Aspitavu e aspitavu, tandu aghu intesu :
"Tuttu principiu ghjunghji à una fini !"* ancu assai !
*À ringrazià à Agnulughjuvanni, 87 anni, di Pietralba, Dite a vostra, RCFM, 6 di sittembri 2013.
.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910
31/05/14
30/05/14
Scianza... e diccia.
Silcani m'ha pagatu u caffè (è Paulu du cugnomi).
Ci semi trovi in un carrughjucciu vicinu, un poccu darretu à u portu.
In villa, un ci andavu micca à u caffè.
Sì, una volta, tre anni fà, quand'e faccivu u serviziu in Bunifaziu. Mi n'invengu, a sera, ci sò nati i colpi : vagamastri bastiacci contru ad aghjaccini e bunifazinchi à mezu (dimmi cusì, ben' che un fussimi micca citadini). Ci semi lampati e oh, piuvivani i colpi. Mi n'è ghjuntu unu in manu e...
Infini chi, aghju bittu u caffè ancu Paulu u villanuvincu. Mumentu raru.
Era guasgi com'ind'a Agnulughjuvanni, tre o quattru toli, ottu carreghi, un cascitoni pà tena buttiglii e tabacu.
Paulu m'ha dettu ch'in Corsica un c'era statu manera par eddu à truvà un travagliu. Erani quindici di famiglia, u babbu era statu fertu à a guerra di u settanta, era frimatu sciancu e li viniva mali ad andà apressu à i sgiotti cusì... Facci ch'eddu è statu eddu, u sicondu à u suvità i passi di a suredda maiò, cuì, in Marseglia.
Erani cinqui anni ch'era guardianu culà à u portu. Era cuntenti, a paga agni mesu e tuccava à quandu un figateddu, à quandu una libbra di farina castagnina chi c'era massi corsi à sbarcà cuì e ch'eddu rindiva "massi servizi" com'eddu m'ha dettu. M'ha dettu dinò, chi l'altru ghjornu l'hani dattu un cusciottu di caprettu...
Ha dettu : "T'aghju a scianza !"
Eiu : "A chi ni ?"
Tandu eddu : "A scianza, a diccia !"
Aghju pruvatu à dumandà : "O Pà, cunnisciariati una famiglia Zupinti di i Petri Rossi, detti di i Salvi ? U babbu è un certu Petru, meccanicu, e u figliolu, t'avarà, sedici o diciasetti anni, si chjama Matteu ? Semi parenti."
"Umbhè ?!" feci u villanuvincu, "dumandaraghju..."
E vultami insemi à u molu.
Paulu à vighjà à i sò limiti ed eiu à prisintami à l'imboscia.
Eru cuntentu.
Ci semi trovi in un carrughjucciu vicinu, un poccu darretu à u portu.
In villa, un ci andavu micca à u caffè.
Sì, una volta, tre anni fà, quand'e faccivu u serviziu in Bunifaziu. Mi n'invengu, a sera, ci sò nati i colpi : vagamastri bastiacci contru ad aghjaccini e bunifazinchi à mezu (dimmi cusì, ben' che un fussimi micca citadini). Ci semi lampati e oh, piuvivani i colpi. Mi n'è ghjuntu unu in manu e...
Infini chi, aghju bittu u caffè ancu Paulu u villanuvincu. Mumentu raru.
Era guasgi com'ind'a Agnulughjuvanni, tre o quattru toli, ottu carreghi, un cascitoni pà tena buttiglii e tabacu.
Paulu m'ha dettu ch'in Corsica un c'era statu manera par eddu à truvà un travagliu. Erani quindici di famiglia, u babbu era statu fertu à a guerra di u settanta, era frimatu sciancu e li viniva mali ad andà apressu à i sgiotti cusì... Facci ch'eddu è statu eddu, u sicondu à u suvità i passi di a suredda maiò, cuì, in Marseglia.
Erani cinqui anni ch'era guardianu culà à u portu. Era cuntenti, a paga agni mesu e tuccava à quandu un figateddu, à quandu una libbra di farina castagnina chi c'era massi corsi à sbarcà cuì e ch'eddu rindiva "massi servizi" com'eddu m'ha dettu. M'ha dettu dinò, chi l'altru ghjornu l'hani dattu un cusciottu di caprettu...
Ha dettu : "T'aghju a scianza !"
Eiu : "A chi ni ?"
Tandu eddu : "A scianza, a diccia !"
Aghju pruvatu à dumandà : "O Pà, cunnisciariati una famiglia Zupinti di i Petri Rossi, detti di i Salvi ? U babbu è un certu Petru, meccanicu, e u figliolu, t'avarà, sedici o diciasetti anni, si chjama Matteu ? Semi parenti."
"Umbhè ?!" feci u villanuvincu, "dumandaraghju..."
E vultami insemi à u molu.
Paulu à vighjà à i sò limiti ed eiu à prisintami à l'imboscia.
Eru cuntentu.
U baru induv'a nò semi andati.
Pidocchju ind'a farina
Ma quali sarà u tontu ad avè invintatu stu pruverbiu scemu, dittemi aghjà : "Un si pò fà pani senza farina" ?
V'assigurgu u cuntrariu : stessu ind'a farina, pani un ni faccivu micca.
Mi pariva piuttostu à essa pidocchju ind'a farina, sì !
Eru stesu, durmivu, nuttavu ind'a farina... quandu u guardianu di u portu m'ha svighjatu. E m'ha cacciatu fora.
Mi scuzzulava, di a sò brutta guardatura, mi facciva l'incisa. Tandu eiu : "Pianu, fà pianu, chju la Madonna !"
Tandu eddu : "O masciu, sè corsu ?"
Eiu: "E alora ?"
"Alora, alora! Sò corsu anch'eiu ! E d'induva sei ?"
"Di i Petri Rossi."
"Eiu sogu di i Sicani, Sicani di a Villanova , alora semi guasgi vicini, guasgi parenti ! Aiò, veni ancu megu, ti pagu u caffè, t'haia fami ?... Aiòci ni."
V'assigurgu u cuntrariu : stessu ind'a farina, pani un ni faccivu micca.
Mi pariva piuttostu à essa pidocchju ind'a farina, sì !
Eru stesu, durmivu, nuttavu ind'a farina... quandu u guardianu di u portu m'ha svighjatu. E m'ha cacciatu fora.
Mi scuzzulava, di a sò brutta guardatura, mi facciva l'incisa. Tandu eiu : "Pianu, fà pianu, chju la Madonna !"
Tandu eddu : "O masciu, sè corsu ?"
Eiu: "E alora ?"
"Alora, alora! Sò corsu anch'eiu ! E d'induva sei ?"
"Di i Petri Rossi."
"Eiu sogu di i Sicani, Sicani di a Villanova , alora semi guasgi vicini, guasgi parenti ! Aiò, veni ancu megu, ti pagu u caffè, t'haia fami ?... Aiòci ni."
Disertori
Mi pariva tuttu essa à disertori à mezu à u campu di battaglia.
Prima à circà qualchi paisanu spatriatu cum'à me, mi ci vuliva à truvà un travagliu. Un mi m'eti micca à da creda ma, mi sogu prinsintatu, sarani statu cinqui ori di mani à l'imboscia* com'eddi diciani. T'avivu pocchi paroddi ma mi sogu fattu capiscia.
M'hani pigliatu, ancu sei altri, à scarcà un bateddu di... suvaru, mancu
à didda !!! Parò, u fattu è veru !
À meziornu avivami compiu e semi partuti à pedi, à darretu à i carioli ind'a Berthon e Delibes, (à l'entrépot dé léoujé estranylé**, pà quiddi chi cunnoscini).
Culà emi scarcatu più di sei centu baddoti di sciapi di suvaru beddi ligati e marcati sia BDM, sia BDE.
Sempri cu u sgiò direttori, capeddu biancu in capu e à dossu à noi altri cù i sò "Zò, zò !" (vena à dì ind'u sò parlà :"Aiò, aiò"). Fetti contu ch'eddu ci pigliva pà bestii. Ah, pisava più eddu cà i sciapi !
À sett'ori, erami vultati à u molu cù un francu, par omu, ind'i stacchi. Pò, ghjunti soppra piazza, c'era una donna chi vindiva piatti di a suppa calda, Simona si chjamava. Ci semi magnatu un aziminu cu u pani seccu e agliatu (3 soldi). U chjamani "bughja-bassa*** o un'affari cusì"(?) È bona e più cà bona, è nutritiva, mì.
Un aghju guasgi parlatu ancu nimu chi ci capiscivami poccu e micca, vinarà.
Tandu aghju pinsatu à i mei, à Antoni e à Natali, trem'in dui persi ind'una suvariccia corsa, tinti che nò semi...
Dumani sarà un antru ghjornu.
*embauche.
**magazenu di suvaru stragneru.
***bouillabaisse (aziminu).
Prima à circà qualchi paisanu spatriatu cum'à me, mi ci vuliva à truvà un travagliu. Un mi m'eti micca à da creda ma, mi sogu prinsintatu, sarani statu cinqui ori di mani à l'imboscia* com'eddi diciani. T'avivu pocchi paroddi ma mi sogu fattu capiscia.
M'hani pigliatu, ancu sei altri, à scarcà un bateddu di... suvaru, mancu
à didda !!! Parò, u fattu è veru !
À meziornu avivami compiu e semi partuti à pedi, à darretu à i carioli ind'a Berthon e Delibes, (à l'entrépot dé léoujé estranylé**, pà quiddi chi cunnoscini).
Culà emi scarcatu più di sei centu baddoti di sciapi di suvaru beddi ligati e marcati sia BDM, sia BDE.
Sempri cu u sgiò direttori, capeddu biancu in capu e à dossu à noi altri cù i sò "Zò, zò !" (vena à dì ind'u sò parlà :"Aiò, aiò"). Fetti contu ch'eddu ci pigliva pà bestii. Ah, pisava più eddu cà i sciapi !
À sett'ori, erami vultati à u molu cù un francu, par omu, ind'i stacchi. Pò, ghjunti soppra piazza, c'era una donna chi vindiva piatti di a suppa calda, Simona si chjamava. Ci semi magnatu un aziminu cu u pani seccu e agliatu (3 soldi). U chjamani "bughja-bassa*** o un'affari cusì"(?) È bona e più cà bona, è nutritiva, mì.
Un aghju guasgi parlatu ancu nimu chi ci capiscivami poccu e micca, vinarà.
Tandu aghju pinsatu à i mei, à Antoni e à Natali, trem'in dui persi ind'una suvariccia corsa, tinti che nò semi...
Dumani sarà un antru ghjornu.
*embauche.
**magazenu di suvaru stragneru.
***bouillabaisse (aziminu).
29/05/14
Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !
