.

.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910

08/12/14

Nun passarani

"Nun passarani !"  Ma ch'avaraghju avutu e comu sarà chi st'"idea mi vensi in menti quanti ch'edda fussi stata purtata nantu à zampa di a culomba..."* E marchjavu ind'u trenu chi mi purtava à Avocourt cu sta spesia di furia in corpu. Ah, oh...
Nun passarani, a vi dicu eiu.

*Cusì parlò Zaratustra, Nietzsche

07/12/14

Ordini

È ghjuntu un omu, carta in manu : "Barrolaccia Antoine Marius, présente toi, ce matin à 9h, bureau du Capitaine Bron, ton ordre de mission est prêt. (Tu repars pour Avocourt, reversè dans la 141 ème)."
Fù cusì e fù fatta.
Ma quali ci sarà à dacci ordini cusì precisi. Comu avarini fattu à truvami ? M'hani truvatu à me e si trova ancu qualchisia à sappè induva mandami...?
Dumani mi vegu à Talamasca ! Mi sintiva appena u bracciu.
J'étais apte à nouveau !

06/12/14

U Castagnolu di Matteu u nostru

"Sulitariu, s'atteppa à i monti di u dulori primurdiali.
U sò passu nun ribomba più in fondu di u sò destinu mutu."
RM Rilke
Riposa in paci.


F. Corbellini 1896

05/12/14

Lista

M'imaginava à Diu, a sorti, u destinu, u fatu*, lista d'un libru in manu e chirendusi, d'una bocci maestra :
"Quali ci ha da passà, oghji ?"

*"T'avivani una cridenza peghja : un dubitavani micca chi u Diu unniputenti abbii vulsutu accicà e fà periscia tali or tali di i sò criaturi. A sò divinità viniva à ghjunghjà à u "fatum": un destinu, ma chi ceccu un saria, megliu, un destinu chi si primurava di a perdita di l'animi rimpruvarati ancu poccu nanzu ch'eddi nascessini."

 Mauriac, Vie De Jean de Racine, p. 137, Plon, 1928.

C'era la guerra

C'era a guerra, e n'erami presi tutti, e oramai sapivu, eiu, ch'avaria da decida, edda, di i nostri, i viti. Di a mea a vita; un sapivu comu ? (I Calvino, da Gli Avanguardisti à Mentone)

04/12/14

U Kodak de Mayrore

Eru prontu à parta à ritruvà u fronti, guasgi cuntenti, ma...
Tandu aghju dettu à Otoni : "Vedi, o Otò, un ti possu dì ch'e partu vulinteri, ma ùn ti pudariu mancu dì chi mi ni vogu mal'vulinteru."
M'ha dettu :"Tè, fighjula fora, vidarè un antru mondu, vidarè !"
Aghju fighjulatu, eiu, ùn aghju vistu nudda...
Eddu aviva da stà chi, dumani, l'avivani da taglià a ghjamba, a dritta sopru à u ghjinocchju, chi si svilupava a cangarena. La sò piagga puzzava.
E pò ci hani fattu un kodaku* tutti insemi (Otoni si trova à dritta, stesu à i pedi di a capu infirmera Joly. Eiu, mi tengu un poccu più inda, vicinu à Théodore Mourgues e  Madamicedda Marie de Mayrore.) Quissu, u ritratu, u mi sogu tinutu. L'aghju sempri ancu avali.




*Diciarini avà una fotò, ma ind'i tempi era cusì che nò dicivami.

03/12/14

Segni mulinaghji

M'avivani dettu chi stu tempu à u spidali s'avviccinava à a fini. Di fatti a me spadda era guarita ben' che a punta sighi guasgi sparita e ch'eddu un m'arristessi ch'un tavoni, fondu com'una mela, cupartu d'una peddiola fina, fina, un poccu comu a peddi di a viscica di u purceddu, videti ? U culori, listessu.
Infini chi, mi tuccava à riparta à u fronti, à ritruvà à Talamasca, cu i sò arii e ardori misteriosi.
U più chi m'avaria piacciutu saria statu à vultamini in paesi, quista sì.
Ma postu chi i cosi andavani cusì, un mi dispiacciva tantu à ritruvami u me sargentu mustacciutu bastava à essa siguru d'essa virsatu torra ind'a sò squadra.
Partivani e ghjughjivani à toccu à toccu.
U spidali s'impiiva, ingordu, comu è a gola di quidda bestia famita à i setti capi, sapeti...
Surtivani morti, intrivani vivi alancati, mozzi, schianchi, fasciati da u capu à i pedi... Intrivani, murivani, partivani à u fronti o in casa, stroppii à vita.
L'uspidali viaghjava com'à u mulinu di Paravanu intrivani castagni pesti e surtivani polvara, in un muvimentu perpetuu  di tacata tacatata...
Parlendu di mulini, pinsava à un certu Otoni di Corscia, chi stava cuì à Châlon, ancu noscu. M'aviva contu eddu, chi u babbu, mulinaghju di mestieri, si sirviva di certi segni* par marcà u pesu d'agnu saccu, quista pò, in paesi, un l'avivu mai vista ne mai intesa.
N'avivu parlatu doppu cù Germain, un omu simpaticu e massimu, struitu, chi si caracterizava dicendu : "Je suis un professeur désargenté et désabusé, sans pouvoir dire ce qui a précédé l'un de l'autre ?" L'avivani fattu capitanu indu a  Somma, una badda numica l'aviva tagliatu seccu u bracciu à l'altezza di a spadda, u tintu : "La main qui tient la craie..."
Infini chi, avivu spiigatu u fattu e disignatu righi e chjerchji par pudeli mustrà sti segni mulinaghji di l'amicu Otoni :
Una riga dritta valiva unu; dui, dui... una riga stesa valiva, edda, deci; dui valivani vinti... u chjerchju valiva cinquanta. Par scriva 75 chilò ci vuliva à fà un chjerchju, i sò du righi stesi e cinqui dritti. Ci semi ?
Tandu eddu : " O, Barrolaccia, tu sais, ce que tu me dessines là, c'est une adaptation très voisine d'une écriture ancienne. Chez eux le rond valait cent, mais c'est le même principe. Il s'agit d'un système de numérotation crétoise : les linéaires A et B."**
Aghju dettu eiu : "Ah A, e ... Umbè ?!"
(Un ci aghju capitu ne un acca, ne un A ne un B, un ci aghju !)


*F Albertini, Encyclopedia Corsicae, TIII, p 864 e seg., Edizioni Dumane, Bastia 2004
** Histoire universelle des chiffres,  G Ifrah, T1 p 437 et T2 p 415, Bouquins, R Lafont, Paris 1991




21/11/14

Tre mesi e mezu

"Voi, di fatti, setti ghjà passati, morti"
Lettera di Santu Paulu apostulu a i Colossesi
Capitulu 3, 3

Tre mesi e mezu che nò semi partuti da Marseglia. "Da cuì à dui mesi sara compiu e saremi vultati in casa..." Parò ci semi. E ci semi e pò bè.
Eru eiu listessu e un antru.
Eru listessu, chi u cori era sempri quiddu di a me zittiddina, era quiddu d'un omu oramai vecchju.
Parò eru un antru, un omu novu, sfrasciccatu da i massi di morti caduti davant'à me, da i gridi di i
vivi : infermi scarnati. Murziccatu da i gridi, sempri, di st'omi stracciati da a tuntia. Tuntia svarsata cù u rumori dantescu di a fini di u mondu.
Di a fini d'un mondu ?


19/11/14

Châlon

Stavami in piazza, l'uspidali ci uspitava.
Respiru e suspiri.
Si muvarà u mondu di fora ?

18/11/14

Culandà c'era u soli

C'erani i donni vistuti di neru. 
E pò c'era Edda vistuta d'oru, di turchinu e di rossu rusinu. 
Stava soppr'à noi i bracci tesi di dulcezza. Pariva ch'edda baddessi in celi e, di fatti, baddava in celi.
Era una mamma anch'edda. Purghjiva a manu.
Era a mamma di tutti i mammi e purtava in se stessu, insemi, u dolu e a spiranza.

D. di i P.

15/11/14

Bandera corsa

Mamma m'ha fattu scriva.
Parla di u paesi, di a nostra ghjenti : Si n'è andatu zi Piennieli u stazzunaghju, à a messa mancava i dui figlioli Robertu e Marcelinu torni dui à u fronti.
Sò nati dui ziteddi, unu ind'i i Grandi, l'altru ind'i i Filiò, masci trem'in dui.
Ma u più chi m'è piacciutu è a carta.
Una veduva, una mamma (?) parti in fronti, à l'assaltu, bandera in manu.
Suvita a milizia corsa e cantani :
"Aux armes montagnards !
À nous les campagnards... "

Corsica, di Toussaint Guglielmi 

Cit. 46

"In tempu di guerra buccii cum'è terra", dici u pruverbiu.
E, tarra un ni mancava,..

Nudda, nudda...

I sogni un s'amaestrani micca, si sà. E quista, a sappiva anch'eiu. Ma à pinsà ch'avivu da veda una donna nuda, nuda, quissa pò nò.
In più era biondina e à ghjambi torti (?)
Mi fighjulava appena e pò mi vultava u visu, capu chjinatu in darettu. Stava arritta, purtava i sò capeddi sciolti (com'à quidda di a fola) chi li cuprivani i spaddi, u coddu.
Vargogna un era. Era un ghjoccu tandu ? Forza.
A manu manca avvugliava e sustiniva i sò seni. A manu dritta era vultata aparta, posta soppra à un libru e versu à u sulaghju.
Un c'era tanti culori, o megliu, un era cà un culori, quiddu di i sò capeddi.
In un scorru si vidiva u globu di a tarra. Tandu m'aghju pinsatu, chi podassi, s'aspittava, edda, à truvà a manu di l'Astronomu di Johannes Vermeer ?
E pò c'era sta cucchjara in quidda pignatedda à dritta... Una stola à righi soppra, misteriosa.
Quali sarà ?
Andareti voi à sappè...
Mumentu intesu à respiru suspesu.
Vi ringraziu, eiu o sogni mei, chi m'eti cacciatu, una stundaredda di sta ciangariccia.

