.

.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910

12/08/14

Sancta Clara

U ghjornu innanzu, c'è statu qualchi cummandanti à dì : "La frontière ! Allons les enfants, en avant et vive la France !"* Stu tontu, salutava a vittoria, ch'avivami dà varcà a ligna di a cunfina.
"Vive la France" e "mortu à Francescu", e s'eddu un c'era cà eddu...
Erami tribbulati. Talmasca, eiu, Olive e s'astri...
Sò ghjunti in quattru à piglià i corpi cu una diligenza à quattru cavaddi marcatu d'una bandera bianca cu a sò croci, rossa.
Ghjesù, Ghjiseppu, Maria, Santissimu Sacramentu ora tutti in cumpagnia, aiuttatecci. Prighemi !


11/08/14

In, sangui

U varmu è ind'a petra,
U preti è in a zennica,
U sali è ind'a zucca,
I soldi ini stacca,
U viziu, eddu, è in corpu,
L'acqua devi essa in bocca,
A bigota è in ghjesgia,
Nò semi in tempu di guerra,
E a badda è in capu.
Chi, sangui di i petri, un si ni caccia, è vera.

U duveri di mora

Noi dicivami Lagarde, i bosci eddi, Gerden.
A notti l'emi passata culà.
Ancun' certu Olive, emi inguttupatu u corpu di Francescu ind'u sò cappottu e l'emi missu nantu à un catralettu, chi quachi brancardieri u purtessi in darretu, dumatina. Avivu fattu un poccu di frasca ch'eddu stighi megliu cusì.
Da sett'ori e mezu à mezanotti emi pruvatu à rinfurzà i difesi di u paesi. Ci voli à di dì ch'erami passati da culanda di a fruntiera, erami annantu à i tarra chi i Prussiani ci avivani presi ind'u settanta. À meza notti passatu durmivu. Aghju ripigliatu a vardia à 3 ori di mani : nudda, u campu era tranquiddu, i prussiani s'erani ritirati.
Pinsava, eiu, à a povara mamma e à u povaru babbu di stu Pughjulincu, mortu cuì... Par chi ni ?
U duveri, aviva fattu u sò duveri.
Dunqua, era di mora cuì, u sò duveri, a bedda affara...
Un si ni pudiva mora, tranquiddu, in paesi ?

A fruntiera à Xures à 5 chilometri da Lagarde

10/08/14

10 d'aostu 1914, Lagarde, sett'ori di sera

Aghu intesu "pifffa". U soffiu di a badda.
Francescu u Pughjulincu si n'è falatu seccu. Mi stava accantu. Un aghju circatu mirè, chi mi sogu subitu avvistu ch'eddu era statu tombu à u primu colpu, à a prima fucilata. Una badda in fronti, à dritta, appenna soppr'à l'occhju. Sarà qualchi fucilieru numicu imbuscattu.
Mi sò lampatu guasgi sottu à eddu d'un essa anch'eiu sottu à u focu tudescu.
Ha fattu : "Umfa...", 
e s'è addurmintatu par u sempri in quidda ciangaglia Meurthe-e-Moselana. Vicinu, c'era un muru da pudemi piattà e tandu aghju rampicatu à mettami à l'ascosu e l'aghju tiratu vicinu à me. Pinsedi : U tintu, ha campatu sempri a risa in bocca e sta volta a badda in capu... a  ragana pò, u silenziu.
Francescu è statu lu primu a mora. Un ha avutu da veda à Lagarde nostra.
Ma chi vita è, quista ?
O Sa Laren' preghi par eddu, par noi, senza vinu ne friteddi...

René Magritte, La Mémoire (1948)

Guerra

Guerra, guèrra, guèrru, guera, verra : [wɛrra] n. f, plur. guerre, guerri, guerra.

1. Lutta armata aparta e dicchjiarata tra dui o più Stati (av. 1294, B Latini e Folcacchiero de' Folcacchieri, in Monaci 113): Lutta armata contru à l’'oppressori ; guerra di liberazioni, a guerra mundiale, guerra di u quatordici. Quista è detta : "guerra di fora"
2. Usi estens.: 
   a. G. civile o cittadina o intestina o interna, combattuta tra i cuncittadini di u stessu statu divisu in fazioni, è detta "guerra d'indrentu".
   b. G. fredda (calcu dell’ingl. cold war)
   c. ant. o poet. cumbattimentu, cuntrastu (1313-19, Dante ; come "turmentu amorosu."
   d. Vindetta, statu di discordia frà dui o parecchji parsoni, famiglii : mettesi in guerra contru à qualchid'unu, à qualchid'uni.

> Sin. : lotta armata, cunfrontu, cunflagrazioni, ostilità, stragiu.
> Ant. : paci.
> Pruv. : "Bella, horrida bella", Oraziu. "Guerra incuminciata, infernu scatinatu" ; "Guerra, pesta e caristia vanni sempri in cumpania".
> Abbrev. : W, gu.
> Cit. : "Morrte, perché m'ai fatta si gran guerra." Giacomino Pugliese (1210-1266); 
"In la Grand Guerra nascianu miraculi di stracci" Santu Casta u Ingallaratu 2011; "Vanità dei beni della fortuna per li quali il mondo ribuffa, s'azzuffa, fà guerra, si batti". Dante Alighieri, Divina Comedia, l'Inferno, cap. VII. 
Ini sancritu, a guerra è, युद्ध yuddha, veni à dì : "desideriu d'avè più vacchi".

# Germ. wërra, "micci" dà ligà à l'ant.-altu ted. (Fir-)wërran "avviluppà". Pà i raghjò di l'abbandonnu in tuttu a Romània di a parrodda currispondenti lat. bēllum, si pò piglià in contu l'ipotesi chi "la sostituzione ci mostra il prevalere del disodinato modo di combattere dei Germani sull' ordinato bellum dei Romani" (Migl. St lin. 78). Cfr. G. Rohlfs, Romanische Sprachgeographie, München, 1971, pp. 111-112 e carta n.51. (1)

Da e à ringraziaddi :
A mimoria paisana. 
Dizziunarii :
Corsi : u Ceccaldi, u Falcucci, u Filippini, u Maiò, u Marchetti, u Sicurani
Taliani : (1) DELI, Zanichelli ; Il grande dizionario dei proverbi italiani, Zanichelli. La poesia italiana del medio evo, Desclée de Brouwer. Renzo Tosi, Dizionario delle sentenze latine e greche. Rizzoli libri, Milano, 1991
Francesi : Dictionnaire historique de la langue française, Robert, 2011.
Siti di u web :
http://infcor.adecec.net; 
http://www.etimo.it;  http://www.dizionario-italiano.it; http://www.meltingmots.com. http://www.sanskrit-lexicon.uni-koeln.de; Wikipedia



09/08/14

Dumani

Dumani è festa in paesi.
Dumani è Sa Larenti come nò dimmi, noi. San Larenzu, dicini certi.
Mi sò sempri piacciuti, à me, ssi ghjorni festivi, falavami da i Petri bianchi. Messa, tiru à u ghjaddu, prucessiò furmata à doppiu stolu, dinò messa, basgi à u santu, questula, frisgetti rossi e giaddi (n'aghju sempri unu ini stacca)... Dicini ch'ind'i tempi davani ancu panioli binedetti (com'à quiddi di a Sant'Antoni). Dicivani dinò ch'u tiru à u ghjaddu si facciva ancu par Pasqua ? Mutani i tempi...
A sera chjami e rispondi.
Santu Biasgichinu vinciva sempri chi t'aviva l'estru e a sò musa sempri era in vena. Attaccava lestru, lestru :

Prò semi stati à li ghjocchi,
Or' tucchemi à li canti,
Sa Laren' è ghjornu santu !
E si qualchi d'unu risponda,
Ch'eddu mi fussi ghjustu accantu
Ha da senta par ssi sponda
La me musa fiaricanta
Linguifini parodda chjara,
E chi tutt'agnunu incanta...

Qualchi fucilati, e cumpivami a nuttata à mora, tecchji à friteddi e vini di piaghja. Trimavani i casi.
Dui, mila, mila, mila !
Ottu par ottu !..
Mora, muredda ! "U numaru cinqui s'era surpatu u puteri signadori di a manu sparta, divintò dinò anch'eddu u incantu da parà "l'occhju" (Westermarck)"*. A mani frimavami arrighiti o megliu, à voci mancu appenna.

A cota 283 era in vista, ci semi...



*H. Camps-Fabrer et M. Morin-Barde, « Amulette », in Encyclopédie berbère, 4 | Alger – Amzwar [En ligne], mis en ligne le 01 décembre 2012, consulté le 11 août 2014. URL : http://encyclopedieberbere.revues.org/2487

Cota 283

Versu cinqui ori di mani emi francatu una ligna d'artigleria di i nostri.
O ci voli à veda i cannoni, certi pezzi !
L'omi erani pronti à tirà, l'avemi salutati e emi capulatu, più indà, versu à i ligni di i prussiani.
Cavaddi, à tiraddi tutti sti cannoni ch'e vi dicu, ci n'era più cà u ghjornu di a San Brancaziu in Aghjacciu, pinseti ! Sintivati i mulatteri, runcineri, sunnaglieri...
Dipoi chi sogu ghjuntu in sti Francii aghju imparatu ciò chi parlà pinzutu vò dì : i "u" i diciani "ü". Diciani : "Hue !" (difficiuli)  par di dì : "Iò !", "la lune", par "luna", "la prune" (a prugnula)... "l'obus", "il a bu" (ha bittu).
Aghju dinò imparatu "l'eu" (quistu, ancu più difficiuli) : "i peuneux", "malheureux", "peureux" (paurosu)... Mì à eux, ces bleus !
L'"an" i diciani "an", è cusì, chi vuleti.
Aghju imparatu dinò parrechji paroddi francesi. Ma i nomi di i paesi, quista è un antra affara.