Eru cuì à mezu à un mondu scunnisciutu.
Ci vuliva à truvà u me cuccinu Matteu di i Salvi e i soi. Matteu aviva suvitatu ghjovanu, ghjovanu u babbu, sarani deci anni. Petru, u babbu, facciva u stazzunaghju in paesi e s'era truvatu una piazza cuì, in Marseglia : era meccanicu (s'accuppava di miccanica o chi ni sogu eiu ?)
Ma comu fà à truvaddi à mezu à sta ghjenti ?
D'un colpu m'è vinutu in menti stu passu ch'eddu diciva sempri Peppu Mori, rassignatu : "Canta che ti passa".
U ghjornu ha dettu cusì davanti à preti Lovichi, accupatu à curà à Ghjuvanpetru chi si era pistatu u dittu mignulu cu una petra. Tandu, u preti ha dettu : "E a sà tu, o Pè, comu eddi dicivani i latini à dì ciò che tu dici ? In re mala animo si bono utare, adiuvat !" Mi n'invengu ancu sempri chi, doppu quand'eddu passava à Peppu, sbrisgiavami u preti e facciavami : "Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !"
Ci imparava preti Lovichi, c'imparava.
Ci vuliva à truvà u me cuccinu Matteu di i Salvi e i soi. Matteu aviva suvitatu ghjovanu, ghjovanu u babbu, sarani deci anni. Petru, u babbu, facciva u stazzunaghju in paesi e s'era truvatu una piazza cuì, in Marseglia : era meccanicu (s'accuppava di miccanica o chi ni sogu eiu ?)
Ma comu fà à truvaddi à mezu à sta ghjenti ?
D'un colpu m'è vinutu in menti stu passu ch'eddu diciva sempri Peppu Mori, rassignatu : "Canta che ti passa".
U ghjornu ha dettu cusì davanti à preti Lovichi, accupatu à curà à Ghjuvanpetru chi si era pistatu u dittu mignulu cu una petra. Tandu, u preti ha dettu : "E a sà tu, o Pè, comu eddi dicivani i latini à dì ciò che tu dici ? In re mala animo si bono utare, adiuvat !" Mi n'invengu ancu sempri chi, doppu quand'eddu passava à Peppu, sbrisgiavami u preti e facciavami : "Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !"
Ci imparava preti Lovichi, c'imparava.
27/05/14
RF
U pattu era chjaru ancu u capitanu di u bateddu chi m'aviva purtatu cui ci, da Purtivecchju.
Ci vuliva à pagaddusi 10 franchi agni mesu, e cusì par sei mesi.
Ma sapeti à truvà 10 franchi !
Ci vuliva à pagaddusi 10 franchi agni mesu, e cusì par sei mesi.
Ma sapeti à truvà 10 franchi !
Francu 1914 dà www.cgv.com
Mi manca (4)
Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca à Natali cù li sò fantasii. Mi manca à Antò Sgè, u pruffissori. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, l'amichi di Rossi Suprani.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, à Petra Mala,... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
E pò, pinsà
Pinsavu :
Ind'u frastornu
À foccu spentu,
Parti un ghjornu
E mi ne pentu,
Se ci ritornu,
Morgu cuntentu !
Ind'u frastornu
À foccu spentu,
Parti un ghjornu
E mi ne pentu,
Se ci ritornu,
Morgu cuntentu !
26/05/14
Farina nantu à lu molu...
Mi sò trovu una bedda massa di sacchi, soffici, sbarcati da pocu (à l'adori erani sacchi di farina di granu). Anantu à agni saccu c'era scrittu di rossu "Blida, dpt d'Alger".
Sarà "l'Algeri" ch'eddu m'ha dettu à Agnulumaria (partutu culà à fà u stitutori)? E, oghji colon -cum'eddu dici- riccu à milioni ?
Ficatu ind'u me piloni e beddu à l'agrottu, aghju durmitu nantu à u molu.
È cusì ch'edda è stata a me prima notti marsegliesa.
O chi ganna !
Sarà "l'Algeri" ch'eddu m'ha dettu à Agnulumaria (partutu culà à fà u stitutori)? E, oghji colon -cum'eddu dici- riccu à milioni ?
Ficatu ind'u me piloni e beddu à l'agrottu, aghju durmitu nantu à u molu.
È cusì ch'edda è stata a me prima notti marsegliesa.
O chi ganna !
25/05/14
Brama carnale
"L'isula isuleghja.
À l'isule ùn si ghjunghje mai (...), ma à chi ci hè intrutu ci ferma incappiatu/ingabbiatu. L'Isula hè cuntattu è cumunione cù u so "Dentru", altrughjamentu par sempre à u "Fora".
Esce da l'isula ? Ma sì, u prighjuneru pò andà !... È puru tandu diventa ellu l'elementu frusteru chi circonda l'Isula Prutetta : l'Isula avà, l'ha ellu in pettu ! È a si tene..."
À l'isule ùn si ghjunghje mai (...), ma à chi ci hè intrutu ci ferma incappiatu/ingabbiatu. L'Isula hè cuntattu è cumunione cù u so "Dentru", altrughjamentu par sempre à u "Fora".
Esce da l'isula ? Ma sì, u prighjuneru pò andà !... È puru tandu diventa ellu l'elementu frusteru chi circonda l'Isula Prutetta : l'Isula avà, l'ha ellu in pettu ! È a si tene..."
Ghjuvanghjaseppiu Franchi, Isule, Rigiru n° 16, 1981, p 3 e seg.
Ci sogu !
Marseglia, 26 di maghju 1914
O la ghjenti,
O la luci,
O tanti bateddi, tanti casi e tanti palazzi !
Camalli à miraculi, ropa listessa.
Marseglia tamanta città, ch'à fà u paragonu, Aghjacciu un pari mancu un paisolu :
Un si n'è mai vistu cosi cusì. Mancu à pinsacci : una Madonna à mezu à u celi.
A didda franca, un mi l'aspittava quista.
O la ghjenti,
O la luci,
O tanti bateddi, tanti casi e tanti palazzi !
Camalli à miraculi, ropa listessa.
Marseglia tamanta città, ch'à fà u paragonu, Aghjacciu un pari mancu un paisolu :
Un si n'è mai vistu cosi cusì. Mancu à pinsacci : una Madonna à mezu à u celi.
A didda franca, un mi l'aspittava quista.
Déchargement Vieux-Port Marseille
VILALTA, Michel (1871-1942)
À ringrazià à : http://www.galeriepentcheff.fr
24/05/14
Carbuniera à mal destinu
Madre patria, addiu.
Via, Marsiglia, e patiscia d'esiliu.
Via, Marsiglia, e patiscia d'esiliu.
Jean Baptiste Bassoul (1875-1934)
(C) Musée Fesch, Ajaccio
Chjami e pruverbii
"Megliu à avè i giandarmi appressu cà u preti innanzu", dici u pruverbiu, o Natà, a sà, eiu mi ni vogu. Un è quista una vita. Ch'hai da fà, tu, o amicu fideli ?"
"In Cuntinenti, o Sarrà, un ci possu andà eiu, ah, ah. Mi cunnoscu e mi cunnoscu. Fila tu, ch'aghju da stà cui e pò vidaremi, à u tantu scambiaraghju idea e tandu ti scrivaraghju. Fammi cunnoscia induva sarè. A sà, o Sarrà, pruverbii n'aghju anch'eiu e ti diciaraghju : Tagliami capu e pedi ma laccami induva à i mei."
"In Cuntinenti, o Sarrà, un ci possu andà eiu, ah, ah. Mi cunnoscu e mi cunnoscu. Fila tu, ch'aghju da stà cui e pò vidaremi, à u tantu scambiaraghju idea e tandu ti scrivaraghju. Fammi cunnoscia induva sarè. A sà, o Sarrà, pruverbii n'aghju anch'eiu e ti diciaraghju : Tagliami capu e pedi ma laccami induva à i mei."
23/05/14
Enfra Scilla e Caribdi
Erami à parlà d'esiliu, di mari e di bateddi, quandu Natali si messi à puetà :
"Passa la nave mia colma d'oblio
Per aspru mari, à meza notte il verno,
Enfra Scilla et Caribdi ; et al governo
Siede il signore, anzi il numicu mio.
A ciscun remo un penser prontu et rio
Che la timpesta e il fin par ch'abbi a scherno ;
La vela rompe un ventu umidu eterno
Di sospir', di speranze e di desio.
Pioggia di lagrimar, nebbia di sdegni
Bagna e rallenta le già stanche sarte,
Che son d'error con ignorantia attorto.
Celansi i duo mei dolci usati segni ;
Morta fra l'onde è la ragion e l'arte,
Tal ch'incomincio à desperar del porto"
"Desperare del porto..., sai, o Natà, di quali è ?" Disse sapientoni, à Antoni.
Natali :" Umbè, e chi ni sogu eiu ?"
Antoni : "È statu à Petrarca, à Francescu Petrarca à scriva sti versi".
Tandu Natali, pinserosu, à me (smintichendu à Antoni) : "Alora ti sei decisu ?"
Eiu : "Iè o Natà, dumani, c'è una carbuniera chi fila par Marsiglia. M'arragnaraghju ancu u capitanu." Aghju capitu, à u sò sguardu, ch'eddu un mi suvitarà micca.
"Passa la nave mia colma d'oblio
Per aspru mari, à meza notte il verno,
Enfra Scilla et Caribdi ; et al governo
Siede il signore, anzi il numicu mio.
A ciscun remo un penser prontu et rio
Che la timpesta e il fin par ch'abbi a scherno ;
La vela rompe un ventu umidu eterno
Di sospir', di speranze e di desio.
Pioggia di lagrimar, nebbia di sdegni
Bagna e rallenta le già stanche sarte,
Che son d'error con ignorantia attorto.
Celansi i duo mei dolci usati segni ;
Morta fra l'onde è la ragion e l'arte,
Tal ch'incomincio à desperar del porto"
"Desperare del porto..., sai, o Natà, di quali è ?" Disse sapientoni, à Antoni.
Natali :" Umbè, e chi ni sogu eiu ?"
Antoni : "È statu à Petrarca, à Francescu Petrarca à scriva sti versi".
Tandu Natali, pinserosu, à me (smintichendu à Antoni) : "Alora ti sei decisu ?"
Eiu : "Iè o Natà, dumani, c'è una carbuniera chi fila par Marsiglia. M'arragnaraghju ancu u capitanu." Aghju capitu, à u sò sguardu, ch'eddu un mi suvitarà micca.
L'isula mea è una prighjoni
"Di maris et coeli (...), solvere quassatae parcite membra ratis !"* Ovide, Lib. I, Eleg. II
Ci vuliva à parta. A sera avivami discorsu ancu Natali e di fatti erami d'accordu. Ci vuliva à piglià u bateddu e fughja à a Corsica, a giandarmaria, u paesi.
