Fini di a Parti Prima.
(Partie 2: Où je recopie des lettres restées mortes)
.
17/09/16
28/08/16
À ziu
Un era nienti cà un suldatu mortu. I carriavani à massi. Parò, par i soi, a morti sola d'un suldatu solu, d'induva ch'eddu vinissi, sfassava un mondu interu. Un è tantu a morti, cà ssu silenziu chi ci empii di rumori i carbeddi.
L'acqui neri di i bombi chi ci falavani à dossu, parduravani, parduravani...
"Mi portani in tarra e dicini : ún t'aluntani micca!
Ma induva sarà u luntanu, s'eddu ùn è cuici ?"
Mâlik Ibn Al-Rayb
"Mi portani in tarra e dicini : ún t'aluntani micca!
Ma induva sarà u luntanu, s'eddu ùn è cuici ?"
Mâlik Ibn Al-Rayb
21/08/16
Eucaristia 1916
Ripigliu st'ultimi tempi:
Natu indi i Petri Rossi.
Martirizatu da guerri umani e da ghjuvanuteddu ad oghji.
Innamuratu d'Edda.
E mamma e u paesi chi s'aluntannani...
Natu indi i Petri Rossi. Vindetta in paesi, uni saltu in Sardegna, doppu in Marseglia. Culà mi trovu à Maria-Stedda (mamma m'ha scrittu oghji ch'edda s'aviva da marità "avec un gros couretier maritime". Eru cuntentu par edda, par u babbaciu... (avà à sappè ciò ch'eddu è un "couretier" ? Dumandaraghju à Lejean chi ni sà, mì).
Mubilisazioni generali e 2 anni passati in quiddi sanguicianghi à veda mora l'unu, à parà cuì, à parà culà. A parà da a morti li me suldati, me stessu. Ah, ò... Capu à capu cù a morti, di ghjornu, di notti. Oghji, m'aghju tombu ùn omu*, ùn ni parlemi, và.
La Renommée des Escargots...
Poi Hughette, occhji cunnini, strinti, chjari, cù la sò buccaredda inzzucharita chi pari stata fatta di quiddi chjarasgi di sti dipinti ghjesgiulani, i sò maschetti di mela, u sò purfumu naturali di muscu e di sali mischiatu.
M'eru innamuratu, si pò dì, à a moda d'avali. In paesi erani rari sti cosi cuì. (In paesi, ind'i tempi di suliva, chjamavani st'unioni "u matrimoniu à a grega". È cusì che noi chjamavami i scappaticci innamurati, passati par a esgia. À a communioni cuddavani insemi à l'altari. Bastava chi l'omu tucchessi, tandu, di a sò mani i capeddi di a ghjuvanetta, ch'erani subitu cunsiderati maritati davanti à Diu, chi i parenti sighini cuntenti o micca.
Eru ziteddu, i rivegu : à Lavigna cù Raffaeddu, sì sò avanzati...
Puvaretti, à pinsà chi pocchi ghjorni doppu, i dui famigli, numichi, s'avissani da unisciasi, da tumbaddi, tremindui, cuì in Petra Mali. Avaraghju avutu deci anni, Lavigna sedici, Raffaeddu, vinti. I tinti, tombi à colpi di vanga, di pioli e di maretta !) Passemi.
U più chi mi pisava oghji erani i me cumpagni persi. Corsi paisannoni, Sinegalesi, Arabi, ss'astri, tutti quiddi di a prima vaga. M'eru capitu qualcosa : i povarari, i disgraziati, mandetili tutti in prima ligna, Ùn ci sarà a primurassi cà i mammi povari e babbi disgraziati. Eccù ciò chi erani l'ordini, i veri. Ùn la dicivani micca cusigna, parò accadiva cusigna. Tumbemi, l'umani, massimu quand'eddi sò povari e luntani da li sò casi. E cusì sia.
Sargenti in sta guerra di i fruntieri, mi sintivu scambià. L'ordini i mi piglivava in francesi e li dava in francesu, listessu. L'imparera di a geometria, l'ascoltu di i puesii di l'unu, di l'altru, di Baudelaire, mi cunstruivani.
Arisera, avivu ancu sunniatu in francesu ! Mancu da dì ! Era a prima volta, o povari à noi !...
U paesi, mamma, Ghjiormu, mubilizatu anch'eddu, me suredda... stu mondu anzianu oramai s'aluntanna e passa, passa...
*Mamma, just killed a man, put a gun against his head
Pulled my trigger, now he's dead
Mamma, life had just begun
But now I've gone and thrown it all away
Mamma oooh... Didn't mean to make you cry
If I'm not back again this time tomorrow
Carry on, carry on
As if nothing really matters**
**Queen, Bohemian Rhapsody
Natu indi i Petri Rossi.
Martirizatu da guerri umani e da ghjuvanuteddu ad oghji.
Innamuratu d'Edda.
E mamma e u paesi chi s'aluntannani...
Natu indi i Petri Rossi. Vindetta in paesi, uni saltu in Sardegna, doppu in Marseglia. Culà mi trovu à Maria-Stedda (mamma m'ha scrittu oghji ch'edda s'aviva da marità "avec un gros couretier maritime". Eru cuntentu par edda, par u babbaciu... (avà à sappè ciò ch'eddu è un "couretier" ? Dumandaraghju à Lejean chi ni sà, mì).
Mubilisazioni generali e 2 anni passati in quiddi sanguicianghi à veda mora l'unu, à parà cuì, à parà culà. A parà da a morti li me suldati, me stessu. Ah, ò... Capu à capu cù a morti, di ghjornu, di notti. Oghji, m'aghju tombu ùn omu*, ùn ni parlemi, và.
La Renommée des Escargots...
Poi Hughette, occhji cunnini, strinti, chjari, cù la sò buccaredda inzzucharita chi pari stata fatta di quiddi chjarasgi di sti dipinti ghjesgiulani, i sò maschetti di mela, u sò purfumu naturali di muscu e di sali mischiatu.
M'eru innamuratu, si pò dì, à a moda d'avali. In paesi erani rari sti cosi cuì. (In paesi, ind'i tempi di suliva, chjamavani st'unioni "u matrimoniu à a grega". È cusì che noi chjamavami i scappaticci innamurati, passati par a esgia. À a communioni cuddavani insemi à l'altari. Bastava chi l'omu tucchessi, tandu, di a sò mani i capeddi di a ghjuvanetta, ch'erani subitu cunsiderati maritati davanti à Diu, chi i parenti sighini cuntenti o micca.
Eru ziteddu, i rivegu : à Lavigna cù Raffaeddu, sì sò avanzati...
Puvaretti, à pinsà chi pocchi ghjorni doppu, i dui famigli, numichi, s'avissani da unisciasi, da tumbaddi, tremindui, cuì in Petra Mali. Avaraghju avutu deci anni, Lavigna sedici, Raffaeddu, vinti. I tinti, tombi à colpi di vanga, di pioli e di maretta !) Passemi.
U più chi mi pisava oghji erani i me cumpagni persi. Corsi paisannoni, Sinegalesi, Arabi, ss'astri, tutti quiddi di a prima vaga. M'eru capitu qualcosa : i povarari, i disgraziati, mandetili tutti in prima ligna, Ùn ci sarà a primurassi cà i mammi povari e babbi disgraziati. Eccù ciò chi erani l'ordini, i veri. Ùn la dicivani micca cusigna, parò accadiva cusigna. Tumbemi, l'umani, massimu quand'eddi sò povari e luntani da li sò casi. E cusì sia.
Sargenti in sta guerra di i fruntieri, mi sintivu scambià. L'ordini i mi piglivava in francesi e li dava in francesu, listessu. L'imparera di a geometria, l'ascoltu di i puesii di l'unu, di l'altru, di Baudelaire, mi cunstruivani.
Arisera, avivu ancu sunniatu in francesu ! Mancu da dì ! Era a prima volta, o povari à noi !...
U paesi, mamma, Ghjiormu, mubilizatu anch'eddu, me suredda... stu mondu anzianu oramai s'aluntanna e passa, passa...
*Mamma, just killed a man, put a gun against his head
Pulled my trigger, now he's dead
Mamma, life had just begun
But now I've gone and thrown it all away
Mamma oooh... Didn't mean to make you cry
If I'm not back again this time tomorrow
Carry on, carry on
As if nothing really matters**
**Queen, Bohemian Rhapsody
19/08/16
Cunfronta tra culomba e parniccia.
Dedicata, di cori, à M di M.
Stavami disoccupati à l'ombra di un stangoni.
Fighjulavami passà in celi, or' st'aceddi di legnu e di farru*.
Mi vensini tandu in capu, fatti, d'un antica struffulettoni :
A parniccia:
Columbuccia, o columbuccia,
Chi nun fà cà dui** ovi !
Ma li fà in altu mari***,
Nantu à l'alberu che tu vogli.
A culomba:
Lacca piegna la me parnicciola
Chi ni facci dicianovi**ovi,
I facci ind'u pedi di mucchju,
Riscà una zampatta di boi !
* Aviò
** (I conti poni ancu essa ghjusti).
***Induv'è ch'edda vò.
Stavami disoccupati à l'ombra di un stangoni.
Fighjulavami passà in celi, or' st'aceddi di legnu e di farru*.
Mi vensini tandu in capu, fatti, d'un antica struffulettoni :
A parniccia:
Columbuccia, o columbuccia,
Chi nun fà cà dui** ovi !
Ma li fà in altu mari***,
Nantu à l'alberu che tu vogli.
A culomba:
Lacca piegna la me parnicciola
Chi ni facci dicianovi**ovi,
I facci ind'u pedi di mucchju,
Riscà una zampatta di boi !
* Aviò
** (I conti poni ancu essa ghjusti).
***Induv'è ch'edda vò.
17/08/16
Che la mia ferita sia mortale*
Prima è a peddi ch'edda ti taglià, pò ti sfrascica i carri, facci corra u sangui ch'insanguineghja à Tarra. E lu sangui caghjà.
Ssu sangui stessu flussu chi codda da lu prufondu nostru.
A firita si scambia, s'aluntananni li sò labbri. Aghjisci ind'i ciarbeddi, torrani indibuliti. Si straccia u pinsà, e pò rompi ancu i nodi. Ti piglia a trafaria.
E pò pianu, pianinu, u tempu veni di a cunvalescenza.
L'idei si tessani torra, si riimpara à marchjà. Puri longa à strada, u passu porta piaceri, poccu à poccu, a bocca si riapri e pò lenta un surisu. S'accordani l'idei e s'acconcia a sò menti. Guarisci lu feritu e ripiglia a sò strada, ancu puru ch'eddu nun fussi u destinu di prima. S'appacciani li carri a peddi si ricopra.
Ed eccuci micca listessi ma novi ! L'inchjacca cicatrizeghja.
Passa a vita cusigna rimani u rimori, u rimorsu ?
(U ghjornu ch'aghju scrittu quistu, l'ambulanza si purtava à Ussin à u spidali, s'era presu una badda ind'occhju...)
*Infrasata chi si pudiva leghja nantu à stili e culteddi d'innanzu.
Avissini vindutu fiasculini d'olghju binedettu, marcati da un : "Che la me unzioni sighi vitali", sì.
Ssu sangui stessu flussu chi codda da lu prufondu nostru.
A firita si scambia, s'aluntananni li sò labbri. Aghjisci ind'i ciarbeddi, torrani indibuliti. Si straccia u pinsà, e pò rompi ancu i nodi. Ti piglia a trafaria.
E pò pianu, pianinu, u tempu veni di a cunvalescenza.
L'idei si tessani torra, si riimpara à marchjà. Puri longa à strada, u passu porta piaceri, poccu à poccu, a bocca si riapri e pò lenta un surisu. S'accordani l'idei e s'acconcia a sò menti. Guarisci lu feritu e ripiglia a sò strada, ancu puru ch'eddu nun fussi u destinu di prima. S'appacciani li carri a peddi si ricopra.
Ed eccuci micca listessi ma novi ! L'inchjacca cicatrizeghja.
Passa a vita cusigna rimani u rimori, u rimorsu ?
(U ghjornu ch'aghju scrittu quistu, l'ambulanza si purtava à Ussin à u spidali, s'era presu una badda ind'occhju...)
*Infrasata chi si pudiva leghja nantu à stili e culteddi d'innanzu.
Avissini vindutu fiasculini d'olghju binedettu, marcati da un : "Che la me unzioni sighi vitali", sì.