Marchjavami versu a cota 283.

Carta di u statu maghjori. Geoportail.gouv.fr

Nomi

Se a morti avessi da avè un nomi t'avaria u tò visu.

Bula

Bula ind'u luntanu, bula u trenu di s'ultimi luciori,
Suldati abbambanati, a tò baldanza scuzzula,
S'inchjinani i coddi, u sò fronti sbussula
Musca adori di tabaccu, di lana e sudori.

Comment vous regarder, sans voir vos destinées ?

Aragon, Le roman inachevé, 1956


Citazioni 39

Postu ch'Eddi voni che nò morghimi, tandu emi à frimà, vivi !

Sargenti Talmasca

Marchjavami e pinsavu, ma comu sarà che nò semi ghjunti insin'à quì ?
Vezelise, ùn pari mancu u nomi d'una villa, Vezelise...
U trenu capiscu : un tipu dà l'ordini, u trenu muta via e suvita a sò strada. Basta à infurra u carboni. Quista sì. U tipu chi guverna u trenu t'avarà carti, telefonu, cumandi pà i focchi di a circulazioni e pò u facci andà induva eddu vò ch'eddu voghi. E pò, un trenu, ùn è nudda. Nienti altru cà una massa d'acciaghju cun tipu indrentu chi cunducci siconda à l'ordini ghjà dati.
U trenu, capiscu.
Ma noi altri ?
Ascimitti da u vinu, da i canti e da ssi basgi dunneschi, da vistiti carnavaleschi, cù l'arnesi fucileschi, quali sarà à aveci mandati quì ?
Ci truvemi pettu à pettu cu un'armata numica, quissa, sì.
E eddi com'avarani fatti à ghjunghja insin'à quì ? Un mi rispondeti micca "cù u trenu" chi quista a sogu.
Com'avarani fattu à ghjunghja e truvaci tutti quì ?
Quali ci sarà à dà st'ordini superiori, e chi semi tutti, ascimitti che no semi, quì à suvità.
A sogu m'eti à dì "u destinu" ("Natu u fantinu, scrittu u destinu". "Ciò chi hè scrittu in celi, in tarra segui". "Natu a parsona, natu u distinu". "À chi nasci, pasci..." A sogu, i cunnoscu sti detti e sti contradetti), o m'aveti ancu da dì, puru, a "mala sorti".
Forza ?
Eru quì à mezu à a piazza à a esgia e mi dumandavu quali eddu era à avemi cumandatu d'essa quì sta sera. Comu sarà che no semi quì ? Rispundeti... se vò a sapetti.
"Talmasca !"
Talmasca ? Talmasca, à u tantu, isiè, sarà statu eddu.
Sargenti Talmasca, suldatu Sarratu fora, à vostru cumandu !


U ghjornu chi Bocchineru (Talmasca) ridiva.
08/08/1914

Prospera fortuna !

Départ de Marseille à sett'ori di sera. Avignon, Le Teil, (doppu durmivu. Ancu assai chi Talmasca marca tuttu !), Givors, Lyon-Vaise, Mâcon, Chalon, Dijon, Is-sur-Till, Chalindrey, Neufchâteau, Vezelise.
Avaremi missu più di 18 ori. In più c'era ancu da perdasi ancu certi nomi !
Ci vuliva à veda a ghjenti ci inviavani fiori, bombò, vi faccivani bia, magnà.
Cantavani a Marsegliesa : " Allons enfants de la patrie... Aiò, ziteddi..."
Erami noi, eroi vivi, custreti d'andà à mora, a bedda affara !
Vezelise, anh, anh ! Pinseti, oh, tre casi e un forru !
Francescu, facciva u tontu, à parà a sorti ?
"Dicu à te, dicu à te :
Salutu e viziu, salutu e viziu !
Da Scalindrè, da Scalindrè, 
À ghjunghja à Veseliziu !
A mani un cafè,
A sera chi deliziu !"


Vezelise, Meurthe et Moselle (!)


08/08/14

Gara

À a povara Ghj. S 
"U rumanzu comencia in una gara ferroviaria, a lucumutiva sbuffuleghja, uni ziffulu di pistoni copra l'apertura di u capitulu, un nuvulu di fumi piatta una parti di ssi primi ligni. Ind'adori di a gara passa una vintata d'adori di u buffet di a gara. C'è qualchisia chi fighjula à traversu à i vetri impagnati, apri a porta à vetri di u bar, è tuttu nebbiosu, ancu indrentu, comu vistu da occhji bagliuli, ancu puru occhji rossi scaldati da i graneddi di u carboni. Sò i pagini di u libru à essa impagnati com'à i vetri d'un vecchju trenu, è nantu à i frasi stessi chi si sponi u nuvulu di fumi. È una sera piuvosa; l'omu entra ind'u bar; si sbuttuneghja u sò capottu umidu; un nuvulu di vapori l'avvoglia; un fischiu parti, longu à e vii, à perdita d'occhju lucicanti d'acqua di piuvicinedda.
(...)
S'assumigliani tutti i gari; pocu importa si i luci nun riesciani à aluminà più ind'a d'un chjerchju sbavatu, è un ambienti che tu cunnosci à mimoria, cù ss'adori di u trenu ch'arresta doppu chi tutti i treni sighini partuti, l'adori speciali di i gari una volta mossu l'ultimu trenu. I luci di a gara e i frasi chi tu leghji pari ch'eddi s'abbiani da sdrughja più cà di fà veda i cosi ch'affiorani da un velu di bughju e di nebbia. Sogu sbarcatu in questa gara sta sera par a prima volta ind'a me vita e mi pari d'aveci passatu una vita intera, intrendu e surtendu da stu bar, passendu da l'adori sottu à u tettu invitratu à l'adori di sigatura infusa di i gabinetti, tuttu mischiattu in un unicu adori, quiddu di l'attesa, l'adori di i cabini telefonichi quandu un arresta cà à raccoglia i gettoni chi u numaru chjamatu un dà segnu di vita..."

Da, Italo Calvino, Se una notte d'inverno un viaggiatore. Einaudi, Torino, 1979


Fù cusì chi...

Fù cusì chi, custritti custretti, ghjuvanuteddi custumati, à i custeri di u fronti, funi purtati...

Lu trenu di Berlinu

O lu trenu di Berlinu,
Era carcu à brava ghjenta,
Ha pigliatu à l'umbarcia
Cu parecchji cuntigenti
Per noi simplici suldati
Fù u trenu tomba ghjenta.



D'appressu à Maria-Felice Marchetti, U trenu di Bastia v 1890.

Prima ligna

Sta mani aghju scrittu a mamma in paesi.
Mi sogu fattu cunnoscia ch'edda mi possi scriva. Un sogu s'edda hà capitu u senzu di stu scambiu di nomi, ma chi vuleti...
Lasciatu emi a guarnisoni par u focu in prima ligna.
À a gara, u doppu meziornu, cù l'indicazioni di a me cumpania, aghju trovu à Pitroni, a figliola e u figliolu. U tontu di Matteu ha fattu a dumanda par ingaghjassi.
Avà a vi possu dì, Mariastedda m'ha abbracciatu davanti à u babbu, ma u più beddu è, cheddu ùn hà dettu nudda, u babbacciu ! Parlatu hà parlatu : "Aiò ziteddi chi ssi bosci l'avemi da sfrasciccà in pocchi ghjorni, a vi dicu eiu... E tralalera e tralalà !"
I treni erani carchi à omi : una sizzioni e ancu di più, in quiddi wagoni fatti par u bestiamu. Francescu pariva cuntenti. S'era buscu una buttiglietta di vinu chi i donni spartivani. In quidda mossa patriotica, ci vuliva ch'agnunu fessi qualcosa. Talmasca eddu era pinserosu. Aviva fattu a campagna à u Maroccu dui anni fà e ùn c'era cà eddu à cunnoscia a guerra vera e micca com'à noi quidda finta.
Ci vuliva senta i brioni. Un anzianettu di a guerra di u settanta, briaccu à paroddi bucciarava : "Vindetta, vindetta !" Era anch'eddu com'à tutti : A vindetta a si faciva cù u sangui prumissu di i ziteddi. È ghjusta st'affari quì o nò ?
Noi altri, incatagnati in quiddi wagoni ghjuvericci à purtà, vacchi e cavaddi à u maceddu, erami quì à mezu.
Mi dumandeti : Picchjarani i mazzeri, ancu di ghjornu ?
Unu, à cantu à me, ha dettu : "Deux semaines, il nous faut deux semaines et on est là pour les vendanges !".
Dui mesi, sì, dui mesi, o mirlacchjò !
À cinqui ori di sera u trenu si mossi. Pariva tuttu una sarpa insunnata chi si mittiva in marchja à scriva u distinu.

Mi manca (9)

Se tu sapessi tu, quantu mi manchi...

Bardamu

Ùn era micca quartiers-libres, ma guasgi. Figuretevi ch'edda è ghjunta Mariasteda à truvami, u ghjornu laccavani entra i famiglii.

Edda : "Vi vogliu suvità o Sarrà. Faraghju l'infirmiera, o d'altri cosi, se babbu è d'accunsentu."