Ci voli à parta.
Esiliu, à rimi sferrati.
Loccu di l'esilu e di a morti : u mari, locu smisuratu, minaccia.
Pinsà l'esiliu, pinsà u misteriu di a strada senza ritornu...
"Tristi : Ulisse, Ovide, Dante, Seneca..." Disse Antoni.
I paroddi sunnavani, battivani suvitendu u polsu di u me sangui;
C'era una parodda chi facciva u fattu : esiliatu.
"Fuorusciti, esiliati, profughi, fughjiticci, immigrati, marcati..." Turrò à dì Antoni.
E pinsavu : l'esiliu ti construisci un'identità d'un tempu, chi nun dura.
U intermezzu, un terzu locu**, spaziu suniatu induva si campa comu ind'una isula diversa, sarratu fora.
Prisintassi e numinassi à u mondu chi ci veda ghjunghja, e chjamassi "esiliatu".
Strappera, tristezza, disinganni, sdegni, cundanni.
Ritornu vannu, sempri vannu.
Alger, u Paniè, Ellis Island, Parighji, America, Tonchinu, Nova Caledonia, Africa.
Senza vultata alcuna, e vultà e ritruvà a sò piazza in paesi, e un vultà e stà.
Un tramezzu, tra assenza e prasenza.
Sogni d'un isula materna, in partenza par un isula stragnera.
*Dii di u mari e di u celi, nun strapetti i fianchi di sta navi, da a timpesta scuzzulata.
**a third-space.
Cu : La Fabrique de l'histoire, Ecrire l'exil, E Laurentin, France Culture, 22/05/2014
Ci vuliva à parta. A sera avivami discorsu ancu Natali e di fatti erami d'accordu. Ci vuliva à piglià u bateddu e fughja à a Corsica, a giandarmaria, u paesi.
Ci voli à parta.
Esiliu, à rimi sferrati.
Loccu di l'esilu e di a morti : u mari, locu smisuratu, minaccia.
Pinsà l'esiliu, pinsà u misteriu di a strada senza ritornu...
"Tristi : Ulisse, Ovide, Dante, Seneca..." Disse Antoni.
I paroddi sunnavani, battivani suvitendu u polsu di u me sangui;
C'era una parodda chi facciva u fattu : esiliatu.
"Fuorusciti, esiliati, profughi, fughjiticci, immigrati, marcati..." Turrò à dì Antoni.
E pinsavu : l'esiliu ti construisci un'identità d'un tempu, chi nun dura.
U intermezzu, un terzu locu**, spaziu suniatu induva si campa comu ind'una isula diversa, sarratu fora.
Prisintassi e numinassi à u mondu chi ci veda ghjunghja, e chjamassi "esiliatu".
Strappera, tristezza, disinganni, sdegni, cundanni.
Ritornu vannu, sempri vannu.
Alger, u Paniè, Ellis Island, Parighji, America, Tonchinu, Nova Caledonia, Africa.
Senza vultata alcuna, e vultà e ritruvà a sò piazza in paesi, e un vultà e stà.
Un tramezzu, tra assenza e prasenza.
Sogni d'un isula materna, in partenza par un isula stragnera.
**a third-space.
Cu : La Fabrique de l'histoire, Ecrire l'exil, E Laurentin, France Culture, 22/05/2014
22/05/14
Comu fà ?
Pinsavu, u fattu era : "Ma comu si pudarà fà à salvà ciò chi è sparitu di a nostra menti ?
Comu fà à mova la ghjenti contr'à a perdita di qualcosa ch'esistiva e di chi, oramai, si è sminticatu ancu ch'edda era ?
U tortu maiò, t'avarivami, d'un fà contu di ssi dumandi."*
*Stephane Foucard, L'imaginaire atrophié, Le Monde, 18-19 mai 2014, p 17.
Comu fà à mova la ghjenti contr'à a perdita di qualcosa ch'esistiva e di chi, oramai, si è sminticatu ancu ch'edda era ?
U tortu maiò, t'avarivami, d'un fà contu di ssi dumandi."*
*Stephane Foucard, L'imaginaire atrophié, Le Monde, 18-19 mai 2014, p 17.
21/05/14
Mensa suntuosa
A sera, paghjuletta, catena, furconu e brendali : u foccu buddiva una spezia di suppa (acqua p...) ind'a pignata. Tandu Antoni Sgè mi dissi : "Sai, o Sarrà miseria rincorre miseria, sai..."
Eiu : "Ah... semi bè !"
Eiu : "Ah... semi bè !"
Da : http://2b-luciani.e-monsite.com,
À ringraziaddu.
18/05/14
Core di mamma
Stavami cui, imburdati da a fatica, à corpi biotti.
Erani cinqui ghjorni ch'e nò erami stati impiegati, cù dui franchi e cinquanta soldi, prumissi. Durmivami, avvolti ind'i nostri straccipiloni, pedi à u focu e u capu ind'i steddi.
Stavu tramezu à Antoni Sgè e à Natali.
Era cusì.
Antoni, eddu, sintiva poccu a fatica e mi sussurò : "Vedi o Sarrà, u pueta diciva : "A miseria ammassa, com'in una vecchja stanza abbandunata, basta à metta appena un pedi chi s'alzi subitu, subitu, una pulvaraccia chi t'assuffoca(...) ma, ligatu à e petri come un'anima, l'adori di u muddizzu e di i panni brutti riscaldati da u soli, carcani l'aria. Poi, ha dettu in talianu : Il mare era fermo come una lastra* (era, u mari à patinu)."
T'ha à raghjò Sgè : ti tomba a miseria, t'arruvina, ti vasta, tarruleghja.
*Dà : Da Monteverde all'Altieri, Pier Paolo Pasolini, in Racconti romani, p101 e seg., Folio, 2007
Erani cinqui ghjorni ch'e nò erami stati impiegati, cù dui franchi e cinquanta soldi, prumissi. Durmivami, avvolti ind'i nostri straccipiloni, pedi à u focu e u capu ind'i steddi.
Stavu tramezu à Antoni Sgè e à Natali.
Era cusì.
Antoni, eddu, sintiva poccu a fatica e mi sussurò : "Vedi o Sarrà, u pueta diciva : "A miseria ammassa, com'in una vecchja stanza abbandunata, basta à metta appena un pedi chi s'alzi subitu, subitu, una pulvaraccia chi t'assuffoca(...) ma, ligatu à e petri come un'anima, l'adori di u muddizzu e di i panni brutti riscaldati da u soli, carcani l'aria. Poi, ha dettu in talianu : Il mare era fermo come una lastra* (era, u mari à patinu)."
T'ha à raghjò Sgè : ti tomba a miseria, t'arruvina, ti vasta, tarruleghja.
*Dà : Da Monteverde all'Altieri, Pier Paolo Pasolini, in Racconti romani, p101 e seg., Folio, 2007
16/05/14
Communista Antò Sgè
Era un ghjuvanuteddu. T'avarà avutu 20 anni. Spichjettinu.
È vinutu e ha dettu : "Sarè Sarrò, mi sbagliu ?"
Eiu : "Mi chjamu Sarratu, Sarratu fora e micca Sarrò !"
Eddu : "Scusami l'amicu ma è statu u capurali di a nostra squadra à chjamati cusì. Eiu sogu Antonio di Francesco G., sò sardu d'Abas pruvincia d'Aristanis."
"Sia u benvinutu ò Antò Sgè ! Tè, fammi passà, ghjà, un pezzu di pulenta, pà piacè. E comu è che tu sè ghjuntu cuì, in Corsica ?"
"A miseria o Sarrà, a miseria e dinò..."
"E dinò ?"
E tandu ha subitu cuminciatu, m'ha parlatu di a sò vita in Sardegna, di i sò studii in Torin (ch'andava culà ind'alti scoli), di l'uvrieri di l'usini e pò m'ha dettu : "Vedi, u peghju, o Sarrà, u peghju è a spartera di u travagliu."
"Comu ? A chi ni ?" aghju rispostu eiu.
"T'aghju da spiegà, tu o Sarrò, sei cuì, in sta suverta à smachjà pà apra a strada tutta a ghjurnata,
un è ?"
Eiu : "Iè, (ma chjamami Sarrà) !"
"Va bè. Avà t'aghju da spiegà ciò ch'edda è a spartera di u travagliu !"
Eiu : ??? (Ancu assai che pariva tuttu che no ci fussimi cunnisciuti dapoi cent'anni !)
Tandu Antoni : "Stammi à senta, e pò bè, eccu ciò chi m'hani imparatu : Una volta ch'eddu è spartutu u travagliu, l'omu si trova intravatu indi u chjerchju di i sò faccendi proprii ed imposti. Uni pò mancu scappà; quistu cuì fà u piscatori, quistu è cacciadori, quidd'altru facci u pastori e, s'eddu vò campà, tandu è ligatu.
È u cuntrariu ind'a sucietà communista : un si trova à nimu intravatu e agnunu pò imparà ciò ch'eddu voli; Veni tandu à a sucietà à definiscia a produzioni generali e à parmettati à fà, oghji tal' cosa, dumani un antra, par un dettu, d'andà à caccighjà a mani, di piscà u doppu mezziornu, di fà u pastori a sera, sigonda à tò brama, senza diventa mai ne cacciadori, ne piscadori, ne pastori...*".
Eiu : "Umbeh ! Veni à dì, chi fariu, eiu, e u macchjaghjolu e u scurzinu, in una sucietà communista ? Vera ? E quali è chi m'ha da imparà, à me, à faddu, u scurzinu ?! Ci voli à dì i cosi com'eddi sò,
un è ?"
*Da «L'Ideologia Tedesca», Karl Marx e Friedrich Engels (1845), in Philosophie, Karl Marx, Maximilien Rubel, ed. Gallimard, coll. Folio, 1982, p. 319
È vinutu e ha dettu : "Sarè Sarrò, mi sbagliu ?"
Eiu : "Mi chjamu Sarratu, Sarratu fora e micca Sarrò !"
Eddu : "Scusami l'amicu ma è statu u capurali di a nostra squadra à chjamati cusì. Eiu sogu Antonio di Francesco G., sò sardu d'Abas pruvincia d'Aristanis."
"Sia u benvinutu ò Antò Sgè ! Tè, fammi passà, ghjà, un pezzu di pulenta, pà piacè. E comu è che tu sè ghjuntu cuì, in Corsica ?"
"A miseria o Sarrà, a miseria e dinò..."
"E dinò ?"
E tandu ha subitu cuminciatu, m'ha parlatu di a sò vita in Sardegna, di i sò studii in Torin (ch'andava culà ind'alti scoli), di l'uvrieri di l'usini e pò m'ha dettu : "Vedi, u peghju, o Sarrà, u peghju è a spartera di u travagliu."
