.

.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910

14/04/16

À la Renommée des Escargots (7)

Dumani, parmissioni !
Linard, sempri eddu, persu ind'i sò pinseri, si ni stava cori nieddu, à dumandassi : "Comme c'est drôle l'absence... Moi qui serais mort pour elle. Pourquoi je ne suis pas mort ?" 

A truppa edda cantava :

"Quand au bout d'huit jours 
Le r'pos terminé, 
Nous allons reprend' les tranchées, 
Notre vie est si utile 
Car sans nous on prend la pile. 
Oui, mais maintenant 
On est fatigué 
Les hommes ne peuv' plus marcher 
Et le coeur bien gros.
Avec des sanglots 
On dit adieu aux civlots. 

Adieu la vie, adieu l'amour, 
Adieu toutes les femmes. 
C'est bien fini, c'est pour toujours, 
De cette guerre infâme. 
C'est à Lorette, sur le plateau, 
Qu'on doit laisser not' peau 
Car nous sommes tous condamnés 
C'est nous les sacrifiés ! 
Huit jours de tranchées,  

Huit jours de souffrance, 
Pourtant on a l'espérance 
C'est enfin la relève 
Que nous attendons sans trêve. 
Quand avec la nuit, dans le profond silence, 
On voit quelqu'un qui s'avance, 
C'est un officier de chasseurs à pied, 
Qui vient pour nous remplacer. 
Doucement dans l'ombre, 
sous la pluie qui tombe 
Nos petits chasseurs viennent chercher leur tombe."*

Ed eiu, pinsavu à Lorette (ma micca quidda di a canzona), quidd'altra... quidda di a Renommée.
A v'aghju detta, oramai sappivu u francesu ma certi paroddi un mi vinivani micca : "R'pos", "pile" (une era micca a pila chi no cunniscemi), "civlot"
"Not'" valiva par "nostra": "Laisser not' peau" viniva à dì, "lasciassi i coghji, l'assu". Tuttu viniva di a manera di dì. Com'inda noi i Bastiacci chi, quand'eddi parlani, e ch'eddu ci pari ch'eddi t'abbiani una castagna pilata calda in bocca. U "not'" era dunqua u "nostra" d'induva noi, ed u "nossstlu, nossstla" di l'amichi Bastiacci carrughjini. Chi vuleti, agnunu t'ha a sò manera di parlà. Suventi i suldati francesi di a truppa, u si magnavani l'r, l'uffiziali, nò.

In quantu di Lorette, a meia, edda facciva, a soia, a guerra. U sò campu di battaglia era u sò lettu, i sò numichi erani l'Omi, à sò parmissioni era quand'edda ci aspitava inghjò ind'u sò canapé di viddutu russinu. U soiu u capitanu, à piglià cura di a disciplina, era Madama Hairon vecchja ammasgiulona ingufidita da l'alcoolu e da notti e notti passati à vighjà, à cuntà i sò soldi, à fà bia, à chjavà ancu, quand'eddu li viniva, ogni tantu, in manu qualchi clienti abituali... Purcaccia !

* Da, CRID 14-18, Collectif Artois 1915.






13/04/16

Rimorsi

Un n'erami cà spectres agitès en tourbe cadencée, diciva à P.

I longhi i sugnozzi
Da viulini
Vaghjimali
Mi fragnani u cori
Filacori,
Centinnali 

Affanosu
Diciaratu,
Quandi dindunani l'ori
M'arricordu
Ghjorni passati
E piengu 

E mi ni vogu
Di voglia mala
Cu'n ventu malignu 
Chi mi porta
Dà cuì e dà culà,
Comu è a cascia morta.

Da, Paul Verlaine, Poèmes saturnien

11/04/16

Silenziu (3)

À KP (ch'eddu sia ringraziatu)

U ghjornu ch'e vi dicu, si sintiva a branata. Par quiddi chi com'à mè, erani stati un tempu pastori, si pudiva dì ch'eddu si sintiva crescia l'arba, com'à u t... in manu. Un fiori biancu e sulignu, sbucciatu d'un puntali chjarisginu chi era statu stirpatu, brusgiatu da gasi murtiferi, ci fighjulava, vanu,vanu, ma risparmiatu. À manca, qualchi petri d'una muriccia, mi faccivani pinsà ch'eddu c'era statu una casa cuì, poccu nanzu. Poccu nanzu à ssi bumbardamenti che nò pativami avà. Bombi di farru, di focchi e di gasi, di quiddi gasi murtiferi chi v'assuccufeghjani appena ch'eddi vi toccani i pulmoni.
A fiancu à noi falavani l'omi, com'eddi sgottani in silenziu, i gocci immutevuli di l'acqua da mani di brani brumati. Oghji à setti ori emi persu à Roquet. In punta di morti un ha truvatu altru cà lintà un "Ahhhhh, je me meurs (mi ni morgu) !" e basta. Tintacciu, fù prestu fattu, intupizzatu !
"Si ni morani l'omi, à longu, parò u mondu eddu parsista ma, accadi sta stonda in cui, a morti d'un omu si cunfondi cun quidda di un mondu. È una stonda furtiva e silenziosa chi un disturba à nimu.
Ed è cusì chi, ustaculu tra eiu e u mondu, mondu chi mi vuliva pusseda, un ci n'era. 
Pudivu avali porghja a manu, u pudiva tena, un n'arristava più nudda, ch'eddu un asistiva più."*
A morti di Roquet aviva da signà ssu cambiamentu. C'erami avvezzi à a morti. A morti, muta, edda, trasferiva à l'ingrossu.
Avivami mutatu mondu, un la sappivami ancora. 

