseillais, dighjà numatu.
**Felice M Marchi, Motti risposte e burle del celebre Minuto Grosso, p79, Parigi, 1866- Reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.

20/06/14

L'ha detta Matteu

Pinsavu, arisera à Matteu d'A. chi dici sempri :"Corcia è quidda famiglia chi t'ha u bè e un si n'ha piglia". Saremi tutti cusigna ?

19/06/14

Pezzi

"U mondu è fattu à pezza,
À chi taglia, à chi rapezza."
(Quissa a digu eiu.)

Carmen

Chi caldu oghji, picchja u soli. Marsiglia è tutta à "calcina, murta, acqua di i funtani".
*(Cusì diciva F Garcia Lorca, di Granada).

17/06/14

U pincioni spinseratu

À pinciuloni di Roccu, lu furbu, sempri ini ritardu ! 
L'aspitavu e l'aspitavu ma anh, anh, un viniva. 
Vai chi tu, ni !
"Amicizia marsigliesi, un dura più d'un mesi"

I "bosci"

Mi n'invengu quandu quiddi ch'andavani à a scola in paesi ci cuntavani, scola fatta, i fatti di i bosci. Sapeti, sta ghjenti crudeli chi s'era impussissatu di l'Alisassa e a Lorena, nostri.

Tandu, ci vuliva senta à Ghjaccumu, e d'altri, in vena. "En vatenguerre", diciva u sgiò stitutori :

O quantu n'aghju intesu,
Di li bosci assalitori,
Lupi, neri e crudeli,
Rubanidi, traditori,
E infideli malfatori !


À ringrazià à : http://fantaisiesbergeret.free.fr

15/06/14

Finzioni animaleschi

"L'animali un è ceccu.
L'omu sì, è incapaci à veda, abbagliacatu ch'eddu è da a sò cuscienza."*
Isiè, ma qualessa ? A recta ratio o a scintilla rationis ? À sapè ?

*JL Godard, Le Monde, Culture et idées, 17/05/2014, p 5.

Abeille

Pari ch'eddi chjamessini tuttu "Abeille", cuì !
L'altra volta, a v'aghju detta erani matoni à purtà sta marca, cusì. Dopu c'è statu un battedu Abeille.
Avà, oghji, chi mi vegu passà ?
Una bedda vitturetta marcata : Savon l'Abeille. Hte Court de Payen Marseille.
O ciò chi si veda cuì, miraculi, o !

Picchja o Pà ! Più, più, più...

Maliziosu, Zi Ghjuvansantu ci aviva imparatu stu picculu ghjoccu :

Picchju stà in punta di palu,
Stuppichjeghja stoppa e spau,
Stoppa e spau un ci n'è più,
Picchju un stuppichjeghja più !!!

Pauloni uni riisciva mai, impuntava sempri e tandu diciva : "Pichju-stà-in-punta-di-palu, stuppiteghja-stoppa-e-più.. Più". 
"E, e pò m...a !"

14/06/14

È cusì...

Scorrani i ghjorni, luntanu da u paesi.
In Sardegna era una cosa, cuì è un'antra ! I miseriosi parlani una lingua com'a a meia, o guasgi. L'altri parlani marsigliesu, a risa in bocca e a parodda alta, i sgiò, eddi, parlani u francesu cu a bocca pinzuta. Ancu assai chi i giandarmi si tenani luntani.
Eiu, impargu e lasciu.
Impargu, lasciu e perdu.
È cusì...
Perdu tuttu ma t'aghju ini stacchi unipocchi di vintini e i giandarmi luntanu.
È cusì...

Sant'Antoni 1914

À l'amicu P.

