.

.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910

20/06/20

Comment est ta peine ?

"Oghji si n'è andata à mamma, par u sempri. O podassi arimani, mancu ùn la sogu eiu."*
Quali sarà statu ad avemi missu in capu stu turmentu ?
Mi tiniva à passà in paesi. Un la sogu, forsa l'Algeria sarà par noi un paesi di cucagna? Ma, mi ci vuliva à passà par u paesi, à veda i vecchji, me suredda, me frateddu, i vecchji e pò visitami i cimiterii di tutti i spariti, ch'eddi fussini stati sti trenta cinqui tombi in Francia, in sta mataccina (par noi, è mancatu un pelu). E s'astri morti di miseria, di tristezza, di malatia, d'avè a morba in cori... l'Assenza, sapeti.
Stava, eiu, senza mancu nutizii di mamma, di i mei. 
Andarà cum'edda andarà, ma mi tocca avà à riintrà. Avà !!!
U sentu da quì, à preti Cristofari, in pulpitru, in ghjesgia :"La morte è il sonno  dei buoni, il terrore dei ricchi, il ricovero dei povari e la consolazione dei tribolati !" E cusì sia, o sgiò curà !

"Comment est ta peine ? La mienne est comme ça (...), il faudrait qu'on apprenne... " Dici a canzona.**


*Incipitu di U Stragneru, A Camus.
**Comment est ta peine, B Biolay, 05/2020 UM Polydor.

13/06/20

La Samaritaine (10)

13 di ghjunghju di u 1920

Oghji in paesi è Sant'Antoni à i chjarasgi, Sant'Antoni di u Cavoni. Messa fatta, u preti binidisci in piazza, a ropa pronta à muntagnà: sgiotti, vacchi, pecuri, cavaddi, muli, ghjaccari, famiglii e pastori à buleghju e, u doppu mezziornu sò corsi di cavaddi e cuncorsi diversi, abissinta e vinu di i Petri Rossi, chi ohhh ! I vegu da quì.
Parò stu mondu m'era luntanu, tantu luntanu, quantu chi m'avissi pigliatu un palazzu interu in capu.
Eiu, in francesu à Alexia: "Partis pour l'Amérique, conquérir la fortune, nous finîmes en mer emportés tout au nord de l'Oural, pour échouer, perdants, sur les trottoirs d'ici. 
La défaite est complète, et depuis le début, depuis mon départ du village. Rien à rajouter, si, quelques morts en plus: des bolcheviks, des nôtres, l'inverse. Je ne sais même plus à quels peuples appartiennent ces crânes qui une fois rongés,  débarrassés des chairs se ressemblent exactement tous."
Tandu à Alexia :" Mais vous êtes donc maudits, tous tant que vous êtes !?"
Eiu: "Non, pas tous, un ami du village, rencontré à Paris, me parle de l'Algérie. Tout y semble facile."
Alexia : "Regardez vous en face. Vous fuyez. Partir pour oublier que l'on n'oublie jamais, la belle histoire ! Partir, c'est continuer à rester, c'est faire semblant ailleurs. Peut-être est-ce plus facile ?"
Eiu: "Je cherche le repos, juste un peu de repos. Mes preuves de courage ont été épuisées. Je cherche du repos, comprenez--vous cela ? Et vous Alexia, viendriez-vous à Alger avec moi ?"
Alexia mi lentedi subitu a manu e fessi un passu in darretu. Stedimi cusi una bedda stonda, arriti da culanda à a Samaritaine, rue du Pont Neuf. I lumignuli di u magazenu s'alluminavani u fiumi e, s'edd'un era ssu varmazzu in capu, mi saria ancu piaciuta sta siritina parighjina. Ma mi pichjava a capaghjina e mi pigliava in capu.
Poi mi dissi, à edda: "Savez-vous seulement contre quoi vous vous battez Sarratu ? N'y a-t-il pas d'autres causes à chérir que son propre égoïsme ?"
Eiu :" Vous avez tout compris de moi, Alexia, sauf une chose, encore : je suis si fatigué de tout."
Ci licianziedimi senza mancu a prumessa d'un antru dumani insemi. Frimedimi in troncu di chjavetta, (diciva cusì à Zi Chjuccu, facciva u scarparu in Piazzetta).
Una volta di più, m'aviva vintu e stravintu à Marie-Hughette. Ch'edda sighi maladetta e bastà !


© DR - Vanité 1849 par Dioniso Fierros


10/06/20

Werck (15)

Lu 10 di ghjunghju di 1920,

S'imbrugliavani li cosi e u filu ingarbugliatu di la me vita s'alungava à divintà sarpi...
Pà a prima volta dipoi mesi e mesi, l'occhji di Alexia (ssu x ind'a me bocca divintava "cheusieu"), supranavani i pinseri mei pà Marie-Hughette. I sintivu baddà l'idei indi u me ciarbeddu maccu. L'ordini s'era fattu disordini.
T'avivu sta canzona in capu, chi mi cantava :
" Si ! 
La speranza che delude sempre!
Guizza al pari di fiamma e non è fiamma !
È talvolta delirio ! 
È frebbe d'impeto e ardore !
L'inerzia lo tramuta in un languore !
Se ti perdi o trapassi, si raffredda !
Se sogni la conquista, avvampa ! 
Ha una voce che trepido tu ascolti,
E, del tramonto il vivido bagliore !"*

Baddavani i steddi sopr'à la Samaritaine, credetimi puru.
Tandu à Alexia (mi strigniva a manu indi a soia): "Sarratu, vous semblez encore hésiter entre avenir et souvenirs, n'est-ce pas ?"
Eiu: ...
Tandu edda: "J'ai suivi votre guerre jusqu'au bout, jusqu'à votre désertion. Marie-Hughette m'a tout dit.
Racontez-moi la suite !"
Eiu, (inzilitu): ...
Alexia: "Je vous en prie !"
Eiu, decisu: "Le bateau s'affonda (sic) et avec quelques amis nous avons pu nager jusqu'à la rive. Deux jours plus tard, cachés dans une grotte, nous étions dénoncés à la gendarmerie et portés en prison. Un mois après peut-être, nous recevons la visite d'un capitaine qui nous dit: "C'est à vous de choisir, le peloton d'exécution ou un nouvel engagement, dans la légion cette fois !" Nous prîmes, alors, le  bateau, un cuirassé, au Havre, direction le Nord-ouest de la Russie, sous le commandement du lieutenant-colonel Donop**. C'est ainsi que nous nous sommes retrouvés là-bas à Arkhangelsk***... "sulla strada del'esilio"*
Ne me demandez pas qui étaient nos ennemis, qui étaient nos alliés. Mais, c'était ça ou la mort assurée. 
Nous avons tenu jusqu'en avril dernier puis nous sommes revenus. Après, j'ai vécu à Paris, à la cloche ou presque, et jusqu'à aujourd'hui. Me voilà... "
Tandu à Alexia : "Oh... mon Dieu, mon Dieu !!!"

Pinsava: Petchora e Ust Tsilma sò parenti di Miseria ! O Brulelliot, purcacciu, amusati e "mostrati in cielo (...) o testa mozza..."*





*Da Turandot, G Puccini. (Atti 1, 2 e 3)
**https://www.persee.fr/doc/rhmc_0048-8003_1977_num_24_3_990
*** Da veda, u bigliettu di u 25/08/2019

02/06/20

La Samaritaine (9)

A senta à Alexia ssu Brulelliot era "Petit, chauve sur tout le crâne et sans âge... voulant plaire aux clients et surtout docile avec la direction. Il n'aimait pas dépenser son argent (risi) et il était rapiat (sta parodda ùn la cunnusciva micca), voilàIl est même revenu un dimanche, figurez-vous, récupérer une pièce d'un  sou qu'il avait fait rouler sous le présentoir de sous-vêtements du deuxième.
U fattu era chi sta manera di dipinghja lu mi cunviniva. "Toujours à espionner l'autre, écouter ses conversations. Combien de fois l'ai-je surpris à fouiller dans le sac de Mahi (è cusì ch'edda  chjamava à Marie-Hughette, cun affettu). "Il doit chercher de l'or... me dit-elle, après l'avoir appris. Plus tard, elle allait en prendre son parti, elle avait la patience d'une sainte. Un sourire diaphane (mancu quista, a parodda)... Une absente."
Tandu eiu: "Changeons de discours, va !" E risi e torra à Vignali, chi vuleti... "Il faut faire rire une femme, pour lui plaire," dici u Francesu. E ùn fiascavu tantu à stu ghjoccu: l'accentu colsu !