* "Jérôme Ferrari par lui-même", Jérôme Ferrari, in revue Décapage, Paris, Flammarion, Hiver-printemps 2016, p.79-82.

http://revuedecapage.blogspot.fr/

Capitanu k (3) rispinsoriu...

Sempri, sempri ssi chichenni à picchjammi in capu :

Dormi parpenna, dormi u me figliolu,
Aghju tanti beddi cosi par tè.
À zuccaru, ti daraghju à Lissandria,
À seti, ti daraghju à Constantinopoli,
Che tu ti possi andà à spassu,
Trè paesi, cù li sò prati fuiriti,
Cù li sò trè cuventini,
Da pudè dì i prigheri toi,
Dormi parpenna, dormi u me figliolu,
Aghju tanti beddi cosi par tè.*

* L Gaulis, capitaine karagheuz, p61, Coopérative Rencontre, Lausanne, sd, v 1960.

10/04/16

Silenziu (2)

N'avivu una tecchja, eiu, di tuttu stu rumori. Bramavu u silenziu. "U silenziu unica realtà, sola manera di sprimassi"*. Bramavu u silenziu e di u silenziu, i sò mughji.


*Cioran, Sur les cimes du désespoir.

Capitanu k (2)

Neru. Musica. Cantu.
Sentu trè boci di donni chi cantani (à paghjella ?)

Mai, o mari, piccula mari,
Nun piglià i nostri marinà,
E andaraghju indi u mari
À circà, par tè, a mani.
Acqua salita, o mari, mai
Un ti possu scurdà.
Mari, maretta, portami,
L'accedu meiu, l'acceddu meiu.*

* L Gaulis, capitaine karagheuz, p51, Coopérative Rencontre, Lausanne, sd, v 1960.

09/04/16

Amnesia (3) Nun tardi.

A vita... un'ombra chi cammina.


Tomorrow, and tomorrow, and tomorrow,
Ah, dumani, e pò dumani e dumani
Creeps in this petty pace from day to day,
Scorri, ciattu, ciattu, ghjornu appressu à ghjornu,
To the last syllable of recorded time;
Via à l'ultimu versu d'un tempu ricurdatu
And all our yesterdays have lighted fools
E, tutti li nostri arimani, hani rischiaritu, par i scemi, 
The way to dusty death. Out, out, brief candle !
A strada ver'di a pulvarosa morti. 
Spignati, o candeletta brevi, spignati !

Shakespeare, Macbeth, attu V, scena 5

07/04/16

Amnesia (2)

Erami vultati à a cota 23, puntu 257 induva chi si tiniva u nostru postu avanzatu. Stavami cum'à sempri aguattati, s'eddu si pò dì, in quiddi baracconi di toli mal'assistati, arrimbati à a tarra troscia d'un sbregliu chi sgucciulava notti è ghjornu, che noi avivami scavatu un mesi fà.
Ad agna colpu, agna fulgaru, ch'eddi sighini di i nostri o di i bosci, Linard faccia stravolta, frimava bocca aparta, abbagliulatu, scuzzulatu.
Vidivu bè ch'eddu era sempri cummossu, da a strana discursata di sta mani, da u restu. Ci vuliva à truvà qualcosa.
Tandu eiu, schirzosu : "O Linard, dis moi, si hier n'existe pas... demain est alors impossible, non ?!"
Tandu eddu pinserosu : "Vous savez caporal, hier seul n'existe pas. Il y a des hiers." 
Eiu : "Umbeh !... Mais, aujourd'hui celui là, celui que nous vivons, il est bien seul et unique, n'est-ce pas ?"
Eddu: "Peut-être caporal, peut-être, mais, pour hier, c'est pas pareil."
Eiu: "Si ce n'est pas pareil pour hier, il y aura alors, soldat, des demains. Celui qui tu espères Linard viendra. Continue à rêver. Tu sais, il y a longtemps que j'ai compris qu'il n'y a que le rêve qui nous tienne éveillés. Continue à l'aimer." 
Ch'avivu dà pò dì ? 
Pariva ch'eddu si cuntintessi di a mè risposta, ma dumani s'attagna, s'attagna.