"Maristedda, sapeti, a guerra, a rifuitu, eiu, a guerra cu tuttu ciò chi c'è indrentu... Ùn la rigrettu micca... Ùn calu micca u capu... Un stogu micca à piigniculà nantu à edda... A guerra, eiu, a rifiutu nettu, nettu, cù tutti l'omi ch'edda porta cun edda, ùn aghju nudda à fà cun eddi, nudda à fà ancun'edda. Fussini puru novi centu nuvanta cinqui millioni ed eiu, solu, solu, sò eddi chi t'hani u tortu, eddi, o Mariastè e sogu eiu à avè a raghjò, chi avà, saraghju solu à sapè ciò che vogliu : ùn vogliu più avè da mora."
- "Ma, comu fà à rifiutadda, ùn è micca pussibuli, aiò o Sarrà ?! Ùn ci sò cà i tonti e i vigliacchi chi a  rifiutani, a guerra, quand'eddu ci voli à salvà a Patria d'un priculu maiò..."
- "Tandu, evviva i vigliacchi e i tonti e ch'eddi campani eddi, vigliacchi e tonti !"
- "V'arricordeti un nomi, Mariastedda, di quiddi chi sò morti à a guerra di Cent'anni ? Eti mai circatu à cunnoscia un nomi di quiddi ? Nò, navè ? Un eti mai circatu ?"
- "Ùn sapeti quali eddi sò, vi sò indifferenti ed in più scunnisciuti cà l'ultima particedda di stu pesu da tena i foglii che vò viditi quì o cà di quiddu caccatu mattutinu vostru...
Viditi ch'eddi sò morti par nudda, Mariastedda ! Par nudda ssi scemi quì ! A vi dicu eiu ! A prova è fatta ! Un è cà a vita chi conta.
Scumettiti chi, da quì à deci mil'anni d'avali, sta guerra, tamanta ch'edda ci parghi oghji, sarà sminticata da tutti (...)

Eiu, o Mariastè, à l'avena, un ci crergu ..."*
L'aghju vistu parta amara, dilusa, ma ci semi prumissi di truvacci dumani à a gara, puvaretta.

*D'apressu à : Voyage au bout de la nuit, Louis-Ferdinand CELINE, p794, Baland éditeur 1966.

07/08/14

Fucileru di prima classa

A mani sò statu cunfirmatu tireur d'élite da u Capitanu Lannoy. M'ha cumplimintatu e m'ha datu (a vi dicu comu l'aghju intesa) : un cor de chasse de drap, un insegnu da cosgia nantu à manica manca di u me uniformi.
Comu aghju da dì in paesi quand'e mi ni vultaraghju ? Eru tiradori di prima trinca, bon' tiradori, fucileru di prima classa, tiradori di sceltu ?
Fucileru di prima classa, eccu ! Mi piaci : fucileru di prima classa.

Risposta

Fù a sò risposta, zifrata : Mariastedda.
Era cortu e longu u discorsu.


Tireur d'élite

Sta mani c'è statu à dinò un eserciziu di tiru.
Mi piaciva à me à manighjà fucili e affari cusigni. Era statu listessa, in Corsica, à u serviziu quandu eru à u suldatu.
Prima, stesi, ci vuliva à tuccà u segnu à centu metri. Agnunu aviva vinti colpi da tirà. Sogu statu eiu, u più bonu di a sizzioni cù Francescu u Pughjulanu.


Doppu c'è vulsutu, prima à zappà un fossu e doppu à tirà, sempri vinti cartuccii par omu, ma sta volta indinnuchjati. E quì dinò sò statu eiu u più bravu, ma solu, sta volta :


Essendu di mira, u sargenti Talmasca mi dissi : "À partesi d'oghji o Barrulà, ti facciu passà tireur d'élite." 
Eru fieru chi, era più cà u simplici suldatu, era !


Da: Le Soldat de demain. Manuel militaire de la jeunesse française, à l'usage des sociétés de préparation militaire, sociétés de gymnastique. M. Imhaus et R. Chapelot, éditeurs (Paris), 1913
Source : Bibliothèque nationale de France, département Sciences et techniques, 8-V-36453

06/08/14

Citazioni 38

"Datteci masci, ni faremi suldati."
                          Generali Chanzy

Suldatu d'infantaria


Charles Camoin
Autoportrait en soldat, 1901, musée Granet, Aix-en-Provence

Da  : http://www.charles-camoin.com, i ringraziu.

Bigliettinu

Aghju scrittu un bigliettu :
Nous allons partir demain ou après-demain.
Si tu veux m'écrire, tu peux le faire. Mais ne me demande rien. 
Tu dois écrire à mon nom :
Soldat Antoine Marius Barrolaccia
141ème RI
3ème bataillon, 1er peloton.
Embrasse les tiens.
Sarratu fora

Eru primurosu di tuccadda, à Mariastedda, ma ci vuliva prima à truvà qualchi missagieru.
E cerca e cerca, quandu mi vensi l'idea di faddu passà par un certu Joseph Guiraud, mitragliori di u regimentu ch'aviva à sorta à veda a mamma malata e ch'aviva una permissioni di 2 ori. È statu d'accunsentu, l'aghju ringraziatu.

Fù cusì chi Mariastedda e i soi funi avertiti.

Casticatissimi annali di Marseglia.

Oghji era tempu d'ovri... e di manovri.
Emi marchjatu dui ore à ghjunghjà à Plan-de-Cuques e doppu avaremi passatu tre ori à fà a guerra finta (emi vintu noi, tiravami à polvara) !
À u tiru à u segnu, u veru stu colpu, agnunu t'aviva a sò tacca.
Culà aghju fattu cunniscienza cu un certu Francescu u Pughjulanu, quidd'altru corsu di a sizzioni. Era di segnu eddu. Ma un mi piacciva tantu cu u sò capu fattu à ovu e i sò strufuletti pieni à a bocca, certi volti cummandava ancu. Cummandava a meda biotta, sì.
Infini chi, cusì si passeti a ghjurnata.
 Parivami ziteddi in campu.
Parò a guerra, a vera, era stata edda, dicchjarata.

Speranza

Ghjesù Cristu d'occhji ci tena,
Ind'a speranza ci mantena*

*Austinu Agostini, Dite a vostra RCFM, 05-08-2014.

Sfilavami

A sei ori di sera, eru à u scagnu, libettu in manu à tuccà u me furbì (a dutazioni).
Fui virsatu ind'u 15esimu corpu (ben intesu), 29esima divisioni, 141esimu regimentu d'infantaria (quiddu di Marseglia), terzu battaglioni, terza cumpagnia, 1mu plitonu, 2nda sizzioni, squatra di un certu sargenti Talmasca.
A mani à sei ori sfilavami in fila, par ottu, ind'a caserna : "Un, deux. Un, deux...". 
Saremi stati cusì, una trintena, appenna di più.
O, ci vuliva à veda !


05/08/14

Middi dui centu sessanta setti

Matricula 1267, classa 1911.
Mi viniva mali à didda : "Matricule...  Midde... Mille dui centu... Mille deux cent sessanta.. Mille deux cent soixante sept ! Eccu, mille deux cent soixante sept. Classe 1911. Barrolaccia, Antoine, Marius."
Ci ha da vulè chi m'invenghi !

Matricula 1267

Fà chi un'ora doppu u nostru sargenti stava penna in manu, librettu novu, novu e stamponi in manu, prontu à scriva :
Eddu : "Classe de recrutement ?"
Eiu : "1911"
Eddu : "Numéro au registre : Umh, aghju da marcà  cum'edda mi veni : 1267... 15esima Regioni,
Classe de mobilisation", sempri eddu : Più anziana, 2nda riserva.
Bureau de recrutement : Marseille"
Nom et prénom, comu ti voli chjamà ?"
Eiu : ...
Tandu eddu : "Barrolaccia, Antoni, Mariu. Va bè ?"
Eiu : ...
Eddu : "Quandu è chi tu sè natu ?"
Eiu : "U 6 di sittembri 1891, ma, mamma..."
Eddu : "Un c'è ne , ne ! À.."
Eiu : "Comu à. À chini"?
Eddu : "À, veni à dì, induva è che tu sè natu ?"
Eiu : "Ind'i i Rossi."
Eddu, cuntentu : "Nè à : Rossi, è cusì u nomi di u paesi ? Sè Russaciu ?"
Eiu : "Russincu !"
Eddu : "Profession ?"
Eiu : "Sò natu pastori, in Sardegna aghju fattu u suvaru e quì aghju fattu parecchji cosi à u portu."
Eddu : "Emi à metta "camalu", tandu ! Gradu ?"
Eiu : "Eru suldatu di prima classa."
Eddu : "Mi cunveni, domicile ?"
Eiu : "Stava quì, in una casamata di u portu..."
Eddu : "Femi cusì, 6 quai de la Joliette, canton: Marseille, département: Bouches-du-Rhone. Andarà.
Ci semi ! Aiò o Barrulà, veni ancu megu à tuccà a tò dutazioni ti truvaremi un'affittazioni.
E zittu e mutu, mirè !"
In quattru e tre setti u me ghjaccaru di morsu m'aviva cacciatu d'imbarazzu !
Quiddu ghjornu si pò dì ch'eddu c'era un santu chi prigava par me, sapeti. In più, m'hani datu una tabuletta di a cicculata !

Fascicule

Fà chi à meziornu passatu, mi truvedi spiccatu da i cunsignati quand'eddu vinsi à Bocchineru. Sta volta era eiu prontu à mursicaddu !
Mi dissi : "Vedi, o paisanò, i tipi culà (mi facciva veda i cunsignati) hani à tutti essa virsati ind'i battaglioni disciplinarii. Ancu assai chi...
Sogu chi fascicule un hai micca, hani à vena u doppu meziornu i giandarmi à circà u pelu ind'ovu à quiddi chi un hani micca.
Fascicule,eiu, ti n'aghju da fà unu. E cusì vinarè ind'a a meia, a cumpania, saremi tre corsi."
Comu e parchi avarà aghjittu cusì, quista un la sogu ?