01/06/20

La Samaritaine (8)

Megliu poccu cà nudda.

La Samaritaine (7)

Di fatti, c'erami ritruvati cù Alexia,  qualchi ghjornu doppu à quidda storia di u disegnu, à u "Cafè des Artistes", di puntu à l'intatrata laterali di u magazenu. U scumbugliu di la ghjenti, i gridi di i ziteddi, u rumori di i mutori e u trostu di l'animali, tuttu stu rimusciu aviva resu a vita à a città.
M'è parsu d'essa in Marseglia guasgi sei anni in daretu, sapeti, davanti à u garasgiu Mors* (Mors, si quaeris miracula...), piazza Castelane, chi sara stata l'ultima volta par mè ad avè battutu in una villa maiora senza pinseri in capu, ne quiddu di u suldatu, ne quiddu di u dinaru, ne quiddu di Marie-Hughette o di a merula bianca (o nera...).
Nò. E pò, chi vuleti, avivu da vultà l'arpii ?

Catalogu di a Samaritaine 
1920


*Da veda, u bigliettinu di u 6/07/1914

31/05/20

La Samaritaine (6)

à Lingua Colsa !

"En somme, elle vous a pris pour le diable ?"
"Oh, vous savez entre un caporal en guenilles et un chef de rayon à la Samaritaine, je ne faisais pas le poids ! Les tantes préfèrent toujours les embusqués... (e ch'edda mi fussi cuntraria, nun mi stunava mancu  appena).
Mais, pardon, pourquoi riez-vous Alexia?"
""Paldonnez-moi mais je lis (ridu) de vos "r" qui sont "l" et de vos "r" roulés (risi à dinò)... qui ressemblent aux ronflements de chats tranquilles."
E dagali ! Ch'avivu pò da dì ancu eiu: "Vous aussi, comme Elle, vous vous moquez !" Quissa, pò, nò.
Sta volta l'affari erani in francesu è bedda intesa.
"Fà u mutachjoni", m'avaria dettu à Zì Siparoni -u vegu- barba alisciata e capeddi tusi, cascu culuniali giaddinu beddu incalfatu, pusatu in piazza !
Ùn n'aviu cà dà fratta longa, e basta. Pinsava à sta baschera di Brulelliot, cù la "sò" moglia à bracetta... Lu bruttu !

Sta sera, eru, eiu, in succhju, ingarzilitu, si pò dì... L'occhji verdi, verdiramu d'Alexià, à stu mumentu precisu, mi faccivani sunià.
Dissi, tandu eiu, tucchendu à la saluta: "Buvons aux présents et oublions les absents, car les absents sont toujours morts, comme disait souvent mon capitaine (Lejean, puvarettu), un homme de talent."
Sta sera ci vuliva à sminticà à Marie-Hughette e u restu, n'avivu a parrasiglia, ch'edda sighi e, cusì sia.

17/05/20

La Samaritaine (5)

U ghjornu dettu, nun pudiva più tena, andedi à la Samartaine, Rayon des petites réparations.
Pariva intimurita e persa à Alexia. 
"Que voulez- vous que je vous dise ? Parfois, elle ressemblait à un oiseau blessé, parfois, elle semblait presque heureuse, soulagée, comme sortie d'une grande guerre...
Ah oui, la dernière fois qu'elle venue à la Samaritaine, quelques semaines avant de partir définitivement, elle m'a dit: "Tiens, pourrais-tu remettre ce pli à Sarratu s'il venait, un jour, à passer par ici? Il comprendra...
Alors voilà, voilà. Que voulez-vous que je vous dise ? 
Au revoir Sarratu, prenez soin de vous. Désolée."

Dentru à l'inviloppu, paroddi micca, ma c'era un disegnunuceddu, prumessa muta d'un amori in finitu: des mots bleus, in somma. Ch'avivu pò da ùn capiscia micca?

Più sopra, una musica battiva a misura:

We three, we'll wait for you,
Even 'til eternity,
My echo, my shadow & me... 🎶*

*© Warner Chappell Music, Inc





07/04/20

Settimana santa (1)

À fà a diffarenza tra l'amori e la morti, sarà u T di la croci ?

16/03/20

À P.

15/03/2020

A tè, l'amicu caru, oghji sparitu, chi sè sempri indi u cori meu. "L'acra lingua di i morti si ripiglia sempri indi una prumessa di vazzina." Andrée Chedid

15/03/20

Lancieri

Pinsava e m'arricordava.
Partivani lanci in mani, a matina à bon'ora. C'era un certu Don Cervante, lancieru spagnolu, persu à mezu, stu scumbugliulu, sta scimità (faciva u muratori in Tulusa). Sempri u prima à parta, fù l'ultimu à mora.

Fotò Jean-Baptiste Tournassoud
tulrohaun

14/03/20

Samaritaine (4)

"Ce soir, vous êtes venue me voir en rêve. Vous étiez à la Samaritaine, séparée de l'infâme Brulelliot (lui avait été versé dans la police, (mais j'avoue que ses tergifications (sic) ne m'intéressaient guère)).
Vous étiez au rayon chaussures, rayonnante, vêtue de rouge, comme souvent.
Alexia, votre douce confidente se tenait près de vous. Vous sembliez très intéressées par une paire de bottines blanches de la nouvelle collection.
Je me suis approché de vous, ai étendu la main pour vous toucher le bras et là, vous vous êtes évaporée.

Je lis cela comme un signe. Demain j'irai voir Alexia au magasin, peut-être pourra-t-elle me donner des nouvelles de vous ? Je ne céderai pas. "

Da gallica, BNF

12/03/20

À C. (41)

Mi n'invengu e u vidiva cantà i sò canti furesteri, à Lejean:

"Au fond d'un gourbi clair,
Je te disais je t'aime
Pauvre fou,
Brûlé jusque-s-aux chairs.
La, la, la, la, la, la..."

Ridivami, era ridiculu. Ci vuliva à senta i brioni: "Lejean capitaine, Lejean capitaine!" (Tandu era simplici tinenti).

07/03/20

A C. (40)



 
'Annunziazion
Artemisia Gentileschi
(1623)
Galleria Sabauda, Torino


U baddu di i firiti (3)

Tredicesima stazioni, Ghjesù è spostu da a croci:

Vicinu à a croci di Ghjesù, stava a madri addulurata, Maria incù a suredda, Maria moglia di Cleofa e Maria Matalena. Unu di i suldati, di lancia, tafunedi u latu di Ghjesù, e subitu ni surtì acqua e sangui buleghji.

U baddu di i firiti (2)



Crossifisso di Donatello,
Legnaia
1420, circa

04/03/20

À C. (39)

Marzu catarzu,
U marzulinu farzu.
Corrini i ghjorni neri,
Tristi, ad essa prighjuneri,
Di noi stessi, di li nostri passioni.
E d'ùn avè possutu, tinti di noi, fà famiglia,
Chi, se prighjò, ùn era, n'aviva la sumiglia.

Ti tengu cara.

U baddu di i firiti (1)

"Parò, mi ne sogu surtitu viva.
Firiti, n'emi bisognu, ch'eddi purtessini tistimunienza.

Diciaraghju, di ciò ch'emi vissutu à ciò ch'eddu ci aresta, semi fattu, massimu, di ciò ch'avemi vissutu."