Amnesia (1)

Quiddu lindumani sogu passatu à circà à Linard à l'infirmaria. L'aghju trovu... rassirinatu (sarà statu a chinina ?) U Capitanu Calan, u duttori, l'avivu vistu poccu nanzu, ha dettu ancu megu ch'eddu u laccava sorta, ch'eddu si era calmatu.
Eiu: "Soldat, en forme, prêt à reprendre ton poste ?" 
Eddu: "Oui caporal, oui !"
Eiu : "Eh bien, allons-y !"
Sempri eiu, curiosu : "Dis-moi soldat, hier, je t'écoutais, tu te souviens ? Comme tu as dû l'aimer..."
Eddu : "Mais qui donc ?"
Eiu : "Celle que tu disais hier !"
Eddu : " Hier, sauf votre respect caporal, hier, j'étais au front à vos côtès, souvenez-vous, la charge d'artillerie..."
Eiu scuncirtatu : " Mais..."
Eddu : "Mais... hier, alors, n'a pas existé..." m'ha dettu à Linard, intrugnazittu.
Pariva tuttu ch'eddu fussi statu toccu da l'annesia* cumpleta. Ch'avivu da dì, ni ? 
Tandu eiu : "Tu as raison Linard, hier n'a pas existé. Repartons au combat, celui là nous connaît et, nous le connaissons bien, n'est-ce pas ?!"
Tandu eddu :"Oui caporal, retournons aux cafards."



*(amnesia)

06/04/16

Vedremo (1)

"À chi à vinti un ha, un ha mancu à quaranta" admittimi. À chi cunnosci a guerra à vinticinqui cosa cunnusciarà à cinquanta ? 
A morti ? Una vita stracciata ? A biatitudina ? I trè...
Iè, dimmi cusì : "À chi è statu à Suippes à 25..." e doppu ? 
Doppu un mi veni micca ! "Vedremo", diciva Giulio, unu da a squadra di i Lucchesi ghjunti ind'i i Petri Rossi trè anni fà. 
Vedremo.

03/04/16

Aiò

Un ci aspittavami à nudda. Parò, c'erami bè. Ancu i pueti à ci avivani dettu : "Aiò andemi par sopra à i sipolcri, à l'attacu !"* 
Attachi, n'avivami cunnisciuti centu, contrattachi, listessu. Sappivami i tombi, i sipolcri dinò. I sappivami e saltà e zappà e sacrà.
A truppa edda era stanca. Attachi, contrattachi, bombi e contrabombi sgranavani u nostru paternostru di i ghjorni chi passani.
Doppia croma scandita : "Pà, pabà, pà, pà pabà...". Era oramai quistu u ritmu di lu tempu, ed i morti à marcaddu, lagni e chircheni à signaddu.
Un la pudeti creda ?


*Stratu da una lettara di Goethe.

02/04/16

Life to Death

À C. (We are still breathing)

Accantu à noi, oghji à l'internu (l'arriera) era ghjuntu à rinfursaci un battaglioni d'inglesi. Stavani intavunati ch'avivani scavati tavunceddi in quidda petra calcinosa da cuì. Oh ci vuliva veda ssi tinuti, sti caschi e a lingua ch'eddi parlavani (speakivani a lingua come noi spicchivami salti d'istatina ind'i u Lavu à a Leccia...). 
C'era un certu Frances, un ghjuvanottu beddu simpaticu, un umoni, capeddi biondini, pruvava à scriva una lettara à a sò cara. M'ha fattu capiscia (par via di u tinenti Prevost chi sappiva a sò lingua) ch'eddu era di quiddi innamurati par sempri (agnunu t'ha a sò lenza, a soia era maiuredda, a nostra...). A sminticà a Guerra, ancu assai ch'eddu c'era u pinseru di nostri amori spapersi ed cà tenaci c'erani lettari o carti pustati.
Aviva scrittu, Frances, un bigliettinu, eccu ciò chi n'aghju capitu eiu : 

"Uvenu uimittà a ghena".
When we meet again,* 
Quandu ci ritruvaremi

The little things we only know 
Ssi pocchi cosi di nienti ch'erami soli à sapè
We’ll have forgotten, 
L'averemi sminticcati,
Put away 
Lacchemuli cuì
Words that have melted with the snow 
Ssi paroddi sdrutti, insemi cù la nevi
And dreams begotten 
Cù li nostri sogni sunniati
This today 
St'oghji stessu
And dawns and days we used to greet 
E l'alba ch'albighjava, ch'insemi salutavami 
That all could see and none could share 
Ss'alba ch'agnunu pudiva veda ch'erami soli à sparta
Will be no bond - and when we meet
Nun ci cunfundarà mai più - e quandu ci truvaremi
We shall not care - We shall not care.
Ci impurtarà poccu - Mancu ci impurtarà