16/08/16
Dark lady
Cantonnement à la caserne de Soissons, fui chjamatu da Lejean, u capitanu, aiami da tena i registri di i "notazioni" (è cusi ch'eddi dicini eddi) di i suldati di a me sezzioni. Avivami guasgi finitu quandu mi fessi : "Connaissez vous Beaudelaire, sergent ? Écoutez-moi un peu ça ! (Il faut bien se distraire de la guerre), je lis":
"Je t'adore à l'égal de la voûte nocturne,
Ô vase de tristesse, ô grande taciturne,
Et t'aime d'autant plus, belle que tu me fuis,
Et que tu me parais, ornement de mes nuits,
Plus ironiquement accumuler les lieues
Qui séparent mes bras des immensités bleues.
Je m'avance à l'attaque, et je grimpe aux assauts,
Comme après un cadavre un choeur de vermisseaux,
Et je chéris, ô bête implacable et cruelle !
Jusqu'à cette froideur par où tu m'es plus belle !"
- Lejean :"Rythme, contrastes, obsession, obstination, le poète joue sur toutes les cordes pour signifier l'amour absolu, voyez-vous ? N'y êtes-vous pas sensible, sergent ?"
- Eiu : "Comment dire capitaine, je viens d'un autre monde... nos mots sont plus simples. Oui, belle est la poésie. Pauvre garçon."
- Lejan : "Je crois que je vais utiliser ces vers..."
Hiii i guai di l'amori à a francesa... Un erami tanti in Corsica à raghjunà cusigna. Cuì era un antru mondu, più finu, più dilicatu, parò à l'intazzeri ci battivani... par ciò ch'eddu è di i vargaglioni e di u restu, veni à dì i varmi, avivami u nostru contu, a vi dicu eiu, à vi dicu...
"Je t'adore à l'égal de la voûte nocturne,
Ô vase de tristesse, ô grande taciturne,
Et t'aime d'autant plus, belle que tu me fuis,
Et que tu me parais, ornement de mes nuits,
Plus ironiquement accumuler les lieues
Qui séparent mes bras des immensités bleues.
Je m'avance à l'attaque, et je grimpe aux assauts,
Comme après un cadavre un choeur de vermisseaux,
Et je chéris, ô bête implacable et cruelle !
Jusqu'à cette froideur par où tu m'es plus belle !"
- Lejean :"Rythme, contrastes, obsession, obstination, le poète joue sur toutes les cordes pour signifier l'amour absolu, voyez-vous ? N'y êtes-vous pas sensible, sergent ?"
- Eiu : "Comment dire capitaine, je viens d'un autre monde... nos mots sont plus simples. Oui, belle est la poésie. Pauvre garçon."
- Lejan : "Je crois que je vais utiliser ces vers..."
Hiii i guai di l'amori à a francesa... Un erami tanti in Corsica à raghjunà cusigna. Cuì era un antru mondu, più finu, più dilicatu, parò à l'intazzeri ci battivani... par ciò ch'eddu è di i vargaglioni e di u restu, veni à dì i varmi, avivami u nostru contu, a vi dicu eiu, à vi dicu...
15/08/16
À C.(6)
Narkissos :
"Le jour et la nuit ont bien réussi."*
Nous, avons nous échoué ?
("A notti e u ghjornu l'hani fattu, eddi*". Avaremi noi fiascatu?).
*À la minute, Paul Eluard, in Capitale de la douleur, p 45, Nrf, Poésie/Galimard, Paris 1981.
"Le jour et la nuit ont bien réussi."*
Nous, avons nous échoué ?
("A notti e u ghjornu l'hani fattu, eddi*". Avaremi noi fiascatu?).
*À la minute, Paul Eluard, in Capitale de la douleur, p 45, Nrf, Poésie/Galimard, Paris 1981.
14/08/16
À C. (4)
"U calamaru, cristali, cunscienza, incu la sò gucciaredda, tenebre, di fatti, afferenti à ciò chi qualcosa ci sia : pò, aluntana u chinchè, tandu.
Fighjularè, un si scrivi micca, di lumi nantu à un campu bughjicosu, santacroci di i steddi, solu, cusì si dici, prima forma datta o ancu compia; l'omu tessa neru soppra à biancu.
Ssu pieghu di nera dantella chi si riteni l'infinitu, ricamatu da middi, agnunu sicondu à lu filu o sicondu à a seguita scunnisciuta di u sò sicretu, intriccia reti luntani duve eddu dormi un lussu da invinturià, strigi, nodu, frundulimu e prisintà.
Cù un poccu di ssu misteru, indispensevuli e chi dimora, dettu, qualchi poccu."
Stephane Mallarmė, Poésies, Quant au livre, p 201, Paris, 1993.
Fighjularè, un si scrivi micca, di lumi nantu à un campu bughjicosu, santacroci di i steddi, solu, cusì si dici, prima forma datta o ancu compia; l'omu tessa neru soppra à biancu.
Ssu pieghu di nera dantella chi si riteni l'infinitu, ricamatu da middi, agnunu sicondu à lu filu o sicondu à a seguita scunnisciuta di u sò sicretu, intriccia reti luntani duve eddu dormi un lussu da invinturià, strigi, nodu, frundulimu e prisintà.
Cù un poccu di ssu misteru, indispensevuli e chi dimora, dettu, qualchi poccu."
Stephane Mallarmė, Poésies, Quant au livre, p 201, Paris, 1993.
Tanghi-Garu
U passu di Tanghi-Garu
Tarra intazzata :
La marcò l'inguernu cù li sò armi,
Vestituri di spini : u branu.
Monti di mica. Capri neri.
Sottu à i sò unghjuli sonnambuli
A petra matticiosa lucicheghja, cumpiitudina.
Soli sustu, inchjudatu
In tamanta venici di petra.
Ci pensa a muerte*, ci pensa
Octavio Paz,
da a versioni spagnola, Paso de Tanghi-Garu, in Ladera este 1970.
* a morti
Tarra intazzata :
La marcò l'inguernu cù li sò armi,
Vestituri di spini : u branu.
Monti di mica. Capri neri.
Sottu à i sò unghjuli sonnambuli
A petra matticiosa lucicheghja, cumpiitudina.
Soli sustu, inchjudatu
In tamanta venici di petra.
Ci pensa a muerte*, ci pensa
Octavio Paz,
da a versioni spagnola, Paso de Tanghi-Garu, in Ladera este 1970.
* a morti
13/08/16
E pò straccià
Avivu cumminciatu sta lettara à Huguette cusigna :
"Mon très cher Amour, mon espoir, Soissons ce 14 août 1916."
E pò aghju pigliatu a foglia e l'aghju stracciata. M'è custatu, chi à carta è rara, ma Lejean, u capitanu, ha dettu ancu megu :" Ti ni buscaraghju quantu che tu n'hai bisognu e doppu ha dettu (si campava) : "C'est comme cela en amour, sergent, il faut refaire cent fois sa copie."
"Mon très cher Amour, mon espoir, Soissons ce 14 août 1916."
E pò aghju pigliatu a foglia e l'aghju stracciata. M'è custatu, chi à carta è rara, ma Lejean, u capitanu, ha dettu ancu megu :" Ti ni buscaraghju quantu che tu n'hai bisognu e doppu ha dettu (si campava) : "C'est comme cela en amour, sergent, il faut refaire cent fois sa copie."
Finetta di Vizzavona
À MM
A fatica c'era.
M'eru guasgi addurmintatu quandi passedi unu di ssi trinicheddi com'à i nostri. Pinsavu à i treni, quiddi chi l'hani fatti e quiddi... mi vensi tandu in menti a storia di Finetta:
C'era un vecchju, paisannoni, calatu in u sò bancu e chi si fumava a sò pipa d'arba tabaccu corsu. Era cuddatu in gara di a Mizana
U fumi, a puzza forti di u fumi, scumudavani una donna, a vera Aiaccina, chi l'era pusatu accantu.
Pianu, pianu, strada facendu, u vecchju s'appincciuleghja.
Tandu d'un colpu lestru e finu, Madama, di stizza, li pigliò a pipa in bocca e a li ghjettò pà u balcò.
Ghjunti in Vizzavona u trenu s'arresta, u tipu si sveghja, cerca a pipa, un la trova (ma, zittu e mutu, un dici nudda).
Riparti u trenu. A donna si pesa, gira i spaddi. À tacca à tacca, nostru vecchju piglia e lampa u ghjaccareddu par u balcunceddu.
Una stonda doppu, a cittadina si ni volta à a sò piazza, cerca u ghjaccaru e dumanda à u vecchju paisanu "Ghi, nun eti vistu u me cani Finetta ?"
Tandu u vecchju "Finetta ? È andata... à circà a pipa, è !!!"
Certi volti, si ni pò ancu rida... puru da cui, da i porti di l'infernu.
A fatica c'era.
M'eru guasgi addurmintatu quandi passedi unu di ssi trinicheddi com'à i nostri. Pinsavu à i treni, quiddi chi l'hani fatti e quiddi... mi vensi tandu in menti a storia di Finetta:
C'era un vecchju, paisannoni, calatu in u sò bancu e chi si fumava a sò pipa d'arba tabaccu corsu. Era cuddatu in gara di a Mizana
U fumi, a puzza forti di u fumi, scumudavani una donna, a vera Aiaccina, chi l'era pusatu accantu.
Pianu, pianu, strada facendu, u vecchju s'appincciuleghja.
Tandu d'un colpu lestru e finu, Madama, di stizza, li pigliò a pipa in bocca e a li ghjettò pà u balcò.
Ghjunti in Vizzavona u trenu s'arresta, u tipu si sveghja, cerca a pipa, un la trova (ma, zittu e mutu, un dici nudda).
Riparti u trenu. A donna si pesa, gira i spaddi. À tacca à tacca, nostru vecchju piglia e lampa u ghjaccareddu par u balcunceddu.
Una stonda doppu, a cittadina si ni volta à a sò piazza, cerca u ghjaccaru e dumanda à u vecchju paisanu "Ghi, nun eti vistu u me cani Finetta ?"
Tandu u vecchju "Finetta ? È andata... à circà a pipa, è !!!"
Certi volti, si ni pò ancu rida... puru da cui, da i porti di l'infernu.
12/08/16
À Ughetta
Soissons, le 12 août 1916
Très chère Hughette,
"Pourquoi tenons-nous plus à ce qui ne s'est pas produit qu'à ce qui a été ?"*
Lirez-vous, comme je l'espère, ce mot qui vous est destiné ?
Si la réponse est "oui", inutile d'aller plus loin. Vous mesurez alors la profondeur de l'attachement qui me lie indéfectiblement** à vous (...)
Sf
Vi dicciaraghju chi sta lettara, mandata un l'aghju...
*Angelo Rinaldi, Les jours ne s'en vont pas longtemps***, p177, Grasset, Paris 1993
**(A parodda a m'aviva data à Lejean, viniva à dì in corsu, "cun voscu, di cori, par sempri").
*** u titulu è statu stratu da un' infrasa detta, chi saria :"Les jours ne s'en vont pas longtemps mais ils nous laissent leur poids qui pense". Olivier Larronde, in, Rien voilà l'ordre. Fussi ella pura !
Très chère Hughette,
"Pourquoi tenons-nous plus à ce qui ne s'est pas produit qu'à ce qui a été ?"*
Lirez-vous, comme je l'espère, ce mot qui vous est destiné ?
Si la réponse est "oui", inutile d'aller plus loin. Vous mesurez alors la profondeur de l'attachement qui me lie indéfectiblement** à vous (...)
Sf
Vi dicciaraghju chi sta lettara, mandata un l'aghju...
*Angelo Rinaldi, Les jours ne s'en vont pas longtemps***, p177, Grasset, Paris 1993
**(A parodda a m'aviva data à Lejean, viniva à dì in corsu, "cun voscu, di cori, par sempri").
*** u titulu è statu stratu da un' infrasa detta, chi saria :"Les jours ne s'en vont pas longtemps mais ils nous laissent leur poids qui pense". Olivier Larronde, in, Rien voilà l'ordre. Fussi ella pura !
Trilce
Tempu Tempu
Meziornu chi stagna intra tanfati,
Di a casera, a pompa chi s'annoia, stanca
Tempu tempu tempu
Era Era
Sbulicani in vanu e cantani ghjaddi,
Bocca di u chjarori d'un ghjornu chi cunghjuga
Era era era era.
Dumani Dumani
Riposu, caldu d'essaci sempri.
Pensa u prisenti : tennami par
dumani dumani dumani dumani.
Nomi Nomi
Comu sarà u nomi di ciò chi ci inzirisci tantu ?
U sò nomi è Alistessacosa chi patisci
nomi nomi nomi nomi.
