O sunghjozzi longhi
Da viulini
Vaghjimeschi
Mi strappetti lu cori,
Fastidiosu
Languori.
Palidu affanatu
Sò di cera, quand'edda
Sonna l'ora
M'arricordu ancu sempri,
I nostri ghjorni antichi,
E piengu ;
Mi ne vogu
À lu ventu crudeli
Chi mi porta
Da cuì e da culanda,
Leccu,
Cum'è
La cascia secca.
Libara traduzzioni di Chanson d'automne, Verlaine.
Cf. Baratti, Un échange de commentaires sur la traduction de la poésie, Isule literarie, p 279, Textes réunis par Ghjacumu Thiers. Albiana-CCU-BU-IITM, 2003.
.
13/09/14
12/09/14
Novi
Bataille de la Marne, 6 au 12 septembre 1914:
Novi uffiziali tombi, novi fossi, novi croci.
Talmasca, aviva scrittu nantu à una tavuletta cù un bastuncinu di calcinedda :
CAMPAGNE 1914
Hommage aux soldats
Morts au
CHAMP D'HONNEUR
Sogni di perli
O li me sogni o li me danni...
O felì, o cararedda !
Cum'è un gigliu à mezu à cardi, si tiniva Mariastedda. Era fatta à lu pineddu, tali à un fiori dilicatu, o lu divin'amor e cusi bedda e tuttu à me didicatu, Purtavi su li tò spaddi, una cuddana di i middi steddi.
Frisgiata e rosa pampana, perli pieni li capeddi.
Regina di i me notti, perla à meza à i perli, se tu voli, sempri felici saremi...
O felì, o cararedda !
Cum'è un gigliu à mezu à cardi, si tiniva Mariastedda. Era fatta à lu pineddu, tali à un fiori dilicatu, o lu divin'amor e cusi bedda e tuttu à me didicatu, Purtavi su li tò spaddi, una cuddana di i middi steddi.
Frisgiata e rosa pampana, perli pieni li capeddi.
Regina di i me notti, perla à meza à i perli, se tu voli, sempri felici saremi...
Publicità Cadum,
1914, G Vix
Ditagliu
Carca d'oru e di perli,
Carca di merci e panni,
Li veli son' di brucardu,
Venuti da mari indà ni,
Lu timoni d'oru finu,
Cun lavori li più rari
Nanna di Talannu, citatu da M Ambrosi, La Chanson Corse, 1936
11/09/14
Citazioni 38
"Quandi a petra è tirata un si cummanda più."
A petra era altra cà stata tirata.
Era stata tirata, turrata, ritirata, fabricata in massa...
A petra un era petra, sta volta era di piombu.
Ma è listessu.
A petra era altra cà stata tirata.
Era stata tirata, turrata, ritirata, fabricata in massa...
A petra un era petra, sta volta era di piombu.
Ma è listessu.
Sgiotti
Pinsà, pinsava à u paesi, à mamma, à i mei, à a roppa.
Quali ci sarà oghji à mugna agna sera, agna matina. À manià u tavarolu, à fà casgiu e brocciu, à nittà paghjoli e tavulonu...
Francescamaria, me suredda ? Ghjilormu me frateddu, u chjuccu ?
À a prussima lettera, dumandaraghju cum'eddi s'arragnani.
Quali ci sarà oghji à mugna agna sera, agna matina. À manià u tavarolu, à fà casgiu e brocciu, à nittà paghjoli e tavulonu...
Francescamaria, me suredda ? Ghjilormu me frateddu, u chjuccu ?
À a prussima lettera, dumandaraghju cum'eddi s'arragnani.
Corbellini François
10/09/14
Clairon
Riposu ci n'era poccu, ma u ghjornu emi fattu pò a siesta.
U trumbittonu ci sviglieti e Talmasca ci canteti :
Debout les bleus, la guerre est finie,
Rassemblement pour la théorie,
Laissez dormir ces pauvres soldats,
Qui partiront peut-être au combat !
(Era cuntenti u tipu, chi li piacciva à tarruccaci.)
U trumbittonu ci sviglieti e Talmasca ci canteti :
Debout les bleus, la guerre est finie,
Rassemblement pour la théorie,
Laissez dormir ces pauvres soldats,
Qui partiront peut-être au combat !
(Era cuntenti u tipu, chi li piacciva à tarruccaci.)
Fà l'anima ubbidiscia...
"Tali è l'ordinamentu di a battaglia, agnunu custringhji l'altru a spada posta ind'a spina di quiddu chi li sta davanti, sintendusi anch'eddu una punta acuta indi i sò costi; cusì, nimu pò sapè s'eddu un è micca una pauraccia tamanta chi parti à l'assaltu.
L'unica e sola cunsulazioni saria d'ammirà, sciaccamanà e fà l'evviva à i vincitori; ma u visu di a guerra, eddu, un è toccu comu omu a si pudaria pinsà. Un ci si pò leghja. E tema u pinsà."(1)
"En vertu de la discipline une sorte de contrat est passé (...) il ne suffit pas au chef de lier les exécutants par une obéissance impersonnelle. C'est dans leurs âmes qu'il faut imprimer sa marque vivante."(2)
(1) Da : Alain, Mars ou la guerre jugée, cité par O Leboyer, Penser le sentiment de confiance dans l'armée, IRSEM 2013 in : http://www.defense.gouv.fr
(2) Général de Gaulle, Le fil de l'épée, p 186, Berger Levrault, Paris, 1932, ibid.
08/09/14
Paroddi
Aghju scrittu à Maristedda chi tuttu andava, pà u megliu, chi nò erami bè, ch'un avivu bisognu di nient'altru cà di i sò carti pustali e di i soi, i paroddi.
Visita
O chi notti e chi frettu, eru cutratu.
Sta mani fala a spunzina. U tempu cambia, ha da piovi mi pari.
Arriti à quattru ori. Cafè micca, ci hani dattu una suppa di granu.
Muvimi.
Ci hanni dattu à purtà tuttu ciò chi si pudiva purtà. Suvitemi u 173 esimu chi s'arresta eddu in Vouthon, ind'a Meuse, vicinu à Domremy.