Francois Emile Barraud (1899-1934)
Da, http://nudearte.blogspot.fr

14/11/14

V

Ma quali sarà u tontu ad avè dettu :
"À chi va e volta, bon' viaghju faci" ?
Vogu e vagu, ma vultà nun vogliu, a vi digu eiu.

Morfina

"Un infirmiera stava viccinu à u tò lettu, t'ha dettu d'una boci ferma chi, da cuì à poccu, avivi da vultà in casa. Chi ni sapiva edda chi stu ritornu ti era divintatu impussibuli (...)
Agna vita umana è rinviata à a sò insignificanza sottu à a strinta miccidaghja di Diu, ch'edda sia vita di i vincitori o vita di i battuti.
Scorsi sò i tò ghjorni ind'a sunnulera di a morfina chi ti cacciava da u tò dulori.
Sunniavi à sogni cunfusi, chi ti purtavani sottu à l'ombra di a esgia di u paesi duve t'inghjinnucchjavi senza riescia mancu à implurà u pardonu par ciò che tu avivi vistu, tu, testimoniu, da l'oscenità di u tò sguardu ingordu.
U scarrafazzulu chi curriva u fighjuli avà nantu à i duni d'un disertu senza fini, i sò passi tamantini, marcavani par sempri a rena. Lettari d'un sacru santa croci chi nimu un pò leghja, u sintivi marchjà nantu à i linzoli e nantu à tò peddi, e si ficcava ind'u nasu. Certi volti eri, tu, zitedducciu. Certi volti eri cataveru. U toiu. Quiddu di u tò amicu di a tò zittiddina. Nessuna voci familiari facciva senta i sò rimproveri, i tò rimorsi un valivani nudda. Certi volti ti pariva ch'una rivilazioni maiori t'aviva frisgitatu tal' ch'edda faria l'ala appena calda d'un aceddu e prima ch'eddu smarisciessi ind'a sminticanza."

J Ferrari, Un dieu un animal, p 66-67, Actes Sud, 2009

12/11/14

San Martinu

In paesi, oghji, è San Martinu.
Divizia, di granu, di vinu, di castagni... di crucetti.
Oghji cuì, a divizia è di dulori, di lacrimi e di peni... Scritti cu u sangui di l'omi.
San Martinu prighetti par eddi, tutti. Prigetti par noi.

Spiranza

Stavami cuì, in piazza. Stavami muti, quant'eddu si pò essa.
U spidali di Châlon era un beddu pallazzu.
Stavami cuì, in piazza. Cuì, ind'un silenziu novu.
Cuì, in un mondu senza più alcunu rimori di i bombi.
U cielu anch'eddu era chetu : accenditu, più manc'unu. U celi un s'infiarava più.
À didda franca, un rimori n'aviva cacciatu un antru.
In tornu à mè, u rumori erani di quiddi griddi chi vi strappani u cori.
I firiti ughjulavani : "Infirrrrmière, infirrrrrmière !!!" à morti, massimu di notti, accurdendu cusì, u sò ultimu soffiu di vita, à a santa spiranza.
A spiranza.
Isiè ni, a spiranza.




11/11/14

De la chair et c'est tout.

Chère maman,
Me voici arrivé à l'hôpital de Châlon après un long peripériple.
Je suis en bonne santé, j'espère que ma carte vous en trouve de même.
Je pense me lever bientôt car ma blessure n'est que superficielle : de la chair et c'est tout !
Mais j'ai bon appétits.
Je repose très bien.
Enfin faite mois savoir des nouvelles de la famille.
Votre fils
SF


08/11/14

Cinqui centu...

Ciò ch'eddu ha dettu u duttori Major, u m'aghju subitu tinutu à menti : "Lésion tissulaire importante consécutive à l'arrachement de la partie sommitale du deltoïde gauche avec un important volume dévitalisé." 
Umbèh... in più picchja! Chi vuleti...

(A pittura da à veda Mma l'infirmiera Ronan chi mi cura (mi tengu chjinatu, à manca), nantu à a carrega, indi u fondu à manca- è a sora Francesca. Accantu cu a manu ferta è Misjoie di u 74esimu).



Da : https://inventaire.poitou-charentes.fr
Pittura di H Gervex

07/11/14

Cit. 45

"Passa a prima e passa a siconda, ma a terza picchja à versu !"
Va chi, da cuì à poccu emi à picchjà.

Dulori

Chalon, oghji 6 di nuvembri 1914
Oghji "è piossu"* diciva u puvaru Ricci.
Ghjurnata nera, cunsumatu da i dulori, da a frebba, da u tardaveddu.
Dulori à a spadda, à l'anima.

* (ha piuvitu)

06/11/14

Zucca

A vittura ambulanza m'aviva purtatu in Chalon. M'eru laccatu à Raimondi à Dieuze chi u duttori ha dettu ch'eddu era intransportable (vena à dì, ch'eddu un si pudiva micca traspurtà par via di a sò firita).
M'ha fattu qualcosa di lasciaddu.

E pò sogu turratu à pinsà à i Santi. E zù e zucca, m'è vinutu, in capu, u ghjoccu di a "zucca" :
"È u nomi di un ghjoccu zittiddinu, di muvimentu fattu dà imparà à numarà.
Agnunu t'ha e porta un numaru da 1 à ... 15 (dimmi cusì).
Unu dici par cumincià :
"Ind'u me giardinu, ben' chjosu e ben' saratu 
Quattru zucchi m'è mancatu !!!" 
Quiddu chi porta un numaru mintuvatu ind'a filastrocca (u quattru) ripiglia e dici :"Quattru un erani ch'erani una !" Tandu, quiddu chi porta u numaru "unu" dici :"Unu un erani, ch'erani sei !" U sei :"Sei un erani, ch'erani setti !" U setti ripiglia :" Setti un erani ch'erani cinqui...!" E cusi fin' chi ci sò ghjuccatori..."*
Zucca, zucchetta diti a vostra chi a meia è detta !

*Cù u Falcucci, Vocabolaroi dei dialetti (...) della Corsica, p 383, Arnaldo Forni editori 1915, ristampa di 1981.

02/11/14

A Capedda di i Rossi

Erami quattru paesi vicini.
Ind'i tempi, dicivani chi tre erani adduniti in una capedda : a Capedda di i Rossi, andeti voi à sapè ?
C'era i Rossi, Bràbaccu e Afìetu.
Agnunu t'aviva u sò numicchju.
Rinnegati sò Rusacci,
Pocchi e mali Brabacacci,
Granu d'orzu Afietinchi.
Agnunu aviva a soia e a si tiniva...
Ma eiu, rinnegatu un eru...
Dòdda era daculanda à i sari e d'eddi si diciva : "Cuppulaghji sò Duddinchi,"

Cit. 44

I lioni firiti si perdini ind'i sò solitudini V. Hugo

31/10/14

All Saints' Day

Mi ni stavu cuì nantu à un spesiu di catralettu e pinsava. Pinsavu à a  sera di u 31 di u mesi d'uttrovi, una notti assignalata.

Ind'a noi*, u ghjornu, mammi e i ziteddi intagliavami, quiddi zucchoni giaddicci, à cranii di morti. A sera, nanzu chi u soli si calessi, andavami à parecchji, in Stretta Vecchja, e a notti s'alluminava di i candeli ch'avivami missu ind'i zuccchi... zuccati, colti à mani à bon'ora. I chjamavami "i morti secchi"
U baddu di i fiari ci raligriva.
Da chi fà ?
Da ghjuccà, di sicuru !
Da parà u paesi da l'animi di u purgatoriu ? Forza.
Par fà u contralumi à u lumi di a Squadra d'Arozza cu li sò ditti accesi à modu di candela ?
Da insignà a strada à i nostri morti (chi si sà chi a sera di i Morti si lacca in casa da bia e da magnà in tola, appuntu par eddi) ?
I zucchi, sti cranii zuccatoghji nekuôn amenèna karèna di l'Odissea ?**

Un ghjornu, s'ella ci casca sarani ancu capaci à dì chi sta festa è una festa... americana !
Aspetaremi à Sant'Andria par u trick or treat !

O smintacaghjuloni che vò seti, dumandeti aghja à i vostri santi vecchji a vi diciarani eddi (s'eddi un sò turrati mutti ad eternam, i tinti).

Ma, e parchi stu nomi di a Squadra d'Arozza ? Quali a sà ?

Da : http://www.recettes.qc.ca, à ringraziaddi.


*Fattu veritativu
**Odissea, X, 521e 536 ; XI, 29 e 49.

30/10/14

GM

"Tastati in tupezzu !" dissi Minutu à unu chi vuliva sapè se nimu un cuddava appressu à eddu...

U 173esimu di Paulumatteu.

U 173esimu stava vicinu à noi à mancu deci chilometri da Avocourt. À Paulumatteu, li purtavu un annu. Mortu, "au combat de Béthincourt, tué à l'ennemi", cote 281 à l'ouest du bois de Forges. Riposa in paci.




28/10/14

Infirmiera, infirmieri...