Cesare Vallejo,
Missu in corsu da a versioni francesa data in Poètes d'aujourd'hui, p67, César Vallejo, A Ferrari, G Vallejo, Seghers Éditeur, Paris, 1967
Meziornu chi stagna intra tanfati,
Di a casera, a pompa chi s'annoia, stanca
Tempu tempu tempu
Era Era
Sbulicani in vanu e cantani ghjaddi,
Bocca di u chjarori d'un ghjornu chi cunghjuga
Era era era era.
Dumani Dumani
Riposu, caldu d'essaci sempri.
Pensa u prisenti : tennami par
dumani dumani dumani dumani.
Nomi Nomi
Comu sarà u nomi di ciò chi ci inzirisci tantu ?
U sò nomi è Alistessacosa chi patisci
nomi nomi nomi nomi.
Cesare Vallejo,
Missu in corsu da a versioni francesa data in Poètes d'aujourd'hui, p67, César Vallejo, A Ferrari, G Vallejo, Seghers Éditeur, Paris, 1967
Lettara sunniata
Paris, le 10 août 1916
Cher Sarratu,
Je vous écris de Paris où ma tante et moi avons décidé, enfin, de nous réfugier chez une petite parente. Une aristocrate très originale.
D du B... est une personne adorable, cultivée et très débrouillarde. Tante dit affectueusement d'elle qu'elle est une contesse aux nus pieds...
Que vous dire si ce n'est que ses journées sont rythmées par la peinture, le chant, la lecture et d'autres petites choses insignifiantes qui, dans sa bouche, deviennent instantanément des histoires extraordinaires ?!
Nous nous sommes entendues: tante donnera chaque mois l'équivalent d'un petit loyer, déduction faite de menus travaux ménagers que je me suis engagée à faire pour nous rendre service à toutes trois (...)
Mon passe-temps favori est de me promener sur les quais près de la maison, où une infinité de commerces proposent une infinité d'oiseaux et autres animaux exotiques (...)
Votre Ouguetta qui pense sans arrêt à vous, mais qui vous laisse bien seul, n'est-ce pas ? Et qui s'est en plus éloignée de vous, mais ne ne vous oublie pourtant pas.
M'autorisez vous à vous dire tout cela ?
Et puis, zut ! Je vous aime.
Cher Sarratu,
Je vous écris de Paris où ma tante et moi avons décidé, enfin, de nous réfugier chez une petite parente. Une aristocrate très originale.
D du B... est une personne adorable, cultivée et très débrouillarde. Tante dit affectueusement d'elle qu'elle est une contesse aux nus pieds...
Que vous dire si ce n'est que ses journées sont rythmées par la peinture, le chant, la lecture et d'autres petites choses insignifiantes qui, dans sa bouche, deviennent instantanément des histoires extraordinaires ?!
Nous nous sommes entendues: tante donnera chaque mois l'équivalent d'un petit loyer, déduction faite de menus travaux ménagers que je me suis engagée à faire pour nous rendre service à toutes trois (...)
Mon passe-temps favori est de me promener sur les quais près de la maison, où une infinité de commerces proposent une infinité d'oiseaux et autres animaux exotiques (...)
Votre Ouguetta qui pense sans arrêt à vous, mais qui vous laisse bien seul, n'est-ce pas ? Et qui s'est en plus éloignée de vous, mais ne ne vous oublie pourtant pas.
M'autorisez vous à vous dire tout cela ?
Et puis, zut ! Je vous aime.
11/08/16
U passatu...
A paci, a vespa, u calcagnu, i spadderi,
lu mortu, i decilitri, u ciocciu,
i locchi, a rogna, i sarcofaggi, u vetru,
i dunnetti peddi mora,
a scunniscenza, a paghjola, i cunfrateddi,
i gocci, a smintichera,
a putenza, i cuccini, l'arcagnuli, l'accu,
i preti, l'ebenni, u puntu,
a parti, u tipu, u stupori, l'anima...
Duttili, insafranatu, nettu, esternu,
Purtativu, vecchju, tredici, insanguinitu,
Fotografiati, preti, ingonfii,
Cunessi, longhi, frisgiulati, falzi...
Fiammenti, paragunendu,
Vivu, arrabbiendusini,
Minendu, analizendu, sintendu, trimulendu,
Murendu, arribendusi, piazzendussi, piignendu...
E doppu, quisti, cui,
Doppu, da soppra,
Pò dassi, durendu, à l'internu, tantu, talmenti, mai,
Da sottu, luntanu, à u tantu,
Sempri, ciò chi tandu, dumani, quantu,
Quantu !...
L'orribili, u suntuosu, u lentisimu,
L'agustu, l'infruttuosi,
U funesti, l'incrispitu, l'umidi, u fatali,
U tuttu, u purisimu, l'abbughjatu,
L'aspru, u diavulescu, u tattili, u più fondu...
U 27 di sitembri 1937
Cesare Vallejo, Poètes d'aujourd'hui par A Ferrari e G Vallejo, p 139 e 140, Seghers Éditeur, Paris 1967.
lu mortu, i decilitri, u ciocciu,
i locchi, a rogna, i sarcofaggi, u vetru,
i dunnetti peddi mora,
a scunniscenza, a paghjola, i cunfrateddi,
i gocci, a smintichera,
a putenza, i cuccini, l'arcagnuli, l'accu,
i preti, l'ebenni, u puntu,
a parti, u tipu, u stupori, l'anima...
Duttili, insafranatu, nettu, esternu,
Purtativu, vecchju, tredici, insanguinitu,
Fotografiati, preti, ingonfii,
Cunessi, longhi, frisgiulati, falzi...
Fiammenti, paragunendu,
Vivu, arrabbiendusini,
Minendu, analizendu, sintendu, trimulendu,
Murendu, arribendusi, piazzendussi, piignendu...
E doppu, quisti, cui,
Doppu, da soppra,
Pò dassi, durendu, à l'internu, tantu, talmenti, mai,
Da sottu, luntanu, à u tantu,
Sempri, ciò chi tandu, dumani, quantu,
Quantu !...
L'orribili, u suntuosu, u lentisimu,
L'agustu, l'infruttuosi,
U funesti, l'incrispitu, l'umidi, u fatali,
U tuttu, u purisimu, l'abbughjatu,
L'aspru, u diavulescu, u tattili, u più fondu...
U 27 di sitembri 1937
Cesare Vallejo, Poètes d'aujourd'hui par A Ferrari e G Vallejo, p 139 e 140, Seghers Éditeur, Paris 1967.
Argieri
Ussin mi parledi, cù lu sò accentu di i soi, di la sò ghjuventù, di li sò amori, di a sò villa d'Argieri (Algeri ?)
Sintivu da cuì i sapori di sali, di mari, di spezii. L'asgi purtati da u soli, da u caldu, da guerri passati, guerri da vena, d'un paesi fieru (com'à induva noi), d'un paesi stancu e sfruttatu, d'un paesi accuppatu comu erani accuppati i nostri fruntieri.
Era statu pigliatu à 14 anni, in paesi, da truppi francesi accuppati à i sò razii da empia i sò regimenti culiniali. Mandatu à fà u minadori. Chi i minadori magiori, eddi, erani stati chjamati à u fronti e ch'eddu ci vuliva ghjenti à rimpiiaziaddi d'accordu o micca !
Prima à Garadane, fughjitu (è cui chi tandu ci erami infattati), doppu chjamatu sous les drapeaux, e purtatu insin'à Besançon, ingaggiatu, à fà u suldatu. Suldatu ch'eddu facciva cun un dispiaceri maiò. Guasgi com'à tutti noi...
Sintivu da cuì i sapori di sali, di mari, di spezii. L'asgi purtati da u soli, da u caldu, da guerri passati, guerri da vena, d'un paesi fieru (com'à induva noi), d'un paesi stancu e sfruttatu, d'un paesi accuppatu comu erani accuppati i nostri fruntieri.
Era statu pigliatu à 14 anni, in paesi, da truppi francesi accuppati à i sò razii da empia i sò regimenti culiniali. Mandatu à fà u minadori. Chi i minadori magiori, eddi, erani stati chjamati à u fronti e ch'eddu ci vuliva ghjenti à rimpiiaziaddi d'accordu o micca !
Prima à Garadane, fughjitu (è cui chi tandu ci erami infattati), doppu chjamatu sous les drapeaux, e purtatu insin'à Besançon, ingaggiatu, à fà u suldatu. Suldatu ch'eddu facciva cun un dispiaceri maiò. Guasgi com'à tutti noi...
E Delacroix,
L'inamurata d'Ussin?
09/08/16
Kinaxixi
Ô ciò chi s'è vistu à suldati africani mandati in prima ligna "chaire à canon" ch'eddi i chjamavani. Quantu ch'eddi un fussini micca "cori da campà" com'à noi altri... "Souviens-toi, Hampate Ba..."
Mi piacciria à pusà
Nantu à una panca di u Kinaxixi
à sei ori d'una sera calda, calda
e pò stamini...
À u tantu
Qualchisia venarà
À pusami accantu
Virariu tandu i facci neri di la ghjenti
Cuddà pianu pianu
A cuddetta
Diciendu a mancanza ind'u ki-mbundu* imbastarditu di i discursati
Vidariu tandu u passu stancu
Di sti schiavi figlioli di schiavi
Chi cercani, à buscassi cuì, amori, gloria culà
Una briacchina, in agni vinu, più indà
Ne filicità ne odiu
Pò doppu passatu u calà di u soli
S'accendariani i lumi
Passaraghju eiu
Pinsendu chi la nostra vita è bedda simplici
Ancu troppu simplici
Par quiddu chi è stancu
Di marchjà e di marchjà à dinò
Missu in corsu da à traduzioni Francesa data da
M de Andrade, in La poésie africaine d'expression portugaise, p. 113, PJO poche, Honfleur 1969
*Lingua da u gruppu Bantù
Mi piacciria à pusà
Nantu à una panca di u Kinaxixi
à sei ori d'una sera calda, calda
e pò stamini...
À u tantu
Qualchisia venarà
À pusami accantu
Virariu tandu i facci neri di la ghjenti
Cuddà pianu pianu
A cuddetta
Diciendu a mancanza ind'u ki-mbundu* imbastarditu di i discursati
Vidariu tandu u passu stancu
Di sti schiavi figlioli di schiavi
Chi cercani, à buscassi cuì, amori, gloria culà
Una briacchina, in agni vinu, più indà
Ne filicità ne odiu
Pò doppu passatu u calà di u soli
S'accendariani i lumi
Passaraghju eiu
Pinsendu chi la nostra vita è bedda simplici
Ancu troppu simplici
Par quiddu chi è stancu
Di marchjà e di marchjà à dinò
Missu in corsu da à traduzioni Francesa data da
M de Andrade, in La poésie africaine d'expression portugaise, p. 113, PJO poche, Honfleur 1969
*Lingua da u gruppu Bantù
Dumani
Dumani sant'Amori, doppu dumani Sà Dalenti, festa in paesi (un ci ni sarà custannu, di sicuru), doppu doppu dumani, santa Chjara sarà.
(Santa Chiara, u nomi d'una prighjoni in Bastia.) Passavani i ghjorni, nostra vita cusigna...
(Santa Chiara, u nomi d'una prighjoni in Bastia.) Passavani i ghjorni, nostra vita cusigna...
08/08/16
L'amanti
Amori, u più chi ci n'è menu, è quandu l'amanti si tenani luntanu, suttarrati i nostri, mi vinivani ssi versi ch'aviu ghjà intesu, prima, d'un versu tradiziunali :
Ghjunta è l'ora disiata
Par dumandavvi l'amori
Bramareti in quista ghjurnata,
Di pudevvi ben' discori
Bramareti di sapè lu veru
Se vostru cori sarà sinceru
Insemi e sin'à la morti
Isperu semi ligati
Cun amori custanti e forti
Generosu micca ingratu
Nun ci sia forza tarrena
Par alluntanacci appena !
M'arristavani sti versi e pò stu visu, Hughette mi mancheti...
Ghjunta è l'ora disiata
Par dumandavvi l'amori
Bramareti in quista ghjurnata,
Di pudevvi ben' discori
Bramareti di sapè lu veru
Se vostru cori sarà sinceru
Insemi e sin'à la morti
Isperu semi ligati
Cun amori custanti e forti
Generosu micca ingratu
Nun ci sia forza tarrena
Par alluntanacci appena !
M'arristavani sti versi e pò stu visu, Hughette mi mancheti...