And not a tear will fall for this 
Mancu una lacrima vinarà par quissa
A little while hence 
Aspitemi parpenna,
No regret
Alcunu pentimentu
Will rise for a remembered kiss 
Spuntarà par un rimbivitu basgiu
Nor even silence 
E mancu nostru silenziu
When we’ve met 
Quiddu di quandu t'aghju scuntrata
Can give old ghosts a waste to roam 
Un'ha possutu dà à ssi funzioni vecchji un nienti da parcorra
Or stir the surface of the sea 
O à scummova lu spaziu di lu mari interu
If grey shapes drift beneath the foam 
E se, ssi scirati grisgi sbarchessini sottu à sò sciuma
We shall not see - We shall not see.
Nun li vidaremi micca - Mancu lu vidaremi.

When life leaps deathward as a flame
E quandi a vita sfiarattuleghja a morti
Love at the scorching 
E chi l'amori brusgiatu
Of its breath
À lu sò fiattu soiu
Casts his mad heart into the same
Lampa u sò cori mattu
Fires that are torching 
Ind'i listessi fucari brusgiendu à brusgera
Life to Death
A Vita e darà a Morti 
Though cracks may widen in the tomb 
E se i muri fessi crippati aprissini i tombi
Chords from still heart to moving ear 
E chi u cori mortu si fessi sempri senta
Tremble and penetrate the gloom 
A trimà quand'eddu ind'i tenebri si biotta.
We shall not hear - We shall not hear
Nun lu sintaremi micca - mancu lu sintaremi

Colours of mine have filled your eyes.
E di li culori mei i tò occhji si sò impiuti
Light from the morn 
A luci da a mani
Of our last sea 
Di l'ultimu mari nostru, e par l'ultima volta
Has gathered to you till the wise 
T'ha purtatu u sò lumi, è cusì chi i savii
Think love so born 
Diciani ch'un tal'amori, fà nascia
Eternity.
L'eternità

But wisdom passes - yet the years 
Ma passa la sapiezza - E l'anni parò
Will feed you wisdom; age will go 
Nutrisciarani a toia a sapiezza; passarani l'anni,
Back to the old - 
Vultendu si ne à u tempu passatu,
For all your tears 
Par tutti i lacrimi toi

We shall not know 
Nun saparemi mai 
We shall not know.
Nun saparemi mai.






*Collected Letters of F. Scott Fitzgerald, letter to Mrs R Taylor, june 10,1917 p 400 e seg.
© e-artnow, 2015.



23/03/16

Destinu e cattravoni di u 1 d'aprili 1916

Lu fumi di i tiri si era oscuratu u celi, i bocchi di i cannoni scaldavani, invitrati, à sculà. Di u rimori, di a puzza di l'aria, ùn ni parlemi. U lamentu di i cannoni chi vucighjavani notti e ghjornu, e, dipoi cinqui ghjorni, cantava u murtoriu. Erami morti vivi pronti ad essa intarrati.
Noi altri, erami partuti à serva par dui ò trè mesi, tuccavami avali u vintesimu di li mesi ! A cumbinazioni l'avarà vulsutu cusì, cù banderi scralati da l'acqui e da lu ventu, da u soli, da u tempu.
Quista pò, a battaglia ! O piovi, o nivà, ch'edda sighi caldura, ch'edda sighi fridura, erami sempri cuì, sempri arritti par certi, a più parti dimmizzati, di corpi o di ciarbeddi, è par certi i dui... Erami mezi finiti, piatti che nò stavami, in quiddi cattravoni ch'avivami zappati, ciangaglia à meza ghjamba, infussati par sempri, infussati par sempri !? 
Eroi, u nostru lu destinu, eroi, era di mora si ne cuì, à parà lu fracassu. Parò lu destinu, lu veru, u meiu, era di pudè campà e di sfrancamila e pò vultà mi ne in paesi, indi i Petri Rossi.
Avivu imparatu una cosa, sappivu eiu ciò chi a guerra era : a guerra è com'è a fiumara chi dura in eternu e chi si para tuttu e ch'un si pò parà. Fragavami i bosci, i bosci ci fragavani. Un ghjornu erami  noi un ghjornu erani eddi. Erami cundannati à travagli furzati, d'un cantu e pò da l'altru, ma ch'avaremi fattu ? Pantumina fatali.
Ma parchi e parchi ? 
È parchi ? È parchi chi : dui, un sò mai stati trè e quissa, ò ghjuvanottu, ci voli à sapè ! Parò, par noi altri, dui erani vinti, insinu à quandu, finu à centu ? "Cagnara, cagnara !" diciva à zì Siparoni di li Baioni (me arciarciziu, ch'eddu riposa in paci anch'eddu.)