"In un'ora, o menu, c'erani ranghi e ranghi di firiti, ranghi crisciuti à l'infinitu. Stesi nantu à a paglia colta ind'i pratti vicini, cacciavani mughji dissunanti chi si finiscivani in ratali e noi (infirmieri) stavami à anima strappatta. Sti lagni d'omi tocchi ind'a sò carri, supranava agna rumori, fora di u mughju bordu di i cannoni."*



*Lucien Pitolet- Sept mois de guerre dans une ambulance limousine- édition Mercure Universel, Paris/Lille - 1933- page 157.
Da : http://www.faurillon.com/lucien%20pitolet.htm

27/10/14

Jouvan, Ano et Mezelles

Un si pò omu vantà di nudda, ma. U ghjornu, a vi digu, t'aghju avutu a diccia.
Ni sò frimati cinqui in campu: morti Jouvan, Ano et Mezelles, i tinti. Firiti : Raimondi ed eiu. Mi sogu pigliatu un colpu ind'a spadda manca, un pezzu d'obus m'ha liccatu, se vò vuleti, e m'ha cacciatu a punta di a spadda. Raimondi, eddu s'è presu una badda in corpu.

26/10/14

Castichi

Passani i mesi e si senti di più in più chi i cosi s'intracciani, l'angoscia cresci di più in più : chi guerra sarà ? Uni starminiu ? Calarà ? Sin'à induva emi da andà?
À tempi semi tinuti da picculi castichi di ogni ghjornu e pò c'è a noia à ...cumbatta. Tandu, si parlà e si scambia nutizii, fussini puru urdinarii.

Da:
http://blog.franceculture.fr/conversation-des-absents/category/raymond-carre-de-malberg

Signati da Cristu

A battaglia si tiniva, agnu annu e anni apressu à l'anni, nantu à a Piana di u Signori, di notti, à fin'di lugliu, tra milizzi Rusacci contr'à quiddi di Dodda. Era à quidda chi vinciva, à parà u sò paesi, a sò Gemeinschaft*
A comunità di tutti quiddi chi s'avivani à ritruvà, un ghjornu sottu à a listessa arca. (Era quistu u destinu di tandu : truvassi tutti un ghjornu aggrundati sott'à l'arca comuna di a esgia di u nostru caru paisolu,  indi u chjosu di a Nuccia).
Dicivani ch'eddi si battivani à pitrati, à colpi di talabeddu, mazzulati. À massi cumpata, l'una contr'à l'altra. Ci si vuliva à vincià da parà, par un annu, u paesi da i malatii, da a caristia, da i griddaghji famiti, e u restu. Falavani i colpi. Ci tinivami a difenda u nostru cumunu, u Besitz. Era l'usu cusì.
A mani, a fumaccia ci aviva da dì quiddi ch'avivani da cunnoscia i disgrazii l'annu da vena : induv'edda tuccava, tuccava.

E oghji in stà transcè, comu noi erami cuì ? À Gemeinschaft, à Gesellschaft ? Uniti o distinti ?
L'obus chi ci fallò in capu, fendu una massa nera, ci purtò risposta : "Babbbum !"
A carri di l'uni e di l'altri sghizzittò, si mischiò cù a cianga, ch'aviva piuvitu massu u ghjornu innanzu.
Un c'era più ne Duddinchi ne Rusacci, ne Marsegliesu, ne u restu. Ne Corsi, ne Tudeschi.
Un c'era cà u silenziu di a morti.
Sappetti u silenziu, com'à u sonnu di dui innamurati, doppu à l'amori.
Fondu, fondu : spinsadisperattu.
Cuì dinò era u focu di i morti, di farru infiaratu, ma durava pò, mirè, durava !

A l'aghju corsa brutta, a vi digu eiu ! 

Ma comu sarà ch'eddi si battivani cusì, à colpi di talabeddu ?


*Emile Durkheim, « Communauté et société selon Tönnies », Sociologie [En ligne], N°2, vol. 4 |  2013, mis en ligne le 03 juillet 2013, consulté le 26 octobre 2014. URL : http://sociologie.revues.org/1820

Citazioni 42

Croci e chjodi, chi nun ha pruvatu, provi !
Pruvemi...

25/10/14

Simplicitai

Eraclitu n'ha dettu dui, frà middi : 
"Dormini svighjati". 
E pò ha dettu dinò : "Viva di morti, mora di vita."
Ed agna ghjornu era cusì, durmivami svighjati e campavami di morti e murivami di vita. 
Chi vuleti...

24/10/14

Spampanili e fasgioli

E chi m'arristava a mè di a Sardegna ? Nudda, o guasgi.
E chi m'arristava di Marseglia ? Nienti cà Mariastedda e u ricordu di li sò occhji.
E chi m'arresta da u paesi ? Tuttu : mamma, i petri, i locchi, a ghjenta, i nostri e s'astri (ch'eddi sighini maldetti). A ghjesgia, u sgiò Santiuniacci, i festi, i ziteddi appressu à i sgiotti, a Valcunaghja maestuosa, u spisciulimu di Spampanili.
Tuttu : a boci di Taviu, quidda di zia Natalina quand'edda cantichjuleghja vicinu à u ziglioni di nuvembri, appuntu pà i fasgioli. U scandu regulari di a pistaghjola nantu à u troppu cià, cià, cià ! 
L'adori di u fumi di i castagni passati ind'u forru di Piazza Longa, e u sò rumori quandi Taviu, sempri eddu, i tiniva in manu e i si bulicava quant'eddi fussini stati pizzetti d'oru finu... Tuttu, vi digu, tuttu !
Tra l' "altrò" e u "cuì", c'è un loccu scunnisciutu, eccu ciò ch'eddu è l'Esiliu.

Povar'à noi...

Quantu volti avaraghju dettu u tintu ?
Massimu dipoi à l'iniziu di sta guerra e senza sappeni mancu u senzu.

"Legato a un'eresia molto antica -quella donatista del IV secolo- a alle discussioni teologiche e liturgiche tra la Chiesa d'Africa (...) e il papa Stefano, è assai probabilmente il diffusissimo e ben noto aggetivo siciliano (e calabrese)* tintu. Il significato è quello di "cattivo", riferito a persona; non buono, guasto, inservibile o di pessima qualità, riferito a cosa; grave, riferito alle condizione di salute". Vale anche "sventurato", ad esempio in locuzioni del tipo tintu cu mori**, tintu cu cadi, tintu cu jetta i spaddhi 'n terra, tutte tre usate col significato di "sventurato chi muore". Altro significato di tintu è quello di "povero", ad esempio nelle locuzioni esclamative calabresi* tintu ìju ! E tint'a-mmìa! Povero me ! tintu pe-ttìa, "povero te !". Se la parola nel calabrese non può non essere un prestito dal sicilano -ma Varvaro lo esclude- nel siciliano tintu si rispecchia, secondo la ricostituzione di Pagliaro, che condivido, la lotta tra il greco baptìzein e bàtisma da un lato e il latino tingere e tinctio dall'altro, col significato, le une e le altre, di "immergere" e di "immersione nell'acqua" (...)
In Africa come in Sicilia tinctus indicò il battezzato da eretico o alla maniera degli eretici, e divienne sinonimo di "cattivo" dal punti di vista dell'ortodossia cattolica. La memoria distante di quella polemica religiosa -scrive Antonino Pagliaro- soppravive ancora nella locuzione siciliana tintu e-mmalu vattïatu "cattivo e mal battezzato", che è di uso correte nelle parlate di tutta l'isola."(1)

È detta. Diu benedica i tinti e... tttt !

Médiathèque du Patrimoine, RMN-Grand Palais


(1)Da, La fiera del Nigrò, Viaggio nella Sicilia lingustica, p 71 (Eretici isolani), Salvatore C. Trovato, Sellerio editore, Palermo 2006.


*E corsu ! Ndl'A
** Cu =chi

22/10/14

Feelings d'amarezza...

Chi sarà sta musica dolci chi m'è vinuta in capu sta notti ?
Musica cusì, un si cunnisciva di i nostri parti.
Agna tantu a mi sintiva vena lagnosa.
A lingua mi era scunnisciuta, era una donna à cantà, mi pari.
A musica era chjara.
Diciva cù malincunia, (s'eddu si pò dì), soppr'à un filu di viulinu :

Dime...
Solamente dime,
Como olvidar mis sentimientos de amor
Lágrimas brotan de mis ojos
Trato de olvidar mis sufrimientos de amor
Dime.... si siempre yo así te amé
Porque ahora se lo tonto que fui
Jamás tu volverás
Dime wow wow...

E pò m'è vinutu un visu di donna, in neru e biancu, nibbiosu.
Mi pariva tuttu d'avedda cunnisciuta, parò u nomi un mi viniva. E pò mi vensi a nosgia, soppra tuttu a nosgia, iè.
M'avarà innucchjatu ?
O và, nò, chi sarà a buata di singe ch'aghju magnatu innanzu.
Vi ghjurgu !
Cum'è tintu lu me cori... 
O finziò lasciatemi tranquiddu chi n'avemi abbastanza, e t'avemi u contu, cuì. Aiò.


19/10/14

Zulfu

18 d'uttruvi 1914
Leghju i Saisons de Saint-Lambert, Le Livre du Printemps, fattu à virsetti gintili :

Déjà le rossignol fait retentir les bois ;
Il sait précipiter et ralentir sa voix ;
Ses accents variés sont suivis d’un silence
Qu'interrompt avec grâce une juste cadence…

Oghji, mi smintincu ancu di senta a boci urrulanta di a mitraglia di i shrapnells. Ghjornu tristu di vaghjimi nibbiosu, fai rimbumbà di lu tò cantu a furesta di Béléhène*.

*Journal de guerre 1914-1918, di Maurice Bedel. Edizioni Tallandier 2013

18/10/14

Caristia

A mani un ci hani purtatu nudda.
Di stizia Petru cantò :

Un c'è mancu più vinu,
Or succhjemi lu stuppinu,
Stemi corp'à viulinu.
Un c'era mancu più acqua,
Calaremi lu paracqua.
E quantu à u caffè,
Un circà chi più ci n'è ! 