"Comu ? A chi ni ?" aghju rispostu eiu.
"T'aghju da spiegà, tu o Sarrò, sei cuì, in sta suverta à smachjà pà apra a strada tutta a ghjurnata,
un è ?"
Eiu : "Iè, (ma chjamami Sarrà) !"
"Va bè. Avà t'aghju da spiegà ciò ch'edda è a spartera di u travagliu !"
Eiu : ??? (Ancu assai che pariva tuttu che no ci fussimi cunnisciuti dapoi cent'anni !)
Tandu Antoni : "Stammi à senta, e pò bè, eccu ciò chi m'hani imparatu : Una volta ch'eddu è spartutu u travagliu, l'omu si trova intravatu indi u chjerchju di i sò faccendi proprii ed imposti. Uni pò mancu scappà; quistu cuì fà u piscatori, quistu è cacciadori, quidd'altru facci u pastori e, s'eddu vò campà, tandu è ligatu.
È u cuntrariu ind'a sucietà communista : un si trova à nimu intravatu e agnunu pò imparà ciò ch'eddu voli; Veni tandu à a sucietà à definiscia a produzioni generali e à parmettati à fà, oghji tal' cosa, dumani un antra, par un dettu, d'andà à caccighjà a mani, di piscà u doppu mezziornu, di fà u pastori a sera, sigonda à tò brama, senza diventa mai ne cacciadori, ne piscadori, ne pastori...*".
Eiu : "Umbeh ! Veni à dì, chi fariu, eiu, e u macchjaghjolu e u scurzinu, in una sucietà communista ? Vera ? E quali è chi m'ha da imparà, à me, à faddu, u scurzinu ?! Ci voli à dì i cosi com'eddi sò,
un è ?"
À Antò Sgè
*Da «L'Ideologia Tedesca», Karl Marx e Friedrich Engels (1845), in Philosophie, Karl Marx, Maximilien Rubel, ed. Gallimard, coll. Folio, 1982, p. 319
15/05/14
Cit. 33
"Tempu e paglia maturani i sorbi" dici u pruverbiu, parò fremani aciarbi ancu puru maturi, i sorbi.
Fischii zitiddini
"Semi, noi, ancu di menu figlioli di un paesi cà figlioli di a nostra zittiddina (...) semi i figlioli di a nostra zittiddina". Angelo Rinaldi.*
*In : Par un Dettu, Petru Leca, Via Stella, maghju 2014.
Ha dettu dinò, u ghjornu, di a lingua corsa : "Une langue de presque, avant ma mémoire (...) una lingua di pastori..." (sic)
Un ziteddu, P Dionisi (1924),
Galeria A. Pentcheff, Marsiglia
à ringraziaddu.
*In : Par un Dettu, Petru Leca, Via Stella, maghju 2014.
L'acqua di a luna
À Nanò.
A sera, avivami accesu un beddu focu. Pinseti, mancava a legna ! Erami adduniti cù tutta a squadra di buscaghjoli, à acqua e pulentina, quandu Natali si missi à cantà u sò lamentu :
"Quandi nò semi partuti,
Mi sentì andà lu cori,
Ma nun s'è piatatta la luna,
Nun s'è scuratu lu soli,
Le steddi ind'u sò viaghju,
Hani tuttu u sò culori.
Per noi altri disgraziati,
Sò affani e crepacori,
Ci semi fattu banditi,
Par u puntu di l'onori.."
Tandu eiu : "O, ma caglia o Natà, chi t'ha da vena u varmazzu !"
Natali : "S'eddu un era par tè o Sarrà, mi ni sariu ancu vultatu ind'i Rossi. Sai bè chi i Cervetti, eiu..."
Eiu : "Sei cum'à mè avà, o Natà : cundannatu iè, cun-dan-na-tu.
Nanzu, dicivi di "a luna". In quantu à tè, sta luna che nò vidimi cuì, sarà a listessa cà quidda che nò videmi ind'i Rossi ?"
Natali : "Un ha cà dumandami se l'acqua, ch'eddu si pò bia culà, è bona, à dinò ?! E chi ni sogu eiu ? Vai e veda tu, chi sei u più forti !"
A sera, avivami accesu un beddu focu. Pinseti, mancava a legna ! Erami adduniti cù tutta a squadra di buscaghjoli, à acqua e pulentina, quandu Natali si missi à cantà u sò lamentu :
"Quandi nò semi partuti,
Mi sentì andà lu cori,
Ma nun s'è piatatta la luna,
Nun s'è scuratu lu soli,
Le steddi ind'u sò viaghju,
Hani tuttu u sò culori.
Per noi altri disgraziati,
Sò affani e crepacori,
Ci semi fattu banditi,
Par u puntu di l'onori.."
Tandu eiu : "O, ma caglia o Natà, chi t'ha da vena u varmazzu !"
Natali : "S'eddu un era par tè o Sarrà, mi ni sariu ancu vultatu ind'i Rossi. Sai bè chi i Cervetti, eiu..."
Eiu : "Sei cum'à mè avà, o Natà : cundannatu iè, cun-dan-na-tu.
Nanzu, dicivi di "a luna". In quantu à tè, sta luna che nò vidimi cuì, sarà a listessa cà quidda che nò videmi ind'i Rossi ?"
Natali : "Un ha cà dumandami se l'acqua, ch'eddu si pò bia culà, è bona, à dinò ?! E chi ni sogu eiu ? Vai e veda tu, chi sei u più forti !"
13/05/14
San Brancaziu 1914
Oghji, comu l'avivami fatt arimani, emi fattu un beddu travagliu.
O chi piacè à ritruvassi ind'a macchja à batta pinnatu e rustaghja. Aghju dettu ancu Natali ch'edda era u me palazzu ("mio palazzu, cupertu à verdi frondi"... dici u lamentu di Ghjuvan' Cameddu), talmenti ch'edda mi piaci à me sta macchja corsa.
Travagliatu emi travagliatu, pò.
Travagliatu à apra una strada da pudè fà passà un carri maiò e largu che nò u pudessimi carcà.
Di fatti, à l'occhju, a furesta è ricca, cantari à miliai. È di un certu duttori, diputatu di sti locchi, chi ni sogu eiu. Un sgiò !
Cinquantasoldi fà u passa e vena tra a sò squadra e noi e un sà dì cà una cosa : "Aiò, spiccietivi, spiccietivi, un avanzetti micca !" Oh lu bruttu.
Noi dui, ancu Natali semi accupati à smachjà u tarrenu e quiddi altri, più insù à scurzà. Un ci semi mancu visti.
Oghji è San Brancaziu.
Mi n'invengu quiddu ghjornu in Aghjacciu, sti cavaddi e sti muli, roppa, furnimenti, imbasti e tintenni à buleghju. Era a prima volta che nò andavami in fiera. T'avaraghju avutu ottu anni. Mi n'invengu sempri avà. A mani c'era messa e pò c'è stata a corsa di i cavaddi, à pelu ! E micca com'à a nostra. Innò, cuì, ci sarani statu quaranta cavalieri o ancu di di più. O chi festa, o chi cavalcata !
U ghjornu, me ziu Paulu s'era cumpratu à Bisgiù, u più beddu cavaddu di a fiera, par me. In più nanzu à ghjunghja ind'u Purteddu mi sò coltu e semi ghjunti cusì in paesi.
Eru fieru, e altru !
San Brancaziu, San Brancaziu,
Dacci forza e poccu straziu,
Pà piacè !
O chi piacè à ritruvassi ind'a macchja à batta pinnatu e rustaghja. Aghju dettu ancu Natali ch'edda era u me palazzu ("mio palazzu, cupertu à verdi frondi"... dici u lamentu di Ghjuvan' Cameddu), talmenti ch'edda mi piaci à me sta macchja corsa.
Travagliatu emi travagliatu, pò.
Travagliatu à apra una strada da pudè fà passà un carri maiò e largu che nò u pudessimi carcà.
Di fatti, à l'occhju, a furesta è ricca, cantari à miliai. È di un certu duttori, diputatu di sti locchi, chi ni sogu eiu. Un sgiò !
Cinquantasoldi fà u passa e vena tra a sò squadra e noi e un sà dì cà una cosa : "Aiò, spiccietivi, spiccietivi, un avanzetti micca !" Oh lu bruttu.
Noi dui, ancu Natali semi accupati à smachjà u tarrenu e quiddi altri, più insù à scurzà. Un ci semi mancu visti.
Oghji è San Brancaziu.
Mi n'invengu quiddu ghjornu in Aghjacciu, sti cavaddi e sti muli, roppa, furnimenti, imbasti e tintenni à buleghju. Era a prima volta che nò andavami in fiera. T'avaraghju avutu ottu anni. Mi n'invengu sempri avà. A mani c'era messa e pò c'è stata a corsa di i cavaddi, à pelu ! E micca com'à a nostra. Innò, cuì, ci sarani statu quaranta cavalieri o ancu di di più. O chi festa, o chi cavalcata !
U ghjornu, me ziu Paulu s'era cumpratu à Bisgiù, u più beddu cavaddu di a fiera, par me. In più nanzu à ghjunghja ind'u Purteddu mi sò coltu e semi ghjunti cusì in paesi.
Eru fieru, e altru !
San Brancaziu, San Brancaziu,
Dacci forza e poccu straziu,
Pà piacè !
11/05/14
Suvaru, suvari
Marchjavami in fila, Cinquantasoldi mi filava innanzu, quandu ind'un colpu, Natali partì à rida.
Eiu: "Ma chi t'hai o balalò"
Eddu : "Hai vistu arisera ? Oh a risata, oh !"
Eiu : "Oh ma, caglia !"
Saremi stati in troncu di mezanotti, quandu Natali lintò : "O Sarrà chi saria par tè un suvaru ?"
Eiu: "Ma chi t'hai o balalò"
Eddu : "Hai vistu arisera ? Oh a risata, oh !"
Eiu : "Oh ma, caglia !"
Saremi stati in troncu di mezanotti, quandu Natali lintò : "O Sarrà chi saria par tè un suvaru ?"
Eiu : "Un suvaru è un suvaru e basta."
Natali : "Tamanta cacciata che tu mi facci, o Sarrà. Postu che tu sè in ganna, tandu aghjustaraghju : "Un suvaru è un suvaru è un suvaru." Chi ni dici di quista ?"
Eiu : "Digu che tu m'imbroglii e basta, avà fammi u piacè e prova à dorma." (mancu vuliva eiu, ch'e nò pigliessimi stu filu chi doppu, avariani da avè un :"Un suvaru è un suvaru è un suvaru è un suvaru*...")
Natali : "Tamanta cacciata che tu mi facci, o Sarrà. Postu che tu sè in ganna, tandu aghjustaraghju : "Un suvaru è un suvaru è un suvaru." Chi ni dici di quista ?"