Noi altri trinchemi à dritta e cuntinuemi. Strada faccendu truvemi una batteria d'artiglieria, nostra, chi era stata bumbardata. L'artiglieri sò tutti morti, i cavaddi listessi.
A truppa è faticata.
Una pulvariccia ci copra, purtata da u ventu.
Franchemi à Pagny la Blanche Côte, c'infattemi culà à Olive cù Jeannot Grimpier.
Truvemi un'ustaria, ci arristemi à magnà e magnemi, pò, oh !
U regimentu passa. Erami noi, à ricutà uni pocchi di buttiglii di quidda birra ch'eddi faccini cuì.
L'alimani avanzani e ci turmentani.
Par l'abitanti è u scappa scappa generali. Una squadra di giandarmi passa, ci ordonnani di raghjunghja un nostru regimentu, ci minacciani, chi o sinò, ci passemi...
Vogu doppu à a visita, spirendu ch'eddi mi truvessini qualcosa, d'un avè à purtà sti saccacci, chi pesani tantu.
Ghjunti à Houdelaincourt pigliemi u trenu par i circondi di Bar le Duc, beddu paesi (!)
Bonne nuit.
D'appressu à u ghjurnali d'Henri Flamant, scrittu u 6 di sittembri 1914, publicatu in "Rue 89".
Sta mani fala a spunzina. U tempu cambia, ha da piovi mi pari.
Arriti à quattru ori. Cafè micca, ci hani dattu una suppa di granu.
Muvimi.
Ci hanni dattu à purtà tuttu ciò chi si pudiva purtà. Suvitemi u 173 esimu chi s'arresta eddu in Vouthon, ind'a Meuse, vicinu à Domremy.
Noi altri trinchemi à dritta e cuntinuemi. Strada faccendu truvemi una batteria d'artiglieria, nostra, chi era stata bumbardata. L'artiglieri sò tutti morti, i cavaddi listessi.
A truppa è faticata.
Una pulvariccia ci copra, purtata da u ventu.
Franchemi à Pagny la Blanche Côte, c'infattemi culà à Olive cù Jeannot Grimpier.
Truvemi un'ustaria, ci arristemi à magnà e magnemi, pò, oh !
U regimentu passa. Erami noi, à ricutà uni pocchi di buttiglii di quidda birra ch'eddi faccini cuì.
L'alimani avanzani e ci turmentani.
Par l'abitanti è u scappa scappa generali. Una squadra di giandarmi passa, ci ordonnani di raghjunghja un nostru regimentu, ci minacciani, chi o sinò, ci passemi...
Vogu doppu à a visita, spirendu ch'eddi mi truvessini qualcosa, d'un avè à purtà sti saccacci, chi pesani tantu.
Ghjunti à Houdelaincourt pigliemi u trenu par i circondi di Bar le Duc, beddu paesi (!)
Bonne nuit.
D'appressu à u ghjurnali d'Henri Flamant, scrittu u 6 di sittembri 1914, publicatu in "Rue 89".
07/09/14
Très cher
M'ha scrittu oghji Maristedda. Ha scrittu :
Très cher Sarrà,
Si je vous disais que vous me manquez, le croiriez-vous ?
Vous me manquez.
S'il vous plait prenez grand soin de vous.
À bientôt de vous lire.
Marie Stella
Ps: Dites-moi vite, dans votre prochaine lettre, ce dont vous manquez, je vous ferai, sans faute, quelque colis.
Isiè, ha dettu "très cher...".
"Très cher", saria "carissimu" ?
In più, nantu a carta c'era scrittu "Ne m'oubliez pas", iè. È un segnu, nò ?
Un l'aghju mancu fatta veda à Talmasca.
Très cher Sarrà,
Si je vous disais que vous me manquez, le croiriez-vous ?
Vous me manquez.
S'il vous plait prenez grand soin de vous.
À bientôt de vous lire.
Marie Stella
Ps: Dites-moi vite, dans votre prochaine lettre, ce dont vous manquez, je vous ferai, sans faute, quelque colis.
Isiè, ha dettu "très cher...".
"Très cher", saria "carissimu" ?
In più, nantu a carta c'era scrittu "Ne m'oubliez pas", iè. È un segnu, nò ?
Un l'aghju mancu fatta veda à Talmasca.
Ciò che nò simu (2)
Semi disgraziati sminticaghjoli (amnesichi sminticoni).
Vai chi a prussima volta...
Vai chi a prussima volta...
06/09/14
Peghj-e-megliu
Ind'u 173 esimu, Ricci s'era trovu un amicu carrughjinu, aiaccinu anch'eddu, di u San Carlu.
Un sogu s'eddu era statu mattu innanzu o s'edd'era sta...brutta... guerra à aveddu mattalasciatu.
Ma u fattu era, ch'eddu un facciva ch'à di dì : "Peghju è, megliu è ! Peghju è, megliu è !"
Ricci schirzosu, ancun'antru : "E tu o Trampò (chi Tramponi si chjamava) chi ni dici, tu ?"
"Di chi ?"
"Di tuttu !"
"Tandu diciaraghju eiu : Peghju è, megliu è !"
L'hani chjamatu subitu : "Peghjemegliu".
E s'amusavani cusi cun'eddu, puvarettu.
U peghju ?
Un crergu ch'eddi fussini statu i tiri, o i bumbardamenti d'artiglieria.
Ne mancu l'alimani cu li sò baianetti o cu li sò carichi di a cavaglieria, S'arrimbavani anch'eddi.
Un erani mancu i ziffuleddi di l'uffiziali chi chjurlavani quand'eddi ci cantavani à l'assaut.
U peghju, erani i morti chi ci stavani accantu.
A puzza di a morti c'impiiva nasi, pulmoni e sogni. Durmivami ancun'edda, ci arrizavami cun'edda.
Ancun'edda, noi altri, stavami arritti, sempri vivi.
U megliu ?
U megliu un era ancu da vena...
Un sogu s'eddu era statu mattu innanzu o s'edd'era sta...brutta... guerra à aveddu mattalasciatu.
Ma u fattu era, ch'eddu un facciva ch'à di dì : "Peghju è, megliu è ! Peghju è, megliu è !"