" Mais je suis restée vivante.
Il faut bien des blessés pour témoigner.
Je dirais que nous sommes davantage faits de ce qui nous a traversés que de ce qui nous est resté "

Grégoire Delacourt
Danser au bord de l'abîme

29/02/20

ScrABrrRrraaNNG

"Gli ho detto : non voglio essere il diario dei tuoi ricordi, sai !"
Dicivani ch'eddu aviva dettu cusì unu di sti Tagliani (capurali d'una squadra di buscaghjoli arrivata in paesi di ghjinaghju di u 191.) cù la sò innamurata...

ScrABrrRrraaNNG !*

Filippo Tomaso 
Martinetti
(1918)
Bnf
* Lent is desert !

23/02/20

Oghji un è più


À MP.

Sò isciuti i vecchji da lori casi antichi,
Finu à a sarrenda, vicinu, vicinu à l'accinta chi a ledera s'ha magnatu;
Cù ind'occhji u surisu d'un dolci dolci piaghjincu stagnu.
Ti n'inveni ? Ti n'arricurdarè sempri
Petri, ni lampava l'arburetu à i prugni
Ed i melacutogni, peddiliscia, à daretu à i vetri, 
Sunavani nantu à dui pianò à fà chjama e risponda,
S'adumuddava u divanu, tal' a petra,
Misgiu meiu,
Oh comu si stava bè in sti fotoglii moldavi,
Cù li sò casci di legnu tarulati sempri di di più, cù l'anni.
Piattani cusì  bè a nostra ghjuventù i libroni cù di ramu la sò fibbia !
E ghjiacci lu passatu sottu à u lumi ed è colmu lu specchju, à l'ingurcipulitu visu.
Cusi longu ch'eddu è u tempu dipoi chi oghji ùn è più.
Lunaticu, languenti, una cunvaliscenza.
Agna sera chi passa aspeti la stessa diligenza
Chi sbarca e chi ti sbarca sempri i listessi abrei di ritornu
Indi i casi cunnoscu, eiu, navi pronti à parta e rinaghji carchi à ossi, vicinu à Nova Iorca, purtati da l'oceanu
E sempri lu fanale, à fà motti impauriti fra l'aletti di legnu.
E basta.
Eccuti di faccia à a grata, a ledara, edda, a si magna.
Picchjani à u purtoni dui ghjuvannuteddi. Sei uscita,
Hai ind'occhji u surisu impirnatu e dolci d'uni stagnu piaghjincu, di vaghjimu.
Ti n'arricurdarè ? 
Ti n'arricurdarè ?




Da a versione francesa:

Benjamin Fondane
Paysages 1917-1923
tradotu da u rumanu da Odile Serre
Edizioni Le temps qu'il fait, 2019

14/02/20

À C (39)

"Sait-elle haïr ?"

U basgiu (ditagliu)
A Canova, Amore e Psiche 
1793
Le Louvre


11/01/20

À C (38)

Suniava:
D'u tò corpu parfumatu
N'arresta lu prufumu,
Di rosa, sali e vetiver,
Ni sogu imbriaccatu.

Ma tu induva sei ?
E, m'annegu tribulatu,
In un mari d'arghjentu
Verdi, lisciu, lisciu,
Tranquiddu,
Pari vituparatu.

M'annegu in lu vapori
D'un mondu senza fiattu,
Tal' u ziteddu mutu,
D'un essa statu amatu,
D'un amori tamantu
Tacitu, mortu e piattu.

À mora.

02/01/20

A razioni, a paci, e... a saluta !

Ma comu sarà chi m'arricurdava di sti cosi passati e trapassati di u 17 ?
 Di i "razioni" ch'eddi ci avivani datu in più, i "suppléments extraordinaires", ch'eddi chjamavani, e ch'eddi ci avinani datu par capu d'annu: prisutu 100 grammi (iè, 100gr, par omu, contani !), dui biscutini secchi, 125 centilitri di vinu (in più di i 50 cl di l'addocu raglamentariu di u vinu e i 6 cl d'acqua vita u ghjornu), Sciampagnu : una buttiglia da sparta à 4, sigaru à 0.10, un par omu e in più, 2 citrò, isiè ni, 2 citrò par omu... Chi campazioni, o figlioli... megliu cust'annu cà annu, chi ni sarà d'un antr'annu ?!
Divizia.

A Paci e a Saluta à voi, chi noi...
E, dumani, anh, anh !


22/12/19

19/12/19

Werck (13)

S'affundava u bateddu e mi vinivani i paroddi di l'Invitu. Pinseti, à Duparc !

A boci diciva:

"Mon enfant, ma sœur, ... songe d'aller là-bas...aimer et mourir... au pays qui te ressemble."

(...)

"Les soleils mouillés
De ces ciels brouillés
Pour mon esprit ont les charmes
Si mystérieux
De tes traîtres yeux,
Brillant à travers leurs larmes."*

Di li sò soli trosci, (u mari, un ni parlemi...) Di i celi inturbiditi, mutti, chi n'avemi da dì ?
Ed à spampigliulà quì, arresta li tò occhji. Traditori e trà lacrimi preditori.

Misteriori...

*Ch Baudelaire & H Duparc


11/11/19

Werck (12)

Mischiatu à lu surrisu soiu, mi vensi u souvenir di l'ossi di Brantain. Fù eddu, stu Brantain, capitanu d'un ghjornu (d'aostu 1915), fù tombu, fù persu, fù ritruvatu, inguttuppatu anch'eddu ind'una cupertina bleue,  purtatu quì à l'appossu di i bombi numichi. Chi quì, si sà, chi si sta megliu.
Ah bon ?
Arresta li sò scarpi e lu sò pantalon.
Un acidducciu persu s'apodda à lu balcò...

Da 
Histoire de couleurs
Duriez

Werck (11)

Ma chi tanti bateddi ?
Travidivu... l'abbruccà.
A prima cosa che fù, fù lu sò visu tintu, e lu sò sgardu impressu nantu à un nuvuloni, un nivuloni neru di un celu affuscatu. Pariva tuttu ch'edda mi parlessi d'una bocci dolci, dò.
U surrisu listessu. À inguttuppammi, parò, era un silenziu lestru e un frettu putenti: u cori sappiva aghjà di li sò labbri mutti, li sò "je t'aime" vanni.
Sintedi, tandu, un vuciali superiori, dissi:  "Son visage appartient à un autre !" 
E tuttu à balia.

Da 
Histoire de couleurs, 
CFD colorisation 
À ringraziaddi.
(Ditagliu)

02/11/19

Wreck (10)

Comu avarà fattu a sorti, à sorta tantu velenu d'un fiori ?

Ghjoccu à carti
15esimu seculu
BNF

12/10/19

Quaestio de aqua et terra.

U tò silenziu, bocci di Diu.

Puesia, opus 103

"È quantu chi l'invisibili lucicchessi
sopru à la pendita alata,
Rimani un pocu di una notti chjara*
misculata à stu ghjornu d'arghjentu.

Vedi, più nun pesa tantu a luci
Nantu à ss'ubedienti cuntorni
Culanda, ssi paisoli, d'essa luntani,
E sempri, quachissia à purta li cunfortu."


(Rilke, Da a versioni francesa, Quatrains valaisans,9, 1926)

*il reste un peu d'une claire nuit
 Da leghja cù Schubert fantasia in fa minor op. 103 d 940.

23/09/19

Lyon

"Adieu Printemps ! Voici le froid, la nuit, la mort." 


L. Jamnot (ditagliu)
Le poème de l'art
Lyon, musée des beaux-arts 

21/09/19

Photografia (1)

Mi n'invengu, una sera, m'aviva intratenutu, à Badulphe Pothin. M'aviva dettu ssi paroddi dedicati à Una:

"Tu aimais les étoiles en compagnes lointaines. Tu disais leur parler, pour les apprivoiser, et apprenais leurs noms.
Peut-être en es-tu une ?

Tu avais ceint tes armes en bouclier certains et recouverts tes mains de blasons inutiles, philtre pour retenir tes larmes, et porter ton regard, à l'envers, merveilleux.