Paolo Ucello,
Capedda di l'Assunta, Prato, 1434
06/08/16
Attesa
Avivu da risponda à Huguette, ma t'avivu poccu brama di scriva chjachjari d'amori. A ghjurnata era stata difficiuli cu dui alerti à i gasi. Alerti par nudda, parò... alerti listessu : signali, ordini, maschi, vistuti fatti apposta, attesa, contru signali...
"Chère Hughette,
Croyez que votre gentille lettre d'hier m'a apporté beaucoup de bien. Nous résistons à l'ennemi. Je suis satisfait de vous savoir en bonne condition. Vous m'avez parlé de votre projet d'aller vivre chez une de vos parente à Paris. Je n'ai pas de conseil à donner mais, je crois que cela serait bien pour vous et même votre tante de partir.
Je préfère vous savoir à toutes deux à l'arrière, loin de tout cela. Je viendrais même en permission vous voir. Un de mes amis parisien m'a beaucoup parlé de la ville, des Gobelins, des Champs Elysées... Il me semble de la connaître.
Il en savait beaucoup ! Il y a même beaucoup de choses à voir là-bas.
Ch'avivu da dì ?
Avivu da tena, anch'eiu, i discorsi di Linard pieni à lacrimi, à passiuneddi e agnuli incerti, à discursini dunneschi. Avivu arriatu, biffatu sti ligni : Ma chère et douce, Hughette, je sais que je vous aimerai pour toujours. Je suis têtu, fidèle et de parole... Je n'oublie rien, ridiculosu !
Parò m'eru ingaggiatu, m'eru. (Ùn dissi mancu nudda di a mè numinazioni à u gradu di sargenti).
Scrivedi inveci : " Salutations à votre tante. A bientôt chère Hughette, prenez soin de vous. Sf"
J'avais envie de lui parler d'amour d'ici, des portes de l'enfer. Andeti voi à capiscia a vita... e sta brama tonta di parlà d'amori da cui, da li porti di l'infernu !
"Chère Hughette,
Croyez que votre gentille lettre d'hier m'a apporté beaucoup de bien. Nous résistons à l'ennemi. Je suis satisfait de vous savoir en bonne condition. Vous m'avez parlé de votre projet d'aller vivre chez une de vos parente à Paris. Je n'ai pas de conseil à donner mais, je crois que cela serait bien pour vous et même votre tante de partir.
Je préfère vous savoir à toutes deux à l'arrière, loin de tout cela. Je viendrais même en permission vous voir. Un de mes amis parisien m'a beaucoup parlé de la ville, des Gobelins, des Champs Elysées... Il me semble de la connaître.
Il en savait beaucoup ! Il y a même beaucoup de choses à voir là-bas.
Ch'avivu da dì ?
Avivu da tena, anch'eiu, i discorsi di Linard pieni à lacrimi, à passiuneddi e agnuli incerti, à discursini dunneschi. Avivu arriatu, biffatu sti ligni : Ma chère et douce, Hughette, je sais que je vous aimerai pour toujours. Je suis têtu, fidèle et de parole... Je n'oublie rien, ridiculosu !
Parò m'eru ingaggiatu, m'eru. (Ùn dissi mancu nudda di a mè numinazioni à u gradu di sargenti).
Scrivedi inveci : " Salutations à votre tante. A bientôt chère Hughette, prenez soin de vous. Sf"
J'avais envie de lui parler d'amour d'ici, des portes de l'enfer. Andeti voi à capiscia a vita... e sta brama tonta di parlà d'amori da cui, da li porti di l'infernu !
05/08/16
Impintera
I primi paroddi di a prima carta d'Huguette funi : "J'imagine un jardin. J'imagine des enfants délivrés du fléau de la guerre et leurs parents heureux (...) Vous me manquez tellement. Votre Ouguetta"
Ah, mi pariva di senta i versi chi m'arristavani di L'Infernu, cantu primu :
Tempu era dal principiu del mattinu,
E il sol cuddava à l'insù cun quelle stelle,
Chi erani cun lui quandu l'amor divinu
Mosse di prima quelle cose belle...
Ah, mi pariva di senta i versi chi m'arristavani di L'Infernu, cantu primu :
Tempu era dal principiu del mattinu,
E il sol cuddava à l'insù cun quelle stelle,
Chi erani cun lui quandu l'amor divinu
Mosse di prima quelle cose belle...
Sargenti miseria
À babbonu
Retour à la caserne, récupère le grade de sergent, "au mérite", (dissi cusì à Lejean) sans rien faire. M'avivani da fà sargenti, ma cusì prestu e senza mancu passà un esami e direttamenti o ghjenti !!!
Retour à la caserne, récupère le grade de sergent, "au mérite", (dissi cusì à Lejean) sans rien faire. M'avivani da fà sargenti, ma cusì prestu e senza mancu passà un esami e direttamenti o ghjenti !!!
Pinsavu : "Rincupenza à u suldatu attivu chi in trenta ghjorni di servizu nun ha avutu mancu ghjornu di punizzioni !" Aviva dettu un ghjornu me zia carnali Agnula, cara.
U ghjornu erami stati rinfurzati d'una manata di 250 omi presi ind'u 9esimu battaglioni di u 17esimu regimentu d'infantaria cu i sò dui aghjutenti, i sò 6 sargenti, 8 capurali , 2 furrieri e 232 suldati di a classa 1916 isciuti di u ricrutamenti di Belfort, Besançon, Vesoul e Lons.
A mezu à sta truppa à quali mi vegu ? À Ussin Ferracuto* (avivami spartutu a fami in Marsiglia tanti anni fà.)
Eiu : "O soldat, viens là, je te connais, moi !"
Tandu eddu, surisu in faccia : "Tè, sergent. Misère !" Fù cusì ch'eddu mi chjamedi doppu : Sergent misère. Ssu spaissu (spahi) spaisatu cuì cù noscu.
Emi passatu a siritina insemi. Les souvenirs montaient au front.
*Da veda, u bigliettu Lingua franca, di u 21/06/2014
U ghjornu erami stati rinfurzati d'una manata di 250 omi presi ind'u 9esimu battaglioni di u 17esimu regimentu d'infantaria cu i sò dui aghjutenti, i sò 6 sargenti, 8 capurali , 2 furrieri e 232 suldati di a classa 1916 isciuti di u ricrutamenti di Belfort, Besançon, Vesoul e Lons.
A mezu à sta truppa à quali mi vegu ? À Ussin Ferracuto* (avivami spartutu a fami in Marsiglia tanti anni fà.)
Eiu : "O soldat, viens là, je te connais, moi !"
Tandu eddu, surisu in faccia : "Tè, sergent. Misère !" Fù cusì ch'eddu mi chjamedi doppu : Sergent misère. Ssu spaissu (spahi) spaisatu cuì cù noscu.
Emi passatu a siritina insemi. Les souvenirs montaient au front.
03/08/16
Destinu (3)
Diciva u pruverbiu : "Femini in agni locu spulani cennari e incendani focu". L'incendiu era statu di i chjucchi !!! L'anima mea, catuscina, baddava lighjera sopr'à i ligni numichi.
Ughetta m'aviva marcatu di fosfaru. U sò segnu di pussessu, in fronti, u mi purtava. Pinsavu : "Omu mattu, stramattu e altru, vali omu leghjittimatu !"
Eru toccu anch'eiu o Linà !
U solibughjiu mi pudiva piglià, avà, subitu avà !
Ughetta m'aviva marcatu di fosfaru. U sò segnu di pussessu, in fronti, u mi purtava. Pinsavu : "Omu mattu, stramattu e altru, vali omu leghjittimatu !"
Eru toccu anch'eiu o Linà !
U solibughjiu mi pudiva piglià, avà, subitu avà !
02/08/16
Destinu (2)
A mani: messa.
Appuntu à Ughetta strada faccendu, : "Vous serez mon filieul, mon filieul de guerre, voulez vous ?"
Pariva ch'edda s'avissi truvatu qualchi missioni divina. Eiu, ùn vuliva scumbatta cun carti e contracarti e pò fammi doppu purtà d'un amori arificiali, d'un amori di carta pustali. Quantu ci n'era accantu à mè, accupati cusì ? Pruvavu à raghjunà.
Detta a messa, m'avivu da laccà à Madama Geoffret, a nipota Hughette, e ho fughja !!!
Nantu à u parta, in piazza à a esgia Ughetta, pigliendumi à bracetta mi dissi :
"J'ai tant prié pour vous Sarratu que j'en ai tout oublié. Je ne veux pas vous laisser partir comme ça. J'aimerais tant pouvoir vous écrire. Pourquoi me refuser ce droit ? Je serais votre marraine. Allons, soyez raisonnable."
Eiu : "Ughetta, quel sens aura tout ça ? Nous, nous sommes un jour là, un autre jour ailleurs.
Appuntu à Ughetta strada faccendu, : "Vous serez mon filieul, mon filieul de guerre, voulez vous ?"
Pariva ch'edda s'avissi truvatu qualchi missioni divina. Eiu, ùn vuliva scumbatta cun carti e contracarti e pò fammi doppu purtà d'un amori arificiali, d'un amori di carta pustali. Quantu ci n'era accantu à mè, accupati cusì ? Pruvavu à raghjunà.
Detta a messa, m'avivu da laccà à Madama Geoffret, a nipota Hughette, e ho fughja !!!
Nantu à u parta, in piazza à a esgia Ughetta, pigliendumi à bracetta mi dissi :
"J'ai tant prié pour vous Sarratu que j'en ai tout oublié. Je ne veux pas vous laisser partir comme ça. J'aimerais tant pouvoir vous écrire. Pourquoi me refuser ce droit ? Je serais votre marraine. Allons, soyez raisonnable."
Eiu : "Ughetta, quel sens aura tout ça ? Nous, nous sommes un jour là, un autre jour ailleurs.
Moi aussi j'ai priè. J'ai prié pour le monde, pour cette pauvre terre, pour tous mes amis morts, pour les autres... Vous voulez un jour écrire à un mort ? Je vous laisse à vos rêves."
Hughette :"Alors, ne partez pas !"
Eiu: "Chacun doit suivre son chemin. Le mien, n'est pas celui des Dames..."
Vissi indi l'occhji di Mma Geoffret un rimprovaru fermu.
Tandu, Huguette, annarbaticcia : "Je ne suis pas une dame. Je ne suis qu'un être simple qui se tient devant vous et qui veut vous écrire et qui vous écrira. Avec vous, malgré vous, je vous serai fidèle, je ne veux pas vous perdre."
Pigliati què ! Mi battiva u ghjargazolu. In cori meiu u rombu di u tonu si era purtatu a piena ! A barca pigliava l'acqua, pronta à rimbarsciassi in mari ch'eddu fussi altu o bassu. Ch'avivu dà dì ? Povaru à mè ! Je croyais aux paroles... Paroddi ch'un mi vulivu mancu da senta !
Mi licinziedi da Mma Geoffret, da Hughette. In fini chi, Uguetta mi dedi u sò fazulettu, cù una santa lacrima di i soi... Tantu avali eru statu vintu e stravintu.
Via pà a caserna, pachittasgiu à dossu. Mi c'era vulsutu trè passi par varcà d'una paci firita à a Guerra micidaghja. Nostra vita
Hughette :"Alors, ne partez pas !"
Eiu: "Chacun doit suivre son chemin. Le mien, n'est pas celui des Dames..."
Vissi indi l'occhji di Mma Geoffret un rimprovaru fermu.
Tandu, Huguette, annarbaticcia : "Je ne suis pas une dame. Je ne suis qu'un être simple qui se tient devant vous et qui veut vous écrire et qui vous écrira. Avec vous, malgré vous, je vous serai fidèle, je ne veux pas vous perdre."
Pigliati què ! Mi battiva u ghjargazolu. In cori meiu u rombu di u tonu si era purtatu a piena ! A barca pigliava l'acqua, pronta à rimbarsciassi in mari ch'eddu fussi altu o bassu. Ch'avivu dà dì ? Povaru à mè ! Je croyais aux paroles... Paroddi ch'un mi vulivu mancu da senta !
Mi licinziedi da Mma Geoffret, da Hughette. In fini chi, Uguetta mi dedi u sò fazulettu, cù una santa lacrima di i soi... Tantu avali eru statu vintu e stravintu.
Via pà a caserna, pachittasgiu à dossu. Mi c'era vulsutu trè passi par varcà d'una paci firita à a Guerra micidaghja. Nostra vita
cusigna.
Avessi pigliatu, eiu, un carnè da marcà ciò chi mi viniva:
Eri tu lu me destinu
Lu me fiori melacutonu
Zuccaru di bombucconi
O rombu di lu me tonu
Lu me succhju carramantinu
Scrivaraghju middi sestini
Par purtà ad alta bocci
Nostru amori clandestinu.