Pecuri munti e chjostra bedda assistata, partivami e conducivami i nostri bandi à u Cavoni, à a capedda di Sant'Antoni.
U Santu in piazza doppu à a prucessiò, Preti Lovichi era beddu lestru à binidiscia, pecuri à miliai à a fini di a messa.
O i pistulitati, o a gioia, o cho piacè ! Salutavami à u santu. O i cavalcati, dritti, dritti nantu à muli, sameri, cavaddi com'eddi vinivani !
Certi donni partivani bisgiacca piena à panioli binidetti. In penitenza, mamma edda viniva cù zi'Annetta, a zia, a sera innanzu e stava pusata nantu à a masgera di a capedda, a notti intera, a prigà. Noi altri, ci accupavami à fà un beddu foccu. C'era una grandi devuzioni, sapeti.
Era cusi. Mamma un era tantu ghjisulana, ma facciva anch'edda cum'à a mamma e a mamona...
T'aviva u sò mandigliulu biancu e l'impiva à panioli (unu par omu, unu pà a chjostra, unu pà a stadda), u piegava e u si mittiva ind'a sò larga stacca di davanti e doppu si ni cuddava assirinata in paesi, me suredda appresu. A sera, in famiglia tumbavami un agneddu.
U ghjornu doppu, partivami pà a muntagnera.
Erani ghjorni sebbiati, ghjorni paisani, senza altru pinseru.

Rumenzula e muddizzu

L'amboscia m'aviva purtatu, sta volta, à u Service public, nettoiement, section numerò 53, quartier de la Joliette. 
Erami in dui : Martin Formingo, u carriteru, omu bravu e silenziosu, tiniva i sò cavaddi (Prune et Pêche) e marchjava capicalatu, innanzu. Eiu, scoppa in manu, rimpiazavu à Viale, malatu. Eru impiegatu à carcà a "benne". Escoubiè, rabaï-merda.
Ghjunti davanti à a porta d'un palazzu, pigliavu a cufaccia e a purtavu à a "benne" e a biutava, doppu a rimittivu in piazza.
Puzza, cu stu caldu, un vi ni dicu...
À mezzionu, finimi a turnata. Puzzicosifraciangati e beddi mustafanati, andaiami à lavassi à u robinè di u portu.





13/06/14

Brancaï

Ha piuvitu e u venti s'è calatu, ancu assai !
U ghjornu, c'è un corciu chi è passatu, barreta in capu. Era un marsigliesu, diciva a sò cantalena, cù a passioni mutta di parlà :

"Fouele oou joué quicercoi fortuno,
E crei fini couomo Brancaï,
Fouele qu voou souta la luno,
Din lou gouffre doou Garagaï !"*

Vai e tu à sapè ciò ch'eddu avarà vulsutu dì ?
"Chi cacarucho !" ha dettu, tandu, Sgeromu. Aghju pensu, eiu, chi sarà un caracusciò ?


*Da, Dictionnaire du marsellais, p 63, Edisud, 2006.

12/06/14

Jaures

Ghjuventù, ghjuventù, una volta e pò più !

O chi luccacci, o chi ventu, Madonna.
Tre ghjorni ch'eddu soffia. In paesi quand'eddu era cusì, i vecchji dicivani avà ghjunghji u Scornaboi. U chjamavani cusì. Ma un durava tantu. T'ascimiscia, mì.
In villa, vidarè, bolani, ghjurnali, stracci, carti, teguli... Tuttu ciò chi pò bulà, bola... Era u baddu di u muddizzu.
È u Mistral m'ha dettu Sgeromu, un uvrieru marsegliesu di i me anni, chi s'accuppa ancu megu à arragnà una "casematta" nantu à u portu, sottu à u Fort Saint Jean (è u nomi di u loccu). Facciu u manuali e eddu u muratori.
U ghjornu che vi digu c'era una "greva" (mancu à pinsacci : l'uvrieri un vulivani più travaglià, vi parini foli, ma è un modu di difendasi, ancu puru se, à a fini di a ghjurnata un si tocca nudda, mancu una baiocca).
"Sò i sindicati sucialisti", m'ha insignatu Sgeromu. "Sai, semi guasgi tutti sucialisti par sti locchi." (Sapetti, sucialista, com'à Antoni, u sardu).
Aghju dettu eiu : "Spiegami aghjà, u tò sucialismu."
Tandu m'ha dettu, eddu : "Ziteddu aghju intesu à parlà à Jaures, erami à Albì tandu (u nomi è quiddu d'una città), di u sò discorsu, mi n'invengu ancu sempri, e dipoi, aghju cunsirvatu u ghjurnali di quiddu ghjornu.
Ha dettu (un si pò essa cà d'accordu ancun'eddu) :