Ricci schirzosu, ancun'antru : "E tu o Trampò (chi Tramponi si chjamava) chi ni dici, tu ?"
"Di chi ?"
"Di tuttu !"
"Tandu diciaraghju eiu : Peghju è, megliu è !"
L'hani chjamatu subitu : "Peghjemegliu".
E s'amusavani cusi cun'eddu, puvarettu.
U peghju ?
Un crergu ch'eddi fussini statu i tiri, o i bumbardamenti d'artiglieria.
Ne mancu l'alimani cu li sò baianetti o cu li sò carichi di a cavaglieria, S'arrimbavani anch'eddi.
Un erani mancu i ziffuleddi di l'uffiziali chi chjurlavani quand'eddi ci cantavani à l'assaut.
U peghju, erani i morti chi ci stavani accantu.
A puzza di a morti c'impiiva nasi, pulmoni e sogni. Durmivami ancun'edda, ci arrizavami cun'edda.
Ancun'edda, noi altri, stavami arritti, sempri vivi.
U megliu ?
U megliu un era ancu da vena...
Cundizioni
Ha dettu u tipu un ghjornu : "U pessimismu è unica e sola cundizioni nicissaria par essa ottimistu."
5 di sittembri 1914
2 ori di mani.
Sentu una boci e pò parecchji...
Parlani una lingua chi cunnoscu, eiu : Sò quiddi di u 173 esimu chi ghjungnani à cantunnà cui, à Vezelise !
Vogu e sveghju à Talmasca e à Ricci.
"I sintiti ?"
"Mì li ! Ih ò !!!" Lampa Ricci.
"Aiò, muvimi ! Andemi à salutaddi." Dissi u Sargenti.
"Ih, ò !!!" lampedi à un antru.
141 esimu e 173 esimu, insemi...
Sentu una boci e pò parecchji...
Parlani una lingua chi cunnoscu, eiu : Sò quiddi di u 173 esimu chi ghjungnani à cantunnà cui, à Vezelise !
Vogu e sveghju à Talmasca e à Ricci.
"I sintiti ?"
"Mì li ! Ih ò !!!" Lampa Ricci.
"Aiò, muvimi ! Andemi à salutaddi." Dissi u Sargenti.
"Ih, ò !!!" lampedi à un antru.
141 esimu e 173 esimu, insemi...
Mariana
À 6 ori, rassemblement, passemi davanti à un monument.
In tarra, quatru cannoni, unu par puntu cardinali.
Annantu a sò basa, alta à un metru o più, una vergina ripublicana, dritta, dritta e lancia in manu.
Scrittu nantu a petra sti pocchi paroddi : "Souvenir francais, aux enfants du canton de Vezelise morts pour la Patrie 1813-1870-71."
Aghju capitu.
Un di sti ghjorni, ci farani, in paesi, un monumenti : "Aux enfants des Petri Rossi morts pour la France".
Mariana, mucchju francesu ?
In tarra, quatru cannoni, unu par puntu cardinali.
Annantu a sò basa, alta à un metru o più, una vergina ripublicana, dritta, dritta e lancia in manu.
Scrittu nantu a petra sti pocchi paroddi : "Souvenir francais, aux enfants du canton de Vezelise morts pour la Patrie 1813-1870-71."
Aghju capitu.
Un di sti ghjorni, ci farani, in paesi, un monumenti : "Aux enfants des Petri Rossi morts pour la France".
Mariana, mucchju francesu ?
Monumenti in Vezelise
05/09/14
Eve 1914
A guerra un è da Diu. E pò nun è lizzioni,
Nun pò essa chjamata divina punizioni.
A guerra è u fattu di l'omi.
Omi tinti e persi tra reificazioni e pur'alienazioni.
A guerra è di l'omi. Di quiddi chi ci guvernani tonti,
Di l'omi, ancu più matti, cum'à me, sempri pronti.
A tarra ci nutriscia, certi volti si vindica.
Tandu a sò brama di sangui si facci infinita,
Bocchisecca, sughjisangui, fai oghji la tò chjama,
Apri avà i tò bracci, fà tombi. Nostri corpi richjama !
In un scorru di u mondu, u pueta cantava :
"Heureux ceux qui sont morts pour la terre charnelle,
Mais pourvu que ce fût dans une juste guerre.
Heureux ceux qui sont morts pour quatre coins de terre.
Heureux ceux qui sont morts d'une mort solennelle."*
Dih, dih, dih !..
Minotorru immondu a sò morti lagnava.
*Ch Peguy, Eve 1913.
Nun pò essa chjamata divina punizioni.
A guerra è u fattu di l'omi.
Omi tinti e persi tra reificazioni e pur'alienazioni.
A guerra è di l'omi. Di quiddi chi ci guvernani tonti,
Di l'omi, ancu più matti, cum'à me, sempri pronti.
A tarra ci nutriscia, certi volti si vindica.
Tandu a sò brama di sangui si facci infinita,
Bocchisecca, sughjisangui, fai oghji la tò chjama,
Apri avà i tò bracci, fà tombi. Nostri corpi richjama !
In un scorru di u mondu, u pueta cantava :
"Heureux ceux qui sont morts pour la terre charnelle,
Mais pourvu que ce fût dans une juste guerre.
Heureux ceux qui sont morts pour quatre coins de terre.
Heureux ceux qui sont morts d'une mort solennelle."*
Dih, dih, dih !..
Minotorru immondu a sò morti lagnava.
*Ch Peguy, Eve 1913.
04/09/14
Tra fami e appittitu
Avivami da dì : "Torra à Vezelise ch'è un beddu paesi !"*
-Marchons à reculons:
Bayon, Roville, Crantenois, Haroué, Tatonville, Quevilloncourt. (Certi nomi, vi ghjurgu... un vi dicu. Tatonville, Roville, Naghjuunatecchjadituttistiville... Chisichjamaniville !)
-Cantonnons :
Vezelise.
-Mangeons poccu et puis dormons... poccu e micca.
Dui ori di mani, a fatica !
Dumani sarà un antru ghjornu. Dumani, sì.