Avessi pigliatu, eiu, un carnè da marcà ciò chi mi viniva:
Eri tu lu me destinu
Lu me fiori melacutonu
Zuccaru di bombucconi
O rombu di lu me tonu
Lu me succhju carramantinu
Scrivaraghju middi sestini
Par purtà ad alta bocci
Nostru amori clandestinu.
31/07/16
Rires e risi
"Mais Huguette, pourquoi riez vous toujours quand que je vous parle ?" (U francesu mi viniva in bocca quant'e fussi eiu à Lejan !)
"Antoine, vous permettez que je vous appelle Antoine? Je ris d'abord pour votre accent, je ris pour vos Ouguetta, qui n'arrivent pas à dire Huguette ! Je ris de vos instants d'absence, de vos rêveries, de ces moments où l'on vous perd. Je ris aussi du bonheur que m'apporte cette journée, mais sans vraiment savoir pourquoi..."
"Alors à mon tour de vous demander une faveur. Ne m'appelez plus caporal, ne m'appelez plus Antoine, appelez moi Sarratu, je préfère. C'est comme ça que l'on m'appelle au village, Sarratu fora. Je préfère."
"Seratout" c'est ca ? Qu'est ce que cela veut dire ?"
"Ça veut dire que c'est comme ça que l'on m'appelle : Sarra.tù. Le reste, caporal, Antoine... c'est pour les papiers militaires."
"Ne prenez cet air sombre, s'il vous plait !"
Tandu à Mma Geoffret : "Allons les enfants, arrêtez de vous chamailler, voudrez vous goûter à mon flanc aux fraises des bois ? Un flanc presque sans fraise et sans lait !"
Par contu meiu, eru statu traspurtatu in un antru mondu. In una stonda m'eru accustatu un mondu senza guerra, senz'armi, senza cianga, ne pulvariccia, un mondu senza numichi. Mi pariva d'essa intrutu in Paradisu, eccu, sì ! Pinsedi (in francesu): "Le bonheur avait donc un visage."
Chi Mma Geoffret ùn si n'avidessi di nudda...
"Antoine, vous permettez que je vous appelle Antoine? Je ris d'abord pour votre accent, je ris pour vos Ouguetta, qui n'arrivent pas à dire Huguette ! Je ris de vos instants d'absence, de vos rêveries, de ces moments où l'on vous perd. Je ris aussi du bonheur que m'apporte cette journée, mais sans vraiment savoir pourquoi..."
"Alors à mon tour de vous demander une faveur. Ne m'appelez plus caporal, ne m'appelez plus Antoine, appelez moi Sarratu, je préfère. C'est comme ça que l'on m'appelle au village, Sarratu fora. Je préfère."
"Seratout" c'est ca ? Qu'est ce que cela veut dire ?"
"Ça veut dire que c'est comme ça que l'on m'appelle : Sarra.tù. Le reste, caporal, Antoine... c'est pour les papiers militaires."
"Ne prenez cet air sombre, s'il vous plait !"
Tandu à Mma Geoffret : "Allons les enfants, arrêtez de vous chamailler, voudrez vous goûter à mon flanc aux fraises des bois ? Un flanc presque sans fraise et sans lait !"
Par contu meiu, eru statu traspurtatu in un antru mondu. In una stonda m'eru accustatu un mondu senza guerra, senz'armi, senza cianga, ne pulvariccia, un mondu senza numichi. Mi pariva d'essa intrutu in Paradisu, eccu, sì ! Pinsedi (in francesu): "Le bonheur avait donc un visage."
Chi Mma Geoffret ùn si n'avidessi di nudda...
PA Renoir, Musée de l'Orangerie
Edda
' Sò visu s'aviva pigliatu tuttu u spaziu di lu me capu. Ùn vidivu più cà edda, 'sò occhji, la sò buccaredda russina, u purfumu di li sò mani, di li sò muvimenti. C'è bastata una stundaredda di nienti par accenda lu focu e riposu, mancu appena !
L'amori m'era intrutu, cun Edda, incu viulenza, ind'u mè cori, ed eiu, com'à un di sti tristi suldatini di piombu, mi ni stavu rosu da a passioni, mottu ch'un cunnisciva ancora, innangaratu, prontu à lasciammi fà da tuttu e da tutti, vittima innucenti di mè stessu, culpevuli d'Edda.
Oramai, u mondu si ni pudiva spariascia, u mondu. U mondu, sparitu, a meia vita aviva da essa impiuta d'Edda, d'agna cosa d'Edda, di tuttu d'Edda.
Mi cunviniva, e cusì sia !
L'amori m'era intrutu, cun Edda, incu viulenza, ind'u mè cori, ed eiu, com'à un di sti tristi suldatini di piombu, mi ni stavu rosu da a passioni, mottu ch'un cunnisciva ancora, innangaratu, prontu à lasciammi fà da tuttu e da tutti, vittima innucenti di mè stessu, culpevuli d'Edda.
Oramai, u mondu si ni pudiva spariascia, u mondu. U mondu, sparitu, a meia vita aviva da essa impiuta d'Edda, d'agna cosa d'Edda, di tuttu d'Edda.
Mi cunviniva, e cusì sia !
30/07/16
Destinu (1)
Appena ch'e a vidi à Hughetta, intruta ind'a sala maiò, capii : in una frazzioni di nudda, s'era scritta a storia da vena, cu li sò gioii e cu tutti li sò guai, d'un colpu.
Dicini ch'eddu è u Distinu cusì, (tristu e perfidu, santu distinu ?) e chi tuttu, in celi, era ghjà scrittu.
Eru cummossu, mutu, imputenti, trasferitu in un altru mondu. In capu mi giravani middi steddi e sti paroddi d'una sminticata sirinata :
O più bianca di lu brucciu,
Più chjara cà l'alba in celi,
Ch'edda dura sta sola stonda
La mè fraula rubiconda !
O più dolci di lu meli,
La mè bianca turturedda,
Cu li tò capeddi biondi
Sei la luci di stu mondu,
Purfumata d'arba cunedda.
Mma Geoffret : "Bonjour, chère enfant, mon Dieu, vous avez l'air si blanche. Il est vrai que les forces nous manquent, l'approvisionnement, vous voyez, Antoine, Huguette, mon mari, ma nièce, la table, la Marne, un caporal valeureux, les enfants, mon enfant, la peinture, les ogives, la cathédrale, l'ennemi le tout..."
À senta, pò sintivu paroddi ma frasi pò, alcuni ! Tinivu in manu l'articuli, mancava l'articulazioni.
Fù listessa par a nipota :"Heureuse, béni, cher oncle, respect, guerre, prier, Dieu, bombes, si dure, si pur, si injuste, cruelle..."
Sintedi, infini, da Mma Geoffrey :"Et vous, caporal ?"
Un n'avivu intesu nienti di ciò chi era statu dettu innanzu. Ùn avivu nienti da risponda, nienti da dì. T'avivu u cori sottisopra, sur-presu...
Mi vensi, tandu, un "Iè" à contratempu. Sintedi a zia e a nipota parta à rida.
Hughetta era bedda e ancu di più di bedda, era surpridenti ! Accantu à edda, l'assalti tudeschi erani ghjocchi zitiddini. U cori battiva à u ritimu di li nostri mitragliosi muderni, e un caldu, chi ho !
E pò, mi vensini in menti unipocchi di paroddi ch'eddu m'aviva dettu à Linard, seriu, seriu :"Un jour, Sarratu, tu aimeras une femme comme moi j'ai aimé Marie-Huguette."
Da Huguette à Marie-Huguette...
Dicini ch'eddu è u Distinu cusì, (tristu e perfidu, santu distinu ?) e chi tuttu, in celi, era ghjà scrittu.
Eru cummossu, mutu, imputenti, trasferitu in un altru mondu. In capu mi giravani middi steddi e sti paroddi d'una sminticata sirinata :
O più bianca di lu brucciu,
Più chjara cà l'alba in celi,
Ch'edda dura sta sola stonda
La mè fraula rubiconda !
O più dolci di lu meli,
La mè bianca turturedda,
Cu li tò capeddi biondi
Sei la luci di stu mondu,
Purfumata d'arba cunedda.
Mma Geoffret : "Bonjour, chère enfant, mon Dieu, vous avez l'air si blanche. Il est vrai que les forces nous manquent, l'approvisionnement, vous voyez, Antoine, Huguette, mon mari, ma nièce, la table, la Marne, un caporal valeureux, les enfants, mon enfant, la peinture, les ogives, la cathédrale, l'ennemi le tout..."
À senta, pò sintivu paroddi ma frasi pò, alcuni ! Tinivu in manu l'articuli, mancava l'articulazioni.
Fù listessa par a nipota :"Heureuse, béni, cher oncle, respect, guerre, prier, Dieu, bombes, si dure, si pur, si injuste, cruelle..."
Sintedi, infini, da Mma Geoffrey :"Et vous, caporal ?"
Un n'avivu intesu nienti di ciò chi era statu dettu innanzu. Ùn avivu nienti da risponda, nienti da dì. T'avivu u cori sottisopra, sur-presu...
Mi vensi, tandu, un "Iè" à contratempu. Sintedi a zia e a nipota parta à rida.
Hughetta era bedda e ancu di più di bedda, era surpridenti ! Accantu à edda, l'assalti tudeschi erani ghjocchi zitiddini. U cori battiva à u ritimu di li nostri mitragliosi muderni, e un caldu, chi ho !
E pò, mi vensini in menti unipocchi di paroddi ch'eddu m'aviva dettu à Linard, seriu, seriu :"Un jour, Sarratu, tu aimeras une femme comme moi j'ai aimé Marie-Huguette."
Da Huguette à Marie-Huguette...
Huguette, (Anonimu)
29/07/16
Tola e tavuloni
"Allez caporal, allez ! Il faut faire plus vite, vous poserez la nappe puis dresserez les couverts. Non, pas comme cela, les plis doivent disparaître, voilà. Pressons, dans une heure, à peine Huguette sera là !"
Madama Geoffret aviva tuttu d'un generali, di quiddi generali ghjuccarini sapeti, chi vanni à a guerra stendu si ni darretu à quiddi tavuloni, pronti à cumandà à a suldatini di piombu, da amaistrà, è pò dà da i sò burò, ordini d'attacu o di contr'attachi maestri à omi alancati, infrugnati ind'i sò tranchèes, eddi, in prima ligna par da veru.
In quidda dispusizioni ch'e vi dicu, u piattu saria u forti di Douaumont, un culteddu una sezzioni di i nostri, i furchettini a truppa numica da spiazzà.
Pinseti, par noi altri, ch'edda sia in paesi o à a guerra, apparuchjà una tola, ùn era tantu un arti communu, massimu par ùn omu.
Parò cù Madama Geoffret ci vuliva à sapè induva metta cucchjarini, cucchari e cucchjaroni. "Feti cusì, feti culà". Unu à dritta, unu davanti à u piattu cù lu cucchjaroni mezu à a tola, à l'arrinvercciu, vicinu, ma senza tuccà à a vantera...
Erani affari di donni ed eiu à mezu.
O, se mamma mi vidiva, a risa !
E pò, ghjunsi à Huguette.
(A v'aghju detta ? Huguette era a nipota di Mma Geoffret, ma da a parti di u maritu).
Madama Geoffret aviva tuttu d'un generali, di quiddi generali ghjuccarini sapeti, chi vanni à a guerra stendu si ni darretu à quiddi tavuloni, pronti à cumandà à a suldatini di piombu, da amaistrà, è pò dà da i sò burò, ordini d'attacu o di contr'attachi maestri à omi alancati, infrugnati ind'i sò tranchèes, eddi, in prima ligna par da veru.
In quidda dispusizioni ch'e vi dicu, u piattu saria u forti di Douaumont, un culteddu una sezzioni di i nostri, i furchettini a truppa numica da spiazzà.
Pinseti, par noi altri, ch'edda sia in paesi o à a guerra, apparuchjà una tola, ùn era tantu un arti communu, massimu par ùn omu.
Parò cù Madama Geoffret ci vuliva à sapè induva metta cucchjarini, cucchari e cucchjaroni. "Feti cusì, feti culà". Unu à dritta, unu davanti à u piattu cù lu cucchjaroni mezu à a tola, à l'arrinvercciu, vicinu, ma senza tuccà à a vantera...
Erani affari di donni ed eiu à mezu.
O, se mamma mi vidiva, a risa !
E pò, ghjunsi à Huguette.
(A v'aghju detta ? Huguette era a nipota di Mma Geoffret, ma da a parti di u maritu).