04/08/14

Bocchineru

Induva andaremi à fà festa sta volta ?
Dui ghjorni ch'erami quì senza nutizii ne nudda. Magnà, ùn ni parlemi.
A mani ch'e vi dicu mossimi à scopra venti, chi erami quì e nun sappivami nudda, nudda di ciò chi si passava.
S'astri erani accupati à marchjà à u passu e noi erami quì ad aspittà.
Vidii, tandu, un sargenti chi, à l'ingerma, mi pariva corsu.
Dissi, eiu, in corsu, apposta : "Scusatemi, o sargen' ? A vi possu fà una dumanda ? À chi ni semi ?"
U tipu passò tiratu, tiratu, fendu niccia d'ùn senta. Pò vultendusini, era prontu à inghjaccarami, cù u nodu di a massedda strintu.
E postu che nò semi à i ghjaccari, abbaghjò u sargenti : "Cù i dumandi, si và à Roma ! Un peu de respect soldat. Garde à vous !
U tuttu era statu dettu cù un accentu di quiddi, chi m'eti capitu... (E paffa ! L'omu era Corsu ! Chi ùn m'eru sbagliatu, eiu.)
"Demi-tour. Reste avec les consignés ! Attends les ordres !"
C'era un tipu in paesi, t'aviva un ghjaccaracciu, Bocchineru, bavacciuloni, pariva tuttu eddu.
"Eh, toi le Corsico, tu vois les soldats là-bas, ils sont de corvée de patates, va aider, vite."
A vi dicu, t'aviva, quistu, u gherbu di Bocchineru.
E mi truvedi intraccia di fà a corvée (Eru à u priparà d'un brodu: pinseti un ghjaddu par centinai d'omi...)
Aghju sappiutu dopu ch'eddu era un certu Talmasca di u Ghjunchettu.
Mi venara in manu quistu, mi vinarà.


A caserna di u Muy

03/08/14

Chi va à e nozzi

Chi va a e nozzi e un è invitatu, leva di bastonni in capu.

A notti l'emi passatu in tarra.

Aghju pinsatu à i nostri ammuntagneri ind'u Cacchjoni, durmivami cusì : una petra par cuscinu e u celi à cuperta, ghjenti cuttigna, mi. Si pò dì ch'erani beddi tempi tandu. Quantu erami ? Sariami stati sei o setti famiglii culand'su. A mani mugnivami e agnunu t'aviva a sò cuppa di latti, u sò pezzu di furmagliu e a sò civodda, ah bò, nò !

02/08/14

Dutazioni

À chi voli barà prestu u vasceddu, unga i parati !

Dumenica u 2 aostu 1914, Caserna di u Miù, nò di u Muì !

Ancu assai chi m'eru trovu un omu anzianu, unu di Bastia à insignami a strada ! Infini chi à a caserna di Miu-Muì, ci sò ghjuntu.
À a porta m'hani dumandatu : "Présente toi : nom, prénom, grade, régiment, casernement."
Eiu, sempri à u garde-à-vous : "Sarratu... Fora, soldat de1ère classe, 173 RI, Ajaccio, à vos ordres !"
M'hani laccatu entra e ci hani missu tutti in fila, saremi stati à miliai. Avaraghju aspittatu cusigna una uretta o di più. À a fini, ghjungu, eiu, davanti à una tola (ci n'era cusì decini di fronti). C'era un tipu, un capurali, penna in manu e mustacci larghi :
"Ton fascicule !"
"Chi fascicule, je ne l'ai pas, moi."
"Bon, alors mets-toi là, de ce côté et attends !"
Aghju dettu : "À vos ordres !"
E pò aghju pinsatu doppu : un pudiva sta zittu, o tontu...
Saremi statu una cinquantena cum'à me, accantati.
L'altri passavani e tuccavani u paquetage, veni à dì : U manteddu, (u cappotu ch'eddi chjamani) cu i sò pantalò rossi, camisgia, calzunetti, a sò vesta, un paghju di scarpi, sgambaroni e kepì (rossu e turchinu. U turchinu, u chjamavani eddi : "bleu").
Un si pò dì nudda, chi a tinuta (l'uniformu), beddu, era !
Tuccavani dinò tre carcheri, un curghjolu, di quiddi sacchi chi si portani in coddu, sapeti, da darretu : l'havresac, uni stucciu porta spadda, una zucca par l'acqua dettu "u bidò", curighjini da tena i pantalò, tracoddi pà u fucili, una cravata, un fazzulettu e una tuvaglia, a gamela, una cuchjara, una bisgiacca e una pindigliata guarnita da fà cusgera..
Tuccavani in più, 24 biscuttini, zuccaru e cafè, tre pugni di fasgiolu e dui buati di carri !*
Un sargenti, l'aria maliziosa, matriculava tuttu : arnesi e strumenti, fucili. Verificava tuttu l'insigni e u gradu.
Infini chi, emi passatu a ghjurnata senza magnà à aspitta fora e à fighjulà l'incurporazioni di tutti i cumpagnii marsegliesi. "Votre cas sera examiné demain...", ha dettu un gradatu, "en attendant vous n'avez qu'a coucher là. On vous portera à manger."
Hai magnatu tu ?


*Cu, http://histoiremilitaria2.discutforum.com/t9-le-paquetage-du-soldat-francais-en-1914, à ringraziaddi


Parchi ?

Parchi un aghju micca scappatu u ghjornu ? Comu avaraghju fattu, eiu, à suvità a banda comu a pecura matta ?
L'appeddu era statu più forti cà tuttu e ci vuliva ch'e ci fussi anch'eiu.
S'edda era stata avà e avedda sapiuta innanzu ? Ihh : fughji, chi ti fughji !!!

Muy, Miù

Ghjuntu à a gara, c'era una massa di ghjenti.
L'ordini dati erani quisti : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes !"
A meia a caserna era in Aghjacciu...
E i sintivu turrà à dì, cu spesi di portaboci : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes et n'oubliez pas, munissez vous de vos livrets  militaires. Rejoignez vos casernes !"
A pudeti dì middi volti, a meia a caserna è in Aghjacciu...
E torra à Vignali : "Soldats, rejoignez vos casernes. Ordre vous est donné : Soldats, rejoignez vos casernes !"
Infini chi à a fini sogu andatu à truvà un capitanu e l'aghju dettu :" Mon capitaine, ma caserne à moi, est à Ajaccio. Comment je fais, moi ?"
Era un bravu omu e m'ha dettu : "Attends moi là mon brave."
Ha dettu " brave", s'è subitu avvistu quistu, ch'un avivu tanta paura, eiu. 
E aspiteti. Vinsi e mi dissi : "Je me suis renseigné, tu dois aller à la caserne du Muy. Allez, bonne chance mon gars !"
Mi missi à u garde-à-vous e dissi : "Merci mon capitaine !"
A caserna di u Miù, ni ? A caserna di u Miù, umbehhh. 
À truvadda...

À babbu

Eiu sogu chi sta sera
Cuddarani canti infernali...
Eccu u me scorru di cianga
Duva eddu durmiva u me fronti fieru,
À i mughji di i venti,
Par i gridi di Dicembri ;
Eccu quì a meia la vita,
Tutta in pulvariccia accolta...

Bonjour, Yacine Kateb, Soliloques, (1946)

01/08/14

Mobilisazioni generali

U ghjornu à quatr'ori, sintii i campani sunnà à marteddu, rimbumbà pà ssi carrughji, par sti poghji. 
Chjocchi ni vinivani centu e middi : burbbuttumi di a morti, viniti à noi, viniti e piglietivi i famiti (chi i tecchji dormani sempri à st'ora) !

Aghju capitu subitu lighjenddu, in piazza, quidd'affissu. 
Era scrittu "sul foglio", esiè o Gustà, era scrittu. E sta volta tuccava à noi. 
T'aviva a raghjò, eddu : "C'erami, e pò, bè !"

Lighjivu e turravu à leghja : 

"Tout Français soumis aux obligations militaires doit, sous peine d'être puni avec toute la rigueur des lois, obéir aux prescriptions du FASCICULE DE MOBILISATION, (pages colorées placées dans son livret).
E, à dinò:
"Sont visés par le présent ordre TOUS LES HOMMES non présents sous les drapeaux..."

Andeti à a casamata à ricuta i me panni. I missi in quiddu sacchiteddu ch'eddi m'avivani dattu à l'usina. Era mezu pienu, arristava dinò un pezzu di pani seccu e un pizzateddu di a salsiccietta ch'eddi m'avavani dattu i Salvi, l'altra dumenica, i ficheti indrentu d'un colpu seccu. Lacheti a porta sarrata ma micca di chjavi. Fascicule un n'avivu micca, u m'eru laccatu in casa in paesi. Pinseti, avivu da fughja librettu in manu !


Ma sappivu parò ch'eddu ci vuliva andà subitu à a gara. Chersi à un ghjuvanottu a strada di a gara, e tandu mi dissi, eddu : "Tu cherches la gare, eh bien, mais viens avec moi, métèque !"
Mi dumandava à me, ma chi sarà un métèque ?