*(Dicu cusi chi, erami ghjunti cui, da Marseglia guasgi un mesi fà, l'ottu d'aostu passatu, par essa precisu. Oghji l'alimani ci strignagni e ci ritiremi. Ma mugna, un ci emi micca da laccà mugna).
-Marchons à reculons:
Bayon, Roville, Crantenois, Haroué, Tatonville, Quevilloncourt. (Certi nomi, vi ghjurgu... un vi dicu. Tatonville, Roville, Naghjuunatecchjadituttistiville... Chisichjamaniville !)
-Cantonnons :
Vezelise.
-Mangeons poccu et puis dormons... poccu e micca.
Dui ori di mani, a fatica !
Dumani sarà un antru ghjornu. Dumani, sì.
*(Dicu cusi chi, erami ghjunti cui, da Marseglia guasgi un mesi fà, l'ottu d'aostu passatu, par essa precisu. Oghji l'alimani ci strignagni e ci ritiremi. Ma mugna, un ci emi micca da laccà mugna).
Silenziu (1)
Mariastedda stava mutta.
Lettara, manc'una, comu sarà ?
"U silenziu di l'Amata,
È omicidiu tranquiddu,
Ferisci senza tumbà,
Inchieta, a febra facci cuddà,
Tal un muru ghjacciatu, avanza,
Sfrascica ciò ch'eddu incontra,
Senza rumori alcunu."
Tahar Ben Jelloun, Que la blessure se ferme, Gallimard, 2012.
Lettara, manc'una, comu sarà ?
"U silenziu di l'Amata,
È omicidiu tranquiddu,
Ferisci senza tumbà,
Inchieta, a febra facci cuddà,
Tal un muru ghjacciatu, avanza,
Sfrascica ciò ch'eddu incontra,
Senza rumori alcunu."
Tahar Ben Jelloun, Que la blessure se ferme, Gallimard, 2012.
Cimiteru, sittembri 1914
Tuntia aparta :
Vidaremi un ghjornu un campu santu arrichitu da i fossi d'uffiziali tombi par a sò difesa ?
À u tantu...
E i suldati morti e i sottu-uffiziali morti, i mittaremi induva ?
Induva, fora ?
LH, Paris, sittembri 1914
03/09/14
Canoni
U ghjornu, avivani piattati i canoni sott'a i fiori... Mariu era natu in Piana. Mi purtava un annu.
È mortu u 2 passatu, blessures de guerre, hani dettu (firiti murtali) à Saint Remy. L'aghju sappiutu doppu.
02/09/14
Liebig (6), cota 278
E pò mi sogu svighjatu. Sapeti,chi era l'ultimu ? Era.. u babbu Cervetti, vivu !
Siati, guerri, maladetti chi m'imbrutteti ancu i sogni !
E, stavami in un fossu zappatu a vigilia, da u génie.
Chi suppa !
Siati, guerri, maladetti chi m'imbrutteti ancu i sogni !
E, stavami in un fossu zappatu a vigilia, da u génie.
Chi suppa !
Liebig (3), cota 278
Una, ch'un aghju mai vistu...
A guerra sradichechja l'omu, sradicheghja ancu i sogni, "l'acqua canta e cori ind'i tragoni" Santu Casta.
Liebig (2), cota 278
Pò m'aghju vistu à Pitroni, cu una bedda barba e pilonu adossu...
Ah, o....
Trbbbbbb, stà, o Sarrà !
Ah, o....
Trbbbbbb, stà, o Sarrà !
Liebig (1), cota 278
Svighjatti à tre oti di mani.
Quattru passi in davanti... À sett'ori erami blocati in un fossu, cota 278. Pà a prima volta aghju durmitu arritu, cappotu e pantaloni carchi à fatica, fiacchi.
Aghju vistu à Mariastedda, in, in... Bastia (un la cunnoscu mancu sta villa, un l'aghju vista cà una volta ind'a Cardinali, in Aghjacciu, nant' à una carta pustali...).
Pinsà drittu o Sarrà, pensa drittu e sveghjitti !
E stavu, cota 278, à l'ordini di s'astri.
Dumatu.
Quattru passi in davanti... À sett'ori erami blocati in un fossu, cota 278. Pà a prima volta aghju durmitu arritu, cappotu e pantaloni carchi à fatica, fiacchi.
Aghju vistu à Mariastedda, in, in... Bastia (un la cunnoscu mancu sta villa, un l'aghju vista cà una volta ind'a Cardinali, in Aghjacciu, nant' à una carta pustali...).
Pinsà drittu o Sarrà, pensa drittu e sveghjitti !
E stavu, cota 278, à l'ordini di s'astri.
Dumatu.
01/09/14
Pietà !
"Pà i nostri, i cumpagni chi sò morti, Pietà ! Par noi, vivi chi erami à fiancu à eddi, Pietà, par noi altri chi dumani cumbattaremi, noi chi emi à mora, noi chi emi à soffra ind'i nostri carri, struppiati, Pietà ! Par noi, schiavi di sta guerra, Pietà ! Pietà, chi quista a guerra, un la vulivami, noi. Erami omi, e oramai semi omi à l'addisperu di un pudè mai turrà ciò che nò semi stati."
Maurice Genevois, La boue, Ceux de 14, p 572, Flammarion, 2013
Maurice Genevois, La boue, Ceux de 14, p 572, Flammarion, 2013
Infirmaria
Sta mani è cascatu un ghjovanu ghjustu accantu à mè. L'aghju carcatu in coddu, si scuzzulava, e purtatu à l'infirmaria. S'era pigliatu un pezzu di farru tortu e l'aviva tagliatu a cannedda.
Si ne mortu, in piazza, un sappivu mancu u sò nomi, l'aghju sappiutu doppu.
U sangui è tre, c'è u sangui chi corre indi i veni e chi ci dà a vita. C'è quiddu chi stringhji i parenti e c'è quiddu chi sbutta al' di fora d'un corpu e s'appozza e nutrisci a tarra.
Si ne mortu, in piazza, un sappivu mancu u sò nomi, l'aghju sappiutu doppu.