28/07/16
U ritrattu d'Emile
U 17 di stu mesi partedimi à 5 ori di mani da Angerville à Ligny en Barrois. Culà, u trenu (e, cridetimi puru, micca quiddu fattu par i signori, ma parò, suspiri, affani e crepacori, sì !), stazziunamentu à Sergy, pò Buzancy (certi nomi, infini...)
U 22esimu battaglioni di Pedelnas (u meiu) pigliò a rileva di u 78esimu certi in Vauxbuins e noi in Soisson. U restu, avà sappareti, pò, di ciò ch'eddu era fattu.
A villa era stata tocca da a guerra, i bosci a s'avivani pigliata una prima volta e l'avivami ripresa doppu, era statu annu, o nanz'à d'annu.
À passami a permissioni m'eru truvatu una piccula pinsioni ind'a Madama Geoffret, veduva di guerra, (u maritu militariu di carriera, sottutinenti era statu tombu ind'a Marna). C'eru statu anch'eiu culà.
U 22esimu battaglioni di Pedelnas (u meiu) pigliò a rileva di u 78esimu certi in Vauxbuins e noi in Soisson. U restu, avà sappareti, pò, di ciò ch'eddu era fattu.
A villa era stata tocca da a guerra, i bosci a s'avivani pigliata una prima volta e l'avivami ripresa doppu, era statu annu, o nanz'à d'annu.
À passami a permissioni m'eru truvatu una piccula pinsioni ind'a Madama Geoffret, veduva di guerra, (u maritu militariu di carriera, sottutinenti era statu tombu ind'a Marna). C'eru statu anch'eiu culà.
Madama Geoffret ùn era ne ghjovana ne vecchja, nun si pudiva dì. S'arrizzava a mani à sei ori è mezu, mi facciva a cicculta calda cù u latti, sparisciva ind'a sò camara à leghja, à ondici ori pigliava a sò sporta e mi diciva : "À tout à l'heure caporal !" d'una boci, diciaraghju, lighjera. Ghjunghjiva un'oretta doppu ancu ciò ch'edda s'aviva possutu riccuta. À meziornu magnavami insemi di u poccu e u micca chi c'era. U doppu meziornu passava. Eiu, à studià a geometria, edda a pigna a catedrali o ciò chi n'arristava. Un ghjornu, mi n'invengu m'ha dettu : "Ce qui compte, voyez vous, c'est de saisir l'instant. C'est la lumière qui a toujours fait vivre ces pierres inertes et c'est elle qui masque aujourd'hui leurs pauvres blessures et les fait respirer... Oui, caporal, la lumière est miracle." Ùn capisciva micca tuttu ma, pruvavu.
Versu sei ori sì pigliva a sò tisana, tre versi* nantu à u pianò di a sala à magnà: "Mon cher mari jouait si bien, si vous saviez..." À sett'ori di sera, una supparedda d'acqua senza guasgi ligumi e si compiva a ghjurnata.
Ma u più chi mi piacciva in quidda casa, era a pittura d'un certu Bernard Émile, (ùn mi dumandeti sè ùn nomi era Bernard e a casata Emile o u cuntrariu.), appiccata indu u curidò di l'intrata, à dritta.
Avà u ritrattu mi piacciva, à sappè parchigna è un antr'affari ?
Stu ritrattu u chjamava,eiu, "a Misteriosa". S'assumigliva un poccu à Madama Geoffret capu calatu cù li sò capeddi lisci, stigliati e tirati, (ma ùn era micca edda). E la sò caparedda par sorta...
Passavani i ghjorni, ma paci un n'avivami !
È pò mi dissi un ghjornu: "Caporal, dites-moi, depuis quand avez quitté la Corse ?" Tandu, cumincedi à fà u contu in tra me stessu: erami stati di leva d'aostu 14, più di tre anni d'avali, Marseglia e a Sardegna, ahiii !
Tandu eiu : "Depuis toujours Madame !" Ch'avariu avutu da risponda ?
A risposta era data e, riposta data e petra lampata, ùn si ripigliani più, si sà.
Piccatu.
*Keeping my eyes on the road, i see you (...) please be there (99 miles from L.A)
Ma u più chi mi piacciva in quidda casa, era a pittura d'un certu Bernard Émile, (ùn mi dumandeti sè ùn nomi era Bernard e a casata Emile o u cuntrariu.), appiccata indu u curidò di l'intrata, à dritta.
Avà u ritrattu mi piacciva, à sappè parchigna è un antr'affari ?
Stu ritrattu u chjamava,eiu, "a Misteriosa". S'assumigliva un poccu à Madama Geoffret capu calatu cù li sò capeddi lisci, stigliati e tirati, (ma ùn era micca edda). E la sò caparedda par sorta...
Passavani i ghjorni, ma paci un n'avivami !
È pò mi dissi un ghjornu: "Caporal, dites-moi, depuis quand avez quitté la Corse ?" Tandu, cumincedi à fà u contu in tra me stessu: erami stati di leva d'aostu 14, più di tre anni d'avali, Marseglia e a Sardegna, ahiii !
Tandu eiu : "Depuis toujours Madame !" Ch'avariu avutu da risponda ?
A risposta era data e, riposta data e petra lampata, ùn si ripigliani più, si sà.
Piccatu.
*Keeping my eyes on the road, i see you (...) please be there (99 miles from L.A)
U ritrattu di a Misteriosa
Bernard Émile
27/07/16
Avà che nò simi sopra sta tarra...
"Avà che nò semi sopra sta tarra, circhemi a paci cù bona vulintà. Ind'u l'altu celi ci sarà a vita parch'eddu è cuì ci u paesi di i vivi; cuì, sò i ghjorni boni induvi stà u Signori stessu, anni ùn ni perdi. À chi voli cunnoscia a vita e sceglia à veda i ghjorni di u bè ch'eddu si tenghi da a lingua di u mali, e chi i sò labbri ùn dichini inganni; ch'eddu s'aluntanni da u mali e metti u bè: fendu cusi sarà ùn omu di bona vulintà. È ch'eddu cerchi a paci e a suviti, parchi chi a paci sarà data, in tarra, à l'omi di bona vulintà."*
Fuss'edda puru, tira e via... e cusi sia !
*Sant'Austinu, Natali di u Signori, discorsu n° 193
24/07/16
E pò, scriva...
Ha dettu à unu :" Scriva veni à saltà fora di u rangu di l'assassini..."*
Pinsavu eiu, m'aghju da metta à scriva, nò ?
Vinarà u tempu, vinarà.
*L'ha detta F. Kafka ind'u sò ghjurnali.
Pinsavu eiu, m'aghju da metta à scriva, nò ?
Vinarà u tempu, vinarà.
*L'ha detta F. Kafka ind'u sò ghjurnali.
23/07/16
Zia Agata
Mì, mì chi mi rivegu à zia Agata chi cantava, poccu doppu a partenza di u prumissu:
Ch'eddu si secchi lu mari,
Furmà un impetramentu
Ch'eddu ùn si ni parti manc'unu
Ghjovani à lu regimentu... (1)
Persu à l'orlu di sti mondi, comu sarà ch'eddi mi vensini ssi versi ?
Mimoria tramannata... Partenzi...
Ch'eddu si secchi lu mari,
E svapurà tutta la rena,
Ch'un avessimi noi mai più
Ne carta ne mancu penna
Ch'eddu si secchi lu mari,
À cacciassi agni pienti
Staremi com'à a petra:
Ùn rimpienghjiremi nienti ?
Ch'eddu si secchi lu mari,
Varcaraghj'eiu lu passu,
Picchjaraghju à la tò porta,
Parlaraghju bassu, bassu
Ch'eddu si secchi lu mari,
Ma ch'un secchi lu tò cori !
Ch'un è cosa naturali
Di campà or'senza amori
À andà di peghju in mali
E di spingna agni splandori
Ch'un è ancu ghjunta l'ori
Ch'eddu si secchi lu mari,
Stammi tandu à senta o cara,
Volta cuì, ti tengu cara
E ch'eddu si secchi lu mari,
Cacciaremi trà di noi
Agna goccia di feli amari.
(1) Tradiziunali
Ch'eddu si secchi lu mari,
Furmà un impetramentu
Ch'eddu ùn si ni parti manc'unu
Ghjovani à lu regimentu... (1)
Persu à l'orlu di sti mondi, comu sarà ch'eddi mi vensini ssi versi ?
Mimoria tramannata... Partenzi...
Ch'eddu si secchi lu mari,
E svapurà tutta la rena,
Ch'un avessimi noi mai più
Ne carta ne mancu penna
Ch'eddu si secchi lu mari,
À cacciassi agni pienti
Staremi com'à a petra:
Ùn rimpienghjiremi nienti ?
Ch'eddu si secchi lu mari,
Varcaraghj'eiu lu passu,
Picchjaraghju à la tò porta,
Parlaraghju bassu, bassu
Ch'eddu si secchi lu mari,
Ma ch'un secchi lu tò cori !
Ch'un è cosa naturali
Di campà or'senza amori
À andà di peghju in mali
E di spingna agni splandori
Ch'un è ancu ghjunta l'ori
Ch'eddu si secchi lu mari,
Stammi tandu à senta o cara,
Volta cuì, ti tengu cara
E ch'eddu si secchi lu mari,
Cacciaremi trà di noi
Agna goccia di feli amari.
(1) Tradiziunali
22/07/16
À C. (3)
"E cusì navighemi, battuti da cuì e da culà, ciambuttati, da un currenti chi ci porta e ci riporta, sempri e sempri, ind'u passatu."*
(eiu, listessu, e tù ?)
*F Scott Fitzerald, The great Gatsby. Ultima passata di u libru.
À C. (2)
À C.
À l'addisperu, aviva portu fora a manu, da pruvà à tena si un'ultimu pugnu d'aria (to snatch only a wisp of air), da purtassi via un'ultimu pezzu di ssi locchi, ch'edda l'aviva laccatu amà cusì forti. Ma u trenu viaghjava troppu à a lestra, ed agna cosa, à li sò occhji, s'imbrugliava, ha sappiutu tandu ch'eddu aviva persu una parti d'eddu stessu, a parti più pura, a parti più bona, par sempri.
(He stretched out his hand desperately as if to snatch only a wisp of air, to save fragment of the spot that she had made lovely for him. But it was all going by too fast now for his blurred eyes and he knew that he had lost that part of it, the freschest and the best, forever.)
Francis Scott Fitzgerald, The great Gatsby, chapter 8
À l'addisperu, aviva portu fora a manu, da pruvà à tena si un'ultimu pugnu d'aria (to snatch only a wisp of air), da purtassi via un'ultimu pezzu di ssi locchi, ch'edda l'aviva laccatu amà cusì forti. Ma u trenu viaghjava troppu à a lestra, ed agna cosa, à li sò occhji, s'imbrugliava, ha sappiutu tandu ch'eddu aviva persu una parti d'eddu stessu, a parti più pura, a parti più bona, par sempri.
(He stretched out his hand desperately as if to snatch only a wisp of air, to save fragment of the spot that she had made lovely for him. But it was all going by too fast now for his blurred eyes and he knew that he had lost that part of it, the freschest and the best, forever.)
Francis Scott Fitzgerald, The great Gatsby, chapter 8
Forever ?
21/07/16
U sognu di Sf
Era una piaghja, nò un monti, nò, un pratu blu, una teppa di quiddi ch'una mula un la si pudiva micca cuddà sola.
Erami in mari, in Corsica, in altu mari. In tarra una furmicula maestra si tiniva dritta, dritta, cuduta e curunata d'un paghju di corri turini, più inghjò, baddavami trè omi, a dritta un trenu d'animali curruti destinazioni... Angerville.
I disegni erani grisgi scritti nantu à a paretta rossa, nò era u cuntrariu, erani rossu sopra grisgiu...
Si sentiva sguttà u sangui.
Sangui o acqua, ciò chi era ùn mi n'invengu più, sintivu: tacca, tacca, taccà !
Isiè chi u sangui rossu ghjuvava à scriva sta petra frisgiata grisgia.
A furmicula maestra baddava in misura, battiva i mani cuprendu a grotta di i sò scritti sanguinosi.
Persona : un omu mascaratu, una regina, un animali fattu omu, un animalifatt'omu o un omufattuanimali. Avà, a sogu, era un furmiculanimalomu chi si era impadrunitu di sti locchi. A buveghja cuddava tarra, tarra, a furmicula sticchita, sticchita, edda ùn si muviva più.