Gallica.bnf.fr

U tempu mazzerescu

"L'assassinu stava arritu, piola in manu, à darretu à a sò vittima accupata, edda, à adducà qualchi scritti.
Si dissi : "Mengu. E sogu eiu l'avena, a me arma falendusini, u trasforma in avali. Se u colpu stanciessi, staria suspesu, ghjustu comu à quidda camara, suspesa à a cresta di a tratta di l'instanti...
Quantu chi ssa tratta di u mari un stanciessi mai".
(...)
L'instanti è fattu di a stessa materia cà quidda chi faci a storia, di una sustanza chi trascendi i tre tempi  -passatu, presenti, futuru- e chi u sò nomi veru è necessitai (...) L'assassinu si cunfondi cu a necessità storica e si faci onniscienti. Falsa eternità e onniscienza di nudda, sciolti à u momentu ghjustu, in quali parivani ch'eddi si cuncepissini."


Missu in corsu, da a versioni francesa di : Octavio Paz, Trois essais sur l'Amérique latine, p233, Folio, Gallimard, Paris, 1985.

L'amori di Diu

I cosi erani stati detti.
U pattu era chjaru.
Vultendumine mi dissi chi a vita era di poccu.
Morani i ghjaccari à a marina, un hani da mora l'omi ? "Agna vita è una sepultura " diciva à unu.
(Più prestu fattu cusì !)
Sia par l'amori di Diu, sia par l'anima di i morti, ci truvaremi o Mariastedda.

L'umanità tomba

Dicini ch'eddu si ne mortu oghji à Jaures, assassinatu, una pistulitata in capu (sarà u Jaures di Sgeromu ? Di sigura). Gustavu cu u sindicatu, ci hani dettu ch'eddu ci vuliva à purta u sò dolu. Ind'usina unu ha sunnatu à corna, quidda chi serva quand'eddu c'è u foccu. Un emi mancu travagliatu u doppu meziornu, semi stati à cuntrastà. Dicini chi stu Jaures che vi dicu era pacifistu, vena à dì ch'eddu circava à fà a paci e guerra un ni vuliva, e ch'eddi sò i capizzoni à vuledda.
In paesi c'era, in quiddi tempi di suliva, un omu, un certu Brandaleoni di i Prataloni. Era paceru e cridetimi puru si sappiva fà rispità (sarani stati più di centu di famiglia).
Jaures sara statu un omu di bè cusì, anch'eddu, com'a u nostru Brandaleoni.
Gustavu, chi ni sappiva più di me, ha dettu : "Ci semi, o Sarrà, ci semi."
Aghju rispostu eiu : "À chi ni 
semi ?"

31/07/14

Talazzu

Sogu vultatu à a casamata.
Un talazzu tamantu m'intrunò u ciarbeddu e sintivu : "Mariastedda... guerra generali.. u me zitedducciu caru." E à dinò :" S'edda avessi dà essa dicchjarata a guerra..."
Paura un era, quista a sogu. Chi a paura a cunnisciva. Stumacheghju, sì chi era. Ma da chi sarà sta vita ?
L'angogna d'andà fora mi pigliò, subitu, d'un colpu.
M'indinnuchjedi, cusì, in piazza e mi missi à prigà una vecchja prighera ch'edda m'aviva insignatu Mariaseppa, da ziteddu e chi nimu, più, cunnosci :
"O agnulu mio custodiu, 
Chi in celi mi dai a via, 
Surreghji l'anima mia,
Par tò cunsigli."
Saraghju statu ridiculu, o agnulu mio custodiu ? Pocca m'impurtava.

30/07/14

Si, se




Strada faccendu m'avivu truvatu un pezzu di ghjurnali, in tarra, in più m'eru calatu à pigliaddu ?!
Era u Populaire datatu d'oghji : 30 lugliu 1914. C'era un articulu mezzu stracciatu.
Lighjivu e mittivu in corsu, lighjivu e mittivu in corsu, mi viniva cusigna, chi vuleti.
S'intitulava cusì : Si la guerre était déclarée...

Si la guerre était déclaréeS'edda avessi dà essa dicchjarata a guerra.

Ce serait un matin de grand silence ; Saria una mani di gran'silenziu; point de cris; mancu un griddu; des groupes au coin des rues s'entretiendraient à voix basse. Qualqui gruppi accantati discutariani sottu voci. On apercevrait, dès le point du jour, occupant déjà les édifices publics, les gares et les banques, des postes de sergents de ville, baïonnette au canon, et renforcés par des soldats de la garde républicaine. Ci si vedaria, à u fà di u ghjornu dighjà, vardendu i casamenti publichi, gari e banchi, posti di sargenti di a villa, baiunnetta à u cannoni, rinfurzati cu suldati di a vardia republicana. D'importants détachements d'infanterie, sortis des casernes parisiennes, se tiendraient prêts a intervenir, dans tous les lieux où on aurait pu redouter la formation de groupes perturbateurs (...)  Battaglioni d'infantaria in massa, appenna surtiti da i caserni parighjini, sariani pronti à intarvena, induva eddu c'era da tema picciafocchi accolti (...)  d'étranges, d'inexplicables contrastes étonneraient ; misteriosi e stranni cuntrarii stunariani; la grande clameur de "la Marseillaise" monterait de certains trains, d'autres, au contraire, seraient sans vie et les humains qu'ils transporteraient, ne feraient pas entendre un seul cri. U clamori maiò di a "Marseillaise" si ni cuddaria da certi treni, invecia cà certi, sariani senza vita e l'umani indrentu ci ni stariani mutti, mutti.

Sò frimatu, tandu, una bedda stonda pinserosu, cori martiddatu. Sti paroddi mi cummissini.
Aiò, aiò, o Sarrà chi dumani andarà megliu, aiò !


Le Populaire di u 30/07/1914, da :http://www.archives.nantes.fr, à ringrazziaddi.

El foglio

À Micheli B.

M'aviu scontru à Gustavu à l'usina di sapponi. Sempri à cunsigli assinnati, u tippu era bravu ma estrosu.
Discurivami, dumandeti : "E tù, o Gustà, chi ni dici di sta guerra ?"
Tandu Gustavu : "Ciò chi conta è quando la dicia el foglio."
Quandu eddu ha dettu "El foglio...", m'è ghjuntu a risa, sapareti parchigna ?
Gustavu feci u musu. Chi testa !
Aghjustò : "È cusì, chi voli, i paroddi si ne bolani e i scritti arrestani."
Gustavu era un furlanu da Maniago Libero, (un mi dumandeti micca parchi "Libero", quissa, un la sogu ?) : "Un paisoli luntanu da centu chilometri da Venezia", m'ha dettu. M'ha dettu dinò chi Venezia era una città, cu palazzi fatti ind'acqua di u mari stessa, miraculi, s'eddu è veru.

Ghjurghjola

Agna sera, à riintrà in casa passava, à l'abbruccà, via Pytheas.
Certi cosi... Par un dettu : Culà c'era un corsu, un certu Basali, Custariddacciu, chi facciva u beddu omu. Campava à i costi di Ghjurghjola. L'avivani fattu sta canzona :

Ghjuvansantu codda e fala,
Da u borgu à a marina,
E Ghjurghjola ind'u canali
Chi piegni a sò ruvina

Ghjuvansantu codda e fala,
E magna li boni purzioni,
E Ghjurghjola ind'u canali,
À insalata di criscioni.

U tipu cantava bè, puetava.
Ha dettu :"Ti sè innamurata di i me canzoni, ma hai da campà di i me riturneddi !". Certi cosi...

Patafisica

Sunniavu e Gustavu durmiva.
Erami à Mont-Rose, di Marseglia lu borgu, in casa di Pitroni.
U 19 di lugliu 1914, versu sett'ori di sera, u Ville-de-Monterau, à u molu centu e novi, fumicava e s'appruntava à parta...
Mariastedda un c'era, sunniavu, eiu e Gustavu eddu, durmiva.

29/07/14

"La guerre est déclarée..."

Par ssi carrughji, corsi e stradareddi un si sintiva cà ssi ziteddi venditori di ghjurnali, gridavani, cantavani guasgi. À me, m'impiivani u capu, l'affari erani in francesu :
"Le Figarò, Le Figarò,
Lisez le Figarò !!! 
Verdict du procès Calmettes; 
La guerre est déclarée...
Lisez Le Figarò !!!"
A guerra ? O, ma chi guerra ! A guerra ch'eddi dicivani eddi, era tra serbi e austriachi, pinseti !!! Da fà venda u ghjurnali e basta.

Da, Gallica.bnf.fr

28/07/14

À l'usina

À lu me ziu Paulu B.

À l'usina, Lucchesi, Spagnoli, Sardi, Maltesi, Cabili, Oranesi, Furlani, Corsi*, à l'iniziu ci fughjulavami in catarrocchju, doppu, un ci pudavami più spiccà. Aghju capitu cuì cume nò erami listessi. Quandu ci faccivami una magnata, purtavami i stessi piatti. T'avivami i stessi gesti, i stessi versi, certi volti ancu i stessi paroddi. Parlavami lingui diversi, ma cuntrastavami in una lingua franca**.
Tandu ci semi resi contu, tandu, di ciò chi nò t'avivami in cummunu, par via ch'erami tutti frusteri noi, à s'astri...

D'appressu à : Je m'appelle Europe, di Gazmend Kapllani, p72. Editions Intervalles, Paris, 2013

*  U testu originali parla cuì di "Grechi, Bulgari, Turchi, Serbi, Albanesi."
**U testu originali dici cuì "u russu".

Citazioni 37

Caelum, non animum, mutant qui trans mare currunt.*

(Cambiani di celi ma micca d'anima, quiddi chi francani u mari).
Massimu eiu !

*L'ha dettu Oraziu. Epistula, I,11,27

Orizonti

Ma ch'avarani tutti cù stà guerra ?
O, và chi un è nudda : fà più rumori un arburu chi si ni fala cà una furesta chi cresci, fà.