U sangui è tre, c'è u sangui chi corre indi i veni e chi ci dà a vita. C'è quiddu chi stringhji i parenti e c'è quiddu chi sbutta al' di fora d'un corpu e s'appozza e nutrisci a tarra.
Bis
Una sera à l'abbruccà, Mariastedda m'aviva datu sti pocchi paroddi.
E sta sera mi rivenani vanni, verbi, veritativi.
Trema o viulinu, com'è un afflitu cori
Dolci cori, chi odia u nienti immensu !
Tristu e neru è u celi, ma beddu com' un altari ;
Affundatu è lu soli ind'u sò sangui, pò mori.
Addatu da : Ch Baudelaire, Harmonie du soir, Les fleurs du mal
E sta sera mi rivenani vanni, verbi, veritativi.
Trema o viulinu, com'è un afflitu cori
Dolci cori, chi odia u nienti immensu !
Tristu e neru è u celi, ma beddu com' un altari ;
Affundatu è lu soli ind'u sò sangui, pò mori.
Addatu da : Ch Baudelaire, Harmonie du soir, Les fleurs du mal
31/08/14
Lunéville
Ci battivami à i porti di Lunéville. Marchjendu, semi passati davanti à una casa bumbardata. Ci hani spiegatu ch'eddi fabricavani cuì, vasi d'una spezia di pasta di vetru. Marchjavami nantu un veru tappettinu di vetru intazzatu.
M'aghju pigliatu, in tarra, un pizzateddu rottu.
Era un fondu d'un vasu, marcatu Muller frères, Luneville.
C'era dunqua un "innanzu" prima di a guerra!
M'aghju pigliatu, in tarra, un pizzateddu rottu.
Era un fondu d'un vasu, marcatu Muller frères, Luneville.
C'era dunqua un "innanzu" prima di a guerra!
L'omi di cuì avivani, anch'eddi, a passioni pà i cosi beddi. Come noi t'avemi a passioni di beddi sunaglieri, di i fiocchi che nò mittimi à i muli, i zucchi bivitoghji, incisi à disegni, brocchi urezzinchi...
S'e campu, eiu, stu pezzu di vetru, u m'aghju da tena e u purtaraghju à Francescamaria, (me suredda), en souvenir d'un temps ancien.
S'e campu, eiu, stu pezzu di vetru, u m'aghju da tena e u purtaraghju à Francescamaria, (me suredda), en souvenir d'un temps ancien.
Cataru
Era un mondu di sciaguri, un mondu di disgrazii.
Erani locchi tra acqui e tarri : paduli, stagni, fiumi sburrati à perdita di vista, mi gherbavani tantu, a vi dicu.
M'eru incataritu e starnutava (o, mamma !) : "Setti tappi, Diu ti salvi !" M'ha dettu unu in corsu.
Era un certu Piriotti di u Fureddu.
È statu Ricci à truvaddu, quistu l'archettu !
Erani locchi tra acqui e tarri : paduli, stagni, fiumi sburrati à perdita di vista, mi gherbavani tantu, a vi dicu.
M'eru incataritu e starnutava (o, mamma !) : "Setti tappi, Diu ti salvi !" M'ha dettu unu in corsu.
Era un certu Piriotti di u Fureddu.
È statu Ricci à truvaddu, quistu l'archettu !
Arburu firitu
Quattru ori di mani, stu 31 d'aostu 1914.
Marchjemi :
Fraimbois, (Bois Bareth)
Bois de Saint Mansuy,
La Louvière,
Lacchemi à dritta Le Haut de l'Aunois,
Xermamenil.
Ind'u Bois de Saint Mansuy, o quantu n'emi visti disguasti...
Obus, n'emi vistu ancu qualchi d'uni ch'un avivani micca schiattatu !
Miseria e tuntia di l'omi, arrimpiccati à l'arburi chi, soli, arrestavani dritti.
Omi, animali, tarri, pianti tribbulati, firiti, sigati, tagliati, scavati à morti, sottu, soppra.
Dici u pueta, parò : "Arburi testimonii d'un tempu induva, accantu à eddi, si spanna cu magnificienza a vita."* Oghji, si sparghjiva, à u largu, a morti.
T'avivami, à manca, i corsi di u 173esimu, si tinivani à Chaufontaine.
Un è nudda, mi tranquilizava. Povaru à noi...
*"Les arbres sont des témoins du temps où, tout près d'eux, prospère le plus somptueusement la vie." Phillipe Martinetti
Marchjemi :
Fraimbois, (Bois Bareth)
Bois de Saint Mansuy,
La Louvière,
Lacchemi à dritta Le Haut de l'Aunois,
Xermamenil.
Ind'u Bois de Saint Mansuy, o quantu n'emi visti disguasti...
Obus, n'emi vistu ancu qualchi d'uni ch'un avivani micca schiattatu !
Miseria e tuntia di l'omi, arrimpiccati à l'arburi chi, soli, arrestavani dritti.
Omi, animali, tarri, pianti tribbulati, firiti, sigati, tagliati, scavati à morti, sottu, soppra.
Dici u pueta, parò : "Arburi testimonii d'un tempu induva, accantu à eddi, si spanna cu magnificienza a vita."* Oghji, si sparghjiva, à u largu, a morti.
T'avivami, à manca, i corsi di u 173esimu, si tinivani à Chaufontaine.
Un è nudda, mi tranquilizava. Povaru à noi...
*"Les arbres sont des témoins du temps où, tout près d'eux, prospère le plus somptueusement la vie." Phillipe Martinetti
30/08/14
U sminticatu
Talmascu è vinutu à truvacci à sei ori sta mani, ci ha dettu : "U 141esimu ha da stà in piazza di punta à Fraimbois. Emi à tena a corra Est di u Bois Bareth darretu à a ferma des Abouts..."
O chi ghjurnata, povar'à noi... Quantu ch'edda fussi ghjunta a fini di u mondu.
O chi ghjurnata, povar'à noi... Quantu ch'edda fussi ghjunta a fini di u mondu.
O chi timpesta ! O lu piombu, o i bombi. Impargulata di foccu.
L'obus, piuvivani à diruttera. È statu, u ghjornu, un timpurali di ramu. Una burrasca di farru, di saietta, burrasca di soniti. Fraccassu.