A manca un triangulu spizzatu in quattru parti uguali, puntava à l'inghjò. Mi sintedi tandu a boci di Lejean, maestru di geometria, arrimbatu à a grotta: "Si une droite, issue d'un sommet d'un triangle, partage le côté opposé en segments additifs ou soustractifs proportionnels aux côtés adjacents, elle est bissectrice de l'angle intérieur ou extérieur formé par ces côtès."
Ohimè, ohimè, lu mè povaru ciarbeddu !
Erami in mari, in Corsica, in altu mari. In tarra una furmicula maestra si tiniva dritta, dritta, cuduta e curunata d'un paghju di corri turini, più inghjò, baddavami trè omi, a dritta un trenu d'animali curruti destinazioni... Angerville.
I disegni erani grisgi scritti nantu à a paretta rossa, nò era u cuntrariu, erani rossu sopra grisgiu...
Si sentiva sguttà u sangui.
Sangui o acqua, ciò chi era ùn mi n'invengu più, sintivu: tacca, tacca, taccà !
Isiè chi u sangui rossu ghjuvava à scriva sta petra frisgiata grisgia.
A furmicula maestra baddava in misura, battiva i mani cuprendu a grotta di i sò scritti sanguinosi.
Persona : un omu mascaratu, una regina, un animali fattu omu, un animalifatt'omu o un omufattuanimali. Avà, a sogu, era un furmiculanimalomu chi si era impadrunitu di sti locchi. A buveghja cuddava tarra, tarra, a furmicula sticchita, sticchita, edda ùn si muviva più.
A manca un triangulu spizzatu in quattru parti uguali, puntava à l'inghjò. Mi sintedi tandu a boci di Lejean, maestru di geometria, arrimbatu à a grotta: "Si une droite, issue d'un sommet d'un triangle, partage le côté opposé en segments additifs ou soustractifs proportionnels aux côtés adjacents, elle est bissectrice de l'angle intérieur ou extérieur formé par ces côtès."
Ohimè, ohimè, lu mè povaru ciarbeddu !
A Grotta Scritta
Da, olmetadicapocorso@free.fr, à ringraziaddi
19/07/16
Diluviu e cataclisimu
U puntu era quistu : risolti ch'eddi erani i prublemi di a geometria e i prublemi di a guerra, (chi oramai era intesu par noi altri, ch'edda era divintata una cosa cummuna, ch'eddu era cusigna e basta e chi i cosi, ci vuliva ch'eddi si passessini in regula, o micca, ma ch'eddi passessini listessu...)
Nò, risolti ch'eddi erani quisti i dumandi, m'arristava una cosa sola à capiscia : parchi sarà chi u Venari Santu, a sera, chjamavami a ghjenti à a prighera armati à trapacchji e trapacchjoni ?
Par marcà u Dolu : di sicuru !
Parchi chi Noè fessi cusigna à chjamà omi e animali ch'eddi cuddessini nantu à l'Arca (1) ?
I dui ?
"Noè t'aviva seicentu anni quandu vensi u diluviu"(2) diciva sempri à Paulu Santu, u tintu.
Quantu n'averemi noi, anni, persi che nò semi à mezu à sti cuntorni di tarra arruvinata e stanca?
Novicentu ? Middi ? Di di più ?
Un n'aviva dettu l'Eternu : "Stirparaghju eiu da a faccia di a tarra l'omu ch'aghju fattu, da l'omu à u bistiami, à i sarpi, à l'aceddi di u celi, parchi mi pentu d'aveddi fatti..."? (2)
Andeti à sapè !
(1) Cridenza ortodossa (è cusì chi sempri avali, in ricordu, i monachi di sta esgia chjamani i fratti à a messa e campani micca.)
(2) Genesi 7-8
Nò, risolti ch'eddi erani quisti i dumandi, m'arristava una cosa sola à capiscia : parchi sarà chi u Venari Santu, a sera, chjamavami a ghjenti à a prighera armati à trapacchji e trapacchjoni ?
Par marcà u Dolu : di sicuru !
Parchi chi Noè fessi cusigna à chjamà omi e animali ch'eddi cuddessini nantu à l'Arca (1) ?
I dui ?
"Noè t'aviva seicentu anni quandu vensi u diluviu"(2) diciva sempri à Paulu Santu, u tintu.
Quantu n'averemi noi, anni, persi che nò semi à mezu à sti cuntorni di tarra arruvinata e stanca?
Novicentu ? Middi ? Di di più ?
Un n'aviva dettu l'Eternu : "Stirparaghju eiu da a faccia di a tarra l'omu ch'aghju fattu, da l'omu à u bistiami, à i sarpi, à l'aceddi di u celi, parchi mi pentu d'aveddi fatti..."? (2)
Andeti à sapè !
(1) Cridenza ortodossa (è cusì chi sempri avali, in ricordu, i monachi di sta esgia chjamani i fratti à a messa e campani micca.)
(2) Genesi 7-8
Istruzioni
À u tintu Matteu P. amicu caru.
Erami à u cantunamentu d'Angerville à l'istruzioni. A mani sunnavani l'istruzioni militari, da mintenacci pronti e vivi. U doppu meziornu eru ind'u pilutoni d'alevu par passà sargenti, manc'à dì. A v'aghju detta, u più chi mi piacciva era a geometria. Lejean u nostru capitanu istrutori aviva decisu di facci fà uni pocchi di prublemi, altru cà difficiuli, mi n'invengu !
L'enunciatu da risolva era : "Tracer la perpendiculaire en un point d'une droite (Les solutions des problèmes de géométrie doivent conduire à des constructions pouvant être exécutées à l'aide de la règle, de l'équerre et du compas.)"
Tandu aghju scrittu, eiu : Il y a trois façons de faire, trois méthodes.
1- La plus simple c'est avec l'équerre : on choisit un point A de la droite XY et on dessine un angle de 90° à l'aide de l'équerre, c'est tandu une perpendiculaire ! Pan, pigliati quessa !!!
2- Avec un compas : Soit A le point donné sur XY : nous prenons avec un compas les longueurs AB, AC égales ente elles, et, de chacun des points B,C comme centre, avec une ouverture de compas plus grande que AC, nous traçons deux circonférences qui se coupent en D, D': la droite D,D' répond à la question ! E dagali !!!
Pò aghju scrittu : D'abord les circonférences se rencontrent parce que BC est plus petit que la somme des rayons, et plus grand que leur différence qui est nulle, et la droite DD' passant par deux points équidistants des points B et C est perpendiculaire au milieu de BC.
3- Une construction analogue donne le tracè de la perpendiculaire au milieu d'une portion de droite BC, et permet aussi de trouver le milieu d'une portion de droite !!! (Quissa pò, nimu l'aviva, mireti.)
A capisciarani ?! Mi piaciva à mè sta geometria era guasgi un ghjoccu.
U disegnu era quistu :
Erami à u cantunamentu d'Angerville à l'istruzioni. A mani sunnavani l'istruzioni militari, da mintenacci pronti e vivi. U doppu meziornu eru ind'u pilutoni d'alevu par passà sargenti, manc'à dì. A v'aghju detta, u più chi mi piacciva era a geometria. Lejean u nostru capitanu istrutori aviva decisu di facci fà uni pocchi di prublemi, altru cà difficiuli, mi n'invengu !
L'enunciatu da risolva era : "Tracer la perpendiculaire en un point d'une droite (Les solutions des problèmes de géométrie doivent conduire à des constructions pouvant être exécutées à l'aide de la règle, de l'équerre et du compas.)"
Tandu aghju scrittu, eiu : Il y a trois façons de faire, trois méthodes.
1- La plus simple c'est avec l'équerre : on choisit un point A de la droite XY et on dessine un angle de 90° à l'aide de l'équerre, c'est tandu une perpendiculaire ! Pan, pigliati quessa !!!
2- Avec un compas : Soit A le point donné sur XY : nous prenons avec un compas les longueurs AB, AC égales ente elles, et, de chacun des points B,C comme centre, avec une ouverture de compas plus grande que AC, nous traçons deux circonférences qui se coupent en D, D': la droite D,D' répond à la question ! E dagali !!!
Pò aghju scrittu : D'abord les circonférences se rencontrent parce que BC est plus petit que la somme des rayons, et plus grand que leur différence qui est nulle, et la droite DD' passant par deux points équidistants des points B et C est perpendiculaire au milieu de BC.
A capisciarani ?! Mi piaciva à mè sta geometria era guasgi un ghjoccu.
U disegnu era quistu :
.
18/07/16
Frateddi
Mariano il 15 luglio 1916
Di chi reggimentu seti
frateddi ?
Parodda trimanti
ind'a notti
Foglia appena nata
Ind'aria spasimanti
involuntaria rivolta
di l'omu presenti à la sò
dibulezza.
Frateddi
G Urgaretti, Vita d'un uomo
Di chi reggimentu seti
frateddi ?
Parodda trimanti
ind'a notti
Foglia appena nata
Ind'aria spasimanti
involuntaria rivolta
di l'omu presenti à la sò
dibulezza.
Frateddi
G Urgaretti, Vita d'un uomo
17/07/16
Verdun (3)
Da Suippes à ghjunghja cuì avivani impiuti camiò e camiò, infilarati, miraculi !
Suippes, Saint Germain Laville, u 15 di ghjugnu fummi imbarcati in quiddi camions-automobiles ch'eddi dicivani, par Vaubecourt. Passati par Outrepant, Le Manrupt, Revigny, Louppy, Lisle en Barrois (nostru cantonnement), pò, Vaubecourt, Pretz en Argonne, Beauzé, bivuaccu in Dugny.
Pò lu tazzu : Belrupt, le bois de la Bouvière, le Loyet, Chesnois, le boyau d'Alkrirch (quantu n'emi laccati culà...), Bellevue (anh, anh...), Bois de la Laufée... (più inghjò c'era una ghjargala chjamata u fiumi di Tavannes !!! Parini foli ? È verità, par divvi, u Destinu...)
U 6 di lugliu, a mani, ripigledimi i camiò : Da Dugny à ghjunghja à Angerville, culà: riposu e istruzioni. Erami dannati purtati tal' u bestiami grossu da cuì, da culà, ma u puntu era sempri u listessu, d'essa purtati à u maceddu.
Suippes, Saint Germain Laville, u 15 di ghjugnu fummi imbarcati in quiddi camions-automobiles ch'eddi dicivani, par Vaubecourt. Passati par Outrepant, Le Manrupt, Revigny, Louppy, Lisle en Barrois (nostru cantonnement), pò, Vaubecourt, Pretz en Argonne, Beauzé, bivuaccu in Dugny.
Pò lu tazzu : Belrupt, le bois de la Bouvière, le Loyet, Chesnois, le boyau d'Alkrirch (quantu n'emi laccati culà...), Bellevue (anh, anh...), Bois de la Laufée... (più inghjò c'era una ghjargala chjamata u fiumi di Tavannes !!! Parini foli ? È verità, par divvi, u Destinu...)
U 6 di lugliu, a mani, ripigledimi i camiò : Da Dugny à ghjunghja à Angerville, culà: riposu e istruzioni. Erami dannati purtati tal' u bestiami grossu da cuì, da culà, ma u puntu era sempri u listessu, d'essa purtati à u maceddu.
Sangui e sangui
"U sangui più bonu è quiddu di u muntoni" diciva, in paesi anni fà, à Zi Sarafinu.
Mi pariva chi a tarra francesa di sti fruntieri, ingorda, li rispundissi : "Nò, u sangui più bonu, è quiddu, frescu, frescu, di sti ghjuvanuteddi vinuti cuì da lu mondu interu !"
Mi pariva chi a tarra francesa di sti fruntieri, ingorda, li rispundissi : "Nò, u sangui più bonu, è quiddu, frescu, frescu, di sti ghjuvanuteddi vinuti cuì da lu mondu interu !"
Tiorema XI
"Dans une même circonférence, ou dans des circonférences égales, des cordes égales sont également distantes du centre et réciproquement..."*
Pinsava :
"Apprunteti i scogliuli, manicaghji e custaghji. Insepulati i vinculi e pareti i vostri sporti, cofi, curboni e sesti, o zia Muzzè !" (Dicu cusì ch'in paesi ci amusavami d'un nienti).
Imparava a matematica, insemi à u francesu, m'accupava. A geometria diciva di a vita, di u mondu, ma quista l'aghju dighjà detta.
*Cours de géométrie élémentaire à l'usage des aspirants au baccalauréat ès sciences et des candidats aux écoles du gouvernement, p 67 et 68 par E Combette, 1er fascicule, Felix Alcan Éditions, Paris 1887
Pinsava :
"Apprunteti i scogliuli, manicaghji e custaghji. Insepulati i vinculi e pareti i vostri sporti, cofi, curboni e sesti, o zia Muzzè !" (Dicu cusì ch'in paesi ci amusavami d'un nienti).