Eiu : "Digu che tu m'imbroglii e basta, avà fammi u piacè e prova à dorma." (mancu vuliva eiu, ch'e nò pigliessimi stu filu chi doppu, avariani da avè un :"Un suvaru è un suvaru è un suvaru è un suvaru*...")
Henri Matisse, Paysage corse, 1898
Musée d'art moderne, Paris
Fotò da Denis Trente-Huittessan, in Flickr, à ringraziaddu.
*Gertrud Stein diciva , edda, cusì di a "rosa", in a sò puesia, Sacred Emily di 1913.
(Melancholy do lip sing)
08/05/14
Cinquantasoldi, dunqua.
A mani, sarani statu quattr'ori, erami in piazza à a esgia ad aspità à l'omu à u cavaddu.
E di fattu, l'omu s'affacò un livata doppu.
"Saluta o paisà !"
Pò, senzà lintà : "Mi chjamu Petrughjuvanni e facciu u capurali. Semi deci ind'a squadra ma arimani mi sò scappati dui garzoni... Avivu bisognu di dui scurzini chi t'avemi parechji suvaricci à fà in quiddi locchi. Vi faraghju veda com'eddu si facci à cacciaddu. Ma prima m'aiutareti à carriaddu, à priparà i fasci e à l'imbaddutà i sciappi. U travagliu, un manca. Basta à essa curaghjosu. A ghjurnata vi sarà pagata un francu."
Eiu : "O capurà, sapareti che nò semi curaghjosi e capaci. Quandu vò diti un francu, è un francu par omu ?"
Eddu : "Un francu par omu, un voli à dì. Sarà un francu par voi dui e basta. Chi femi ?"
Eiu, capi bassu : "Va bè !"
U capurali : "Aiò, aiò, andemi. Tu, comu ti chjami ?"
Eiu : "Sarratu fora."
Eddu : "Beh ! Quistu u nomi ! Ti chjamaraghju Sarrò. E tu, o masciu ?"
Natali, appena in stizza : "Natali"
U Capurali : "Ti chjamaraghju Nataloni !"
E Natali (à me, sottu voci) : "Ti chjamaraghju Cinquantasoldi, o testa ! Ch'anche tu vaghi in fumi !"
U capurali : "Aiò, ch'eddi ci aspettani ind'u Vangoni di a Piccuvaghja !"
Natali : "Finiscimi e andemi à torcia a piola !"
Da Sarratu à Sarrò,
Nun è longa la via,
Da Natali à Natalò,
C'è guasgi sinonimia,
Capurali battalò,
Vaghi in fumi, e cusì sia.
Fotò : http://www.conipiediperterra.com
E di fattu, l'omu s'affacò un livata doppu.
"Saluta o paisà !"
Pò, senzà lintà : "Mi chjamu Petrughjuvanni e facciu u capurali. Semi deci ind'a squadra ma arimani mi sò scappati dui garzoni... Avivu bisognu di dui scurzini chi t'avemi parechji suvaricci à fà in quiddi locchi. Vi faraghju veda com'eddu si facci à cacciaddu. Ma prima m'aiutareti à carriaddu, à priparà i fasci e à l'imbaddutà i sciappi. U travagliu, un manca. Basta à essa curaghjosu. A ghjurnata vi sarà pagata un francu."
Eiu : "O capurà, sapareti che nò semi curaghjosi e capaci. Quandu vò diti un francu, è un francu par omu ?"
Eddu : "Un francu par omu, un voli à dì. Sarà un francu par voi dui e basta. Chi femi ?"
Eiu, capi bassu : "Va bè !"
U capurali : "Aiò, aiò, andemi. Tu, comu ti chjami ?"
Eiu : "Sarratu fora."
Eddu : "Beh ! Quistu u nomi ! Ti chjamaraghju Sarrò. E tu, o masciu ?"
Natali, appena in stizza : "Natali"
U Capurali : "Ti chjamaraghju Nataloni !"
E Natali (à me, sottu voci) : "Ti chjamaraghju Cinquantasoldi, o testa ! Ch'anche tu vaghi in fumi !"
U capurali : "Aiò, ch'eddi ci aspettani ind'u Vangoni di a Piccuvaghja !"
Natali : "Finiscimi e andemi à torcia a piola !"
Da Sarratu à Sarrò,
Nun è longa la via,
Da Natali à Natalò,
C'è guasgi sinonimia,
Capurali battalò,
Vaghi in fumi, e cusì sia.
Fotò : http://www.conipiediperterra.com
05/05/14
Citazioni 32
"Ne par maghju ne par maghjioni, un ti caccià u tò piloni."
Hai capitu o Natà ? Tandu eddu : aspettami o Sarrà chi t'impargu eiu u travagliu di u suvaru in ori di caldu !
In trà mè stessu :
Hai capitu o Natà ? Tandu eddu : aspettami o Sarrà chi t'impargu eiu u travagliu di u suvaru in ori di caldu !
In trà mè stessu :
"San Bartulumeu scurticatu,
Un c'è causa, ne in celu ne in tarra, chi t'un ci sè tù par avucatu !"
(Par quiddi locchi, c'erani i famigli interi chi erani scurzini di natura. Cunniscivani u mistieru da babbu à figliolu, e vinivani a pigliassi cui di trenta o quaranta ghjurnati di piola.
Cumminciani l'ottu di maghju, finisciani ind'a prima settimana d'aostu chi tandu à a fini di lugliu u succhju era cuddatu. Di sittembri à fà a priparera n'appruffitavani à fà quachi ghjurnati.
A suvara facci u sò prima suvaru doppu à l'età di trent'anni. A materia cresci pianu, pianu, ma ci voli à priparà l'arburetti. Stà priparera imponi parecchji misuri, pigliati ancu a mazzeta : a misura di u giru di u fustu è purtata à una volta e mezzu in altura. I suvaraghji sanni cusì com'eddu ci voli à scarzà l'arburettu pà a prima volta. Una suvera chi nun è mai stata scurzata, è detta suvara in catarcioni (stà materia è bona par a pesca o par u scartu), deci anni doppu, diventa suvaru. Sarà tandu da livà è tempu di scurzera. Parch'eddu diventi suvaru ci voli a caccià à prima sguatta. Ci voli à caccià a prima livata, u catarcionu e a prussima livatura è suvaru !
Par scurzà una suvara basta à un palu par staccà i piatti di suvaru di u fustu senza ferì a malma. A piola scurzina, arrutata una volta à u ghjornu, ha un tagliu maiò e lisciu da apra u suvaru, e un cuculu (una calbala, u pezzu di darettu) pè smaulà u suvaru, da pudè picchjà forti. Arrutata una volta à u ghjornu. U manicu è di frassu, lighjeru. U frassu teni frescu, ma è megliu. U manicu è appinzutattu in punta par pudè chi scuscineghji tra u suvaru e a pianta chi si si tocca a malma doppu è busciccanti, induva chi è cacciata a malma, suvaru un ni facci più. E doppu i bateddi partivani pà a Sardegna...)*
*Cù PJ Luccionni, Tempi fà, tempi d'oghji. Via Stella, 05/2106, à ringraziaddi.
(Par quiddi locchi, c'erani i famigli interi chi erani scurzini di natura. Cunniscivani u mistieru da babbu à figliolu, e vinivani a pigliassi cui di trenta o quaranta ghjurnati di piola.
Cumminciani l'ottu di maghju, finisciani ind'a prima settimana d'aostu chi tandu à a fini di lugliu u succhju era cuddatu. Di sittembri à fà a priparera n'appruffitavani à fà quachi ghjurnati.
A suvara facci u sò prima suvaru doppu à l'età di trent'anni. A materia cresci pianu, pianu, ma ci voli à priparà l'arburetti. Stà priparera imponi parecchji misuri, pigliati ancu a mazzeta : a misura di u giru di u fustu è purtata à una volta e mezzu in altura. I suvaraghji sanni cusì com'eddu ci voli à scarzà l'arburettu pà a prima volta. Una suvera chi nun è mai stata scurzata, è detta suvara in catarcioni (stà materia è bona par a pesca o par u scartu), deci anni doppu, diventa suvaru. Sarà tandu da livà è tempu di scurzera. Parch'eddu diventi suvaru ci voli a caccià à prima sguatta. Ci voli à caccià a prima livata, u catarcionu e a prussima livatura è suvaru !
Par scurzà una suvara basta à un palu par staccà i piatti di suvaru di u fustu senza ferì a malma. A piola scurzina, arrutata una volta à u ghjornu, ha un tagliu maiò e lisciu da apra u suvaru, e un cuculu (una calbala, u pezzu di darettu) pè smaulà u suvaru, da pudè picchjà forti. Arrutata una volta à u ghjornu. U manicu è di frassu, lighjeru. U frassu teni frescu, ma è megliu. U manicu è appinzutattu in punta par pudè chi scuscineghji tra u suvaru e a pianta chi si si tocca a malma doppu è busciccanti, induva chi è cacciata a malma, suvaru un ni facci più. E doppu i bateddi partivani pà a Sardegna...)*
*Cù PJ Luccionni, Tempi fà, tempi d'oghji. Via Stella, 05/2106, à ringraziaddi.
Numinà
Dici u pruverbiu : "À chi voli una sumiglia, ne pigli u nomi." Nomen omen.
"Cunsepiscia è resistenza e accunsentu à u mondu e à a lingua : à a lingua soia, ch'edda fussi lingua materna o lingua di l'usu, ed è resistenza ancu à u puteri stessu di u parlà.
"Cunsepiscia è resistenza e accunsentu à u mondu e à a lingua : à a lingua soia, ch'edda fussi lingua materna o lingua di l'usu, ed è resistenza ancu à u puteri stessu di u parlà.
(...) Cuncepisci a lettara. A lettara cuncepisci, ma cosa cuncepisciaria a lettara, se d'edda nun escia criazioni d'Universi ?
A scrittura è criazioni d'un antru ordini o d'un altrò chi nun si pò ne ancu numinà.
Qualchi cosa chi veni da nudda, e chi s'intriccia e pò s'intriccia cun qualcosa chi, veni, edda, da qualcosa."*
Tandu Natali, à me, mortu da a risa :
"A, sì chi tu o Sarrà ! Andà à cuncepiscia un universu : Ti piglii pà Diu lu santu, o chi ni ?"
Tandu Natali, à me, mortu da a risa :
"A, sì chi tu o Sarrà ! Andà à cuncepiscia un universu : Ti piglii pà Diu lu santu, o chi ni ?"
*G. Sfez, La langue cherchée, p 173-174, Hermann Philosophie, Paris 2011.