L'obus, piuvivani à diruttera. È statu, u ghjornu, un timpurali di ramu. Una burrasca di farru, di saietta, burrasca di soniti. Fraccassu.
I corpi saltavani à buleghju à a tarra, rifalavani doppu tarra stessa, tarra vana. Ite missa era.
U farru struppiava, tagliava i carri, i capi. Capi e corpi di l'omi, capi, corpi di l'animali. U farru mischiatu di piombu, di ramu, sfrasciccava.
L'aria era divintata fumi salnitrutu tra grisgiu e rossu s'eddu si pò...
L'aria era divintata fumi salnitrutu tra grisgiu e rossu s'eddu si pò...
In paesi, annu, aspittavami ch'eddu piuvessi : i caluri di Sa Darenti avivani durati. Erami tutti partuti in prucessiò à purtà, cu grand' divuzioni, u craniu di Don Servandu. I vecchji ci avivani imparatu à ponalu, nantu à lu sò cuscinu, ind'u fiumi seccu di i Pantaneddi. Emi prigatu, doppu, ch'edda falessi l'acqua da u celi.
Cust'annu è un'antra affara...
Prighemi chi "l'acqua" chi ci fala addossu, arribiessi d'altri custeri...
Cranii ci n'era à l'infinitu.
A tarra un era più manch'edda tarra, era tarra rinosa, tarra morta, tarra tomba.
Tarra fatta di a petra bianca chi i mini di i bombi avivani stracciatu d'edda.
Pariva, oghji chi u Diavuli avissi vintu, ad eternam ?
Prighemi chi "l'acqua" chi ci fala addossu, arribiessi d'altri custeri...
Cranii ci n'era à l'infinitu.
A tarra un era più manch'edda tarra, era tarra rinosa, tarra morta, tarra tomba.
Tarra fatta di a petra bianca chi i mini di i bombi avivani stracciatu d'edda.
Pariva, oghji chi u Diavuli avissi vintu, ad eternam ?
Vagamestru nustrali
Sta mani u vagamestru ci ha purtatu nutizii ! C'era una carta di mamma.
A scrittura longa e tonda era quidda di Santiunicci, ha signatu eddu in uni scorru "JMS".
I Rossi, le 20 août 1914
Mon cher enfant,
Ton frère, ta soeur et ta maman pensons bien à toi.
Nous avons été rassurés par les bonnes nouvelles que tu nous a envoyées.
Ecris nous vite.
Les notres parlent souvent de toi, d'autant que tu manques aussi pour faire les champs et pour le reste.
Ne prends pas froid, couvre-toi bien. Un colis suivra.
Nous t'embrassons bien fort.
Perli di Ricci
Sta sera, infini, è stata tranquidda.
Una notti stiddatta, cu un celi infinitu. Brama di piglià a strada di Roma.
Un ghjovanu marsigliesu ci ha campu. Ricci, Ricci Robert, scarparu. Un bravu tipu capirossu cu a sò barbabetta zeppa.
Ricci Robert, scarparu, cunnisciva a villa, certi locchi induva era statu eiu.
Ci ha cantatu una bedda sirinata d'una voci lirica chi pariva tutta quidda di Parisolu, in ghjesgia, quand'eddi cantavani a messa.
Cantava (e' marcu ciò ch'aghju intesu) :
Je crois entendre encooor'
Una notti stiddatta, cu un celi infinitu. Brama di piglià a strada di Roma.
Un ghjovanu marsigliesu ci ha campu. Ricci, Ricci Robert, scarparu. Un bravu tipu capirossu cu a sò barbabetta zeppa.
Ricci Robert, scarparu, cunnisciva a villa, certi locchi induva era statu eiu.
Ci ha cantatu una bedda sirinata d'una voci lirica chi pariva tutta quidda di Parisolu, in ghjesgia, quand'eddi cantavani a messa.
Cantava (e' marcu ciò ch'aghju intesu) :
Je crois entendre encooor'
Caché sous les pommiers
Sa voix tendre et sonore
Comme un chant de ... iè (?)
Oh nuit enchanteresque
Divin ravissement
Oh souvenir charmant,
Folle ivresse, doux rêve !
Oh notte di careeezze,
Gior' chi non ha fine,
Bel sogno, folli ebbrezze !
O sovvenir divine !*
Charmant Souvenir !
Souvenir charmant...
Sa voix tendre et sonore
Comme un chant de ... iè (?)
Oh nuit enchanteresque
Divin ravissement
Oh souvenir charmant,
Folle ivresse, doux rêve !
Oh notte di careeezze,
Gior' chi non ha fine,
Bel sogno, folli ebbrezze !
O sovvenir divine !*
Charmant Souvenir !
Souvenir charmant...
Da* : http://musicologia.unipv.it, à ringraziaddi.
Cantata da Tino Rossi : https://m.youtube.com/watch?v=CMfPxlnrxXY.
Mot dit, Boches
Marchjavami cun Olive. Ha dettu : "Mot dit, Boches".
Un ci aghju capitu nudda, ma un mi sogu micca fattu veda.
Aghju fattu bè, un è ?
Un ci aghju capitu nudda, ma un mi sogu micca fattu veda.
Aghju fattu bè, un è ?
Saccu e brocciu
"Brocciu sgiuttinu e furmagliu piccurinu."
I pruverbi sò santi e ghjusti, ed è verità vera. Comu sarà chi nò altri stemi à corpi à viulini : oghji, un ci hani dattu nienti altru à magnà, oghji, ch'un pizzateddu di pani mezzu : cuccagna !!!
"Saccu biotu un pò fà guerra !"
I pruverbi sò santi e ghjusti, ed è verità vera. Comu sarà chi nò altri stemi à corpi à viulini : oghji, un ci hani dattu nienti altru à magnà, oghji, ch'un pizzateddu di pani mezzu : cuccagna !!!
"Saccu biotu un pò fà guerra !"
"U pranzu di i nozzi." Pieter Brueghel, 1568
29/08/14
Meziornu
à MC B-G(M) , à ringraziadda.