L'escuada

T'avivu a me squadra ("une escuada") e cummandava à 15 omi.
C'era Olive, Petru u Cuttulesu, Antoni u Bastiacciu, erami tre corsi. E pò c'era à Jouvan, Albert, Raimondi, Robert, Chuzel, Mavieux, Dubani, Rigon, Fontaube, Escalette, Ano et Mezelles, dicivami cusì ch'erani paisani e muvivani trem'in dui sempri insemi. Stavami sottu à l'ordini di Talmasca chi cummandava à me e à u capurali Brietton.
A notti di u 18 ci accupavami à fà scaldà a mitragliosa chi u gruppu di Brietton partiva à l'assaut. Cissetimi à tre ori di mani. Brietton vultò sbrisgiu, cù un omu firitu. Era cusì agna sera un colpu à noi, un colpu à eddi.

L Danton, sittembri 1914. 
Creditu: Musée de l'armée, da Le Monde.


Citazioni 41

A tarra intera trimava, si scuzzulava.
Un trema una foglia
Che Diu un voglia.
E noi altri à mezu... Diu omniputenti, imputenti ?

17/10/14

Capurali Barolaccia

E dagali, una citation par a siconda volta : "S'est avancé le 23 septembre, sous une pluie de balles, pour aller couper les réseaux de fils de fer et a ainsi permis la progression de deux compagnies." Tanti intrasti ! Infini, m'hani fattu capurali, cusì migliurarà a solda.
Parò, solu nun eru à taglià sti fili, chi c'era Jouvan e Albert cun megu. E pò pinseti, avaremi fattu quindici metri u ghjornu e u lindumani erami vultati à a nostra piazza di u ghjornu d'innanzu... e laccatu tre omi.
Talmasca eddu, fighjulava, s'alisciava a mustaccia : Agnulu custodiu.
M'ha dettu : "Avà tocc'à tè d'essa, d'esistà, e di punta à a notti." Un ci aghju capitu nudda, ma sappivu ch'eddu era bravu Talmasca e massimu cu megu.

U Cigliu Rossu (1)

"Una bedda matina di u mesi di ghjunghju, stavami pusati ind'arba chi crisciva e s'impatrunava di i teppi di i nostri furtificazioni, piattava i barbelè. Arba, ch'eddu ci tuccaria doppu, à taglià, pò faremi a finera. Stavami pusati in st'arba alta, discurendu tranquiddi, aspitavami a suppa e paragunavami u talentu di u nostru cuccinaru nuveddu à quiddu di Garnero, ch'avivami persu à a punta di Vilmy, quandi d'un colpu, stu tontu di Faval saltò in piazza, tesi u bracciu drittu, u contadinaru puntatu, calò u capu, a manu manca à piattassi l'occhji e si missi à lampà mughji neri comu quandu, à a morti, u ghjaccaru ughjula.
Mì, mì, mì, fighjuleti ! Hii, lu spaventu ! Oh, oh, oh !...
Avivami saltatu e fighjulatu cù stuppori, à tre palmi di Faval : ficcatu ind'arba tal'à un gran'fiori spannatu, un cigliu rossu, era un bracciu umanu chi cacciava u sò sangui, un bracciu drittu mozzu, tagliatu soppr'à u ghjovitu, a sò manu sempri viva rinfiulava a tarra, pariva tuttu, ch'edda ci si vuliva arradicà... a branca sanguinosa baddava, edda, pianu, pianu, prima di stabilisciasi.
Alzetimi u capu à circà qualchi aeroplanu. Un capiscivami micca. Biottu era u celi. Ma d'induva ci viniva sta manu mozza ? Un c'era statu alcunna canunnata di a matinata. Tandu scuzzuletimi à Faval. 
L'omi ascimisciavani."

Blaise Cendrars, La Main coupée, « Le Lys rouge », Denoël, 1946, reeditatu da Gallimard, Folio, p. 409.

U Cristu di Bathala, Portugal

16/10/14

U 141 esimu

Par Santiuniacci, avivu sceltu sta carta.
C'era scrittu annantu, cu a sò rima :

Salutu, fiera bandera di u me regimentoni,
Tu chi fussi tanti volti passata à la mitraglia,
O segnu di bravezza e di grandi devuzioni,
Leghju, eiu, cù fierezza, lu nomi di tutti i tò battaglia.



13/10/14

À a bucciarada

"I libri, i mei, sò tali à ssi buttiglii chi si lampani à u mari (...) Ma risposta parò, un aghju mai avutu.
Se i tistimoni di u passatu vurtessini, sariani foli, un diciariani micca bucii ?"
P. Modiano
In, http://bibliobs.nouvelobs.com

12/10/14

Aspra cuntrea

Eccu l'aspra cuntrea duve infarru e foccu,
Fanni, d'un ziteddu d'arimani, a carcassa d'un omu,
Ed eccu furiosi i corbi chi si fraiani trà eddi,
Sta carcassa insunnita, sin'à l'ultimu riboccu !

Da, Gaston de Ruyter, 1917
Voici l’âpre contrée où l’enfer et le feu
Font, d’un gamin d’hier, la carcasse d’un homme;
Et voici les corbeaux se disputant, furieux,
Cette carcasse encor jusqu’en son dernier somme !

In, http://www.dessins1418.fr/wordpress/poemes-poilus-anthologie-dirigee-guillaume-picon-2014/

Oghji, 13 d'uttrovi 1914

Rien à déclarer.
Ci hani datu carti pustali da pude scriva.
N'aghju appruffitatu par mandamini una à Mariastedda e dui in paesi : una a Santiuniacci e quidda altra, à mamma.
C'era scrittu anantu : Mon Drapeau, 141ème Régiment d'Infanterie. Honneur et Patrie. St Domingue (1795), Lutzen, Bautzen, Hanau (1813)...
U Capitanu Fleury m'ha dettu ch'erani scritti i nostri vittorii, certi di i tempi di Nabughjò !
Quantu viti ci avarà custata sta bandera  ?
Pinseti ch'un ghjornu scrivarani : Avocourt, (1914). 
A bedda affara !



Isula urfanedda

Ambuscata : U ghjornu che vi dicu, à l'ora di meziornu, fumi culpiti da "i setti colpi di farru infiaratu", acciaccati, impulvariti da a cenara vinuta da l'insù. A morti passava, girava e vultava. U sonu di i timpani, tamburini e timpanneddi, passava d'un campu à l'altru, senza mezzu, alcunu, di paraddu : "Buru, bum, bum, bum, buru...".
Mi pariva di senta dinò l'abbaghji, à u luntanu, di i setti ghjaccari chi raghjavani.
I murtulaghi fammiti si ticchjavani.
Iscia ascia !!!
U tonu tunava, scuppittavani i colpi. U sfrascillimu falava da un celi infiaratu...

Accantu, à mezza à stà tuntia, Antontò si missi à cantà :

Or' vogliu eiu dinuncià
Generali e cumandanti !
Cavatevi ssi viseri,
Voi e i vostri mandanti,
Ci piglieti à strappazzera,
Setti pocchi ricurdanti,
Setti vò, veri mazzeri.


Francesco Goya v.1820
Museo del Prado, Madrid

11/10/14

Avants-postes

"Aux avants-postes le 141e a 5 cies à Avocourt, 3 au Hermont, 4 au Rendez-vous de Chasse. Sur tout le front les retranchements prennent plus d'ampleur et les obstacles s'accumulent; les réseaux de fil de fer deviennent de plus en plus denses et peu à peu les engins de guerre de siège font leur apparition."*

Noi semi vultati à Avocourt. Chi vuleti.
Zappavami fossi, transcè e construivami tagli e furtificazioni retranchements tiravami e stindivami metri e metri, chilometri, di fil' di farru, pilfarru o barbelè, appicati à i farri à tira-bouchon che nò inciuttavami "en réseaux", ch'eddi dicivani.
L'alimani faccivani listessu da u sò cantu.
Si ne vistu, sapeti...

(C) Museu Albert Kahn
Autocromu di St. Passet (1915)


*Da, Journaux de marches et des opérations des corps de troupe.
http://www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr

Mamilianu

À Paulu C.
"A spiranza è verdi, malasciu à chi la perdi."

Quidda sera stavami senza fà nudda à bracci muddati, senza sperenza alcuna. 
Antoni lampò: "A ci femi in puesia ? Tè o Sarrà aiò, scegli tu una parodda."
Eiu ghjuccavu, una petra in manu. 
E tandu dissi, eiu : "Petra". 
M'è vinuta cusì, avariu dettu "Tettu, fucili, maghjali..." Saria stata listessa.
Un sò se Mamilianu era in vena, toccu da l'estru pueticu s'edd'erani paroddi invintati o parroddi imparati o s'eddu era par u puntu, ma appena scelta a parodda,  "petra", lintò :

Voi crediti chi sta petra,
Nun sia cosa di valori,
Or' si ni faccini le casi,
Si ni coddani li torri,
Si ni facci u sacr'altari,
Duve stà lu nostru Signori

E parò tu nun sei cà petra
Pucaredda senza valori,
Ma sai tu, parà lu mali,
Sicond'à lu tò culori,
Se tu tira versu lu verdi*,
E murata à u ghjustu puntu,
Tandu pari ogni malori.

Chè tu sia benedetta, 
O petra senza valori !
Chi si ne faccini li casi 
Ed ancu i ripusatoghji,
E dinò i tabernaculi,
Induva stà nostru Signori.

Ind'i tempi di suliva,
Eri detta frati o sori
Qualchi volti scumunicata
Qualchi volti paladinu
Volt'e gira Anton' Marì...
Sei vutata à lu Signori.