U fantassinu «si ni mori senza gloria alcuna, senza impetu di cori, intafunatu». Raymond Jubert, Verdun : mars-avril-mai 1916, Presses universitaires de Nancy, 1989.

22/03/16

36/13 (5)

Cuntinueghju e ripigliu, ch'avivu da dì, Linard nun cissava ?
"...mais oublie-t-on vraiment ?(...)
Eiu : "Ça va Linard, ça va !"
Tandu eddu : "Une minute Sarratu encore et je finis... Je m'interroge, tu vois, c'est sans doute un peu de tout ça, mâtiné de fiertè, injectée par des diables.
Nous, j'en suis sûr aujourd'hui, nos rires avaient 20 ans. Notre tristesse, elle, aujourd'hui, des ans, elle en a mille. Et une vielle tristesse est comme un viel amour, elle devient supportable.
Tu vois, Sarratu, je ne sais en dire plus, je t'en ai bien trop dit. 
En fait, je n'en sais rien, rien d'autre que malgré mes maladresses, j'ai cette certitude en moi que depuis le premier instant de notre première rencontre, je, je l'aime infiniment.
Pardonne-moi, Sarratu, Pour l'instant, j'ai envie de me pendre."
Tandu eiu : "Tu as failli mourir hier. Tu te pendras demain, ce soir il est trop tard et nous sommes encore saouls ! Et les bombes des boches pourront arranger ça !"
Si ni partedi à piegna, tintacciu. A guerra di i fruntieri era divintata, par una bedda stonda, a disfata d'un omu, di lu sò grand'amori. 
Eiu, avivu marcatu tuttu è cusi chi a vi possu cuntà.

20/03/16

Palmi, croci e crucetti

I nostri, i palmi erani avali citations à l'ordre de l'armée, i nostri, i crucetti erani croix de guerre. A Guerra s'aviva rimpiaziatu a messa, l'ordini i prigheri, l'omicidii i benidizioni. I preti erani stati, subitu, cambiati da generali sempri pronti à distribuisciaci croci, crucetti, palmi. Croci crucetta, anca maladetta. (Un'anca di trisori ?) 
Horreur, patrie...

36/13 (4)

A v'aghju detta, u varmazzu li si rudava u ciarbeddu, à Linard.
"Tu sais Sarratu, il est des souvenirs qui te poignardent, qui (...) 
Cuntinuò, ripigliu:

...Un jour, alors que je partais, je partais à la guerre, j'ai refermè derrière moi cette porte du 36, abandonnant ainsi ma femme, me disant, sans toutefois lui dire, "Un jour je reviendrai". 
Puis, je suis revenu, car je suis revenu, et c'est elle, alors, qui manquait à l'appel... ("l'appel", pinseti !) Et depuis ce jour là, depuis ce rendez-vous manqué, je l'attends, sans un espoir aucun de la revoir encore.
Sarratu, excuse-moi...
Non, c'est juste que cette attente s'est installée en moi et depuis ce jour là, comme s'installent dans le corps la vérole ou bien le choléra, elle me fait souffrir. Moi, j'ai chopè l'attente, comme on chope la teigne, les poux, la syphilis, la bronchite chronique, le thyphus ou bien le choléra. Attente définitive qui affronte son silence, son mépris, sa force et sa faiblesse ensemble, peut-être ses sarcasmes, ou bien ses moqueries, inutilement vengeuses ? Ou son indifférence, ou sa fausse pudeur, ou peut-être sa peur d'être encore dérangée ? Que sais-je. 
Elle seule le sait.
Ou bien peut-être encore son silence se heurte-t-il lui-même à son propre précipice, son désir d'oublier, mais oublie-t-on vraiment ?
Tu sais, le pire Sarratu, même si je n'ai plus à espérer, cela ne m'empêche, en rien, de continuer à l'attendre.*

Tintacciu, era toccu da una parasia seriaParò, ciò ch'eddu diciva m'era tuttu capiscitoghju. U tempu v'impara, u tempu v'impara: Je savais le français ! 
Vicinu à noi, piuvivani bombi. Linard, occhji sciarpatti nun cissava. 
Eiu : "Mais ça, Linard, c'était, au juste, quand ?" Tandu eddu :"Je ne m'en souviens plus.
Era toccu, era toccu.

*da suvità.

À P.