Tempi e tempi

"A mimoria è l'avena di u passatu", scriviva P Valery.

"Forza si pudaria da dì chi i tempi sò tre, u passatu, u prisenti (l'avali) e u futuru ; ma à u tantu saria ancu più ghjustu à dì, ci sò tre tempi, l'avali di i cosi passati, u prisenti di i cosi presenti, e l'avali di i cosi da vena. Ssi tre cosi esistani di fatti ind'anima, eiu un li vegu ind'altrò : l'avali di i cosi passati è a mimoria; u prisenti di i cosi prisenti è ciò chi si veda, l'avali di u futuru è l'aspità."
Santu Augustinu, Confessioni, L. XI, cap. XX-26

Luna e ruvina

À l'usina hani parlatu un momentu di a guerra.
Sabatu era luna nova*, sò rari i luni novi di u sabatu.
Sarà veru u pruverbiu chi dici : "Megliu una città in ruvina cà una luna sabatina" 


*Verità, da : http://pgj.pagesperso-orange.fr/calendar.htm, à ringraziaddu.

27/07/14

Sapori saponi

U luni 26, a mani à cinqu'ori e mezu, mi mandetini à l'usina Felix Eydoux rue d'Eguison à una truttaredda da a me casamata.
Eru ambusciatu pà u mesi interu ! O a scianza, riprinsintatevi a me cuntintezza.
Una mez'ora doppu, à pedi (eru divintatu praticu ind'i carrughji marsegliesi), mi truveti davantu à l'usina.
L'usina ? Ci vuliva à veda ! U bastimentu era tamantu à tuttu u Borgu in Aghjacciu !
U ghjornu fui impiegatu à la découpe, a taglia. Dumani t'hani bisognu di me au marquage, a stampatura. Avaraghju pigliatu in manu guasgi deci tonni, ind'a ghjurnata.
U saponi viniva verdicciu. Ma n'aghju vistu ancu unu turchinu appenna culuritu, accumudatu cu u talcu.


L'usina F. Eydoux

La forza del destino

A sera, versu 6 ori, ci lincizetimi.
Rigriazeti u me parenti Pitroni, a figliola e Matteu...
Prumissu, ci semi, di truvacci prestu. Un avivu mancu un soldu e Roccu mi dissi :
"Aioccini à pedi, và !"
I carrughji di a villa mi parivani a strada di i steddi. Passetimi davanti à l'amboscia di u corsu Belsunce, prima di cansà à manca versu à u vieux port.
O chi bedda ghjurnata !
"Un sogu micca cà eiu à fighjulà i ziteddi, o Sarrà !" sguiddì Roccu ridendu.
S'era avvistu di tuttu ?! Oh lu bruttu.
"E tu, chi t'è presu ancu i spagnoli ? Un n'avivii nudda à dì ?"
"A povara mamma di mamma era taliana anch'edda e culà, u ghjornu ch'aghju dettu, s'ha persu un ziu. Tonino Verdi si chjamava. È par quista."


Felix Vallotton, Vielle rue de Marseille (1901)


Mi dumandava : piaciarani à Mariastedda i me navettes ?

Mi manca (8)

Un mi manca più nudda.

Vesperi marsigliesi

Sarani statu tre o quatt'ori, avivami guasgi compiu u nostru pranzu, (un mi dumandeti di ciò che noi avivami magnatu ch'un vi la sappariu mancu da dì. Accupatu ch'e eru, à d'altri affari.)
Poi, Mariastedda, sempri edda, ci purtò un beddu brocciu.
Ha dettu cu a sò voci, chi à me m'incantava : "Papa, voici la brousse, je rapporte le sucre, les fraises et l'eau de vie, pour vos invités."
Pinseti chi bedda parodda ch'edda è quista, "l'eau-de-vie" (acqua chi dà a vita; l'acqua di a vita, acqua chi vena da a vita).
Par contu meiu, era a prima volta di a me vita, appostu, chi u francesu mi pariva cusì naturali... Pariva tuttu ch'eddu scurressi.
Infini chi Pitroni, sempri in vena, attacò a siconda partita.
Stà volta vuliva dà u sò contu à i tagliani ("i lucchesi o i babbì " com'eddu i chjama, si dipendi). E dagali !
"Ba ba bum, napulitani...sardi... piemontesi ("impossiblù")... li stessi, tutti... brutta ghjenta... pigliani i nostri soldi... andacciani sò nati... andaciani starani... noi altri, veri marsegliesi, veri... ba ba bum."
Un lu stavu mancu à senta quandi d'un colpu visteti u me Roccu rossu inciapannatu chi mi svighjò :
"Oghji vò fetti a diffarenza tra eddi e noi. Ma quandu, vint'anni fà*, i marsegliesi lampedini tagliani e corsi insemi, ind'u portu cuì, ind'u portu di Marseglia, un fessini, eddi, a diffarenza tra noi e eddi. Aiò o sgiò Zumpiti, conta stu fattu. U ghjornu, c'è statu una trentina di morti, u ghjornu, o sgiò Zumpiti, conta !"
Avariati vistu u me Roccu, imbarazzatu d'avè purtatu u colpu.
E tandu lintò, mal'avisatu : "Ed avà à quali tocca ? Ah, i spagnoli, si, tè, i spagnoli : arrubanni u nostru pani, i nostri impieghi, i nostri fidanzati... i spagnoli !"
"Appuntu, u me ziteddu, appuntu !" Dissi Pitroni, pinsendu chi Rocchu li dessi a raghjò. Tandu, triumfali, com'à l'ogliu soppr'à l'acqua, aghjustò Pitroni : "T'hai a raghjò e in più quissi, in più, arrubani ghjaddi, ghjaddini e legumi ! Ah, com'à i bosci : tumbaddi tutti !"

Pitroni : 2, noi : 0.

Didicatu à tintu Mamadù Saidu Diallo, mortu à 18 anni, annigatu, ind'u portu di Marseglia u venari 10 ghjinnaghju di u 2014, circava à rifughjassi in Francia, puvarettu.


*Di ghjunghju 1881 pà essa precisu.

26/07/14

Oghji

Oghji chi è oghji, Mariastedda, occhjibassi, mi sfundò u cori.

Ba ba bum

E Pitroni parlava e s'infiarava da par eddu : "Ba ba bum.. s'eru statu eiu, i bosci... sò ind'u saccu... i sfrascicaremi tutti... in pocchi ghjorni...a guerra... vai chi...à corrani brutta...a guerra, a vinciaremi noi... Ba, ba, bum !"
I sò paroddi vinivani à me ribumbavani, ma u me giarbeddu un li stampavani micca.
Mariastedda, tutta à passi misgini, ci passava i piatti.
Eiu, faccivu niccia d'un fighjuladda, ma parò un vidivu cà edda, e sintivu più forti u sò passu, a sò prasenza, cà a voci di u babbu.
Roccu pariva cummossu di l'argumenti maiò di l'imperatori generali.
Matteu, u figliolu, zittu e bassu, pariva avvezzu à sti impicci.
D'un colpu seccu Pitroni, lampa u sò pugnu nantu à a tola, un bicchieri parti, vola e schiatta tuchendu i pancarè di u sulaghju.
"È cusì, è cusi ch'eddu ci voli à fà ancun'eddi, cusì. Semi d'accordu ?!"
U chjappulumi mi svighjò : avivu fattu, eiu, u viaghju d'ind'a Mariastedda à u babbu cu li bosci à buleghju. Ch'avarà dettu, pò ? Stavu cusi, inzinzatu, bocca aparta.
Roccu stava terrorizatu, Matteu accunsintiva.
Pitroni aviva vintu a partita.

23/07/14

Pitroni Imperatori

Quandu nò semi ghjunti in casa, à u primu pianu d'una casa chjuchetta, m'è parsu chi a porta s'aprissi da par edda in una stanza maiò.
C'era u nostru Pitroni chjinatu in un futtogliu chi pariva u papa darettu à una tola appruntata cu a sò tuvaglia bianca e bedd'assistata.
Nanzu chi u salutessimi, subitu si lampò Matteu u figiolu (u frateddu...) ad abbracciassi. Tandu u babbu, in un fracassu di a sò boci (aviva picchjatu, in più, di bastoni nantu u sulaghju): "Matteu, aspetta !!!"(aghu dettu ch'eddu pariva tuttu un papa ma era piuttostu un generali à mughjà i sò ordini in piazza, sì).
Matteu si missi à u garde-à-vous, aspitendu ch'eddu ghjunghjessi un contru-ordini.
À me mi pariva di veda u babbu di Pitroni (zi Petru di i Salvi, dettu cusì : Tarrori).  Rinumatu in paesi, cunniscivami i sò infrascatti, ma era un omu bravu e ghjustu.
Infini chi, emi salutatu primu à Pitroni e doppu à u figliolu.
Roccu frimava sticchitu, sticchitu com'a sciappa di u baccalà.
C'era da rida.
C'era da rida, ma Maristedda, edda, un si era anc'à vista. E à me, tardava !
Salutazioni fatti, Pitronu ci inviteti à pusà à tola.
Eddu in punta, eiu à dritta, Roccu à manca, Matteu in faccia à u babbu.
Fendu u contu di i carreghi, vegu chi ni manca una.
Aghju subitu capitu chi cuì l'affari andavani à u l'usu paisanu e chi Mariastedda ci faria u serviziu arrita, cum'à mamma in paesi.
Senti un suffiuareddu. Ed era edda : maestuosa, lighjera, luminosa, e bianca e rossa e nera... di tutti i culori.
Serviva.


Citazioni 36

À l'amori, un si cumanda.

Ch'una radica di filetta..