Cf, u bigliettu a Sustrata, infra. 02/2014

*Paulu a diciva trent'anni fà :"Fighjula sta casa, e fighjulala bè. Un truvarè cà una petra verdi murata nantu a sò facciata, mì quista e mì quidd'altra... T'avarà a sò significazioni, t'avarà...? L'hani missu i vecchji da parà l'occhju..."
Puteri di l'occhju e contra puteri : "Petra di Teba, innurata à gocci d'oru", "marmaru verdi di Lacedemonia", "smaragdi", "viride Appiannum". A ci conta Isidoru di Sicilia** : "Caristeum uiride (...) nomen ab aspectu habens, eo quod gratus sit hic qui gemmas sculptunt; eius enim uiriditas reficit oculos." ("U marburu verdi di Caristi -u nomi veni da a grazia chi t'hani quiddi chi sanni sculpiscia sta petra- chi a sò virdezza, dà forza à l'occhji").
Paulu t'aviva raghjò !

**Da : Les thérapeutiques oculistiques romaines, entre survivances et métamorphoses. L'exemple du vert thérapeutique. In, Survivances et métamorphoses, textes rassemblés par H Duchêne, Université de Bourgogne, Images EA 1865, Dijon, 2005.

09/10/14

Tonu e mitraglia

E vurrariu chi la me voci,
S'alzassi quantu lu tonu,
E cuddassi à rimbumbà
À a foci di Varnevilla,
Trapanassi questa muraglia
E pò che ind'e sò ligni
Ci calga tonu e mitraglia.

08/10/14

À Ghjaseppu Tomasini

M'hani dettu arisera ch'un certu Ghjaseppu Tomasini* di a Munacia era statu fucilatu u mesi scorsu, ancu un antru. Fucilatu da i nostri stessi !!!
Aghju capitu ch'un certu duttori, u Major Cathoire aviva dettu ch'eddi erani vigliacchi e chi s'erani ferti da par eddi par fughja a prima ligna.
V'aghju dà dì, n'aghju vistu... Ma quista pò, nò !
O lu bruttu, manc'à dì un duttori tradditori !
Dicini cuì ch'eddi vulivani fà un esempiu.
Tintu Ghjaseppu, tintu Agustu un vi cunnuscu micca ma digu eiu, "Vargogna par quiddi chi vi hani tombi e quiddi ch'hani dattu l'ordini."

Ripusati in paci, o amichi.

Dà, La faute au Midi, J-Y Le Naour, A Dan, edizioni Grand Angle, 2014


*Fattu veru, Ghj Tomasini e A Odde sò stati tombi fucilati, par l'esempiu, u 19 di sittebri 1914 à Béthelainville.
Da leghja à dinò :
http://ldhcorsica.blogspot.fr
http://aullene.blogspot.fr


E pò pruvà...

Sta sera :"Probatio pennae*" anch'eiu !


*da : http://m.rue89.com
Claire Richard, On gribouillait déjà dans les livres du Moyen-Age.

07/10/14

Barrolaxia

"Barrolaxia !" Gridò u vagamestru. "T'as une lettre de ton patelin !" 
In quidda bocca i paroddi mi parivani varmi acciarbi. "Mon patelin, chi sarà mon patelin ?"
Infini, lacchemi cora, era una lettara di mamma.
Un mi n'inviniva guasgi più chi Barrolaxia cum'eddu dici era u me "nomi di guerra*".
Appuntu !!!


*In corsu, u "nomi di guerra" saria u "pseudonimu".

06/10/14

U sicretu di i Musi

Par GMW

Da ziteddu sappiva ch'eddu ci vuliva à chjamà a sò Musa ch'edda ci dessi u filu par cantà, par impruvisà. Ma u librettu ch'aghju avutu in manu ci dava u sò sicretu. Era statu Talmasca à daddumi. L'aviva trovu ind'a sacristitia (durmivami in una ghjesgia).
M'ha dettu: "Tè, ti ghjuvarà ad imparà à leghja ! Doppu u mi rendarè, cusì, u rimittaraghju in piazza."
Nantu à u libru c'era scrittu Théogonie d'Hésiode. Dicini cusì : "L'invocation aux Muses est présente dans la littérature archaïque..." (Vena à dì chi l'affara è vecchja e stravecchja).
Doppu cummencia e l'aghju missu in corsu ch'eddu mi veni megliu :

"O pastori chi battiti in campagna, ghjenta scrianzata di sta tarra e un setti cà otri ! Sappemi noi Musi, cuntà foli chi s'assumigliani à u veru; ma pò, quandi nò vulemi, sapemi ancu, cantà u veru."
Cusì hani dettu e figliole di Giovi-Zeus u maiori, avvezi à u parlà e mi messini in manu una mazzeta maravigliosa, un ramu tagliatu d'aloriu fiuritu. Mi spiretimi un cantu divinu, da dì, ciò chi sarà e ciò chi è, ciò chi fù. Mi dessini l'ordini di cantà a razza di i beati, Numi immurtali; e ch'eddi fussini, eddi, i Musi, sempri à l'apertura e à a fini di i nostri canti."*

Ed è veru ch'ind'a noi cantemi cusì, par via di i Musi.

*Teogonia 22-34

Liebig (7)

E pò, mi sogu addurmintatu.
Aghju sunniatu d'un mondu chi nun era più, oramai.

Conti (4)

Erami a l'arriera e ci ripusavami. 
Sapeti, quandu omu un ha nudda à fà, si pensa. 
Mi dumandu : Comu sarà a Corsica ind'i l'anni 2000 ? E quali è chi a sà, nimu un la pò sapè !?
Parò, se noi altri vultessimi da cuì, a vegu, eiu, a Corsica. 
O piuttostu, ciò che vegu eiu, è u paesi : "Setti masci e femina una"*, cum'eddu si dici, cù Mariastedda. Admittimi cusì, par tre generazioni, sò 64 figliulini (56 masci) e più di 500 puffiglioli (448 masci)! 
À noi dui, eiu e Mariastedda, impiimi u paesi, impiimi !!! Umbeh.

"Je vois (pour 2034) une île beaucoup plus peuplée, plus autonome, plus ouverte (...) L'île pourrait faire vivre 400 000 ou 500 000 habitants."
Henri Malosse, Président du Comité Économique et Social Européen, in Corse-Matin 06/09/2014. 


*Auguri chi si faccivani à i sposi u ghjornu di u matrimoniu.

05/10/14

Riposu

Arisera semi stati mandati in darettu à piglià un poccu di riposu. St'ultimi dui mesi l'emi passati à u fronti. Erami dirinati morti. Avaraghju durmitu dui ghjorni filati !
A mani di u sicondu ghjornu ci hani pagatu u caffè, cù pani e cumpani. N'aghju appruffitatu par scriva in paesi, à mamma e à Mariastedda in Marseglia.


Mathurin Méheut

Da u bloggu Masmoulin, à ringraziaddu.
http://masmoulin.blog.lemonde.fr/2011/08/29/mathurin-meheut-artiste-francais-elements-biographiques-et-quelques-oeuvres/

04/10/14

Cumplincisu

U pueta n'ha dettu dui, frà middi : "Ciò chi incisu nun è, nudda è. Ciò chi incisu è, mortu è". Di u listessu : "Ciò chi è simplici è falzu e ciò chi nun è simplici un ghjova."*
Un vi digu nudda di ciò chi è cumplicatu e incisu.

*Paul Valery

03/10/14

Italò

"C'era a guerra, e tutti n'erami presi, e oramai sapivu ch'aviva da decida di i nostri viti. Di a me vita; ma un sapivu comu."*
Eiu, a sogu, và.

*Italo Calvino, L'entrata in guerra, Einaudi, 1954.

02/10/14

Citazioni 40

"I pinseri invecchjani prestu à chi i porta."
T'aghju middi anni, tandu.

01/10/14

Miserere

C'erami arricolti, unu fila à l'altru, appena nanzu chi u preti fessi a livata.
A cantà u Miserere, c'erami tutti : Antoni u Bastiacciu, Mamilianu, Petru u Cuttulesu e d'altri, tutti.

"Miserere mei Deus, secundum
Magnam misericordiam tuam. 
Et secundum multitudinem
Miserationum tuarum, 
Dele iniquitatem meam...."

I bocci calani, ripartini, i lagni s'allungani : Miiiiiseeeeeereeeeree...
U Cantu empiva sti locchi.
Eru tardaviddatu, u frettu ? U cori, dinò.
Più tardi vensi l'ambulanza e si purtò à Ricci, u tintu. Si lacca una mamma, un babbu, a moglia e cinqui ziteddi chjucchi, chjucchi.


LC Canniccioni

Meziornu passatu

Ricci morsi à meziornu passatu, appenna.
L'aghju tinutu in bracci da a prima minuta ad avà.
Un v'aghju dettu nudda, ma ciò ch'aghju vissutu oghji m'ha tribulatu, scuzzulatu.
U tiru, tiru di quiddi fucili armati pà a guerra, div'essa partutu da culan'ghjò sott'à quiddu pinu malatu e tortu, da darretu à i ligni alimani.
A badda pichjò à Ricci in bocca, sfilendu a gola da darretu à u capu.
Eru accantu à eddu e mi falledi in bracci, in silenziu.
Pianu, pianu aghju vistu à Ricci chi si biuttava di u sò sangui chi si spraghjiva nantu à u me cappotu. A lana secca u si biiva, ingorda. Ingorda da chi ?
A sò agunia avarà duratu cinqui ori, o ancu di più. Vidivu a vita pianu pianu abbandunà u sò corpu, oramai divintatu bonu da nudda.
A vita un pariva tanta prissata d'andassine. Parò, poccu à poccu, i sò occhi imbiancavani, i sò labbri, listessa, u polsu calava, si spigniva u fiattu.
L'aghju tinutu cusì in bracciu tutt'a matinata e u vidivu parta. Par via di sta badda Ricci un pudiva dì nudda. E m'aghju dettu eiu chi, s'eddu ci pudiva parlà m'avaria dumandatu di faddu parta più à a lestra.
U tinivu in bracci com'à una mamma pò tena u sò figliuleddu.
E tandu mi missi à cantà una ninni nanna quidda di u Ponti, sappeti : "Sott'à lu ponti, ci luci la luna..."
Ricci s'addurmintedi par sempri. Mi parsi cuntentu, andeti e voi à sapè.
D'un colpu m'è ghjuntu u varmazzu in capu, un l'aghju ancora cacciatu à st'ora.
Vulivu, eiu, che nò scapessimi insemi da cuì !
"O Rì : e parchi che tu mi lacchi ?" 
"Ed avà, aghju da fughja ancu quali, o Rì, hai sceltu tu, stu mumentu ?"