Le temps était passé, son cortège de drames, et il n'epargnait rien ni ta peau ni la mienne. Le temps était passé, comme passent les heures, douces, egrénées quotidiennes.

Et comme le temps est long, lui... à passer, à rythmer les ennuis, à recoudre les plaies de demains improbables. Le temps ne résout rien, il éloigne, c'est tout: un jeu à sommes nulles, inexorable amant."

18/09/19

31/08/19

Werck (7)

"Loda u mari" diciva quiddu !
U bateddu fila, filava o Bé, se tu sapissi...

A sera doppu (u 13 d'uttrovi), erami in altu mari, sintidemi u bastimentu scuzzulatatu da u maroni, buhh, un tangheghju tremendu, chi basta. Un colpu e dui e trè !
E noi, insarrunati in quiddu cascitoni di a cala suttana.
Cattiva strada: lu bateddu s'affundò in un amè. E noi vultugliati tra travi, sacchi, sacconi e acqua cutrata di u mari d'Irlanda !
Aporia ?
Ci affudavami.
Comu mi sarani vinuti tandu, in capu, i dolci paroddi intesi, una sera, à La Renomée des Escargots, tandu:

"C'est une gamine charmante, charmante, charmante,
Qui possède une âme innocente, innocente.
En elle tout est poésie, poésie.
Elle répond au joli nom d'Aspasie..."*

Trataleru, laleru, la, là : suneti lu trappachjoni... s'affonda lu battiddoni.





* Da Phi-Phi, Albert Willemetz, musica Henri Christiné (1918)

29/08/19

Wreck (6)

Fù lu sò sguardu, lu sò occhju ciarnenti, e di li sò occhji, i nivuli, la me sorti !

Ma par avà, mi truvava schiavu à mezu ad un umanità intera pronta à sugnà d'altri sogni, d'altri dumani e d'altri sogni d'altrò.
Ma per avà, ci truvavami à parecchji à tocca à tocca, in quiddi fundaccioni mancu fatti par u bestiami, tra travi e travoni... frateddi schiavi indi i fondi d'un bateddu persu.

E filava, u bateddu, filava.

28/08/19

Werck (5),

À C. (36):

Poi, vinsi la morti, li tò occhji t'aviva*.

* Da u "Verra la morte..." di C Pavese

27/08/19

Werck (4)

Piuviva.
Il pleuvait.

Werck (3)

Un vi digu nudda di u me viaghju, à costa di vita, trà Conflans à ghjugna à Le Havre. Nuttati ind'i fossi, ghjurnati listessa...
Campavu piattu piattera, cù li giandarmi appressu, à maculassi u ciarbeddu da a mani à a sera. E dorma, dorma ? Poccu e micca !
Quaranta trè ghjorni par fà centu e cinquanta chilometri ("43 nombre premier", avaria dettu à Lejean, u sintivu da quì), chjù l'infernu !
Ma l'avivu fatta: eru ghjuntu u prima d'uttrovi in Le Havre (certi nomi, "le, le havre de paix...", m'aviva dettu u tintu Lejean in quidda tranchée di ..., un mi veni micca).
Doppu, mi ci è vulsutu dinò tre ghjorni par avvicinami da u portu e truvami un piattoni. E tre ghjorni di di più par tuccà un matalò, briacu abbastanza, in tertecula, par stami à senta, ma micca briacu persu chi tandu pirdivami tempu e raghjunamentu.
Fù fattu e m'infattò à Wuglielmu dettu l'irlandesu, una notti versu mezanotti, come ci vuliva, surtiva d'un baru. Fù subitu interessatu u tipu, fù. 
Piuviva.

Werck (2)

Vinsi quiddu ghjornu à Wugliemu (è cusì ch'e u chjamava), marinaru, inglesi mi pari sempri prontu à vinciasi unipocchi di soldi. L'avivu cunniscitu in un baru, di quiddi locchi sapeti...
Vinsi dunqua e mi dissi, sottu bocci:  "Ton bateau, il est prêt. J'ai tout préparé ton voyage. Tu me donnes les sous maintenant !"
Cacciedi i quattru centu franchi, ch'erami d'accunsentu. Wugliemu i si pigliò. A cuntintezza di u dinaru vintu, li si vidiva nantu a sò faccia sainata, rossa. Baiuccaghju !
Mi fessi passà à l'appiattu e mi truvedi nantu à unu di sti bateddi sgangarati e à veli tavunati, chi faccivani u serviziu à cicchiciambara trà Le Havre e Buenos Aires.
Di sti bateddi carchi à traffichi, chi m'eti capitu: botti di u vinu e d'acqua vita, tabaccu, oru... vinduti contrabandu, più, omi, donni e ziteddi e ropa di tutti i culori.

St'ondici d'uttrovi, à tre ori di mani, cù un ventu à punenti, apparichjedimi.

26/08/19

Wreck (1)

Tuttu cuminciò quì l'11 d'uttrovi 18.


FJ Mortimer
L'Arden Craig
Cù aiutu di P Filippi, u ringraziu. 

25/08/19

Arkhangelsk

Comu avaraghju fatu à  truvami quì ?
À v'aghju da cuntà.

15/08/19

Santa Maria



Giovanni Battista Salvi, 
dettu "Sassoferrato" 1609-1685, 
Madonna col Bambino ed angeli
Galleria Corsini, Roma.

10/08/19

San Larenzu

Paretecci d'ogni luntananza. Scimità, u mali u cunnuscimi.


20/07/19

Mon rêve familier...

À Lejean, li piaciva à Verlaine, Paulu di u sò nomi.

"Son nom ? 
Je me souviens qu'il est doux et sonore
Comme ceux des aimés que la Vie exila.

Son regard est pareil au regard des statues,
Et, pour sa voix, lointaine, et calme, et grave, elle a
L'inflexion des voix chères qui se sont tues"


14/06/19

À C. (35)


Si quaeris miracula
Mors, error, calamitas,
Daemon, lepra fuguint
Aegri surgunt sani

Cedunt -mare vincula,
Membra resque perditas
Petunt et accipiunt
Juvenes et canti

Pereunt pericula,
Cessat et necessitas
Narrent hi qui sentiunt
Dicant Paduani

Gloria Patri et Filio
Et Spiritui Sancto




Da ringrazià: Scontri Maria Leandri e People of Corsica.

20/04/19

Clar' distinu...

Distinazioni:

Fù Edda, di lu miò distinu, la distinazioni, distinata... ch'era scrittu. (Vi spiigaraghju doppu).
Ecculu quì lu sò disegnu, disignatu e dipintu: fronti largu, labbri fragulini, nasu in punta di creiò.
Fubbì tù, fuì, u soli di la me vita. Ma lu soli s'è spintu e sò frimatu, solu, sarè frimata sola ancù tù: distini di miseria.
"Why is life so hard?", si dumandedi à una :
Perchi chi u soli si cala, si cala, cala...

W Mc Gregor Paxton
(1908)

Perdono mio Diò.

"Maligna ne gli altri
Oddio la grandezza
Oddio l'allegrezza
La mia iniquità."

Stabat Mater
Il Pergolese
1736

14/02/19

À C (34)

Diceni cà l’altru mondu si passa una vita nova.
Si rinscontrani l’amanti e l’amori si rinova...
Se la fussi vera quessa nun m’impurtaria di mora.

09/02/19

À C (33)

La Madeleine, (farraghju-marzu) 19..

A tò peddi cusì chjara, era ingonfia appena, à pena.
Tu, aspittà, più nun vulivi.
E vensi u silenziu e corsini lacrimi di sangui marturiati da li nostri ciarbeddi induluriti e macchi.
Tu tacita, eiu, Edda... muta.
Di ssi silenzii passati si nutrisci l'Oghji, cù un silenziu maiori. Ma chi valarà stu silenziu empiu à rumori pieni ?
Ti tengu e cun ostinazioni e prima di stu ghjornu, e da stu ghjornu, e nanzu da stu ghjornu, e in stu ghjornu, listessa.
Quali  ci sarà à capiscia, fora di noi, malgradu i sò sforzi, a sò curiosità?
Chi, stu silenziu è nostru. Prù ch'edda sighi, ssa disfatta, or' lu trionfu nostru...
U silenziu distinu di l'omu... eccu, tuttu ciò che nò semi statu capaci à construiscia, in dui. Par u sempri.
Silenziu ed amori mutu, funi a nostra prova, riassuntu di l'amori nostru.
Povar'à noi, và.