"Ma chi saria a Republica ind'una Francia muderna ? Sarà un attu maiò di fiducia.
Istituiscia a Republica saria à dì à tutti, chi l'omi à milioni, saparani scriva, da par eddi, a regula cummuna di i sò fatti ; ch'eddi saparani marità a libertà cù a leggi ; l'ordini e u muvimentu ; ch'eddi saparani cunfruntassi trà di eddi senza mancu stirpassi. Ch'eddi a si francarani da a guerra d'indrentu. Ch'eddi un cercarani mai a dittatura, treva miccidaghja, riposu maladettu e vigliaccu, anche puru ch'edda duressi poccu.
Istituiscia a Republica, è fà a chjama e à dì chi i citadini di i grandi nazioni d'avali, obligati à campassi la cu un ostinatu travagliu, avarani, parò, abbastanza tempu pà accupassi di u cummunu."*
                                                 Jaures, discours à la jeunesse, Albi, 1903



*Da : http://www.lours.org, i ringraziu.

10/06/14

I ladrunchjini

Mi n'invengu, partivami di notti à nuvuloni. Certi volti ancu appenna doppu à a scola. Partivami ad arrubà, induv'à l'altri, à quandu à chjarasgi, à quandu à meli, à peri, à uva... Tutta a frutta ci passava...
U fattu maiò era l'arrubera. Una volta, tecchji com'à purceddi che nò erami, chjamavami, à faddu biscà, u patroni.
O i brioni, ci vuliva à senta pà sti cuddetti, trenta ziteddi, inariulati e dispitosi, mughjà : "À l'uva, à l'uva... O Lucià, à l'uva !!!" 

In casa di u ladru, un andà à rubà !
"Di siguru a vostra a leggi, o Signori, punisci u ladrà, leggi scritta ind'u cori di l'omi, chi nun basta à sfassà l'inghjustizia. Quali sarà u ladru à lascissi arrubà ?! À u riccu un li cunveni micca a scusa di a miseria. Che vulia, eiu, cummetta arrubeccia... u feci ancu senza essa miseriosu : o forza sì, povaru eru, ma povaru di ghjustizia, ch'avivu a noia, ed eru carcu e stracarcu à iniquitai. Rubai ciò ch'avivu in bundanza, ancu di più bona qualitai, e di fatti nun era pà appruffitani ch'aghju vulsutu arrubà, ma era pà u furtu stessu.
Era pà u peccatu. 
C'era un arburu, un peru, vicinu à a nostra vigna, carcu à frutti micca tanti beddi à a vista, ne mancu à u sapori. Erami di notti, una notti scura, e nò altri ghjovani banditi ci amusavami par ssi stradi, cu l'abitudina infama : e ci n'andaimi à scota l'alburu e à purtacci via tutti i peri. Ci ne caricaimi una quantità tamanta, ma micca à fassini una tichjata, ma pà ghjittaddi à i porchi - e ancu se ne paspaimi qualchi d'una - fù solu pà tastà u gustu di a cosa pruibita. 
Eccu u me cori, Idiu, eccu u cori che ind'u fondu di u fondu ha suscitatu a tò pietà. E questu cori avà ti devi dì ciò ch'eddu andava à circà in quiddi fondi : vulivu fà una gattivezza gratuita, senza avè altra raghjò cà quidda di fà mali. Brutta malizia, t'aghju amata : aghju amatu la me perdita, u mancà, e micca pà via di questa mancanza, innò. È a meia a mancanza stessa ch'aghju amatu. O anima vergugnosa chi aveti lasciatu u vostru fondamentu, pà a sò ruvina, nun circavati ind'a bruttura cà u desideriu di u bruttu stessu e basta."
AGUSTINU (354-430 DàC), Confessioni, II, 4 e 5.

Pera : Paul Cezanne 1873 (ditagliu)
Museu di L'orangerie, Parighji.