28/09/14

U 5 esimu d'infanteria culuniali

28 7bre
Forte fusillade pendant la nuit. A 6 heures les allemands, débouchant par le ravin de Varneville, débordent nos tranchées qu'ils prennent à revers. Apremont est évacué et le 3e B.on se replie sur les bois sous une violente canonnade à 8h - À 11h le combat cesse.
Lt Berni blessé,
Capitaine Golay tué 
S/lt Thevenet blessé
14 tués, 171 blessés, 50 disparus* e Saveriu... li purtavu un annu.


*Da, Journaux des marches et des opérations... Op. cit.

Gomera

à P.A.C

Aiò, ghjucchemi st'ultima volta à crichju e andemuccini.
Annu, di sti tempi, turravami i bandi e pigliavami à capu inghjò. Lascivami a muntagna, i nostri caseddi, a Piana à u Signori par falà ind'i bassuri.
D'ind'u tavoni induv'e sogu oghji, in sti catravoni Lorreni, mi vensi in menti l'ansciu di i me sgiotti.
I ziffuli di i nostri, stracciavani l'aria, contadinaru e dittu grossu cù i punti ligati insemi, ficcati à mezu à i labbri e appughjati nantu a lingua piigata lintavani i sò "Ziiiiiii" chi impiivani l'aria di sti locchi. Ci cunniscivami à i fischii* : quiddu di Petrupaulu era u più longu, quiddu di u babbu era corti e seccu, s'eddu si pò dì. Quiddu di Pauluantoni, viniva da a Bocca à u Frattu, era largu e trizinimosu.
I sgiotti astuti sentivani crescia l'arba più à l'inghjò ed erani pronti par u vaghjimi in paesi.



*Cù sti ziffuli, ci parlavami ancu (fattu veru). Ancu Pauluantoni era un chjam'e risponda à colpi di (scusattemi) : Eiu : "O Pà, u tò culu ni piglia pesci ?". Tandu eddu : "U meiu, nò. E u toiu sì ?".
Erami ghjovani, spinserati.

Lumi e sali

Sta mani che vi digu, battivani i canunnati alimani, rughjivani, m'assurdavani.
O lu trustu !
Pilutoni, in furia, i ci faciva fallà.
Davanti à mè c'era un pugnu d'Avignunesi, bravi tippi, paisannoni, pronti à suvità l'ordini maladetti di l'assalti.
L'obus chi li fù sirvutu, faledi ghjustu à mezu à eddi.

Ba ba bù ! 

Lumi e sali di a tarra...
Lumi e sali di a tarra : d'eddi un arristava più nudda. E di noi cà stracci.
U lumi era a saieta di u foccu inumanu di u canoni, u sali era fattu di u nostru, u sangui.

27/09/14

U tuttu

Oghji m'ha scrittu Mariastedda.
Un vi pari nudda una carta pustali, par me è tuttu.
Una carta è un segnu, u segnu di vita.
Un segnu di vita in stu mondu didicatu à a morti. Un pizzateddu di soli, di paci, di silenziu, di riposu, à mezu à sta tuntia, stu rumori, sti fumi neri, acri, sti puzzi di pulvara e di cianga.
A carta di Mariastedda era stata par me, u Tuttu in cunfronta à u Nienti.

26/09/14

U fronti

27 di sittembri, 1914
"Sur tout (le) front, un service incessant de patrouilles doit fonctionner pour reconnaitre la force et les emplacements de l'ennemi."
E noi, à mezu...


Journaux des marches et operations, 141RI, op cit.

L'ombra di Cainu

"(...) E' un trovu cà à dì : a guerra è una pazzia.

Mentri Dio porta a sò criazioni, e noi omi semi chjamati à cuntribuiscia à a sò opara, a guerra distrughji. Distrughji ancu ciò che Dio ha fattu di più beddu: l’essere umanu. A guerra straccia tuttu, a leia tra i frateddi, dinò. La guerra è scema, u sò pianu di sviluppu è a distruzioni: si voli sviluppà par via di a distruzioni!

A cupidità, l’intoleranza, l’ambizioni à u poteru… sò motivi chi portani a decisioni bellica, e sti motivi suventi portani pà essa giustificati un’ideologia; ma prima c’è la passioni, c’è l’impulsu stortu. L’ideologia è una giustificazioni, e quandu nun c’è un’ideologia, c’è la risposta di Cainu: “E chi m'importa, à me?”. «Saraghu eiu u custodiu di me frateddu?» (Gen 4,9). A guerra un fighjula micca in faccia à nimu: vecchji, ziteddi, mammi, babi… “E chi m'importa, à me?”.
(...)
“E chi m'importa, à me?”
St'attitudina è l’oppostu essatu di ciò che ci chedi Gesù ind'u Vangelu. Avemi intesu: Eddu è ind'u più picculu di i frateddi: Eddu, u Rè, il Giudici di u Mondu, Eddu è u famitu, l’assitatu, u frusteru, u malatu, l'incarceratu… Che quiddu chi si prendi cura di u frateddu, entri ind'a gioia di u Signori; chi invecia, un la fà, chi cù i sò omissioni, dici: “E chi m'importa, à me?”, stighi fora.
(...)

Sempri oghji i vittimi ci n'è massi… Comu sara possibuli questu? È possibuli chi ancu oghji, piatti  da darretu ci sò interessi, piani geopolitici, avidità di danaru e di poteru, c’è l’industria di l'armi, chi pari tantu impurtanta!

E sti pianificatori di u tarrori, sti organizzatori di u scontru, come puru l'imprenditori di l'armi, hani scrittu in cori: “E chi m'importa, à me?”.

Appuntu toccu à i savii à ricunnoscia l'arrori, di senta i dulori, di pentasi e di chede pardonu e piegna.

Cù stù “E chi m'importa, à me?” che hani in cori l'affaristi di a guerra, forse vinciani tantu, ma u sò cori corrottu ha persu la capacità di piegna. Cainu nun ha piantu. Nun ha potutu piegna. L’ombra di Cainu ci ricopri oghji, cui, in stu cimiteru*. Si vedi cui. Si vedi ind'a storia chi va da u 1914 insinu à i nostri ghjorni d'oghji. E si vedi ancu ind'i nostri ghjorni.

Cu un cori di figliolu, di frateddu, di padri, chedu à tutti voi e per tutti noi a cunverzioni di u cori: passà da “E chi m' importa, à me?”, à u piantu. Par tutti i caduti di l' “inutile strage”, par tutti i vittimi di a pazzia di a guerra, in ogni tempu. U piantu. Frateddi, l’umanità  t'ha bisognu di piegna, e questa è l’ora di u piantu."

Stratti di l'Omelia in talianu di u Santu Padri Francescu
*Sacrario Militare di Redipuglia
Sabatu, 13 di settembri 2014
Da : http://m.vatican.va/content/francescomobile/fr/homilies/2014/documents/papa-francesco_20140913_omelia-sacrario-militare-redipuglia.html

25/09/14

Avocourt, Avocourt...

Avocourt, Avocourt, Avocourt... n'aghju una tecchja.
Tandu, aghju dettu oghji à Ricci : "O Rì, fughja o scappà, un è l'unica libertà di u prighjuneru ?"
Ma fighjulatu in catarochju : "Ni parlemi sta sera ? O Sarrà !"





24/09/14

Disperu

Chi miseria !
L'omi, i zitteddi, i vicchjateddi cascavani com'à moschi.
Quandu edda finisciarà sta guerra maladetta ?
S'edda cuntinueghja cusì, emi à veda i tutti nostri mammi, i tutti nostri sureddi ammantati di dolu ?
Tandu diciarani, un ghjornu, chi u neru era l'unicu culori di sò vistuti.
Sarà uni sbagliu maiò, una meza verità, parò...

Donni di l'Isula. Ed. Santini
v. 1900

Dizziunarii

"En cas d'attaques le 141ème doit résister, sur la ligne Avocourt, crête d'Avocourt à Esnes, et, le cas échéant, se replier à la lisière nord du bois de Hesse (...) mission, tenir le village et ses abords*".

A v'aghju dettu ma u francesu, avà u capiscu bè ch'un è tantu difficiuli : en cas, vali à dì "se mai". L'attaques sò l'attachi, résister è resistà, ligne è ligna, crête è sarra, le-cas-échéant : umbè ? S'edda casca cusi (?) Se replier, ritirassi, a lisière saria "l'orlu" (?)
Nord, nord, nordu, nò. Vegu bè ciò ch'eddu è ma a parodda in corsu, mi manca.
U bois, saria u buschettu s'eddu è chjuccu, u valdu, a furesta... E pò c'è dinò u bois a legna e u bois u legnu, videti... Mission : u da fà, a missioni. Tenir è tena, s'assumigliani. Le village... le village è u paesi, andeti à sapè parchigni ? Et ses abords : saria, i sò vicinanzi, u circondu, quista a sogu. Quandu a parodda manca ci si capisci guasgi listessu, à u senzu.
Ma micca sempri, l'altru ghjornu c'era Ricci chi gridava :"Allez à manque, allez à manque" parò a truppa ha pigliatu à dritta. Chi vuleti un sapivani micca chi "manca" era u cuntrariu di "dritta" !
Ah, o !
Corsu, marsegliesu e francesu...
Un capiscu micca tuttu à fattu tuttu, ma...
Ci saria da fà unu o parecchji dizziunarii (!)
Avessimi u tempu e l'asgiu, tandu, sì  u fariami.