31/01/19

Le temps passé (tempi impiitati)

"E pò, salvà qualcosa di ssu tempu duve nun camparemi mai più."

Annie Ernaux, Les années, Gallimard 2008

21/01/19

Route de Prilly (1)

De la route j'aperçois, je crois, ta maison de là-bas.
Mais, que pouvais-tu savoir des soleils couchants, si ce n'est leurs reflets ? Il est vrai, tu voyais leurs levers.
"Ô lac ! l’année à peine a fini sa carrière,
Et près des flots chéris qu’elle devait revoir,
Regarde ! je viens seul m’asseoir sur cette pierre
Où tu la vis s’asseoir !"
Lamartine

02/01/19

À C. (32)

Delectatio morosa:
Paci e saluta o Marì Ughetta, paci e saluta!

11/11/18

Ceux de 14 (3)

À Sulvestru S., (chi fù unu di quiddi).

35, sò trenta cinqui i nomi da marcà nantu à u munimentu, da vena, di i Petri Rossi.
35 nomi dà sculpiscia in lettari d'oru finu: "Aux enfants des Petri Rossi morts pour la France...". France ! Madre miccidaghja, sarpa inturcchjulata à u palu di li setti forchi.
"Ziteddi, dissi Santu, a vi digu eiu,  faremi un aiutu, una chjama*. Vi mandarani midaglii, vi darani cunsiglii: "Honneur aux morts, immortels conseillers des vivants." Tè!"
U restu: i vivi, (carri mezza, brusgiata, attusicata, intazzata, struppiata, tagliatia, pistata, scianca, guercia, svaculata e mozza...), sarani u triplici.
Suneti clerò**, suneti. Suneti i masulchi, e fettici baddà, ch'avà semi imparati, sapemi lu francesu!


*(S'aiutu sarà fattu, in paesi, in u 1926)
** Batteti a Diana

Ceux de 14 (2)

Ch'aviva da arristà ?
Noi, morti, l'anima sfrasciccata, purtata sottu tarra da una forza soppraumana.
Noi, morti vivi, murtulaghji firiti par u sempri.
L'eternità? Sapivami ghjà tuttu di tutti i misteri du stu mondu e sapivami, ancu, i misteri di l'altru. Avivami viaghjatu da l'inferni à i paradisi. Sappivami, parò, chi l'infernu eddu dura più massi.
Oramai, buccii un ci ni pudiva più essa. Sapivami, par un tempu, a Verità. Digu, par un tempu. 
L'ora di a sfassera era ghjunta!
U tempu di a smintichera s'era apartu. Quantu anni ci vularia à scurdassini di ssi visi martirizati ? 
Una stonda par certi, l'eternità e altru par d'altri, par noi altri disgraziati. 



Ceux de 14 (1)

"V'hani tombu, stirpera maiò. Vostra vita, l'eti data, seti i veri disgraziati.
Eiu, un sogu cà què, ciò che nò emi fattu insemi, lu nostru suffrimentu, la nostra gioa, i paroddi che nò dicivami, i visi che nò t'avivami mezu à d'altri visi, la morti vostra.
Sareti centu o appena di più, vostra multitudini mi pari spavintosa à mè, pesa mirè, pesa. Pesa troppu, troppu zeppa par mè chi sò solu avà. Quantu avaraghju persu di li motti vostri, agnu dumani, e di li vivi paroddi vostri, di tuttu ciò che vò erati. Un m'arrestu cà eiu, cù u ricordu di voi, che vò m'eti dattu. Guasgi nudda: trè surisi nantu à una fotuccedda, un vivu à mezu à dui morti, mani posti nantu à i spaddi. Strignini l'occhji, tutti à trè, par via di u soli veranincu. Ma di u soli, nantu à fotò grisgia, chi n'arrestara ?"*

*Da, M Genevoix, Ceux de 14,
p 910-911, L'adieu, Libru IV, L'Èparges. GF Flammarion ed. 2018.

05/11/18

À C (29)

Par KeP

Mi tinisti caru indi un'unesta falzia
Verità, -indi u drittu di a buccia
Mi tinisti- più indà: fussi statu
Indoccu! Al' di là! E fora di u sognu!
Mi tinisti e ancu di di più
Di u tempu. - Segnu di a manu di Diu !
Amori, oramai:
- Ты меня не любишь больше-
- Tu ne m'aimes plus-
- You no longer love me-
- Più nun mi teni caru-
È, in pocchi paroddi, a verità da l'iniziu à a fini.*

12 di dicembri di u 1923.

*Marine Tsvetaieva, Le Ciel brûle, Paris, Gallimard, coll. "Poésie", 1999, p.119. (Massimu da a traduzioni in francesu di Eve Malleret.)
In
https://lyricstranslate.com/fr/you-who-loved-me-falsehood-lyrics.html

16/10/18

À C (30)

J'aurais tant aimé, déserteur, découvrir Strasbourg dans tes bras.

03/10/18

LS

"Vita brevi, morti certa,
Da u murì, l'ora è incerta (...)
Finisci tuttu, finisci prestu,
L'eternità nun finisci mai."*

*Lira Sacra, massima 12

29/09/18

Bêtise de la guerre

Operai occhji orbi
Penelope imbecili
Ninna di u caos
Duve u nienti badda
Guerra, o guerra accupata à u chjoccu di tutti l'escadrò,
Piena, piena à rumori furiosi di li nostri trumbò,
O donna surpa sangui, chi, firoci, invezzita,
Brutta, catapughji l'omi in quidda matacina,
Nubi duve u destinu si sconcia, e duve fughji Diu,
Duve svulazzeghja un chjarori più bughju di a notti,
Tonta tamanta, di ventu, di fulmini armata,
Da chi servi, o giganti, da chi servi o fumi,
E se i tò ruvini custruisciani u mali,
Se, par u bistiali caccicheghji l'animali,
E se mancu tu nun sà, l'ombra duve tò azzardu si sdraia,
À disfà un imperatori, da curunà un antru ?

Victor Hugo

19/08/18

Soli e calabronu

à Ghj C.

M'eru aluntanatu da Parighji senza mancu sapè par induva piglià? Marchjavu fiumi fiumi, suvitavu a strada fiumalina. Nantu à una pancarta passata, c'era scrittu "Conflans", (induva l'Oise cunfluisci cù a Seine) u fiumi fattu di ssi dui, s'era cupertu à "peniscii" chi viaghjavani da u mari à Parighji, da Parighji à u mari, in un codd'e fala à l'infinitu di i ghjorni.
Ci sarà statu un depositu o un garasgiu o qualcosa cusigna ?
Marchjavu, m'arricurdava à Lejean e di ciò ch'eddu m'aviva dettu poccu nanzu di morasini, un ghjornu di marzu, u 21.
Ssu ghjornu, ch'e vi dicu, t'aviva u calabronu neru, neru.
Dissi:
"Le soleil d'aujourd'hui, me parle comme les yeux d'un soldat malade qui sourit et se meurt. Tu verras Sarratu tout est dans la couleur du soleil, notre solitude aussi."
U m'avaraghju presu ancu eiu, quistu u calabronu?
Nò, andemu !