Μή, φίλα ψυχά, βίον ἀθάνατον
σπεῦδε, τὰν δ᾽ ἔμπρακτον ἄντλει μαχανάν* (**)
Sara veru ciò ch'e dici, u pueta ?
I morti piatti, in stà tarra, stani bè,
Ssa tarra chi i scalda, assecca u misteru.
Meziornu quassù e Meziornu à l'arrestu
In se stessu si pensa, à se stessu cunveni...
Testa intera, diadema cumpiitu,
In te stessu sogu, eiu, un cambià sicretu.
(...)
Tira u ventu, tira... Or' pruvemi, à campà !
Paul Valery, Le cimetière marin, 1920
*Stancia, o cara anima mia cu la vita immurtali, basta ! Biotta, seca e regi u spaziu di ciò chi, in veru, si pò fà. Pindaru, Pitica III, V. 61 e 62.
**Da : Michel Briand, « « Ô mon âme, n'aspire pas à la vie immortelle … Sur les avatars de Pindare, Pythique III, 61-62, des scholiastes anciens à Saint-John Perse, Paul Valéry, Albert Camus, et à l'entour » », Rursus [En ligne], 6 | 2011, mis en ligne le 11 février 2011, consulté le 29 août 2014. URL : http://rursus.revues.org/468 ; DOI : 10.4000/rursus.468.
Μή, φίλα ψυχά, βίον ἀθάνατον
σπεῦδε, τὰν δ᾽ ἔμπρακτον ἄντλει μαχανάν* (**)
Sara veru ciò ch'e dici, u pueta ?
I morti piatti, in stà tarra, stani bè,
Ssa tarra chi i scalda, assecca u misteru.
Meziornu quassù e Meziornu à l'arrestu
In se stessu si pensa, à se stessu cunveni...
Testa intera, diadema cumpiitu,
In te stessu sogu, eiu, un cambià sicretu.
(...)
Tira u ventu, tira... Or' pruvemi, à campà !
Paul Valery, Le cimetière marin, 1920
*Stancia, o cara anima mia cu la vita immurtali, basta ! Biotta, seca e regi u spaziu di ciò chi, in veru, si pò fà. Pindaru, Pitica III, V. 61 e 62.
**Da : Michel Briand, « « Ô mon âme, n'aspire pas à la vie immortelle … Sur les avatars de Pindare, Pythique III, 61-62, des scholiastes anciens à Saint-John Perse, Paul Valéry, Albert Camus, et à l'entour » », Rursus [En ligne], 6 | 2011, mis en ligne le 11 février 2011, consulté le 29 août 2014. URL : http://rursus.revues.org/468 ; DOI : 10.4000/rursus.468.
27/08/14
Tumbera
Passavani l'ori, passavani i ghjorni, passavani i sicondi.
Sapivu eiu, avali à ciò chi n'eru : eru divintatu u spittatori avisatu di a miseria di l'omi, a meia à buleghu à quidda di l'altri.
A mascina scema era in piazza : u baddu baddava e i baddi baddavani.
Qualchissia carcava, un antru tirava. Un terzu cacciava i morti, un antru nittava.
I camiò passavani, i ghjorni anch'eddi, listessu.
Un n'avivami cà l'orrori da sparta, e a spartivami e ci sbrugliavami bè.
Pianu, pianu m'imparavani à divintà, eiu, un ignurantoni di l'emozioni* di l'umani.
*Cusì ha dettu, à poccu pressu, Gunther Anders.
Sapivu eiu, avali à ciò chi n'eru : eru divintatu u spittatori avisatu di a miseria di l'omi, a meia à buleghu à quidda di l'altri.
A mascina scema era in piazza : u baddu baddava e i baddi baddavani.
Qualchissia carcava, un antru tirava. Un terzu cacciava i morti, un antru nittava.
I camiò passavani, i ghjorni anch'eddi, listessu.
Un n'avivami cà l'orrori da sparta, e a spartivami e ci sbrugliavami bè.
Pianu, pianu m'imparavani à divintà, eiu, un ignurantoni di l'emozioni* di l'umani.
*Cusì ha dettu, à poccu pressu, Gunther Anders.
Bolas
Mi n'invengu, erami in Aghjacciu e aspittava à Paulu.
Pusatu nantu i petri chi suppraneghjani a marina di Sgisgia, fighjulavu i ghjovani Aghjaccini chi s'amusavani.
I maneri e i gesti un erani quiddi di i ziteddi in paesi. Parivani, quisti, priciosi, distinti, più libari ancu.
Una zitedda pruvava à ghjuculà, baddioli neri e rossi, in manu.
Fù, par me, mi n'invengu, à prima volta chi mi ni stavu à purtà uni sguardu paternu à unu.
Avaraghju sunniatu ?
Pusatu nantu i petri chi suppraneghjani a marina di Sgisgia, fighjulavu i ghjovani Aghjaccini chi s'amusavani.
I maneri e i gesti un erani quiddi di i ziteddi in paesi. Parivani, quisti, priciosi, distinti, più libari ancu.
Una zitedda pruvava à ghjuculà, baddioli neri e rossi, in manu.
Fù, par me, mi n'invengu, à prima volta chi mi ni stavu à purtà uni sguardu paternu à unu.
Avaraghju sunniatu ?
Cianga
Oghji è statu una ghjurnata di cianga.
Corpi inciangati chi parivani stantari aparti. Statui muti ad eternam.
M'ammanzu a morti e a morti m'ammanza.
Corpi inciangati chi parivani stantari aparti. Statui muti ad eternam.
M'ammanzu a morti e a morti m'ammanza.
25/08/14
Ghjuvanmartinu
Oghji, 25 d'aostu, 1914.
"Offensive generale" Anh, anh ! Bedda quista !
Mortu, "Tué à l'ennemi, Sergent Jean-Martin B., 4ème regiment de Zouaves de Marche à Tarcienne, (Belgique)".
Erani partuti da Tunisia, u dui.
È statu tombu d'una badda ind'a furesta di Saint-Martin, vicinu à Charleroi, era statu firitu u 23... n'è mortu.
Era di a me classa, era.