*Journal des marches, 141ème RI, 23/24 di sittembri, 1914, op. cit.

23/09/14

Olive Gabelin

à JV

Olive era un omu bravu, "altu di bocci ma bassu di mani" cum'eddu si dici ind'a noi. T'aviva una manera particulari di chjamà i bosci : i chjamava i caghe-meli, e d'altri paruddacci, e pò si ni ridiva...
Olive s'assumigliava à l'amicu Francescu di i Rossi, sapeti, Francescu u mulinaghju cù u sò tupezzu particulari, lugarutu; a stessa altezza, listessi maneri.
Parlava marsegliesu cù i sò amichi, ci capiscivami parpennaredda, abbastanza.
Spartivami u nostru poccu, i nostri spaventi, i nostri ghjurnati maladetti. Spartivami i nostri sogni di fughjifughji.

Citazioni 39

"Campu inda a pena meia, ciò chi mi rendi felici."
Roland Barthes, Journal de deuil,  p 185, Paris 31 juillet 1978. Seuil/Imec, 2009

22/09/14

U suldatu d'infantaria

"U ritratu nant'a muraglia, 
È una vera calamità.
Stringhje u cori,

Cum'a tanaglia 
Di quella :"Ch'un si pò scurdà."
Cusi dici a vecchja Maria, 

Quand'ella si mette a pinsà,
A u suldatu d'infanteria,

Inquadratu tant'anni fà."

I Frateddi Vincenti (v. 1970)

Da, Carnet de guerre d'André Mare
Mémorial de Caen

21/09/14

A farwell à l'armi*

"Tandu, à sta fine di l'istatina, stavami in una casa, chi, da u fiumi e di a piaghja ind'à, fighjulava a muntagna.
Ind'u lettu di u fiumi c'erani petri e cotuli, secchi e bianchi da u soli e l'acqua linda e chjara curriva lestra ind'u currenti. I truppi passavani davanti a nostra casa e s'aluntanavani nantu à u stradoni cu una pulvariccia chi cupriva i casci di l'arburi. I tronchi di l'arburi erani anch'eddi impulveriti. L'arburi ingiadditti scaciavani in freccia cust'annu, casci staccati da un vintuleddu. I suldati passavani lacchendusi a strada nuda, imbianchita da sti casci.
A piaghja era ricca à biada. L'arburetti fruttiferi erani beddi numarosi, à l'orizonti, i muntagni erani annuttati, diserti, rasi.
Si battivani ind'i muntagni, e a sera si vidiva i tiri di l'artiglieria; ind'u bughju tenebru parivani accenditi di calori. Parò i notti erani freschi e un sintinvami tantu chi un trambustu vinissi.
Certi volti, indi u bughju neru, sintivami i regimenti passà e i cannoni mossi da trattori à motori. C'era massi trafficu di notti, cu parrechji muli, cù imbasti carchi, d'un cantu e da l'altru, à casci di munizioni. I camioni grisgi purtavani omi e altri camiò, cù i sò tendi, muvivani pianu, pianu in quiddu scumbugliu maiò. A mani, i canoni passavani tratti da trattori à mutori, fusti fasciati da branconi. C'era dinò pampani di a vigna e altri casci à copra sti trattori."






*Da : A farewell to arms, chapter 1, da E. Hemingway, edizioni Charles Scribner's son, New York, 1929


A stafetta

È ghjuntu oghji una stafetta da Parighji. Dicini chi sò ghjunti truppi inglesi e maruccani ad aiutacci nantu à u fronti nordu tra Abbeville e Compiègne.
Pinseti emi da tena sei centu chilometri di fronti.
A sogu chi ha m'ha dettu eddu, chi u ghjornu quand'eddu è ghjuntu m'ha dumandatu à me e cusi l'aghju fattu veda induva eddu stava u statu maggiori.

20/09/14

Bertheleville

Bertheleville, stu 20 di sittembri di 1914,

Pattruglii, ricuniscienzi, da abbisistà u numicu e fà ch'eddu stighi ind'i sò fossi (chi i nostri chjamani : transcè).
"Caccietili a libara disposizioni di i sò forzi !" ha dettu Talmasca (?)
A sera emi cantunatu soppra piazza.

Conti (3)

20 di sittembri 1914,
Un mesi appena doppu à l'iniziu di sta guerra, erani ghjà cascati :
5 omi d'un paisolu di 700 animi :
Paulughjaseppu
Ghjuvan'martinu
Mariu
Domincantoni
Ghjaseppu.
Rappurtatu à a Corsica intera, sariani dighjà :
Più di 2 142 omi tombi o spariti in sta guerra.
Firiti ind'a sò carri : 8 200 o guasgi, pà a Corsica.
Una vintena in paesi.
Ch'avivami da fà ? Tirà davanti e ch'eddi riposani in paci.


U Borgu 1738

Zi Michè m'aviva contu un ghjornu a battaglia chi si era passata ind'u u Borgu in 1736 o 1738, ch'un mi n'invengu più ?
Quand'e digu u Borgu, è u Borgu vicinu à Bastia.
Eru ziteddu, m'aviva dettu eddu chi i Corsi avivani vinti e ch'eddi avivani tinutu capu à i suldati Francesi.
Chi c'era statu massi omi tombi d'eddi e chi avivami tandu ricutu milliai di fucili... Eru fieru, eru ziteddu capivanu.
Ziteddu mi vidivu culà, di pettu à st'armata maiora.
Oghji, un è più listessu e sta battaglia un mi pari mancu più, par mè, mutivu d'urgogliu.
Essa un omu faticatu di battasi ind'i battagli di l'altri, ci ni sarà ?
A meia a battaglia è ancu i Cervetti e i sò spii e basta.
Ancu ciò ch'eddi ci hani fattu, si pò capiscia...
L'altri battaglii, un sò mei, anche puru chi ci fussi eiu, cum'à oghji.

Dumani

Esciva a simana, "Dumani, dumani, sara compiu tuttu." 
Fiodor Dostoïevski, Le Joueur.

Citazioni 39

Carne di porco e uomini di guerra, durano pocco.

Ma un ci semi à ghjà

"Un mi gerba tantu a guerra, d'alcuna speciasorta. Un è micca affari di sintimi ne nudda. Quaranta dui ghjorni, sogu statu eiu, davanti à u forti di Vaux. Tantu e tantu, ch'oramai i cadaveri un m'interressani mancu. Qualità o difettu, chi no sò, è un fattu.
A guerra l'aghju in orrori e riffiutu di fadda, par l'unica raghjò chi a guerra è vana.
Isiè : vana, piccula parodda.
Un aghju tantu fantasia. Orenda un è a guerra ; è vana e basta !
Ciò chi mi tocca ind'a guerra un è tantu u spaventu ch'edda facci, ciò chi mi tocca à me, è ch'edda è vana. Mi diciareti, chi saria, appuntu, stu vanu, u spaventu. Isiè, ma par sopprapiù.
Comu fà à spiegà l'orrori di quaranta ghjorni d'attaca di puntu à Verdun, à st'omi chi sò nati doppu à a battaglia e chi si trovani avà indebuliti e ind'u fiori di l'anni ?
Femmula detta, c'è par st'omi novi, l'attichju di u spaventu par via di i forzi soi e di i sò dibulezzi.
Digu di a più parti d'eddi. Arresta sempri, di sicuru, uni pocchi, una minuranza, chi si cuntentani e à chi un vali d'imparà.
A maiò parti t'ha l'attichju di u spaventu e si creda capaci di campacci o di moracci com'à l'altri : un ha tantu turmentu à dacci a prova. Un c'è altra vera raghjò à u cuntinuu accordu di ciò chi si chjama, doppu, "martiriu" e "sacrifiziu". Un li pudeti dà prova di u spaventu.
Un aveti più tandu cà a parodda ; ma l'amichi vostri, tombi in fiancu à voi, un erani eddi, amichi cù quiddi ancu quali, avà, parleti ;  u mustruosu incantu chi cambia st'affizioni vivi in putricheghju, un la poni cunnoscia ; u maceddu di i corpi, a guffezza di i bracci e di i ghjambi mozzi è partuta in fumi e s'è persa, muta, muta e piglia fondu cù vint'anni di parti cutidiani di criaturi freschi, novi, sani, beddi cum'è sò beddi i soldi novi. Una volta a guerra compia, truvareti un guerciu, uni stroppiu facciasciappata, un braccimozzu, un sciancu; unu sopr'à deci, gazatu, vint'anni doppu un n'arresta più cà unu sopr'à dui centu ; un si ni vedi più, oramai provi, un ci n'è più. L'horreur s'efface."*

Ma un ci semi à ghjà...


*Da : Jean Giono, Lettre aux paysans sur la pauvreté et la paix, Écrits pacifistes, Gallimard, 1938.

19/09/14

Σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ

Un aghju da micca da piegna,
Un aghju nudda da tema,
U mondu è divintatu tamanta prighjò
Ed eiu à circà comu à fà 
À strappà sti cateni.
Culandà t'aghju un postu,
Un postu chi m'aspetta,
Culandà c'è un pinzu 
Altu, altu e ci si voli à ghjugna
Eccu parchi, à u più altu, stendu dinò i mani
Par piglià, da i steddi luccichenti, qualchi pezzu di lumi
Eiu, un possu stà cuì, chi m'aghju da stuffà, 
Cù tutta sta miseria e tutta sta pena umana.

In mimoria di Pavlos Fyssas, sò i soi, i paroddi.

Antecristu

Ci vuliva à tena e tena a posizioni. 
Tandu Petru s'è missu à cantà :
A l’indà sott'à un monti,
Mezu à middi omi tristi
In sti tempi d'antecristu
U canoni tira d'un ponti.

18/09/14

Cumières-Le-Mort-Homme...