A tè, l'amicu caru, oghji sparitu, chi sè sempri ind'u mè cori. "L'acra lingua di i morti si ripiglia sempri ind'una prumessa di vazzina." Andrée Chedid

Marzu catarzu

Linard ha dettu ancu megu :"Je hais le mois de mars, Sarratu. Je le hais."

Ò marzu chi sè terzu,
Di tutti li nostri mesi,
Sei siguru lu più merzu.
Trè, à un tempu m'hai presu.
Trè, di trè di li me speranzi.


Kabul

"Pariva tuttu chi ssi stradi spaccati, ssi teppi tignosi, l'orizonti scaldatu incandulitu, u chjucchità di i culassi, dicessini chi più nudda un aviva da essa mai più cum'à prima. A polvara s'era rosa l'arbureti, abbagliaccatu i sguardi, caghjatu i ciarbeddi.
In certi locchi, u bufunimu di i moschi, a puzza di l'animali crippati aghjustava à u scumpientu qualcosa chi ci aviva da impidiscia d'andà in darretu. Era quantu chi u mondu si n'andessi à imputrichiscia e chi a sò cangarena s'aviva fattu a scelta di sviluppassi da cuì à andà ind'u Paschtun. 
Nun sò oramai cà campi di battaglia, areni e cimiterii, ssi tarri Afgani.
Pari chi tuttu sia brusgiatu, petrificatu, minatu da qualchi inghjirmatura maiò (...) 
Sò divintati tonti l'omi. Si ni sò morti i prufeti, i sò fantasimi sò stati cruccificati nantu à u fronti à i ziteddi. Parò è cuì trà u silenziu di i petri e quiddu di i fossi, mezu à l'aridità di sta tarra e l'ascutezza di i nostri, cori chi a nostra storia è nata."*

A nostra, listessu.

*Da, Les hirondelles de Kaboul, Y Khadra, Julliard 2002

18/03/16

36/13 (3)

A v'aghju detta, u varmazzu li rudava u ciarbeddu, à Linard.
Cuntinuò, ripigliu :
"Tu sais Sarratu, il est des souvenirs qui te poignardent (...)

Une journée entière, j'ai pleurè, sanglotè dans ses bras, pendant des heures durant, en la serrant très fort et depuis ce jour là, depuis tous ces ans là, tout mon être n'a cessè de pleurer. 
Il est, je l'ai compris plus tard, des rendez-vous manqués, pour une vie entière.
Comme il est des prières à des Vierges exotiques, à qui on voue des vœux, qui vous lient pour la vie. 
Vierge noire des Saintes Marie maintenant, je vous en prie, priez: pardonnez nos péchés, comme nous pardonnons aussi à tous ceux qui nous ont un jour pardonné. 
Pardonnez-nous, ou cessez de nous laisser prier !

Era toccu u tipu, era toccu. Fà voti vutivi, ah ò..


Stondi e butulimu

A sappivami, i nostri ori oramai erani cusgiti di neru nieddu. U butulimu di a morti t'aviva un sonu strasurdinariu.

16/03/16

36/13 (2)

Dipoi ch'eddu si era ricivutu sta bomba, s'eddu si pò dì, Linard un era più listessu. Era divintatu neru pariva tuttu presu da una picundria prufonda. U varmazzu li rudava u ciarbeddu...
Ci riscaldavami à u foccu, sta volta à l'arriera.

Mi dissi : "Pardon l'ami, si je ne te réponds pas toujours".
E pò mi dissi tandu eddu: 
"Tu sais Sarratu, il est des souvenirs qui te poignardent ou qui t'usent à la fois et d'autant qu'ils t'obsèdent toujours; au plus beau de tes jours, au plus triste de tes nuits et puis l'inverse aussi. 
J'ai mille ans, peut-être plus, et je porte avec moi mille fois mille fois, mille tristesses, fais donc le calcul !"
Eiu : "La guerre, o Linard ?"
Eddu : "La guerre, mais pas celle là, une autre. Celle-ci m'indiffère !"

Era toccu u tipu, era toccu... Stream of consciousness

Capitanu k (1)

E Linard cuntava i soi, e mi facciva pinsà à stu cantu anticu, vinutu d'un sogu induva :

Amori, lu me amori,
Culteddu à lama doppia
M'hai tuccatu lu cori,
Punghjaraghju u toiu.

Cù un fucili d'argentu,
A luna spingnaraghju,
In muntagna, insin'à li nevi,
Eiu scapparaghju,
Di branu, a petra truvaraghju,
Duve chi si riposa la sarpa,
Tu, tu sei culteddu à lama doppia.*

* L Gaulis, capitaine karagheuz, p14, Coopérative Rencontre, Lausanne, sd, v 1960.