04/05/14
Bad quarto
"Amileti", e sintivu stà bocci e mi diciva :
"Essa, un essa, isiè, eccu u ghjustu puntu.
À mora e à dorma, sarà tuttu ? Isiè, tuttu.
Innò, dorma e sunnià, sì chi quì è u cori.
Chi, ind'i stu sognu di morti, quandu si sveghja omu,
E purtatu davanti à u ghjudici eternu,
Da induva, passageru nessun', nun è mai vultatu,
O paesi scunnusciutu, quand'e vedani à tè,
Surridani i ghjusti, dannati l'altri sarani."*
Mireti, Amileti, emi dettu,
O bucciaredda taci,
E laccami in paci.
(Certi volti vi ghjurgu, parini i dumandi di Natali !)
*Da: Shakespeare's Hamlet: The First Quarto, 1603. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1931. In https://www4.uwm.edu/libraries/special/exhibits/clastext/clspg098.cfm
"Essa, un essa, isiè, eccu u ghjustu puntu.
À mora e à dorma, sarà tuttu ? Isiè, tuttu.
Innò, dorma e sunnià, sì chi quì è u cori.
Chi, ind'i stu sognu di morti, quandu si sveghja omu,
E purtatu davanti à u ghjudici eternu,
Da induva, passageru nessun', nun è mai vultatu,
O paesi scunnusciutu, quand'e vedani à tè,
Surridani i ghjusti, dannati l'altri sarani."*
Mireti, Amileti, emi dettu,
O bucciaredda taci,
E laccami in paci.
(Certi volti vi ghjurgu, parini i dumandi di Natali !)
E dumandi di Natali
"E ch'ha da essa stu travagliu ? E comu emi da fà ? E quantu emi à essa pagati ?.."
"O Natà fà pianu ch'o sinò ha da dorma dumani. Poccu a primura, vidaremi bè. Bonna notti e dormi ancu li tò occhji !"
"O Natà fà pianu ch'o sinò ha da dorma dumani. Poccu a primura, vidaremi bè. Bonna notti e dormi ancu li tò occhji !"
03/05/14
Citazioni 31
"Tra i diciottu anni ed i vint'anni, a vita s'assumiglia à u mercatu, induva si và à comprà valori, micca cù i soldi, ma cun fatti. A maiò parti di l'omi, un compra nudda". Malraux (1913)
Pruvidenza
Purtivecchju, 4 di maghju, 1914.
Stavami cusì, in piazza à a esgia, senza fà nudda, à sperenzi vanni.
È statu l'omu à u cavaddu, (sapeti, quiddu ch'avivami vistu u ghjornu chi nò semi ghjunti), chi è vinutu à truvacci.
"O ghjovani, diccini in villa che vò circheti un travagliu, è veru ?"
Natali : "Isiè ni, eh altru ! Un è o Sarrà ?!".
"Setti campagnoli, navè ?"
"Trem'in dui : paisani veri e stampati !"
"Truvemucci cuì, à matina, à cinqui ori."
Stavami cusì, in piazza à a esgia, senza fà nudda, à sperenzi vanni.
È statu l'omu à u cavaddu, (sapeti, quiddu ch'avivami vistu u ghjornu chi nò semi ghjunti), chi è vinutu à truvacci.
"O ghjovani, diccini in villa che vò circheti un travagliu, è veru ?"
Natali : "Isiè ni, eh altru ! Un è o Sarrà ?!".
"Setti campagnoli, navè ?"
"Trem'in dui : paisani veri e stampati !"
"Truvemucci cuì, à matina, à cinqui ori."
L'omu ghjuntu à puntu.
LC Canniccionni v 1920, cull. privata.
Mi manca (3)
Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, l'amichi di i Petri Rossi Suprani.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita.
U restu...
Ma u restu, si sà, è in Carbuccia ! Un è ?
Etimologia
Súvara, súvaru, cors.
Súghero, súvaro e sòvero : dal lat. SUBEREM, affine al gr. syphar, pelle rugosa.
Pianta d'alto fusto dalla scorza fungosa che produce ghiande simili a quelle della quercia comune. Anche la corteccia ha il medesimo nome, ed è legerissima, grossa, molle, spugnosa, elastica e serve à moltissimi usi.
Derivi. Súghera; Sugheràre; Sugherato = di sughero; Sughèrella = specie di falso sughero; Sughéreta-o = bosco di sugheri; Sugherièra; Sugheròso = che ha sussitenza o l'apparenza di sughero; in-sughérire.
Dà : http://www.etimo.it/
Súghero, súvaro e sòvero : dal lat. SUBEREM, affine al gr. syphar, pelle rugosa.
Pianta d'alto fusto dalla scorza fungosa che produce ghiande simili a quelle della quercia comune. Anche la corteccia ha il medesimo nome, ed è legerissima, grossa, molle, spugnosa, elastica e serve à moltissimi usi.
Derivi. Súghera; Sugheràre; Sugherato = di sughero; Sughèrella = specie di falso sughero; Sughéreta-o = bosco di sugheri; Sugherièra; Sugheròso = che ha sussitenza o l'apparenza di sughero; in-sughérire.
Dà : http://www.etimo.it/
02/05/14
Coglia u sali
Tandu semi vultati in piazza à a esgia. È passata una vecchja ci ha dettu "Uhhh, surtiti da cuì e andeti à coglia u sali chi ci n'è pienu sti locchi !"
A bedda affara, cunteti puru, s'eddi ci chjamani, ci andaremi !
A bedda affara, cunteti puru, s'eddi ci chjamani, ci andaremi !
Rombicia e pulenta
Erami più morti cà vivi, famiti. Pinseti, trè ghjorni senza magnà, à pruminà i nostri corpi à viulinu in ssi cuntrati frusteri.
Curriani i stintini !
Curriani i stintini !
A mani avivu risu appenna, chi Natali si era decisu à piscacci un pesciu.
S'era buscu un chjerchju di naciolu e cù u pezzu di a tela di a camisgia, s'era fattu un spesiu di cuponi à l'usu paisanu : pantaloni pisati e reta in manu s'era lampatu in mari a piglià "Un pesciu, chi cuì, a sà, a natura dà massi..." sic.
Anh, anh ! Emi vistu !
Un'ora doppu t'aviati u nostru Natali trosciu, bocca à brocciu, labbri brugiati da u sali. Aviva fattu ciabba.
"O Natà, un semi micca ind'i Petri Rossi cuì, à piglia a pescia, di manu, ind'u Lavu à Patinu !"
Tandu aghju dettu à Natali: "Andemuccini à cumpracci una libbra di farina di granò ci impiaremi di qualcosa".
Ghjunti ind'u magazenu aghju cummandatu.
Tandu a donna : "Vi cunnoscu voi altri !"
Eiu : "..."
Edda : "Ùn erati voi à fà a limosina arimani in piazza à a esgia ?"
Un aghju dettu nudda. Aghju dumandatu u prezzu e tand'edda m'ha dettu : "Un francu."
Tandu aghju dettu à Natali: "Andemuccini à cumpracci una libbra di farina di granò ci impiaremi di qualcosa".
Ghjunti ind'u magazenu aghju cummandatu.
Tandu a donna : "Vi cunnoscu voi altri !"
Eiu : "..."
Edda : "Ùn erati voi à fà a limosina arimani in piazza à a esgia ?"
Un aghju dettu nudda. Aghju dumandatu u prezzu e tand'edda m'ha dettu : "Un francu."
Tandu aghju pruvatu à daddi dui lire ma edda m'ha subitu dettu "Lire, sò trè !!!"
Emi pagatu e emi fattu pà parta quandu aghju intesu :
"O ssi lucchisacci, à scumbatta !"
Ritinendu a me furia, aghju dettu : "T'aveti poccu misericordia o Madama, sapareti chi semi corsi e di canti d'Aghjacciu. A sapareti, ma è listessu, e un vali à dì. Avvedacci e bona ghjurnata à voi."
Ghjunti nantu a marina aghju coltu uni pocchi di legni, un petra plata appena cupputa e emi accesu u foccu pruvendu à fà tena dui o trè cocciuli, fatti bulichendu a farina cu un poccu d'acqua di u mari che parava ind'u ciottulu di a manu.
Natali era andatu, eddu, à l'arbugliuli chi ci n'è massi di sti staghjoni e cusì ci semi fattu un pranzu di quiddi !
Natali cuntentu, ha fattu, à a moda "puetinca" :
"Pulenta di granò e arbi naturali,
Fanni trem'in dui, pranzu magistrali.
S'eddi un facciani bè, nun farani mancu mali."
Emi pagatu e emi fattu pà parta quandu aghju intesu :
"O ssi lucchisacci, à scumbatta !"
Ritinendu a me furia, aghju dettu : "T'aveti poccu misericordia o Madama, sapareti chi semi corsi e di canti d'Aghjacciu. A sapareti, ma è listessu, e un vali à dì. Avvedacci e bona ghjurnata à voi."
Ghjunti nantu a marina aghju coltu uni pocchi di legni, un petra plata appena cupputa e emi accesu u foccu pruvendu à fà tena dui o trè cocciuli, fatti bulichendu a farina cu un poccu d'acqua di u mari che parava ind'u ciottulu di a manu.
Natali era andatu, eddu, à l'arbugliuli chi ci n'è massi di sti staghjoni e cusì ci semi fattu un pranzu di quiddi !
Natali cuntentu, ha fattu, à a moda "puetinca" :
"Pulenta di granò e arbi naturali,
Fanni trem'in dui, pranzu magistrali.
S'eddi un facciani bè, nun farani mancu mali."
Era par cuì l'episserì ch'eiu vi diccu.
Barbier ed. Macon
Misteri e pinseri
A notti è fatta à misteri,
A mattina à pinseri.
E di fatti erami pinserosi e altru...
A mattina à pinseri.
E di fatti erami pinserosi e altru...
01/05/14
Tecchja
Un viaghju fattu par nudda !
Barca nova, barca vecchja,
Da culandi à Purtivecchju,
A v'aghju da dì la franca,
E n'aghju più d'una tecchja,
Barca nova, barca vecchja,
Da culandi à Purtivecchju !
Barca nova, barca vecchja,
Da culandi à Purtivecchju,
A v'aghju da dì la franca,
E n'aghju più d'una tecchja,
Barca nova, barca vecchja,
Da culandi à Purtivecchju !
Chi fà, chi ci si pò fà ?
"A rivoluzioni !" aviva cantatu Francesca Maria appenna nanzu ch'edda schiatessi a baruffa quidda sera d'aostu. Un sappivami micca ciò ch'edda era a rivoluzioni, ma mi pinsava ch'eddu era un cambiamentu maiò com'à quandu unu perdiva l'alizzioni d'una città ?
Tempi andiati e baruffi di vinu.