14/08/18

Fini di a parti IV

La Samaritaine (3)

Vinti ghjorni par ghjungnamini in Parighji !
Pariva spintu lu sò visu, parò quand'e a vissi, oh u batticori, un vi dicu ! Trimavu.
A sera nanzu arimani, m'eru travestitu, mascaratu, in infermu di a guerra cù un rocchju appena longu, m'eru ligatu u ghjinocchju* da i dui parti, d'un pudè più piigà a ghjamba manca. Cusì scianchittavu, e piattu à quiddu angulu, un m'arristava cà à aspittà à Maria-Ughetta, ch'edda aviva da sorta da sta porta quì (visticata arisera sapivu chedda aviva da sorta à porta 3. "Porte trois" ch'eddi dicivani, chi in un magazenu comu a Samaritaine, porti di surtita, ci ni sarà statu ancu vinti ! À vi dicu eiu !).
M'eru missu davanti à a vitrina, à a limosina (tra rue de la Monnaie, manc'à dì !.. e rue Baillet), ch'edda mi passessi bè davanti e ch'e a mi pudessi coglia. Un n'avivu avutu mancu à cambià i me panni ch'erani dighjà beddi stracciati e... imbalsamati di guasgi 20 ghjorni di quidda campagna di disertori, meia. Barba e capeddi, un ni parlemi !
M'eru pusatu, culu in tarra, cù a me gamella accanta, da racoglia qualchi baioccha binidetta, ma, pinseti... anh, anh!
- Lampavu : "Pour un mutilé de guerre, pour un mutilé de guerre..."
Ùn mi fighjulavani mancu, quantu ch'e un ci fussi. E a ghjenti passava la sò strada.
Sunati i sei chjocchi di la campana, à u sortì di l'impiegati, vissi subitu à Edda à mezu à migliai e migliai à ghjenti.
M'avvicingu, sciancu più che mai, (o com'era bedda cù la sò paglietta nera e fina), li dicu:
- "Ayez pitié d'un pauvre infirme."
Tandu edda: " Voulez-vous me laisser passer, allons !"
- Eiu, sempri eiu: "Ayez pitié d'un pauvre infirme !"
Edda : "Voyons, n'insitez pas !"
Eiu: "Allons, Marie-Hughette, si vous n'avez pas pitié d'un infirme, ayez au moins pitié de moi !"
Edda: "Mais lachez-moi et qui êtes vous, je vais appeler de l'aide ?!"
Tandu eiu: " Marie-Hughette, c'est moi, Sarratu !"
- "Vous ??? Comme vous avez... Comment est-ce possible?"
Era scumossa, a vidiva, tandu mi dissi: "Oh, vous ! Pourquoi si tard ?!"
- Eiu: "..."
- Sempri eiu : "Je me suis glissé jusque là, car je dois vous dire que..."
- "Mon cher filleul, je dois vous parler. Je vous en prie, soyons sérieux, écoutez-moi et veuillez lâcher mon bras, je vous prie. Il faut que je vous dise: vous souvenez-vous d'une de mes lettres? Ces lettres où j'évoquais mon travail nouveau**. Ces lettres auquelles vous ne repondiez pas souvent... Ne vous avais-je pas parlé, alors, de mon responsable, Monsieur Brulelliot ? Eh bien, il faut que je vous dise, avec cette satanée guerre, mes blessures, vos lettres qui n'arrivaient jamais, ma pitié, ma lassitude, ma colère aussi. Bref, je suis guérie et ce Monsieur Brulelliot est entré dans ma vie. Vous devez savoir que j'ai accepté ce pacte là, et, tante est d'accord avec mon choix, oh..."
- Eiu, surpresu, dilusu, soffiu tagliatu:
"... Ce monsieur Broulidot, euh..."
- "Brulelliot..."
- "Ce Monsieur saura j'espère vous apporter ce que vous attendiez réellement de la vie. J'en suis sûr.
Vous savez, pour ma part j'ai eu, ces quelques dernières années, une maîtresse exigeante. Pardonnez-moi, mais je viens de la quitter.
"
- Edda: "Comment, vous avez aussi déserté ? Mon Dieu !"
- Eiu: "Oui, mon Dieu. Alors, Marie-Hughette, à dans trente ans peut-être !.." (surisu).
- Maria-Ughetta: "Pourquoi dites-vous cela Sarratu ?"
- Eiu: "..."
- Maria-Ughetta: "Décidément, Sarratu, nous n'avons pas les mêmes souvenirs. Adieu mon pauvre ami."
- Eiu: "..."
Ssu "pauvre" ch'edda m'aviva lampatu in faccia, l'avivu quì, in gola. Prestu, mi truvedi à u Pont Neuf, presi la rue de la Mégisserie chi sbocca à Châtelet. Mi piattedi in uni scorru da pudè mi caccià u pezzu di legnu chi m'impidiva di marchjà bè. Eiu, un sapivu mancu induva andà. Erani ottu ori e mezu di sera. Sogu intrutu in un cafè, Le Royal. Un poccu di più e mi cacciavani fora. Mi sogu commandatu un'apissenta. Sdrughjia u zuccaru, culuritu di giaddu, nantu à a cucchjarina d'argentu, bedda appuntiddata cù lu sò manicu d'ivoriu biancu (ivoriu culori di u sò nomi, u veru. Quiddu ch'un diciaraghju quì). Videndu ssu zuccaru, mi pariva à veda u me cori lampatu in un bagnu di vitriolu strascaldatu. U mi sciacchedi. E pò, sparii in quiddi notti d'aostu, ssi notti, sapeti, quandu u soli mai, mai un si cala. Avivu da piattammi da i giandarmi e da i sò sbirri. Era u mè scoppu maori.
Marie-Hughette edda a m'eru persa par u sempri. Avaraghju pientu a sera ?
Un n'avivu più da fà cù sta villa e quiddi chi ci stani: il fallait que je m'efface.

(c) Gallica


*Veda: "attaccàrisi u jinocchju" in, SC Trovato, La fiera del Nigrò p119, Sellerio ed. Palermo 2006.
**Cf. u bigliettu di ssu 27 di ghjinnaghju di 1918.

22/07/18

Ausencia

Si ne va da tè u me corpu goccia à goccia
Si ne va lu me visu in un solu oliu sordu;
Si ne vani le me mani in un mercuriu scioltu;
Si ne vani i me passi in dui tempi di pulvina.

¡Se te va todo, se nos va todo!

Si ne và la me boci, chi campana ti facciva,
Chjusa à tuttu ciò ch'un era ciò chi nò semi.
Se ne vani ' me carezzi sfilati,
Dipaneddu, davanti à li tò occhji.
E, si ne mossu lu me sgardu chi, quandu eddu mirava à tè,
Purtava in li tò occhji e u ghjineparu e l'olmu.

Mi ne vogu, e da tè portu via u tò fiattu:
Soggu eiu sudori, chi da u corpu toiu, si ni và in vapori,
Mi ne vogu e da tè, mi portu veghja e sonnu,
E in lu tò più ricordi fideli, mi sfassu.
In la mimoria toia voltu comu à quissi
chi mai nun sò nati, ne par vaddi ne par mari.

Sangui saria, e fussi eiu i palmi d'agnuna di li tò mani,
Di u lavoru toiu, in la tò bocca di mostu.
Vulariu essa, or', li visceri toi, e brusgiatu* da u foccu, essa in li tò passi. Passi ch'oramai più nun sentu, più nun sentu.
¡Ed essa in la passioni toia chi ribomba di notti
Comu è a dimenzia di ssi mari suligni!

¡Se te va todo, se nos va todo!

Gabriela Mistral, Tala, Buenos Aires, 1972

(*Datu à u feminili ind'a versioni originali.)

04/07/18

Semper fidelis

Sestu ghjornu di diserzioni.

Buvunava a morti e splindiva a luna sabatina... E tanti e tanti città in ruvina.
Tamantu parcorsu, cù u bisestu adossu, da Luneville (!!!) à ghjunghja ind'i ssi circondi Parighjini, à forza di i forzi, ci sò ghjuntu! À mala pena fù fatta... e, a ridicu, ci sò ghjuntu!
Ci vulivava à veda, strada facenda, i burrascati di feli e di farru e di foccu chi s'erani purtatu tuttu. Tarra brusgiata, tarra martirizata, vultuliata, tarra adumbarciata... un arristava nudda.
Quì, c'era statu una casa, quì. Si vidiva. Ma, casa, un ci n'era più oramai: bistiamu, ghjenti, amori umani, un arristava nienti, cà piaghi in carri viva !
Di fatti, u nienti s'era impiutu u tuttu. Ticchjà, sì, c'erani i varmi, à ticchjassi.
A morti, cialamedda, edda si ni ridiva.
A mè, erani i gendarmi à tenami à l'aghjabu. Mi piattava da a mani à a sera ch'un pudivu viaghjà troppu à campiva: tali à a talpa surtivu di notti.
E par ciò chi era di Maria-Ughetta, mi sguiavu par edda... sempri, sempri...