"Le 141esimu reste aux avants postes* dont la mission est de tenir a tout prix la ligne de résistance."**
D'Argonne i Cumarioti , ***
Si sà,
Ci sò grandi pattrioti,
Les magasins Lebegue et Bonvalet,
Nous ont servi, ce jour, et à boire et à manger.

(Beddi paesi di bord' di fiumi.)

*N di l'A, da culanda di a Marna, longu, longu u fiumi.
**Da, Journal de marche du 141 e RI, op cit.
*** da Cumariots, nomi di quiddi di u paesi di Cumières, da Wikipedia.



Oghji 17 di sittembri 1914

"L'ennemi bombarde violemment la lisière du Bois de la Montagne. Bivouac sur les emplacements de combat."* 

A battaglia di a fruntiera a chjamavani cusì: Bar le Duc, Reims, l'Aigle... In agna puntu un mortu, d'una ligna da Belfort à ghjunghja à Amiens.
E i morti accantu à i vivi... Segnu di fratiddenza ?
Ghjaseppu C. Sargenti di u 103esimu d'infantaria, era cascatu à l'Aigle e mubilizatu in Parighji.
Mi purtava 4 anni, u tintu.

*Journaux des marches et des opérations, op cit.

Da: memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr , op cit.

17/09/14

Vassincourt morne plaine

Vassincourt, (tout près de l'Argonne)
Un carrughju in Vassincourt (Meuse), stu spitaculu è quiddu chi nò t'avemi agna ghjornu quandi attravirsemi i paesi di u circondu. Paesi da u numicu bumbardati.
S'hani spiantatu tuttu.
Carta scritta da un certu Florent Bejeau, datata da u 29 di ghjunghju 1915



16/09/14

G_d dunqua

A voci è debuli.
Arrighitu,
A canzona più cà bedda :
È un blues
D'un omu invernaghitu :
A sceglia :
Megliu à tumbà un omu
O à cambià un usu ?
Cambià usu :
Rima cun blues !
Dieuze, Tulles, Dresde,
Hiroshima, Palestina...
Vi tengu in grand'estimu.
Menu o più,
T'eti tutti u listessu mal'destinu...
Popular problems.

I saw some people starving
There was murder, there was rape
Their villages were burning
They were trying to escape
I couldn’t meet their glances
I was staring at my shoes
It was acid, it was tragic
It was almost like the blues.

I have to die a little
Between each murderous thought
And when I’m finished thinking
I have to die a lot
There’s torture and there’s killing
There’s all my bad reviews
The war, the children missing
Lord, it’s almost like the blues

Da senta, da Leonard Cohen, It's almost like the blues.
https://m.youtube.com/watch?v=szYrXzEi0cg

Lagni bastiacci

A v'aghju detta, Antoni u Bastiacciu era dilicatu e altru...
A u fà di u ghjornu Mamilianu s'era trovu presu in un ciottulu d'acqua, d'un metru di prunfundezza, à l'orlu di i ligni tra l'alimani e noi.
Comu sarà ch'eddu s'era trovu in quidda trappula, andeti voi à sapè ? C'era, c'era !
Ci vuliva à cacciaddu da cui. Eiu e Petru ci purtetimi vulintarii. E mossimi à circaddu. Fossi fossi prima pò à découvert, doppu, à strascinera. I tiri putenti d'altiglieria ci permissimi di passà senza mancu essa visti da nimu. Piuviva una massa d'acciaghju da u celu e ci pariva chi qualchi deu Gregu o Turcu si fussi missu in una furia nera.
Timpistava e altru...
Ghjunti à l'altezza di Mamilianu, Petru u pigliò e strignenddu lu i tracoddi d'una manu ferma u cacciò fora, fenduli veda a strada à suvità à raghjunghja i nostri ligni.
Ghjunti à l'ascosu ci truvetimi cù Antoni u Bastiacciu. Antoni era cuntentu di vedaci, ma tronchju appena, dissi : "Chi bedda scianza o Mamilià che tu t'hai avutu, tu. Un la vogliu dì, ma parò a digu listessu : ma come tu sè goffu !"
Petru u Cuttulesu s'era fattu minacciosu : "Dighjà !.. O, o balalò !" A sintenza era corta ma l'era bastata à fassi capiscia d'Antoni. Mamiglianu eddu, suffiava, chi a si era corsa brutta. Ancu assai ch'avivami riisciutu à cacciaddu da cuì, sains et saufs.
Un erami cà un pugnu di corsi e c'era subitu, subitu, nata a bisbiglia, par nudda : "È piuvitu sta mane (...) e sò d'argentu e punte di l'alive (...) si diciaria che l'aria sente u meli (...) è cume una candella sempre accesa, brusgia davanti à voi lu me amore*."

*Amore, cantata da A Ciosi.

15/09/14

Vinaccia

A sera, emi strappatu a trava.
Sborgna di vinaccia.
U mali di corpu, a mani, s'era fattu pena di capu.

Razioni cuttulesa

È stata una bedda ghjurnata : eru fiaccu, indibulitu, mortu ! Frusciu e turcineddi, turcineddi, rucceri e frusciu. Un tinivu mancu più arritu.
Magnavami sti buati di singe, spesia di carri budita di cunserva. Biscuttini e singe, singe e biscuttini : "Je t'exempte pour la journée" ha dettu u Major.
Quandu Petru u Cuttulesu l'ha sappiuta, si è piigatu in dui, ha fattu u malatu ed è andatu anch'eddu à veda u Major. 
À chi u vidiva, u si pinsava ancu più malatu cà mè !
Comedianti !

14/09/14

Maladì vogliu...

Eme-Eme a sera s'era missu à cantà un virsettu d'una donna di i sò locchi* :

Maladì vogliu le legi
Maladì vogliu l'editti
Chi sopra sti giuvanotti
Ci piglianu sti dritti
À l'età di vintun'annu
Li facienu andà custritti

Maladì vogliu le legi
Quelle di Napuleone
Percosa sti giuvanotti
Senza nissuna ragione
À l'età di vintun'anni
Tiranu la cunscrizzione

Partite lu miò culombu
Andate e state cuntentu
Matrimoniu un si ne face
Senza lu vostru accunsentu
Eu per la vostra personna
Ne aghju ricusatu centu.

*di Gavignanu in u Rustinu, publicatu in Le chant corse, p 96, Mathieu Ambrosi, 1936.

Oghji, 14 di sittembri 1914

Dumenicuantoni era di a me classa. È statu "tombu à u numicu" oghji. 
Era anc'eddu cum'à me ind'a Marna, si tinivani à cinquanta chilometri appena di i nostri pusizioni. Era ind'a culuniali. È mortu sott'à un focu d'artiglieria.
Puvarettu.
Da: memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr , op cit.


13/09/14

I corsi di u 141 esimu

Ancu i corsi ci capiscivami.
Certu, Olive era un amicu, un veru. Ma ci vuliva fà uni sforzu ancun'eddu, era cusì, chi vuleti.
À culmà i perditi, l'uffiziali avivani decisu di virsà un battaglioni di ghjovani freschi, freschi à rinfurzà e aghjustà a nostra truppa.
À mezu à tutti sti ghjuvanotti, pronti à scoppra i trabulamenti maiò di sta guerra, guerra chi oramai era meia, c'erani tre corsi.
Unu era d'Orange Mamilianu u Murianincu dettu "Citrò" da Talmasca, chi ind'a eddu l'arancii i chjamavani cusì. Quiddi ch'erani ghjunti ancun'eddu, stu Citrò, u chjamavani "Eme-Eme". Un Eme pà Mamilianu, un Eme pà Moriani.
"Eme-Eme", dimmi cusì, era simpaticu e chjuccu d'altura, capeddi biondi guasgi, guasgi bianchi, era un omu d'energia. Pariva tuttu un salticchjulu prontu sempri à spiccà qualchi saltu à l'assaltu di un si sà chi ni...
C'era ancu u sò cuntrariu : Petru u Cuttulesu, longu, longu, faticatu, a peddi nera e ingurcipulita chi pariva quidda di i furmaglii secchi di zia Minnia d'Antonsgiò. Petru era calmu e dolci, forza un poccu tranchju, appena. Sappiva ciò ch'eddu un vuliva e sapiva, massimu, ciò ch'eddu vuliva eddu, soppr'à tuttu : era di pudè scappà da cuì e vultassine in "paiesi" (sic). Surtiva da u bateddu chi viniva d'in Corsica quandu i giandarmi u s'hani pigliatu e purtatu cuici. Cusì fù fattu.
U terzu era cittadinu, Antoni u Bastiacciu : O gattu ! Un aviviva vistu nudda ma diciva chi i toilettes puzzavani, chi st'omi chi stavani ancun'eddu, erani brutti.
Diciva, diciva. Ni diciva... ancu troppu.
A vita un era di i fatti. A vita, a meia, era fatta di scontri. Un era micca quista a me vita : battaglii, e contri-battaglii. Poccu à poccu m'avvinivu chi a me vita un era cà di scontri.
I fatti, eddi vinivani appressu puru ch'eddi fussini bombi o trabulamenti...
Puvaretti corsi di u 141 esimu.

Le bois du père Bœuf

U 13 di sittembri di u 14,

Ancu megu c'era un certu Zephirin B., mortu u 10, pò u sargenti André C. mortu u lindumani. L'aghju cunnisciuti appennaredda. Ùn n'avivani mancu trent'anni. E s'astri, listessa...

"Les pertes subies par le 141e R.I. pendant les trois journées des 9, 10 et 11 Septembre (Combats de LISLE DE BARROIS*) se chiffrent ainsi :
Tués       :   16
Blessés    :   128 
(Dont 2 Officiers Capitaine Coquet, St/Lieut. Mariaux)
Disparus :    29
---------------------
TOTAL       173"

http://www.memoiredeshommes.sga.defense.gouv.fr

*NdL'A : à la lisière du Bois du père Bœuf.