Imparava a matematica, insemi à u francesu, m'accupava. A geometria diciva di a vita, di u mondu, ma quista l'aghju dighjà detta.
15/07/16
Verdun (2)
"Quand'edda ci'junsi a munizioni, attachetimi, ma edd'aiani dighjà furmatu i sò tranchées. E si ni so andati da par eddi, in parecchji loca, si ni sò andati da par eddi, un li caccetimi micca, ma par divvi di Verdun, à piddà i dui forta, é attacca é attacca, èmu persu i migliaia di l'ommini, n'attaccu di Verdun ! Quandu ni semi passati no, érami setti divisioni ! Eccu ! A prima vaga, senza cuntà ciò chi c'era da daretu ad appughjacci si no passàiami ! E vol' dì chi un sì facìa nienti. U marisciallu Joffru dissi :
-Un cunveni più ad attaccà, un hè ch'é par perda mondu, circhèmu di tenali, bisogna'ddi pàrtini !
Dopu, ùn sò ciò chi c'hè statu sopr'à Verdun, dici :
-Quì, bisogn' à parà !
É parétimi !
É quandi no cuddetimi, ciò chi ghjé' aghju vistu, l'artigliaria, cumenci'à dà, a nostra, ch'un sì sintiva ch'é u rullamentu di l'artigiaria, altri cosa ùn sì sintiva più !
Diciani, ùn sò s'edd'era vera, ma sarà stata vera :
-Tricentu cinquanta trè battarìi tiràiani à tempu !"*
*Da, Petru Vellutini, pastori, p 86, (grafia di l'autori), Mathée Giacomo-Marcellesi, Ed. Albiana, Ajaccio 2015
-Un cunveni più ad attaccà, un hè ch'é par perda mondu, circhèmu di tenali, bisogna'ddi pàrtini !
Dopu, ùn sò ciò chi c'hè statu sopr'à Verdun, dici :
-Quì, bisogn' à parà !
É parétimi !
É quandi no cuddetimi, ciò chi ghjé' aghju vistu, l'artigliaria, cumenci'à dà, a nostra, ch'un sì sintiva ch'é u rullamentu di l'artigiaria, altri cosa ùn sì sintiva più !
Diciani, ùn sò s'edd'era vera, ma sarà stata vera :
-Tricentu cinquanta trè battarìi tiràiani à tempu !"*
*Da, Petru Vellutini, pastori, p 86, (grafia di l'autori), Mathée Giacomo-Marcellesi, Ed. Albiana, Ajaccio 2015
Je t'aime...
Pinsavu à ciò chi Guillaume m'aviva dettu:
"Linard, le pauvre, disait, "je t'aime (ti tengu cara)". Il avait le silence en réponse..."
U ratatattà di ssi versi passati di Desbords-Valmore, mi ripigliava. E lu tontu di Linard i ci diciva. Mi n'invengu:
N'écris pas. Je te crains ; j'ai peur de ma mémoire ;
Elle a gardé ta voix qui m'appelle souvent.
N'écris pas ces doux mots (clairs) que je n'ose plus lire :
Il semble que ta voix les répand sur mon coeur ;
Que je les vois brûler à travers ton sourire ;
Il semble qu'un baiser les empreint sur mon coeur.
N'écris pas !
"Linard, le pauvre, disait, "je t'aime (ti tengu cara)". Il avait le silence en réponse..."
U ratatattà di ssi versi passati di Desbords-Valmore, mi ripigliava. E lu tontu di Linard i ci diciva. Mi n'invengu:
N'écris pas. Je te crains ; j'ai peur de ma mémoire ;
Elle a gardé ta voix qui m'appelle souvent.
N'écris pas ces doux mots (clairs) que je n'ose plus lire :
Il semble que ta voix les répand sur mon coeur ;
Que je les vois brûler à travers ton sourire ;
Il semble qu'un baiser les empreint sur mon coeur.
N'écris pas !
(O và, nun scriva, ssi dolci paroddi, ch'un li possu, e', mancu leghja più :
Mi pari chi la tò bocci i mi sparghjessi nantu à lu cori,
Chi i mi vegu brusgià par lu surisu toiu;
Mi pari chi un basgiu l'impregniessi nantu à lu cori,
Và, nun scriva !)
13/07/16
À C. (1)
"Digu eiu ch'una maretta sola fà u rumori di u mari." L Gaulis
Fussi ella puru o cara, fussi ella puru, chi tandu qualcuseddu sintarè.
E, se un tremulu solu di u me cori fessi eddu trimà, a petra di u tò cori petra ?
Tandu u trabulamentu.
Je t'aime.
Fussi ella puru o cara, fussi ella puru, chi tandu qualcuseddu sintarè.
E, se un tremulu solu di u me cori fessi eddu trimà, a petra di u tò cori petra ?
Tandu u trabulamentu.
Je t'aime.
12/07/16
Wild is the wind
È piossu (un pisciu di ghjaddina). Un ventu caldicciu suffiava una polvera bianca e nera. U rò, rò rò di i mascini mi svighjò.
Comu sarà chi mi è vinutu in bocca, appuntu, u gustu di l'acqua gustosa di u Montinieddu ? Andeti voi à sappè ?!
È passatu un tancu, di i nostri, pò un antru ed un antru. O ciò ch'eddi inventani...
U mudernisimu !
È u mudernisimu chi ci tomba, u mudernisimu, in più, l'eterna tuntia umana.
O chi bughju tenebrosu,
E sta nera pulvariccia !
Chi mi strignani lu cori
Senza speri, senza culori,
Persi à mezu à st'aspriccia
Catagnacciu ner'e umbrosu !
O chi tempu angusciosu,
Campemi à ghjaccariccia,
Semi ghjunti à l'abbrucori
Fattu à pienti e à dulori
Solu in quista fundariccia,
Cù giarbeddu maccu e currosu...
Fila u tancu, fila. E portacci a morti ch'avali semi avvezzi. Ma ch'edda sia una morti muderna, È cusì chi a vulemi. A morti sì, ma a morti MUDERNA !!!
Comu sarà chi mi è vinutu in bocca, appuntu, u gustu di l'acqua gustosa di u Montinieddu ? Andeti voi à sappè ?!
È passatu un tancu, di i nostri, pò un antru ed un antru. O ciò ch'eddi inventani...
U mudernisimu !
È u mudernisimu chi ci tomba, u mudernisimu, in più, l'eterna tuntia umana.
O chi bughju tenebrosu,
E sta nera pulvariccia !
Chi mi strignani lu cori
Senza speri, senza culori,
Persi à mezu à st'aspriccia
Catagnacciu ner'e umbrosu !
O chi tempu angusciosu,
Campemi à ghjaccariccia,
Semi ghjunti à l'abbrucori
Fattu à pienti e à dulori
Solu in quista fundariccia,
Cù giarbeddu maccu e currosu...
Fila u tancu, fila. E portacci a morti ch'avali semi avvezzi. Ma ch'edda sia una morti muderna, È cusì chi a vulemi. A morti sì, ma a morti MUDERNA !!!
Tanchi murtaghjoli
10/07/16
Leal sovvenir (2)
Persu à mezu à stu scumbugliu maiori, m'eru sunniatu di qualchi Regina o di unu di i sò agnuli...
Un Turcu moru li cantava (avessi duratu di più...):
O visu miraculosu,
Di curona inturiatu,
Lu tò sguardu amurosu,
D'acqui santi n'è lavatu.
Lasciami veni ind'à tè
Tandu Amori vidarè,
In un suspir', rivivarè !
Van Eyck, Agnuleddu misticu,
ditagliu, 1432
09/07/16
Leal sovvenir (1)
Mi n'invengu, c'eru eiu.
C'era Antonin di N.,
Uni sguizzu da Lausanne,
Un certu Desiré di Lyon.
Un antru Dupontel d'Étoile, quistu, battiva sempri cù unu di i sò parenti di Valence,
Jean.
E pò c'erani uni pocchi di Parighjini di i veri (pensu à Marc), cù "banlieusards" (veni à dì, ghjenti chi stavani ind'i circondi di a capitali), ghjunti da Boulogne, Issy les Moulineaux, Montreuil, Bobigny, Montrouge...
e
Un certu Louis di T., jardinier, (a diciva cusigna),
U sò paisanu Joseph d'Allinges...
tanti altri vinuti da:
Honfleur,
Avignon,
Marseille,
Nancy,
Strasbourg,
Vienne,
C'era Antonin di N.,
Uni sguizzu da Lausanne,
Un certu Desiré di Lyon.
Un antru Dupontel d'Étoile, quistu, battiva sempri cù unu di i sò parenti di Valence,
Jean.
E pò c'erani uni pocchi di Parighjini di i veri (pensu à Marc), cù "banlieusards" (veni à dì, ghjenti chi stavani ind'i circondi di a capitali), ghjunti da Boulogne, Issy les Moulineaux, Montreuil, Bobigny, Montrouge...
e
Un certu Louis di T., jardinier, (a diciva cusigna),
U sò paisanu Joseph d'Allinges...
tanti altri vinuti da:
Honfleur,
Avignon,
Marseille,
Nancy,
Strasbourg,
Vienne,
Granville,
Ouistreham...
Ouistreham...
Corsi, in massa,
Un certu Pereire, ch'un aghju mai più vistu !...
Un certu Pereire, ch'un aghju mai più vistu !...
E tutti quiddi chi mi sogu scurdati. Tutti bravi tipi, cum'à mè, senza u soldu e senza avvena. E lu passatu...
07/07/16
Setti, mila, mila, mila...
I setti battituri di u suldatu :
1- U silenziu di u frettu e a vazza di i morti sepolti in ssi fossi
2- U ventu infiaratu, a puzzeria chi si sbocca da i gasi
3- U bavaghjini sceleratu
4- U scaldapisciu
5- I pedi ingonfii chi v'annientani
6- I gradati arrisicati ch'un valini mancu una bucchjula d'agliu seccu
7- L'ombra di l'abbrucà, quidda di a mancanza
1- U silenziu di u frettu e a vazza di i morti sepolti in ssi fossi
2- U ventu infiaratu, a puzzeria chi si sbocca da i gasi
3- U bavaghjini sceleratu
4- U scaldapisciu
5- I pedi ingonfii chi v'annientani
6- I gradati arrisicati ch'un valini mancu una bucchjula d'agliu seccu
7- L'ombra di l'abbrucà, quidda di a mancanza
06/07/16
13-13-13
Un caldu da cocia.
Ie, di fatti, un erani più, par noi, ne ghjuvanotti o ziteddi pronti à mora com'à noi... c'erani stati disignati "numichi nostri" da certi, da tutti.
Numichi da fà ceda.
NUMICHI, chi si ni devivani mora à un'ora precisa : 13o13 !
U diavuli un era ne ind'a carica di dinamita scumpartita cun regula, ne mancu ind'a galeria, tavonu, chi i nostri sappori zappavani à l'appiattu dipoi 3 ghjorni, sottu à i ligni di i Bosci, da faddi saltà è sfrasciccaddi bè (chi, si sà, u mortu alarga u vivu !)
Nò, u diavuli era u cronometru !
Berziet aviva da appughjà, precisu, nantu à u mecanisimu à 13o13 e 13 sicondi.
U diavuli era u cronometru, eccu :10 minuti menu 20 sicondi, 19, 18, 17, 16, 15, 14, 13... e poi, l'eterna gloria, in Paradiso...
Ie, di fatti, un erani più, par noi, ne ghjuvanotti o ziteddi pronti à mora com'à noi... c'erani stati disignati "numichi nostri" da certi, da tutti.
Numichi da fà ceda.
NUMICHI, chi si ni devivani mora à un'ora precisa : 13o13 !
U diavuli un era ne ind'a carica di dinamita scumpartita cun regula, ne mancu ind'a galeria, tavonu, chi i nostri sappori zappavani à l'appiattu dipoi 3 ghjorni, sottu à i ligni di i Bosci, da faddi saltà è sfrasciccaddi bè (chi, si sà, u mortu alarga u vivu !)
Nò, u diavuli era u cronometru !
Berziet aviva da appughjà, precisu, nantu à u mecanisimu à 13o13 e 13 sicondi.
U diavuli era u cronometru, eccu :10 minuti menu 20 sicondi, 19, 18, 17, 16, 15, 14, 13... e poi, l'eterna gloria, in Paradiso...
Da, blog.lip.com, à ringraziaddi
Inscription à :
Articles (Atom)