Mantenghi u nostru lettu...

Intreccia, intreccia,
Longa è la nostra treccia,
Comu a radica di leccia,
Abbracemucci...
Abbracemucci o MS !

Valsa batticori

Ci avvicinetimi di a casa.
Com'avarani fattu sti paroddi à ghjunghjamini in capu ?
Mi sintivu un cori di paglia prontu à brusgià, o li me danni !

Bianca e rossa e sempre sana
À lu son' di la campana,
Si ne và Mariastella
À prega 'n una capella,
Passendu 'n una stradella,
Dove cor'una funtana,
U zefiru à la sulana,
À lu tempu di l'acella.

Maria, Mariastella,
Per me tu sì la più bella,
Stella lucenda à tutt'ori
In celu di lu me cori,
Tu sè per me più graziosa,
Che la rosa muscatosa,
Più cara e più preciosa,
Che la vita Mariastella.

Per te la me canzunella,
Fatta di sogni e d'amori,
Ti manda un basgiù d'amori,
Maria, Mariastella.

(Mariastella, Luciani e Martinelli, cantata da Charles Rocchi, production Vega)

22/07/14

Ligna 19

"Cumbatti và, o Rò, chi certi volti nun vali."
Sta dumenica dunqua semi partuti da u Vieux Port, emi pigliatu à Canebière à ghjungna à a Prifetura à truvà u tramway.
34 allée Meilhan, culà aghju compru una piccula scatula di navettes (spesii di canistreddi allungati, fatti à a moda marsegliesa) in una bulansgerì (sfrancisumu, chi ci sogu anch'eiu, avà !).


Ligna 19 : Prifetura-La Madrague : Aspitetimi u tram, com'eddi diciani, e c'imbarchetimi. Era a prima volta che pigliavu un trenu cusì, bumbava, ooh... Mi si pariva tuttu d'essa par mari à sulcà l'acqua, à mezu à casi e palazzi, u rumori in più. Nantu à u viaghju fummi scuzzulati e altru à sbrigliuli tuccati. 
L'aller, 60 soldi m'è custatu. Ma, eiu, eru cuntentu...
Quandu u tram piantò ci truvetimi à in un paisolu (rue Mont-Rose), quantu chi u trenu s'arristessi in piazza à u paesi di i Petri Rossi.
Più insù, c'era una funtanedda à meza strada. A casa di Pitroni (s'eru unestu, mi venaria megliu à di dì, "a casa di Mariastedda") stava accantu à l'Epicerie du Centre (e dagali, cu u francesu !).
Erami ghjunti, infini ! 
Si pudiva sfundà a tarra, n'avivu poccu a primura...

21/07/14

Dumenica 19 di lugliu 1914

È ghjuntu Roccu à circami. M'ha dettu d'unu chi l'aviva minacciatu sta mani, un certu Cesari, un corsu di A Rizza. Una storia di donni, una storia di nudda.
M'ha dumandatu : "Chi ni pensi ?"
Aghju dettu, eiu, ch'eddu ci vuliva à lascià corra. Chi i cosi attimpati s'arragnavani sempri...
Tandu, eddu, a sà ciò chi mamma diciva ? "Fà ! O sinò, un n'avarè doppu cà da piegna com'à una donna ciò che tu un hai sappiutu tena da omu."*
Eiu, in un suspiru : "Ha dettu cusigna ? Tandu fà da figliolu..." (Ch'avivu da pò dì?)
E pò, emi pigliatu a strada d'induva Pitroni. "Mamma, a diciva sempri, a diciva..." Aò !


*Aixa Fatima, mamma di Boabdil aviva dettu, edda : "Lloras como una mujer, lo que no supiste defender como un hombre."

20/07/14

A ghjitatta

È ghjuntu Roccu. Emi parlatu. M'ha dettu ch'eddu era cuntentu à u garasgiu. M'ha dettu dinò chi Pitroni si dumandava parchi un eru micca passatu, e ch'eddu ci aspitava in casa dumenica à magnà, à meziornu.
Semi stati cusi à fighjulà u mari chi battiva a jetèe (cusì diciva Roccu, sfrancisendu. A parodda era capiscitoghja chi in Aghjacciu certi a chjamavani a ghjittata. Ind'i Rossi, sta parodda un esistiva).
Tandu m'ha dumandatu:  "In quantu à te, o Sarrà, è megliu à campà com'à u servu o à fughja com'a u cervu ?"
"E chi ni sogu eiu ? Ma par contu meiu, o Rò, a scelta è stata dighjà fatta... Cervu sò, fughjitu d'in Corsica, ma servu sò, e restu. Vali à dì chi a scelta un è quista."

19/07/14

Cappioli

"Appartengu à un paesi chi m'aghju lacatu...

(Veni, tu gnurenti, veni chi ti dissi pianu, pianu, di u paesi,
u purfumu di i boschi, vali a fraula e a rosula insemi.)"

Colette, Les vrilles de la vigne.

À ringrazià : pierre-auguste-renoir.org

Mi manca (7)

Mi manca à Mariastedda, i sò labbri à chjarasgia mursicata. (Vegu ch'edda mi cresci l'amicizia par edda).

18/07/14

L'à vena

Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena ?

L'altru ghjornu à l'amboscia m'hani mandatu à fà l'imbarcu d'un battidducciu à vela chi si ni partiva in Corsica (in Bastia, ghjustu appuntu).
Puntili missu e carcatu ch'eddu era, è ghjunta una truppa.
Una truppa, oh, ci vuliva à veda : oh li vistiti, oh li cappeddi di i donni più larghi cà parasoli (...) mi sè parsu ch'eddi parlavani com'à Madama Sintwer (l'inglesa chi era passata ind'a Ghjuvannoni, in piaghja u ghjornu di i vindemii, annu).
Forsi sarani stati inglesi anch'eddi ? Un ci aghju capitu un acca,
Ci vuliva à veda com'eddi s'impiivani u corpu di risa. Scaccanavani, imbriaccati ch'eddi erani da u piacè. U piacè di chi ni ? Andareti voi à sapè... Eiu un la sogu. Un ci aghju capitu un acca.
À u tantu, da cui à cent'anni imbarcarani à migliai cusì, pà a Corsica, tecchji da a risa e da u piacè di piglià u bateddu ?
Sarà cusì ciò ch'eddi chjamani l'avena : cosi d'avali, multiplicati à migliai ? 
Quissa, un la sogu. Ma una cosa, quissa, a sogu : A risa abbonda ind'a bocca di i tonti !

17/07/14

Cunfessioni

Preti Lovichi è un bravu omu, spirituosu à dinò, quissa si sà.
Prima di cunfissà i ziteddi, ha dumandatu un ghjornu à Ghjuvaneddu :
In quantu à te, è megliu à magnà prighendu o prigà magnendu ?
Oh lu me Ghjuvani, persu... ma persu !
A ti conta eddu, a ti conta.

15/07/14

Ghjoccu

Pigliu, pongu,
Traccu e cheta !

A pera

Si dici ch'edda saria a prima cacciata di Grossu Minutu ziteddu.
"À quali preferisci u me ziteddu ? À babbitu o à mammata ?"
"Ma i dui, listessi !" Dissi Minutu Grossu.
"Ma se tu avissi da dà sta pera, a darii à quali ? À babbitu, à mammata ?"
"A mi la magnariu, eiu, sì !" Fessi u ziteddu.

D'appressu à Motti Risposte e Burle Del Celebre Minuto Grosso, FM Marchi, Paris, 1866, reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.

Un casty(cu) !?

Da a Joliette à ghjunghja à u primu baru c'era una bedda tirata à pedi.
Ghjuvancarlu s'è cumandatu un Capu, tandu aghju dettu listessu (5 soldi, bastunata !).
Aghju attacatu eiu : "Alora, sti nutizii ?"
"L'ultima lettara m'è ghjunta arimani, era Maria, me suredda. Sò nutizii di st'ultimi tre mesi chi t'aghju da dà. T'aghu da fà sapè subitu : mortu, zi Santu Balò, Antoni di Carlonu. Antunietta Prignò si n'è morta anch'edda da a sò malatia di u nasu, "u gattivu mali" ha dettu u duttori Barcuccia, ma sà ancu quistu... Si n'è andata dinò à Mariola. Paulu Sacchetinu, a moglia, t'ha avutu un coppiu : un masciu e una femina. Paula di i Baiò, a to parenta, ha avutu u figiolu, l'hani chjamatu Antoni, pà u ziu in Algeria.
L'alezioni cantunali di Cugno sò stati tronchi e Santiunacci spera à riprisintassi, parò è faticatu. Eccu tuttu ciò chi ti possu dì, l'amicu. A saparè, ma i giandarmi ti cercani, fà attinzioni, mì."
E pò pinserosu, Ghjuvancarlu dumandò : "Dimmi aghja, o Sarrà, un hai intesu nudda di a guerra ?"
Eiu : "Di a guerra, chi guerra? Innò ! Semi à l'imbuschi, semi..."
Ghjuvancarlu : "T'hai a ragiò, vidaremi. Mi ni devu andà. Ti ringraziu o Sarrà e à un di sti ghjorni."
Eiu : "Se Diu u vò, o Ghjuvancà, se Diu u vò. Fà un bon' viaghju, o paisà !"