08/06/14

Sustine et abstine

A dumenica ch'e vi dicu, stavami senza travagliu, à piscà nantu à lu molu.
Erami eiu, Marcello u nabulitanu dettu Maru e Roccu. 
Tandu Roccu : "Sintiti o zittè : Sapeti, ci voli à fà l'ortu, massimu quandi a tarra è bedda !" Diciva sempri, saviu, saviu, Marcu di i Vulataghji. 
"Umbeh, tamanta truvata !!! Massimu quandu eddu c'è l'acqua !" aghjustò schirzosu, Maru, in ridendu.
"Ci voli à fà l'ortu ancu i sò vichi dritti, fà contu di a sarrenda, e coglia i frutti quandu eddi sò maturi..."
"Ma chi senzu t'avarà sta fola ? Un vegu micca." Dissi Maru.
Roccu : "Vi cuntedu a storia tale ch'edda mi fù cuntata da zi Purglionu, guasgi vint'anni fà." 
Tandu eiu : "E, induva, eddu, stava stu zi Purglionu, che tu dici, tu ?"
Roccu :"À a barriera."
Eiu : "Qualcosa c'è."

05/06/14

Un bateddu chi passa...

"Oghji è Sant'Erimu", m'ha dettu Roccu.
M'è parsu tristu e scuraghjitu, e pò ha turratu à dì :"È festa in Aiacciu, sai, mì !"
Parò u batteddu d'arimani semi ghjunti à carcaddu.
Ed è partutu par Bastia m'è guasgi vinuta a voglia di cuddà e parta.
Poi, s'alluntanò à l'abbruccà...

"Vicinu à u mari, 
Annantu à un scogliu, 
Quandu mi mettu à pinsà, 
Mi digu sempri cosa vogliu, 
Frà menu à questa umanità, 
Ma se vegu passà luntanu,
Un bateddu chi và qualà, 
Mandigliu in manu, 
Chjamu in vannu, 
E lu bateddu si ne và..." 
(Cantata da A. Ciosi)

04/06/14

A ghjustificazioni

Chi ci sarà à ghjustificà u prisenti ?
U passatu o l'avvena ?
"L'avvena !" ha dettu u tipu, à u tantu t'ha a raghjò (!)

03/06/14

Ma ellu...

A mani à bon'ora sò statu "ambosciatu" (veni à dì ch'avivu u travagliu pà a ghjurnata, mireti !).
Sta volta ci vuliva à carcà un bateddu à mattoni e à teguli marcati d'un'apa e scritti : "abeille".
Pisavani, ma ci vuliva à fà ciò chi i sameri un pudivani micca fà.
Chi vuleti, è cusi.
A squadra era cumposta di tagliani, di nabulitani e c'eru eiu e un aghjaccinu. Roccu si chjamava. U sò parlà era pienu e colmu à "Ghi", à "Mì, lu", à "Ma ellu...".
"Ghi, ma ellu, a sà ch'in Aiacciu, i chjarisgi son' maturi, ghi, ma ellu..."
Uhh i me arrechji ! Mi pariva d'essa ind'u San Carlu.
Infini chi Roccu t'aviva una passionni. Era a passioni di a vittura. E bruu, e bruu a sera mi dici : "Ghi, sai, ghi a più bella vittura, in quantu à mè, è a Torpedò !"
"A chi, ni ?"
"A Torpedò, Unic ! Tè fighjula sta fotografia e vedi un pò !"
E tandu cacciò un pizzateddu di carta piigata d'un ghjurnali, cu u sò beddu disegnu :


A v'aghju detta aghju un poccu imparatu u francesu cù u sgiò Santiunacci e pruvavu à capiscia : "Cù una vittura Unic si fà chilometri à migliai ... senza tuccà una chjavi... senza mancu  ristrigna un ècrou, un ecrù, un eccu rù ???"
"O Rò chi saria un ècrou ?"
"Ghi, chi ni sogu eiu ? Dumanda à un meccanicu !"
Aghju pinsatu : "T'ha a raghjò Roccu, ci vudaria à truvà à u me cuccinu Matteu o forza, u babbu Petru... A mea a passioni è quidda di u paesi. Chi tanti vitturi, vitturetti o vitturoni, chi vuleti, è cusì."