A notti l'emi passatta in una barraca, si pò dì un puddinaghju, in un carrughju sottu à u casteddu francesu, com'eddi u chjamani. U peghju è statu chi a mani u patroni ci ha lampati fora senza mancu ascultà i nostri argumenti.
Par avà, ci vuliva à truvà un travagliu e prestu ! Tandu ci semi posti, sott'à un arburu, in piazza à a esgia San Ghjuvanbattista à mendicà qualchi travagliu. Puru à travaglichjulà, qualcosa ci vuliva.
Agna volta ch'eddu passava qualchi omu, Natali si lampava, decisu, à dumandà : "Semi di i Rossi e circhemi un travagliu... T'avemi a forza. Un cunnusciti à nimu ? Fetticci stu piacè, vi prighimi... "
Cunnusciti i schiavi ? Erami noi, schiavi senza travagliu.
Veni à di dì, che noi erami divintati schiavi di a miseria e di u "respice fine".
C'è ancu statu una vecchja bigotta à lacacci una baiocca, ah, ò !!!
U ghjornu ci semi fatti mandà à spassu, emi compia a ghjurnata una manu darretu, una davanti , corpi biotti e anima dilusa.
Vultaremi dumani.
"U peghju è ancu à vena" ha lintatu Natali, neru e cu u varmazzu in capu.
Huu, a ghigna.
Tempi andiati e baruffi di vinu.
A notti l'emi passatta in una barraca, si pò dì un puddinaghju, in un carrughju sottu à u casteddu francesu, com'eddi u chjamani. U peghju è statu chi a mani u patroni ci ha lampati fora senza mancu ascultà i nostri argumenti.
Par avà, ci vuliva à truvà un travagliu e prestu ! Tandu ci semi posti, sott'à un arburu, in piazza à a esgia San Ghjuvanbattista à mendicà qualchi travagliu. Puru à travaglichjulà, qualcosa ci vuliva.
Agna volta ch'eddu passava qualchi omu, Natali si lampava, decisu, à dumandà : "Semi di i Rossi e circhemi un travagliu... T'avemi a forza. Un cunnusciti à nimu ? Fetticci stu piacè, vi prighimi... "
Cunnusciti i schiavi ? Erami noi, schiavi senza travagliu.
Veni à di dì, che noi erami divintati schiavi di a miseria e di u "respice fine".
C'è ancu statu una vecchja bigotta à lacacci una baiocca, ah, ò !!!
U ghjornu ci semi fatti mandà à spassu, emi compia a ghjurnata una manu darretu, una davanti , corpi biotti e anima dilusa.
Vultaremi dumani.
"U peghju è ancu à vena" ha lintatu Natali, neru e cu u varmazzu in capu.
Huu, a ghigna.
Carta La Cigogne
Soli
Aghju fattu u contu, ci arresta 33 lire ini stacchi.
Oghji semi stati à fighjulà induva u soli passava e basta.
Trentatrè lire, tandu mi sò passati in menti ssi pocchi rimi di u Liò di Roccapina :
"Ind'a stretta di u Pughjolu,
Nò ghjuchemi à trentatrè
Trentatrè di a scagliola
Tu sè dentru eiu sò fora !"
À u mancu aghju risu appena.
Oghji semi stati à fighjulà induva u soli passava e basta.
Trentatrè lire, tandu mi sò passati in menti ssi pocchi rimi di u Liò di Roccapina :
"Ind'a stretta di u Pughjolu,
Nò ghjuchemi à trentatrè
Trentatrè di a scagliola
Tu sè dentru eiu sò fora !"
À u mancu aghju risu appena.
30/04/14
Ttt
À pinsà che nò avivami à truvacci cuì in Corsica appena un mesi e mezu doppu a nostra partenza, ah, oh !
È statu u primu pinseru di Natali, appena ghjuntu nantu a tarra di Corsica.
Ha fattu, stuppendu : "Ttt, Diu ci benidica !"
Ch'avivu da dì ni ? Un aghju dettu nudda, e basta.
Par mè era una disfatta d'essa cuì, qualchi rinunciamentu.
Corsica paesi tantu amatu oghji disestimatu ! Comu sarà ?
Par mè vulatamini cuì marcava a disfatta di a nostra vindetta, l'alunghera di a funa.
Ci vuliva tandu vultà i ind'i Rossi à turrà à circà i Cervetti ?
Ci vuliva à rinunzià ?
Sapeti, sò castighi sopra castighi e basta.
Banditu par l'unori sì, parò.
Sintivu aghjà à Ninnetta, Zia Zeppa e Natalina e s'astre, rimbeccu in bocca, chi ci ghjuccavani à a risa e à "tocca cuì ch'e rotta", à codi pisati ! Ihhh, mancu par mora.
Oh, Diu Santu ! Povaru à mè, francatemi di stu passu.
Un era à zì Turchinu à di dì : "Purtivecchju, Purtivecchju, fami nera e scatapecchju" ?
Chi fà, avivami fattu u viaghju da in Corsica à ghjunghja in Sardegna e avà semi cuì.
Chi fà ?
È statu u primu pinseru di Natali, appena ghjuntu nantu a tarra di Corsica.
Ha fattu, stuppendu : "Ttt, Diu ci benidica !"
Ch'avivu da dì ni ? Un aghju dettu nudda, e basta.
Par mè era una disfatta d'essa cuì, qualchi rinunciamentu.
Corsica paesi tantu amatu oghji disestimatu ! Comu sarà ?
Par mè vulatamini cuì marcava a disfatta di a nostra vindetta, l'alunghera di a funa.
Ci vuliva tandu vultà i ind'i Rossi à turrà à circà i Cervetti ?
Ci vuliva à rinunzià ?
Sapeti, sò castighi sopra castighi e basta.
Banditu par l'unori sì, parò.
Sintivu aghjà à Ninnetta, Zia Zeppa e Natalina e s'astre, rimbeccu in bocca, chi ci ghjuccavani à a risa e à "tocca cuì ch'e rotta", à codi pisati ! Ihhh, mancu par mora.
Oh, Diu Santu ! Povaru à mè, francatemi di stu passu.
Un era à zì Turchinu à di dì : "Purtivecchju, Purtivecchju, fami nera e scatapecchju" ?
Chi fà, avivami fattu u viaghju da in Corsica à ghjunghja in Sardegna e avà semi cuì.
Chi fà ?
Dipendi
Erami in altu mari quandu Natali schirzosu mi dumandò :
"O Sarrà quantu ci sara acqua ind'u mari ?"
Eiu (stunatu, coltu à u saltu) : "...Dipendi !"
Eddu, d'un trattu : "Saparè ch'edda mi piacci a tò risposta, dipendi... S'eddu ha piuvuttu o s'eddu ha da piova, dipendi da u marosu, dipendi..."
(Avariu possutu dì : litri, quantu c'è steddi in celu o peli annantu à un sumeri..., ma un m'ha laccatu risponda. Certi volti, dipendi)
"O Sarrà quantu ci sara acqua ind'u mari ?"
Eiu (stunatu, coltu à u saltu) : "...Dipendi !"
Eddu, d'un trattu : "Saparè ch'edda mi piacci a tò risposta, dipendi... S'eddu ha piuvuttu o s'eddu ha da piova, dipendi da u marosu, dipendi..."
(Avariu possutu dì : litri, quantu c'è steddi in celu o peli annantu à un sumeri..., ma un m'ha laccatu risponda. Certi volti, dipendi)
28/04/14
28 aprili 1914
Quaranta trè ghjorni che nò semi in quiddi locchi persi à Idiu, à i sò santi e à noi altri, infini..
Infini chi, Salvatori ci ha fattu sapè ch'eddu c'era un marinaru prontu à facci passà in... Corsica ! Un emi missu tantu à essa d'accordu nantu à u fattu di parta da cuì ne annantu à i 60 liri di u viaghju. "Dumatina à 6 ori tinitevi sacchi pronti, una barca passarà à pigliavi. Avveracci o amichi e saluteti i corsi par mè ! U codici, à favvi cunnoscia, sarà : "Sei via sei sò trentasei."
Di fatti, a mani c'era a nostra barca pronta à parta.
"Sei via sei sò trentasei"
"E tu di quali sei ?"
"Eiu ? Eiu, sogu eiu !
Appruntati i trufei..." Era eddu.
U passaghju s'è fattu d'un colpu chi t'avivami u ventu in poppa.
À mezziornu erami ghjunti in Corsica, in Purtivecchju.
Culà c'era un omu, piloni in coddu, ancu u sò cavaddu e briglii in manu.
Infini chi, Salvatori ci ha fattu sapè ch'eddu c'era un marinaru prontu à facci passà in... Corsica ! Un emi missu tantu à essa d'accordu nantu à u fattu di parta da cuì ne annantu à i 60 liri di u viaghju. "Dumatina à 6 ori tinitevi sacchi pronti, una barca passarà à pigliavi. Avveracci o amichi e saluteti i corsi par mè ! U codici, à favvi cunnoscia, sarà : "Sei via sei sò trentasei."
Di fatti, a mani c'era a nostra barca pronta à parta.
"Sei via sei sò trentasei"
"E tu di quali sei ?"
"Eiu ? Eiu, sogu eiu !
Appruntati i trufei..." Era eddu.
U passaghju s'è fattu d'un colpu chi t'avivami u ventu in poppa.
À mezziornu erami ghjunti in Corsica, in Purtivecchju.
Culà c'era un omu, piloni in coddu, ancu u sò cavaddu e briglii in manu.
27/04/14
Casa di i versi
Sentu ind'u luntanu, da darettu à un boscu, una mandulina chi accumpagna una (bedda) voci feminili. Sentu, ma mi piattu, d'un fami veda :
Le figlioli ch'un hani amori,
Sò navi senza vela,
Sò lanterni senza candela,
Sò corpi senza lu cori,
Le figlioli ch'un hani amori.
Le figlioli ch'un hani amanti,
Sò tarreni secchi ed asciutti,
Che nun fanni fiori ne pianti,
Le figlioli ch'un hani amanti.
Le figlioli ch'un hani amici,
Sanni poccu che cosa è bene,
Quand'e pò la vicchjezza vene,
S'arrestani tristi e infelici,
Le figlioli ch'un hani amici.
Zitedducci beddi e graziosi*
Gusteti che tempu aveti,
Ma che tenari e freschi seti,
Tempu è cogliami le rosi,
Zitedducci beddi e graziosi*.
La rionda, cui missa in corsu, è di G Cesare Cortese, in Li Travagliuse Ammure de Ciullo e Perna, Volume 4, p13-14, Camillo Cauallo, per Novello de Bonis editore, Napoli, 1666.
Nb : *A parodda ghjusta ind'a canzona originali è "cianciosa", un sò s'edda si ritrova in corsu ?