13/07/14

Blowing in the wind

Accupatu ch'e eru à nittà a piazza di u molu (chi u ghjornu avivu biuttatu una peniscia di rena, quai de la Joliette), quand'e mi sogu sintitu chjamà : "O Sarrà, o Sarrà !"
Era Ghjuvancarlu, sapeti, Ghjuvancarlu di zia Livia di i Carozzi.
Eiu, stunnatu, vogu, l'abbracciu e dicu : "O masciu Carò, ma chi facci, tu, cuì ci ? Miraculi !"
Eddu, ghjuvanuteddu, ma dighjà tamantu à me : "Pigliu u vapori, U Timgad, stà sera. A sai, facci u serviziu di l'Argentina. M'hani truvatu una piazza à bordu ind'i cucini. E dogu a manu à u capicucinaru."
Eiu : "A chi, ni. induva vai ?"
Ghjuvancarlu :"In Argentina, in America." (L'America, aghju pinsatu tandu à Salvatori, u sardu. Ma chi t'avarani tutti cù sta Merica cuì?)
Eiu : "E stu mestieru ti piacci à te ?"
Tandu eddu : "A saparè, travaglià ci voli à travaglià. In paesi pattivami a fami, a sà cume nò erami in famiglia, fà chi..."
Eiu : "A sapareghju eiu ! À chi ora parti, l'archettu ?"
Eddu : "Sta sera à sett'ori, ci ha da vulè che nò sighimi tutti imbarcati !"
Eiu : "Ci arresta un'ora, veni ancu megu, ti pagu u cafè. Mi cuntarè l'America e se tu t'hai nutizii di u paesi."


"How many roads must a man walk down
Before you call him a man ?"
Blowin' In The Wind, Bob Dylan, 1963, Coumbia label.

Citazioni 36

"Mittimuci da cantu appenna a Salvazioni, impussibuli, ch'arresta ? Un omu, fattu di tutti l'omi, e chi tutti i vali e chi à n'importa quali, vali."

Sartre, les Mots.

Puzzicheghju maiò

Dui ghjorni senza mancu un'ora di travagliu, ancu assai chi sta mani à l'amboscia m'ha chjamatu Martin Formingo, sapeti, Martin, u carriteru. 
Emi fattu a ghjurnata trem'in dui. U peghju è statu a sera, chi mi ni vulivu andà ind'a Pitroni, ma sò statu  impiditu da a puzza di i me panni. Un c'era à fà (strinta di cori).
Vargugnosu un eru, ma... Ch'avaraghju, ma ch'avaraghju anch'eiu ? E mi viniva in mente u surrisu di Mariastedda.
Tandu a sera m'aghju buscu un saccu e cu a sò siguletta aghju fattu bagnà pantalò e camisgia, un' ora, ind'u mari salvatori. U peghu è statu a faddi siccà. Ci saria vulsutu un beddu foccu, ma mancava u legnu. Infini chi aghju poccu durmitu.

Mi manca (6)

Mi manca a Corsica e à mamma.

Notti caldi

"Da u Circeo, à dritta, persu, tra nuvuli, nuvulu puru anch'eddu, solu, solu e luntanu, cu i sò punti acuti tutti tinti di cenara e di fumi nieddu, più in ghjò ind'u chjerchju di a marina, chi si stacca da quiddi ombri di tarraferma, distinta appena da u cielu, si lampavani in una longa curba, finu à passà davant'à l'occhji, cu infilarati di i capanni abbandunati, e à sfrascicassi à manca contru à qualchi rocca maestuosa -u mari impiiva u spaziu, piattu, luccicanti e pò vivu."* 

Cusì mi pariva Marseglia, à mè, da l'Estaque, a mani à bon'ora.

* Terracina, Pier Paolo Pasolini, G Einaudi editore, Torino, 1995.

12/07/14

Sol invictus,

Sol de stella
Sol occasum nesciens
Stella semper rutilans
Semper clare

Sicut sidus radium
Profert Virgo filium
Pari forma
Neque sidus radio
Neque mater filio
Fit corrupta...

(O soli natu da una stedda, soli che nun cunnosci tramonti, stedda sempri splendenti, sempri luminosa.
Comu di a stedda u raghju, a Vergina cuncepisci u figliolu, e listessu, ne la stedda di u raghju, ne la madre di u figliolu fù currotta...)

Leatabundus..., innu di a messa di natali, XIIesimu seculu.


Afaistu

Bedda pò era Mariastedda, e altru !
E prima di ghjungna in casa di u babbu, sottu à u balcò, aghju intesu, ed era edda e cantava :

"In casa di lu me babbu
Ci cori quattru funtani
Una di lu rossu vinu,
L’altra di lu biancu pani,
Una di l’amor di Diu,
L’altra di la caritani.” 


I versetti erani quiddi di u Voceru di Paduva Maria. L'avivu intesu in paesi, ma sta volta pariva chi a sò voci linda e dolci i ricamessi, ssi paroddi. Iè, i ricamessi. 
E mi sò vistu parta e pò piglià a strada. Par andà  prestamenti in paesi, in sognu. E t'avivu un cirabeddu pienu à fiori di maghju, à sapori di meli, à culori di festi, à gridi zittidini. 
O l'incantu di u soli quand'eddu tocca à voi, e chi vi scambia tuttu, e vi porta e poi... Mariastedda.

Mariastedda.
Porta u mezaru di u dolu 
di a mamma zia Barbarina.

11/07/14

Mudernisimu

Sogu ghjuntu à u portu à dorma ind'a me casamatta ("Ta casemate", dici Roccu)
A mani, à u molu c'erani tre bateddi : dui giaddi fiancu à fiancu, e unu rossu. Unu (u rossu) era appena ghjuntu, quiddu altru (unu di i ghiaddi) partiva u ghjornu pà a Corsica.

Certi volti è beddu u mudernisimu.


Saint Ferreol, prighetti par noi

Saint Ferreol, prighetti par me e paratemi di quiddu mali francesu ! Par piacè.

A sera ch'e vi dicu, sogu passatu muru, muru, strada Venture, vicina à a Strada Saint-Ferreol, e mi scontru, una, pò dui, trè... centu donni.
Parchi e comu mi sò trovu culà, andeti voi à sapè ? Eiu, un la sogu !
Vulivu anch'eiu veda a villa, com'edda era di notti, ma cosi cusigna, un mi l'aspittavu. Aghju scappatu pò, oh... Fila..
Tandu m'è vinutu, in menti, à Tiberu Magnacò, un paisanu di i me anni, oghji incarceratu.
Tamant'omu ch'eddu era Tiberu, pariva tuttu quiddi giganti ch'eddi diciani a sera à u fuconi. Qualchi mal caminu u s'aviva purtatu cui e doppu erani vinuti i gattivi fraquentazioni... fà ch'eddu facciva u "maccu" (veni à dì ch'eddu faciva fà a malavita à parrechji donni).
Stu fattu un mi garbava tantu, ma par me era sempri, e prima di tuttu, u figliolu di zia Mirosa chi partiva a sera da i Minuminali par ghjunghja in paesi e chi si era persu ind'i Mufrali, e chi l'omi erani andati à circà, deda in manu, e pò, ch'eddi s'avivani purtatu in casa, à a mamma, pignendu e mortu di fatica...
Un di sti ghorni andaraghju à vedalu, quandu pudaraghju.

"... À chi t'ha dui facci, è megliu !"

09/07/14

A manecchja nera

A quissa pò mì, un mi l'aspittava : à u garasgiu c'è una catrapula ch'eddi chjamani u "te-le-fo-nu". Isiè ni, è cusi : u telefónu. Un vi ni digu nudda.
Avà pò vi spiegu ciò ch'eddu è, una scattula quadratta d'un palmu di largu, un palmu di profundezza, un palmu d'altezza cu soppra a so manecchja nera annantu. Parleti à a scattula e a Voci vi rispondi.
Parini foli, parini ? E parò u fattu è veru e... A manecchja vi parla e sentiti a voci.
È una spesia di scattula com'a quidda di u sgiò Santiunacci, ma a soia cantava... O ciò ch'eddi n'inventani !
"À chi t'ha dui casi ind'una ci piovi" dici u pruverbiu, à u tantu da cui à cent'anni diciarani : "À chi t'ha tre telefoni, n'ha dui in più" ? Andeti voi à sapè.

06/07/14

U garasgiu Mors

Infini chi m'aghju ritruvatu à Roccu cu u sò accentu, a sò risa e i sò maneri cittadineschi.
Ma u più beddu è ch'eddu m'ha truvatu u me parenti Petru Zupinti di i Petri Rossi, dettu Pitronu di i Salvi (u meccanicu), mancu à dì.
Un aghju capitu nudda, m'ha dettu a sò passioni di a meccanica. M'ha dettu dinò d'un amicu aiaccinu, un certu Pappini di Tadda... di u corsu Balsunce... ecc.
Fà chi, m'ha ritruvatu u me parenti Petru, Matteu u figliolu e Mariastedda a suredda (un sappivu mancu ch'edda era nata) !!! E in più s'è truvatu un travagliu culà.
M'hani fattu sapè, à dinò, chi a mamma, zia Barbarina, si n'era morta annu, a tinta. E ch'edda era stata intarrata cuì, in Cuntinenti.

Pitroni travaglia ind'u "garasgiu" Mors (piazza Castellane, 4). Culà, s'accupa di i "peuneux"**(!) è eddu u specialistu.



Nantu à sta fotò si veda, à manca, u sceffu Marcelin (cù a bilusa bianca e u chapeau-melon -a bumbetta- dicivani in villa), l'uvrieri, Mossú* Mors, incustumatu e tecchju di fusi, cù u chapeau-melon neru, chi stà annantu a vittura.
À dritta, ind'u fondu, cù u vilecu neru e a camisgia bianca, darretu à u ziteddu è Pitronu, u nostru.


*"Monsieur", "sgiò" in marsegliesu.
**"U peuneu" saria a rota pneumatica.