L'aghju sappiutu doppu...
http://www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr
«L’ordre de se porter en avant arriva à minuit et l’on partit à 2 heures. On dépassa l’artillerie en position d’attente. Les quatre bataillons marchaient de formation largement ouverte. On allait voir l’ennemi, se mesurer, et certainement le vaincre ». Historique du bataillon 23/08/1914
À mamma
Appenna doppu a cerimonia aghju scrittu à mamma, in paesi.
Aghju pensu, Santiuniacci li farà a traduzioni.
Aghju scrittu (ch'un si pò dì nudda) :
Chère maman, chers vous tous,
D'où je suis, il fait très beau.
Nos journées se passent en toute amitié et camaraderie.
La France est un grand pays, anque plus que la Corse.
Ne vous inquiétez pas, je ne suis pas seul et le temps passe vite, vite.
Je pense souvent à vous, faites-moi écrire, que je lise.
Je vous embrasse.
SF
È statu Talmasca à scrivala cun megu, sta lettara.
M'ha dettu : "Un la pudiva scriva da par tè ? T'impargu se tu voli !"
Aghju dettu : "Vulintieri, qualcosa a possu scriva, anch'eiu, ma solu pò, nò."
Ihh, stu Bocchineru !
Emi scrittu doppu à u me parenti Pitroni in Marseglia (m'aspitavu, eiu a risposta di Mariastedda).
À cinqui ori, u doppu meziornu, ci hani dettu : "Préparez vous. Demain : offensive générale."
Aghju pensu, Santiuniacci li farà a traduzioni.
Aghju scrittu (ch'un si pò dì nudda) :
Chère maman, chers vous tous,
D'où je suis, il fait très beau.
Nos journées se passent en toute amitié et camaraderie.
La France est un grand pays, anque plus que la Corse.
Ne vous inquiétez pas, je ne suis pas seul et le temps passe vite, vite.
Je pense souvent à vous, faites-moi écrire, que je lise.
Je vous embrasse.
SF
È statu Talmasca à scrivala cun megu, sta lettara.
M'ha dettu : "Un la pudiva scriva da par tè ? T'impargu se tu voli !"
Aghju dettu : "Vulintieri, qualcosa a possu scriva, anch'eiu, ma solu pò, nò."
Ihh, stu Bocchineru !
Emi scrittu doppu à u me parenti Pitroni in Marseglia (m'aspitavu, eiu a risposta di Mariastedda).
À cinqui ori, u doppu meziornu, ci hani dettu : "Préparez vous. Demain : offensive générale."
24/08/14
Midaglia
Sta mani 24 d'aostu 1914, u capitanu Perrec m'ha fattu una cirimonia, m'hani dattu a midaglia militari. Ha dettu ind'u sò discorsu :
"Soldat Barrolaccia, je vous remets cette médaille que vous méritez bien !!!"
Nantu à a carta c'era scrittu : Soldat très énergique. A fait preuve de dévouement et d'un courage remarquables. Doté d'un grand sang-froid, a contribué à repousser, grâce à sa determination et à la précision de ses tirs, une forte attaque ennemie, menée par des Ulhans, le 10 août 1914 à Lagarde."
Un vi possu mancu dì ch'eru fieru, saria una buccia, mi sintivu rassignatu : a guerra, oramai, facciva parti di mè stessu.
A midaglia parò, era posta nantu à u sò cuscinettu di biddutu rossu. Pariva, à mè, u rossu fattu di u sangui di l'omi di Laguarde e di Dieuze.
E doppu Perrec m'ha abbracciatu. Talmasca, in posta, eddu fighjulava.
"Soldat Barrolaccia, je vous remets cette médaille que vous méritez bien !!!"
Nantu à a carta c'era scrittu : Soldat très énergique. A fait preuve de dévouement et d'un courage remarquables. Doté d'un grand sang-froid, a contribué à repousser, grâce à sa determination et à la précision de ses tirs, une forte attaque ennemie, menée par des Ulhans, le 10 août 1914 à Lagarde."
Un vi possu mancu dì ch'eru fieru, saria una buccia, mi sintivu rassignatu : a guerra, oramai, facciva parti di mè stessu.
A midaglia parò, era posta nantu à u sò cuscinettu di biddutu rossu. Pariva, à mè, u rossu fattu di u sangui di l'omi di Laguarde e di Dieuze.
E doppu Perrec m'ha abbracciatu. Talmasca, in posta, eddu fighjulava.
Tarra ingrata
Avivani fattu parta treni à vivami pieni colmi à ghjuvanuteddi. Voltani i treni, avali, pieni à omi tocchi da u Mali.
À chi è sciancu, à chi guerciu, à chi guerciu e sciancu, i dui. Ghjugnani à pezzi : ciarbeddi, ghjambi, bracci, mani, stroppii, strappaciati.
Membri mozzi, tagliati e laccati in tarra. Certi erani biuttati, à civi aparti.
Sortini, suldati, cu fasci bianchi maculati di u sangui di u dulori, sangui di a niscintria, sangui di a zittiddina, di st'omi, o megliu, sangui di ciò chi n'arrestava d'eddi.
I treni di a vittoria erani oramai pieni à lagni, griddi e peghju... Erani pieni à suspiri. Suspiri di chi ha dighjà rinunziatu.
Mani tesi in cerca di qualchi limosina midicinali.
Tarra, o bara ingrata, t'ingrassi tu, e mentri noi murimi.
Henri Gervex
L'Illustration, farraghju 1915.
Piuviva
Piuvuva e quandu nò erami ziteddi cantavami pà i straddi di u paesi :
"Piovi, piovi, nun grandinà,
San Martinu è cuddatu,
À sunnà tre campani,
Una è pà i vivi, una pà i morti,
Una pà i santi patri nostri."
Ind'a transcè, sta volta dutatu di u Lebel M93, t'avivu i pedi chi s'affundavani, m'inciangagliava.
"Piovi, piovi, nun grandinà,
San Martinu è cuddatu,
À sunnà tre campani,
Una è pà i vivi, una pà i morti,
Una pà i santi patri nostri."
Ind'a transcè, sta volta dutatu di u Lebel M93, t'avivu i pedi chi s'affundavani, m'inciangagliava.
Inscription à :
Articles (Atom)