01/07/18

Lejean

Mesnil la Horgne, 30 juin 1918

Terzu ghjornu di diserzioni. Trafurcinava da fughja militari aliati, spii e giandarmi francesi.
M'eru laccatu culà u cumendamenti à Lejean, à sò spalma dinò, ma mi eru vistutu, eiu, di li sò panni civili.
A vita, sapeti...


Eyzahut donc

M'eru pusatu una stonda in una casa biota meza falata in tarra, ind'à sò carciara lasciata à guaru. Massimu à piattammi da i giandarmi e da u soli (chi u più beddu mumentu par un disertori, sapeti, è u cilenti). U più chi mi pisava un era tantu u gramofonu, ne mancu a me diserzioni. Nò, u più chi mi pisava era ciò chi mi trascinava in capu: prima, Marie-Hughette e doppu u... doppu da vena.
M'eru pigliatu i vistuti civili à Lejan cù u sò pacchettinu di lettari ch'eddu tiniva cun grand' primura ind'i uni stacca falsa e sfilata chi era stata cusgita, una volta, à filu rossu.
(Mi missi, tandu, à leghja incù poccu vargogna, in timiconu e curiosu.)

Eyzahut dans la Drôme, le 21 juillet 1915

Mon cher Amour,

Comment en suis-je arrivé là?
C'était hier.
D'abord j'ai entendu une voix et acheté un livre. 
Ce livre parlait d'Eyzahut, ses mots étaient étrangement rythmés. Il m'a semblé qu'il me parlaient de vous. De nous.
Mais savez-vous encore lire ?
Alors, le soleil est mort et je suis parti au régiment. Je sais que j'ai pleuré, je crois me souvenir que tu as ri, n'est-ce pas ? Ou bien était-ce le contraire? Ou bien encore rien de tout cela ?
Mes souvenirs se brouillent, j'ai laissé là-bas ma raison et me voici, ici, sur le front de l'Est, avec des hommes à mener et avec nos souvenirs dont je ne sais que faire ?
Continue et écris-moi, hier, s'il te plaît, la couleur de tes yeux, celle de ton prénom, celle de ta douce voix et surtout des émerveillements qu'elle savait porter. La couleur de ta fidélité, aussi, sans doute.

Lieutenant Ernest Lejean,
171e R.I
166e Division d'Infanterie

(A lettara era squassata ed un fù mai stata mandata culà... quant'è ch'edda mi fussi stata riservata à me, aò !)

Follon (ditagliu)


28/06/18

Paghjella petrirussinca

Da Maddalena parturienti,
À Maddalena penitenti...

"U primu fiori chi spunta,
È quiddu di la vita" (1)
Nostru primu fruttu
fruttificatu
Era biottu, era fiascatu,
Nostru amori calamitatu,
E cusì ch'anch'eddu ha fattu!
Erani peni di u partu:
Perla persa in... un vasu !*
U me primu fiori spuntatu,
Un fù picatu scuntatu.

Nun fù quiddu di la vita
Ma fù quiddu di a morti.
Nun fù quiddu di la vita.
Fruttu di a mala morti,
D'un amori burlascatu
Di quidd'amori fiascati.


*La Mattalena penitente
U Caravaggiu 1594
Galleria Doria Pamphilj
(Roma)


(1) tradiziunali

26/06/18

Sollu

28 di ghjunghju 1918,

Pichjava u soli, pichjava.
Marchjava e fighjulava à me ombra corta, corta e mi rimintava eiu, ziteddu, cuddenddumini in casa, à meziornu di quiddi tempi biati...
E pò, mi dumandava  à sapè quali era u mostru ? Da quiddu chi taci à quiddu chi dici ? Scumbattiva trà lamaghjunicci, tarreni scuperti, macchji brusgiati e priculu da partuttu !
Da Lunéville à ghjungna in Parighji (era a me destinazioni, decisa, par un tempu). E pò marchjà, da stu mondu di scimità ad un antru scimiziu, quantu ch'edd'un ci fussi cà ssa scelta sola ?
E solu à viaghjà, ed à viaghjà, solu.
"Megliu à avè i giandarmi appressu, cà u preti innanzu..." diciva, in paesi, Zi Santu di i Tabaglia.

Ed edda, sola, tintaccia, à scriva in agnalocu di la sò povara, veduva vita: "Seulle, seulle, seulle...*".

(Ospizii di Beaune in Burgogna)


*Da senta: L'adagio di u cuncertu par piano n°2 di S. Rachmaninov.

18/06/18

Disubidiscia (1)

A matina, à 5 ori e mezu, un c'eru. M'imaginava u scrittu: 
"18 juin 1918, 
L'adjudant-chef Barrolaccia ne s'est pas présenté ce matin à son commandement. Les sergents Puiseux et Vermeulain, interrogés, disent également ignorer où se trouve le sus-dit. De fortes présomptions de désertion pèsent sur l'adjudant-chef. Il est possible qu'il soit en vêtements civils. 
Demandons sur le champ l'aide du service interieur de la gendarmerie nationale".
Signatu Persault

17/06/18

Ubidiscia (3)

Erami pronti: i pianti, i prughjetti, u nomi di i sezzioni, cù li sò cumendamenti, i passi ch'eddu ci vuliva à piglià, l'accurtatoghji par certi gruppi... un aeronefu ci aviva purtatu uni pocchi di fotografii da fassi veda i pusizioni tinuti da i Bosci. Pusizioni ch'avivu ripurtatu nantu à ssi pianti, appuntu.
"La côte 213 doit tomber ce 17 au matin. L'Etat-major l'exige! Le commandement sera pris par l'adjudant-chef Barrolaccia. Le départ est prévu demain à 5 heures 30." Dissi u culuneddu.

16/06/18

Ubidiscia (2)

Sta volta, eru decisu.

da, BB Tasha (Pinterst)

Ubidiscia (1)

15 di ghjunghju di 1918.

 Sett'ori di sera, entri un suldatu ind'i u me cagnà ("Cagnaru, cagnaru !" Imbuccava Zi Siparoni, mi n'invengu).
"Adjudant le Lieutenant-Colonel souhaite vous entretenir, sur le champ." E chi n'avivu eiu da fà di stu culuneddu e di i sò discorsi maciddaghji ?!
"Adjudant, je vous ai fait appeler car vos faits d'armes sont parfaitement conformes à ce que l'Armée peut attendre de ceux qui la servent brillamment."
Eiu: "Euh..." ("Euh!" stu sonu ch'un asisti in corsu, l'avivu imparatu quì, à u fronti: " Les bleus... euh, euh, euh, una tecchja, sì !")
"Je voudrais que vous repreniez le commandement de l'unité du capitaine Lejan. Votre promotion suivra. Mais, avant, il nous (oh comu mi dispiaciva ssu "nous") faut réussir le coup de main sur la côte 213, que nous prévoyons pour ce 21 à venir. Je vous donnerai les détails demain."
Eiu: "À vos ordres mon colonel !"
Sempri eiu, (ch'eru cuddatu cù u caiè à Lejean ini stacca): "Mon colonel, j'ai une faveur à vous demander."
"De quoi sagit-il ?"
"Tenez, s'il vous plait, lisez ces dernières lignes, de notre pauvre Lejean..."
Vissi un poccu di surpresa e un suriseddu nantu à u visu à u culuneddu. Pò, vultendusi, dissi :"Tenez adjudant, l'appareil est justement là ! N'oubliez pas les disques, allez !"
"À vos ordres, mon colonel, mes respects !"
"Très bien adjudant, demain matin 6 heures dans mon bureau!"