14/03/16

Oru

Quiddu ghjornu piuviva à paghjulati, stavami, sott'à i bombi à l'agrottu d'una tipparedda di tarra e di scoglii calcinosi.
Ch'avaraghju avutu à pinsà, eiu, à Zi Castagnuloni e à i sò struffuletti, quandu eddu, mi diciva -eru ziteddu, eru -" O Sarrà, sè tu chi hai missu u foccu à a funtana !?" (Senza mancu capiscia u rimprovaru !)
E quidda di i chjavi ? 
"In quantu à tè quali saria u più riccu d'unu chi teni parrechji chjavi à quiddu chi un ni ha cà una ? Refleti, refleti bè u me ziteddu !"
Eiu : "Quiddu chi n'ha parrechji ?"
Zi Castagnuloni : "È parchigna ?"
Eiu, fieru : "Parchi quiddu chi teni massi chjavi t'ha parrechji porti ad apra !"
Tandu eddu : "Sbagliu maiò u me ziteddu, sbagliu maiori !"
Eiu : " E parchì, o zì, e parchi ?"
Zi Castagnuloni : "A chjavi di l'oru, u me ziteddu, a chjavi di l'oru !!! Chi si sà chi a chjavi di l'oru, sola, apra tutti i porti !"

13/03/16

Lumi

...
U Portaluci ci aviva spintu u lumi !

Ciarrigliulu

Scumbugliu ! Timpesta di bombi, tuttu a ghjurnata ! A tarra rivultata, firita stava muta. Noi, com'à u granu ind'u ciarrigliulu, ci rivultavami ! Mughji...

Sborgna

Postu ch'un n'aviami micca durmitu a notti nanzu, sta sera, di vinu ci semi imbriaccati ! E pò, emi durmiti, pò, oh, ch'erami vultati à l'arriera !

12/03/16

Caffè

Ind'a nuttata, un n'avivami appicciati l'occhji, mì !
À cinqui ori, Damien, un di i suldati mei (natu à u bughju), di pocca vaglia, ci purtò una gamella piena à caffè, e cum'à sempri, a si pigliava cumoda. 
Pinsavu : 
"Pianu, pianu o Damià, 
Asgiu da mani, furia da sera, 
Un fà à a lestra ch'è infamità !" Ch'avivu da dì ni ? 

Par rivena nant'à u "Caffè", pinseti, "caffè" veni à dì un pò d'acqua calda niruccia mischiata di sciccorè cum'eddi a chjamani... accumudata di carboni, bruma abbrustulita, sì ! E, si sintiva chi ci arristava in bocca ssi pizzateddi duri e sbrisgiulevuli trà i denti e a lingua, trà a lingua ed i denti, parò ci riscaldava.




11/03/16

36/13 (1)

Ch'avarà vulsutu dì à Linard mezu mortu mezu vivu, cù li sò "maladresses di lu 36, Paris XIIIème" ? Smanciulatu, Linard, quissa pò un era.
Tandu eiu : "Linard dis moi, l'autre jour, avant de mourir, tu as parlé de tes maladresses. Tu parlais de quoi ?"
Tandu eddu : "C'est une longue histoire Sarratu, une longue histoire... et puis, je suis vivant !..." pinserosu, s'è chjusu in u sò silenziu.


08/03/16

Lucifernu

U tempu à trascinera, sgraniddava l'ori, una à una, una appressu à l'altra : chjoccu ! chjaccà ! chjoccu, chjaccà, chjoccu, chjaccà...
U sgottu di l'acqua minuta picchjava in tarra, partatoghju meccanicu, à mintulà a penitenza nostra. Erami ghjunti, ind'u Paradisu di l'infernu. 
Dorma, un durmaremi micca, a fatica turrava stupori, i stivali s'infundivani in quidd'acqua infussata da mesi e da mesi. 
"Sta notti ci prumittiva sonnu senza sogni, sonnu senza lumi, sonnu senza luciori.
L'acqua sempri, l'inguernu sempri, l'ombra sempri."*


Disegnu di Léo Michel


Da veda : dessins1418.fr, à ringraziaddi 
*da l'Argonaute.

06/03/16

36 boulevard Arago

Linard era statu altru cà scuzzulatu, un tiniva mancu arritu. Tandu l'aghju pigliatu in bracciu e purtatu più indà à l'aritrosu. Pariva tuttu ch'eddu aviva da renda u sò ultimu soffiu ! Era stessu nant'à una tola, m'ha pigliatu a manu e pò m'ha dettu : "Sarratu, si je meurs, promets moi de passer à Paris XIII ème voir les miens. (Prumettu). Dis leur que je suis mort en pensant à eux. Dis à ma femme, dis à ma femme que, que malgré mes maladresses... boulevard Arago, 36, Paris XIII ème."
E s'addurmintedi abbagliulatu da u sonnu.
A sogu chi, u lindumani, era sempri cù noscu, u banditu.