Nb : *A parodda ghjusta ind'a canzona originali è "cianciosa", un sò s'edda si ritrova in corsu ?
25/04/14
24/04/14
Ventu sardu
("Ventu sardu e partimala" dici u pruverbiu.)
Tandu ci semi decisi à ghjuccà à chi diciva a soia, a regula era chi l'ultimu à dì a soia aviva da vincia. Ma prima ci vuliva à sceglia una parodda iniziali e truvà pruverbii currispundenti.
Natali : "Attaccu eiu ? E scegliu a parodda : arba !"
Eiu : Aiò, va bè !
Eddu : "Ti cunnoscu arbetta dissi, ancu u ceccu, à l'urticula."
Eiu : "Trevuli battuti, trevuli battuti !" È cusì ch'eddu ha dettu à S. nanzu à basgià a coppia. Segnu ch'eddu t'aviva da compia a sò santa vita terrestra, tutta didicata à u travagliu di a tarra.
E sempr'eiu : "Ventu sardu e arba mala !"* Spiravani i nostri vecchji à i numichi.
Tandu eddu : "Trà nepita e puleghju : unu mali e quidd'altru peghju ! Arba, arbetta, dici à toia o Sarrà, chi a meia è detta !"
M'ha presu !
Caracacassu
A notti è piossu. Sta mani semi trosci.
U peghju sarani stati i pantaloni di biddutu, pisavani un chintali.
A sera inanzu avivu dumandatu à Salvatori s'eddu cunnisciva à qualchisia à facci fà qualchi travagliu. Tandu, subitu, eddu : "Travagliu ? Cuì, ci ? Un ci n'è micca. Mancu una cria, sapeti, partini à batteddi carchi e stracarchi, à ghjovanni, vecchji, omi, donni e ziteddi, par l'America, a Francia. Megliu, partini... in Corsica, partini qualchi mesi, à fà a staghjona"...
Natali si sveghja e lampa, mortu da a risa : "O Sarrà t'arricordi di Paulughjilormu quand'eddu diciva sempri, seriu, seriu : L'asgiu vasta i ghjaccari ! Ma ch'avarà vulsutu dì, ni ?"
"Un la sà ? A t'aghju da spiigà. U ghjornu che tu dici, Paulughjilormu ha vulsutu dì che nò altri t'avemi l'asgiu e... u tempu. In più !.. Uuuuh, a sì chi tu !"
"U prossimu batteddu parti marti chi vena, mi pari par Caracacassa o Caracacassu ?" disse Natali.
"Caracacassu ? Par satanassu !" lintò Sarratu.
U peghju sarani stati i pantaloni di biddutu, pisavani un chintali.
A sera inanzu avivu dumandatu à Salvatori s'eddu cunnisciva à qualchisia à facci fà qualchi travagliu. Tandu, subitu, eddu : "Travagliu ? Cuì, ci ? Un ci n'è micca. Mancu una cria, sapeti, partini à batteddi carchi e stracarchi, à ghjovanni, vecchji, omi, donni e ziteddi, par l'America, a Francia. Megliu, partini... in Corsica, partini qualchi mesi, à fà a staghjona"...
Natali si sveghja e lampa, mortu da a risa : "O Sarrà t'arricordi di Paulughjilormu quand'eddu diciva sempri, seriu, seriu : L'asgiu vasta i ghjaccari ! Ma ch'avarà vulsutu dì, ni ?"
"Un la sà ? A t'aghju da spiigà. U ghjornu che tu dici, Paulughjilormu ha vulsutu dì che nò altri t'avemi l'asgiu e... u tempu. In più !.. Uuuuh, a sì chi tu !"
"U prossimu batteddu parti marti chi vena, mi pari par Caracacassa o Caracacassu ?" disse Natali.
"Caracacassu ? Par satanassu !" lintò Sarratu.
23/04/14
E stelle...
"Sarah quel che Sarrà, come la dice tu..."
Ishtar mi sembra stedda,
E stella mi pari fola.
Ed è sposa di Sinu*
Steddu di u distinu,
Maestru di u tempu.
A notti e a matina.
A stedda matutina,
Chjamata, ancu stilloni,
Regina silenziosa,
Cilestu nuttambuloni.
* Sinu o Sin (e dinò Abramu ind'a Bibbia) diu di a luna, babbu di u diu soli e maritu di a regina Sarratu. In, Choix de Textes Religieux Assyro-Babyloniens. E Dhorme, p28.
Da : http://www.forgottenbooks.org/readbook_text
Da : http://www.forgottenbooks.org/readbook_text
19/04/14
Pentimentu
Ghjunti à l'ustaria, Salvatori u patroni di sti locchi aviva fattu priparà una suppetta di baccalà accummudata di i sò cecci, com'eddu si devi, in sti tempi pasquali.
(Erami famiti ch'avivami tenutu astinenza u ghjornu inanzu.)
Poccu tempu doppu è ghjuntu un omu, aria nera, barretta misgia bedda incalfata, barba foltra. Si tiniva mutu e ha fattu mottu di baiddu, pà fà veda à Salvatori induva si vuliva chjinà.
Subitu subitu, Salvatori li purtò un broccu di vinu à l'usu di u loccu.
Salvatori pariva essa in impicciu davanti à st'omu sticchitu, sticchitu, nobuli e umbrosu. Avivami u nostru sgiò Salvatò, fendu à servu umuli di qualchi Pasturoni, signori di u Monti Nieddu o d'un antru loccu scuniscittu di st'alti alturi alti.
"È u niputinu di l'abbate Don Gavinu Pes. Porta e nomi e talentu di u ziu !", sussurò Luiggi à Natali, impressiunatu anch'eddu.
L'amicu Pes, ingordu, si lampò un primu bicchjeru, e pò subitu un antru e un antru. À a fini erami attavulati cun eddu, pronti à a cunfronta verbali, propria à l'omi di sti tarri.
Fù Gavinu ad attacà (ripigliendu i versi di u ziu. Scrivu com'e possu) :
Tantu tempu era muta,
La me povara musa, oghji è morta,
Da lu chjodu è caduta,
La me cetara, l'aghju in pezzi accolta,
Lu le lauru è siccu*
Chi in lu me fronti fessi qualchi spiccu
Di le musi in lu monti
Non godu più quidda aria serena
Pardutu aghju orrizzonti
Sacru furori, fantasia e vena
D'Arcadia li pastori,
Più non mi voni tra li sò cantori.
(...)
Li dì, l'ori e l'istanti
Chi vi possu, cun sinceru amori
Offeru à quistu amanti,
Chi da l'omu non và insin' lu cori
E si l'ha indivisu
Facci pruvà in tarra, un Paradisu.**
Tandu Natali, in ganna :
**Abbate Gavino Pes, In Canti Popolari della Sardegna, p 66.
Cagliari, Tipografia Timon, 1833.
***A musa malata, d'apressu à Ch Baudelaire.
(Erami famiti ch'avivami tenutu astinenza u ghjornu inanzu.)
Poccu tempu doppu è ghjuntu un omu, aria nera, barretta misgia bedda incalfata, barba foltra. Si tiniva mutu e ha fattu mottu di baiddu, pà fà veda à Salvatori induva si vuliva chjinà.
Subitu subitu, Salvatori li purtò un broccu di vinu à l'usu di u loccu.
Salvatori pariva essa in impicciu davanti à st'omu sticchitu, sticchitu, nobuli e umbrosu. Avivami u nostru sgiò Salvatò, fendu à servu umuli di qualchi Pasturoni, signori di u Monti Nieddu o d'un antru loccu scuniscittu di st'alti alturi alti.
"È u niputinu di l'abbate Don Gavinu Pes. Porta e nomi e talentu di u ziu !", sussurò Luiggi à Natali, impressiunatu anch'eddu.
L'amicu Pes, ingordu, si lampò un primu bicchjeru, e pò subitu un antru e un antru. À a fini erami attavulati cun eddu, pronti à a cunfronta verbali, propria à l'omi di sti tarri.
Fù Gavinu ad attacà (ripigliendu i versi di u ziu. Scrivu com'e possu) :
Tantu tempu era muta,
La me povara musa, oghji è morta,
Da lu chjodu è caduta,
La me cetara, l'aghju in pezzi accolta,
Lu le lauru è siccu*
Chi in lu me fronti fessi qualchi spiccu
Di le musi in lu monti
Non godu più quidda aria serena
Pardutu aghju orrizzonti
Sacru furori, fantasia e vena
D'Arcadia li pastori,
Più non mi voni tra li sò cantori.
(...)
Li dì, l'ori e l'istanti
Chi vi possu, cun sinceru amori
Offeru à quistu amanti,
Chi da l'omu non và insin' lu cori
E si l'ha indivisu
Facci pruvà in tarra, un Paradisu.**
Tandu Natali, in ganna :
Povara mia musa, ohime, ma chi t'hai sta mani ?
I tò occhji incavati sò carchi à finzioni di notti.
E vegu à tacca à tacca a tuntia e l'orrori,
Specchjà nantu à u tò visu mutuloni e fredori.***
*siccu = seccu**Abbate Gavino Pes, In Canti Popolari della Sardegna, p 66.
Cagliari, Tipografia Timon, 1833.
***A musa malata, d'apressu à Ch Baudelaire.
18/04/14
A Passioni di Pasqua
"Sono stato io l'ingrato..." Mi n'invengu : ziteddi, a sera, battivami u trappachjò cun grand'ardori, à svighjà morti e vivi.
U tintu Petru, com'a sempri, si era incaricatu, u ghjornu inanzu, di coppra i santi di a esgia d'un velu di dolu, cun cura maiò.
A simana santa passava cusì, da un cantu à l'altru di u paesi, da a esgia à a cappedda, da a cappedda à Sa Darenti Vecchju, da Sa Darenti à a esgia.
Prucessionnavami (!) imburdatti à "Perdono".
U segnu era a croci, a passioni, u dulori, sangui, spini, lanci, acetu, feli. Lumineddi à dinò.
L'omu libaru pistatu, inchjudatu, abandunnatu si è sacrificatu. Diu fattu omu, omu crucifissatu da omi in debbiti à rabia e tecchji à rimbeccu, à ghjilusia, à bistialità.
Omu crucifissatu fattu Diu.
"Ghjesu mio, perdon' pietà" cantava Rosa, a tinta.
A povara di minanna stindiva i linzoli di u sipolcru di u venari santu. Francesca-Maria i dicurava à fiori giaddi. U cori battiva à colpi di tristezza.
Culà, dumani hani à brusgià i vetti di l'alivi d'annu, ind'u foccu novu di u sabatu santu. È cusì che noi campavami, iè, cusì.
Ch'eddi, culà, sighini in paci.
U rittratu veni da: http://www.geometriefluide.com, à ringraziaddi.
Inscription à :
Articles (Atom)