14/06/18

Spagiria

T'adoru e à riveda à tè, o cara, darìa:

1- Da u mari immensu, u sali ruditori,
2- D'agni vulcanu lunariu, cù l'arti minerariu, u zulfaru redentori,
ed, infini,
3- Di l'universu interu cusgitu à steddi d'oru, u mercuriu salvadori.
E tramutà tandu, par una ultima stonda, agni realtà.
E cusì sia e cusì sarà !

10/06/18

Guerra puetica

Ti pensu o Lou a sai, lu to cori è la caserna meia
I me senzi sò li cavaddi toi, u tò dolci ricordu è a luzerna meia
U celi sta sera s'empii à lastri di spironi
So ne vanni in lu bughju cannunieri pisantoni
Ma accantu à tè, rivegu e pò rivegu, u tò visu invadenti
A tò bocca, di curraghju, pari firitta ardenti

Di notti tonani i fanfari nustrali cume tona a tò boci
Quandi sogu à cavaddu e mi parli sottuvoci

Nostri 75 so graziosi e tali è la tò statura
Tò capeddi sò di focu è di focu dinò u cannoni, quiddu di a cumpiitura,
Rimbomba e schiatta à lu settentrioni

Ti tengu cara; i to mani e li ricordi mei,
Sonani à tutt'ora una fanfara alegra
I soli, taca à taca, s'intonnani à frumiteri
Semi l'intavulati arpiati da buffeghji stidderi*.

*Nous sommes les bat-flanc sur qui ruent les étoiles.

*Guillaume Apollinaire, après Alcools, Vol. 1, p 133. Lettres modernes Minard, 1981

Cosi d'un antru mondu

A v'aghju detta, Junot pinciulava ma cù l'occhji beddi aparti !
"Adjudant, regardez là, à vos pieds (si calò), regardez cette photographie* qui a du glisser du cahier du capitaine, là: 



Ben; ça ! Elle est bien belle n'est-ce pas ? Ce devait et'e sa chère moitié, dont il vous entretenait, non ?"
A stizza ! Tandu eiu, cù li maneri à Lejean :
"Suffit, soldat, suffit. Laissez-moi !!!"
Mi truvedi solu e circava à capiscia cum'è sarà pò statu, chi sta fotografia di Maria-Ughetta, ch'avivu ghjittata mesi e mesi fà, s'era trova quì, indi ssu libracciolu à Lejean?
E cerca e cerca mi dissi ch'eddu, forsa, l'avarà tinuta par mè (o alora ch'edda l'avara piacciutu, ch'edda era à lu sò gustu ?) O, o, o... Andeti voi à sappè?
Fattu chi, stà fotografia, a mi sogu subitu pigliata, a mi sogu basgiata e missa in portafogliu. Quì vicinu, à lu caldu di lu mè cori... E pò parlendu in trà me stessu, dissi ad alta boci :"Marie-Huguette, sempri vi tengu cara, a sapeti. Iè chi a sapeti ?!"
Sara statu un segnu ? Sara statu un sognu ?

* Da veda u postu di u 14/01/2018

Craonne

Sintivami da luntanu cuddà sti boci chi cantavani. Era pruibitu ssu cantu, ma quantu ci piaciva à cantaddu (cù u tintu Lejean). E pò, ridivami, oh ! 
Junot, accantu à mè, pinciulava.

"Adieu la vie, adieu l'amour,
Adieu toutes les femmes
C'est bien fini, c'est pour toujours
De cette guerre infâme
C'est à Craonne sur le plateau
Qu'on doit laisser sa peau
Car nous sommes tous condamnés
Nous sommes les sacrifiés..."

09/06/18

Palingenesia

"Terminus à T...": a guerra era fora di raghjoni a sappivami, ma l'amori ? Compiu e lettu u libru di u tintu Lejean, ripinsava à ciò chi n'era statu di la sò vita, e par essa più precisu, di ciò chi n'era di u sò amori vitali, primurdiali.
Pinsedi, tandu, à quiddu bancarottu Orezzincu chi vindiva i sò palingenesii (a parodda, a m'aviva datta César Plantagor, di filusufia prufissori e à lu fronti, di ssi valurosi sargenti maggiori), à chi circava uni scontu. Tandu eddu, ad agna dumanda, testa dura e mufrognu, gridava : "Torna à Vignali chi è un beddu paesi !"
Era u recisu di a vita terrestra, à stu tintu Lejean capitanu sfattu, vanu e rifattu.
O amicacciu, riposa in la santa paci di Diu.

08/06/18

Août 1914

"Heureusement pour moi, la guerre éclata vite. 
Je me fatiguais d'écrire à des fantômes et lisais les lettres comme autant d'inutiles mots d'excuses. 
Je ne pris, dans le courrier du jour, que mon ordre de mission qui désignait comme destination finale une quelconque caserne à Essey, près Nancy, chemin du Jard. 
Train gare de l'Est: la foule fourmillant et inquiète, désordonnée, semblait se diriger vers nulle part et partout à la fois. Tout m'était exactement égal. Tous les trains étaient réquisitionnés.
Quai numéro 1, voiture 13, compartiment des premières classes, place 63. Près de moi, une jeune femme au milieu d'un monde d'hommes pressés en uniformes ou en guenilles. Cette jeune femme donc, avait de longs cheveux bruns et de très beaux yeux verts, un chapeau assorti à sa robe. Je me dis que sa beauté, ses attentions portées à ce soldat, (soldat qui dans son imaginaire serait prêt à se sacrifier), sa douceur et son beau sourire innocent ne suffiraient jamais à combler le gouffre béant qui m'engloutissait depuis des mois déjà, mais j'avais une excuse. 
Que pouvais-je le lui dire sinon rien ? Mon esprit détruit, vacillant, aigri même, m'apparaissait désormais abandonné à un cauchemard définitif. Entre deux bruissements de roues, je l'entendis parler: "Charleville... Mézières... ma mère... un retour en arrière...", me forçais à sourire pour obtenir quelque chose (sachant qu'ensuite j'allais pouvoir vomir...)
Plus tard, je porterai des coups aux boches, espérant une balle bien placée en plein front, là où siège, justement, le souvenir et d'où pouvait venir l'oubli définitif. Cet oubli que je cherissais tant, au moins autant que Son doux souvenir écrit, toujours bien en bleus, à mon grand désespoir!
Je devais faire un testament. Non me dis-je, puisque tout m'indiffère, ou plutôt si: "Je lègue mon gramophone à qui lira ces lignes", voilà.
Seigneur, délivrez-moi de moi-même.

(11 août 1914, sur le front de V. 11h 47 du soir: J'arrête ici ce cahier.)"*

Ultima pagina di u caiè à Lejean.


05/06/18

Mai 19..

Nantu à u caiè à Lejean c'era scrittu :

"Mai 1914,
Je m'effondre".

Aghju circatu à capiscia. Sappivu d'una tranchée, d'una ripa, chi a dicivani, ch'edda si era effundrata* (sfundata, chi è megliu), ma micca di a parsona ?
M'ha spiegatu Junot, e aghju capitu tandu chi a parodda ghjusta era: "cumossu", "scunvoltu", "divastatu".
Tandu eiu, à Junot : "Ce sera été son destin humain à Lejean ? Vivre dans l'attente ? Mais l'attente de quoi? À savoir ?"
"Ben, l'capitaine, il est mort maintenant. Pas si sûr, qu'il attende !"
Forza, t'avarà avutu a raghjò à Junot ???

*(Bruttu galissisimu, di quandi a guerra era locu d'imperera).

02/06/18

À C. (28)

"Quandu si tomba sogni tamanti à u mondu, corri tandu u sangui in grossu." *
Datu da a versioni francesa di: M Kundera, Směšné Lásky, p 612, Gallimard, Paris 2011

* "Quand on tue de grands rêves, il coule beaucoup de sang."


(Ditagliu)
 William Bouguereau, 1887.