L Loir, Evening in Paris, 1906

Andà à sciera

In cor' di notti (eru di sintinedda, à didda franca m'eru addurmintatu), u rombu di i cannoni di campagna bosci si missi à scuppittà. Fui scurratu e subitu ci fecci baddà tutti nant'à a ziglia calda.
I bombi schizzavani un focu murtali.
Ziiiiu, bum ! Ziiiiiiu, bum e babum !!! Senza cessà.

A puzza di murtizzu s'era impiutu ssi locchi.
A scossa lampedi à Venet in pianu, cuì, vicinu à mè. Un spisciuleddu di sangui à a gola u biuttava in poccu tempu e u sò sangui u s'aviva bittu lu tarrenu. 

Ziiiiu, bum !!! D'un colpu un ciottulu di cianga s'era magnatu u pentoni vicinu.

Linard scralatu, ciarbeddu sbamganiatu era statu presu da u tarrori. U rimori l'aviva missu a sciagura à l'ossi. Sciacchitava di denti, inciampa, piglia è inghjotta u sò scicconi. Parti à rida.
Una risa narbusina, di quidda chi vi piglia quandu l'Omu è persu e si ne ridi d'eddu stessu e ch'eddu si n'infutti di a morti, di a cianga, di i fossi e di u putricheghju. "Ghjustu com'e quandu si stà à senta una baddata di Bach."*

*Quista, l'ha scrittu Cioran


Disegnu G. Scott

À la Renommée des Escargots (6)

A l'amicu Punteleccincu

Ma chi t'avaraghju avutu a sera, rinchjusu in quiddi barracami à pinsà à Loretta, à i sò occhji, à i sò denti, e à quidda carta fiuridora dicorata e giaddiccia. 

A pena di c... mi dava a pena in capu. 
L'asciu aspru di l'amori mal fattu, mischiatu di purfumi pisanti mi tramanava. À stu puntu, eru prontu à fammi tumbà par vultamine à perdami in quiddi linzoli trosci à sudori purcinu, d'abandoni sfrinati, d'intisti infiniti, d'omi passati innanzu, u mei à buleghju.

Loretta, Loretta,
Che tù sighi laudata,
Una volta l'affari fatta.
Loretta, Loretta,
Che tù sighi maladetta,
Una volta pagata.


Pinsavu di mè stessu : "Uhh, che t'un ti sappii tù cunnoscia !"
Va, chi mi cunniscivu, mi cunnisciva. A Guerra era stata, una stonda, luntana.

U picchju sfacciatu biancu e cristatu mi fighjulava, iè, mi fighjulava : "
Ah!  Je veux vivre, dans ce rêve qui m'enivre; ce jour encore, douce flamme, je te garde dans mon âme..."*



*Romeo et Juliette Ch Gounot.

04/03/16

Tribbiera

Tribbiavami l'aghja di i disgrazii.

Pianeta

O tamanta brama di taglià a funa ch'e t'avivu.
"Dieu a déserté le champ de bataille !" Ha dettu Linard murtificatu.
"Déserter" era lintata a parodda.
Disertà, e pò doppu ? 
In quantu à mè, Diu un c'era par nudda in sta guerra, l'omi, quiddi chi ci guvernani, sì. È cusì chi pinsavu eiu.
A sera, è passatu preti Autremont, ha dettu u rusariu, l'aghju aiutatu. Inghjinnuchjatu, aghju toccu a pianeta, in cummunioni, da intraceda à favori di noi altri. À sapè...





02/03/16

Un ti ne fà !

"Sò d'una storia finita
D'un amori à scurdà
A truvami una vita.
Sè d'una rumpitura
D'una pena à purtà
D'un avè più primura.

Un ti ne fà,
U soli prestu ha da vultà,
Un ti ne fà..."*

Eccetera...
(Saxo)

*J Menconi, Un ti ne fà (Ricordu)

29/02/16

Nsissim (4)

Bambacinu : Bibya, Bibya Nzayu-Potutu*, è cusì ch'eddu si chjamava l'omu neru, mortu, cadutu davant'à mè (l'aghju sapiutu doppu chi mi sogu truvatu di guardia a sera cù unipochi di tiragliori bambucchiti e abbambanati, com'à tutti noi...). 
U tintu, pregu par eddu, pregu ancu par noi... 
Erami divintati prumessi di a morti o alora era a morti nostra prumessa.

Pascale-Marthine Tyaou, Le flâneur de Montreuil, ditagliu
(Paris, Musée de l'homme)


*da veda, L'antroponymie chez les Bapunu du sud Gabon, J.T Kwenzi-Mikala