I Petri Rossi, 29 d'aprili di u 1923.
Piughera di maghju salva ogni pagliaghju, piughera d’aprili salva ogni piazzili ! Piughera sittimbrina facci a casa mischina.
Da a parti di babbu ùn ci arristava cà a capanna disvitata di i Vuleddi, beddu sopra à a filtricia di Petra Mali. Era stata custruta nantu à u cumunu ma avivu sempri intesu chi i muri erani nostri. A guerra, l’usu e u tempu l’avivani fattu soiu: a capanna era rotta e ci tuccava à rifadda. Ziteddu, mi n'invengu ghjuccavami à piattatedda cù me frateddu e i nostri vicini e parenti Virgiliu e Taviu di i Patraneddi. Erami povari in canna tandu, ma campavami spinserati chi t'avivami u bia e u magnà e chi mamma pruvidiva agna cosa. E quandu ùn era mamma, era zia Minghetta, a vicina, chi era sempri pronta à dacci quachi pugnu d'uva secca o di noci... di staghjoni. Era un loccu senza niente ma nun mancavami di tuttu.
Certi seri tranivulava e ghjugnivu à piegna guasgi à cori rottu pinsendu à ssi tempi di suliva, (ch'un arristava à nimu di quisti, for' di Ghjiormu me frateddu ed eiu): Taviu era statu tombu eddu u prima in Soisson, côte 132, di ghjinnaghju 1915, Virgigliu fù sfrascicatu da un char nostru, un Schneider CA1, in manovra ind'u 1918, à a fin' d'uttrovi, mi cuntava ziu Petroni). O guerra maladetta... bon, scambiemi di discorsu !
Da a guerra à Marie-Huguette, si sà, ùn c’è tantu. E notti passata, m'eru suniatu d’Edda pà maraviglia. A vidiva dritta stichitta, chjinata nantu à u fotogliu di ssi cafè chics parighjini de la rue de la Paix, à purtata di manu. Si era vistuta di bleu, a sò larga paglietta in manu. Mi fighjulava senza fà mottu quantu ch'edda s'aspittessi che mi muvessi. Eiu, intrunatu e bravu cum'è u pani aspittava. Pudiva durà l'affari ! À a fini pò s'alzedi e mi vinsi à pusà accantu, à fà i sò divuzioni (s’eddu si pò dì)... O Marie-Hughette u me dolci di meli d’albicoccu e di sesamu mischiatu, cusì bedda che tu eri.
« Travedi o caru », dissi tandu a bucciaredda e di fattu travidivu e ci vuliva à fadda finita chi oghji ùn era più tempu di barbachjuleri, chi oghji è tempu di piughera.
Par rivena à i nostri affari, erani anni e anni chi u tettu à tarraza di u caseddu di i Vuleddi s’era sfundatu, mancava parti di a sò volta cù l’intettatura cum’eddu si devi. A staghjoni era avanzata cust’annu. Cù Ghjiormu me frateddu, ci strignivami u curreghju e dunqua c’erami decisi à rifà à fondu u caseddu, ch’eddu era prontu à stalassi culà à fanni lu sò stazzu, chi era una richezza d’essa subitu annantu à u cumunu par un pastori di sgiotti cum’à eddu. Circavami ad alargaci.
Pocchi ghjorni innanzu erami falati in Aghjacciu à cumprassi, cù lu poccu di soldu chi ci arrestava, (di u tempu di quandu erami suldati tremindui), un battiteddu di farru e dui zapponi novi framenti ind'a u sociaru d’Echaffidre Picherandot, instalatu, da pocu, 67 corsu Napughjò. M’eru fattu cunnoscia e u patroni mi dissi : « Donc, vous voulez une dame et deux pioches, c’est ça ? Puisque vous êtes l’ami corse d’Echaffidre, je vous consens un crédit sur 12 mois, signez là ! ». Vurtedimi in paesi cuntenti com’à cucchi, pronti à travaglià e à impatacciulà a tarra rossa, quantu à quindici. Si sà chi un tettu piugattu dura un beddu pezzu, s’eddu è fattu in cundizioni. Me frateddu, annu, s’era tagliatu, à luna nova, una sima castagnina ind’i Puddoni e li sò travi ugliastrini, più ghjò nantu à zi Michè. Avivami coltu e sceltu i petri di a volta e zi Tantà aviva scalpiddinatu a fiancata (detta « chjavi »). Tantà era omu di mestieru e ch’eddu s’era arrubatu ind'a Prima, muratori talianu chjamatu da preti Fangonu da fà u novu campanili.
C’era à vulsutu à ripiglià l’affiancatura, in trè settimani a muratura di a volta fù stata rifatta. Erami cuntenti di stu travagliu compiu. A volta impetrata era una bidezza ! Par metta l’intettatura fù abbastanza comodu, a sima d’una parti, tinuta da i sò trè pilastri ugliastrini, i scanduli castagnini aghjustati à pineddu, incurunavani u tettu cù qualchi petri platti accunciati in cundizioni. U tettu era prontu à riceva a tarra detta « tufu à tarraza ». A tarra, a carcavami ind’u tarraghju di a Furnaccia, più insù in l’Alzetta di Matalena, tamanta strapatta par ghjungnaci, infini… Ci sara vulsutu guasgi cinquanta carchi. Una soma, veni à dì dui sacconi di trenta litri di tarra vergini zappata e ciarnigliata, pisava oooh. Ancu assai che nò avivami buscu i dui muli di Ghjuvani Maria gratisi. Francesca Maria, nostra suredda, ciarnigliava, ciarnigliava… Noi ghjunti ind’i Vuleddi, scarcavami à tarra culà nantu à un’aghja vicina e fatta aposta. Ci vuliva, dopu, amugliadda sta tarrra e laccadda ripusà chi a pasta levitessi una notti o, ancu megliu, dui. U tettu fù finitu à a lestra. Ci arristava à copra lu di tarra cù murzu, arba, lana, mucchji à buleghju, (u strulammu u chjamavani) e di piugà.
Me frateddu cuntenti di veda tamantu travagliu guasgi compiu era cuddattu nantu à u tettu briunava : « U prima chi ghjunghji... ch'eddu piochi ! » e di fatti c’era u mondu à l’aiutu. À chi buliccava a tarra, à chi a si carcava in coddu à chi a lampava nantu à u tettu, à chi a sparghjiva, à chi a battiva di mazzoli, à chi di piocca scuppina o di battiteddu compru à la Quinquaillerie française di u corsu (la dame). In trè ghjorni fù fattu. A tarra piugata pretta divintarà astraccu cù u soli e cù un tempu. Me frateddu t’aviva a sò casa, ùn c’è u proverbiu chi dici : « Casa è sempre casa ancu s'edda t'ha un tettu di paglia » ? A festa fù trimenda.
A sera, acciaccatu da a fatica pinsava à ciò ch’eddu m’aviva dettu u parenti à Echaffidre: « Vous voulez une dame ? ». Ma cum’à Edda ùn ci n’era.
Da Colucci/Bottiglioni
1933