"Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci, sentu una voci,
Ind'u scumbugliu d'una città,
Sentu una voci chi mi chjama culà"
Cantava Charles Rocchi.
Scuccinavu e à quali mi vegu ?
Roccu, l'aghjaccinu, o caru !
Eiu : "Sò guasgi deci ghjorni ch'un ti vegu e ch'e t'aspettu, o lu bruttu. Ma induva eri ?"
Tandu eddu : "T'aghju da spiega... Ghi, posa, posa."
.
Paisani in anda pà a fiera di u Niolu. LC Canniccioni v 1910
30/06/14
29/06/14
Mi manca (5)
Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca à Natali cù li sò fantasii. Mi manca à Antò Sgè, u pruffissori, à Roccu. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta, u me ortu in generali. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, a roppa. L'amichi di i Petri Rossi Suprani, quiddi di a Piazza Longa, di a Funtana.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, a Petra Mala, u Muru Barbaru, i Petri Bianchi... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu, di a vuletta... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, a Petra Mala, u Muru Barbaru, i Petri Bianchi... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu, di a vuletta... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
Cummerci
M'avegu chi cuì i cosi vanni in un antru sensu.
Sogu andatu sta sera à cumprami uni pocchi di legumi à fammi a suppa accumudata cu u pezzu di vuletta. Sapeti, quand'e pensu à u paesi, bastava à andà ind'ortu à taglia l'insalata o à caccià un poru o dui. Cuì ci vò un cummerciu par tuttu : c'è u coafforu, l'episserì, a buscerì...
Noi, punnivami l'orti, t'avivami i nostri ghjaddini, cuglivami i castagni, faccivami u pani, tumbavami u purceddu, à Natali u caprettu, l'agneddu par Pasqua... e Ghjilormu Biaduleddu ci tagliava i capeddi ! L'acqua a purtavami da à a funtana, e u vinu d'in piaghja.
Cuì, pari tuttu chi agnunu facci un pezzu di u travagliu di l'altru, com'in Aghjacciu, isiè, ni, com'in Aghjacciu. È tuttu pà u cummerciu, aiò...
Oh, ci voli à veda, parini foli, parini.
Sogu andatu sta sera à cumprami uni pocchi di legumi à fammi a suppa accumudata cu u pezzu di vuletta. Sapeti, quand'e pensu à u paesi, bastava à andà ind'ortu à taglia l'insalata o à caccià un poru o dui. Cuì ci vò un cummerciu par tuttu : c'è u coafforu, l'episserì, a buscerì...
Noi, punnivami l'orti, t'avivami i nostri ghjaddini, cuglivami i castagni, faccivami u pani, tumbavami u purceddu, à Natali u caprettu, l'agneddu par Pasqua... e Ghjilormu Biaduleddu ci tagliava i capeddi ! L'acqua a purtavami da à a funtana, e u vinu d'in piaghja.
Cuì, pari tuttu chi agnunu facci un pezzu di u travagliu di l'altru, com'in Aghjacciu, isiè, ni, com'in Aghjacciu. È tuttu pà u cummerciu, aiò...
Oh, ci voli à veda, parini foli, parini.
A Cannebière
28/06/14
Oghji, dumenica 28 di ghjunghju 1914
È statu una bedda, dolci e calma ghjurnata.
Aghju travagliatu à fà u manuali da 5 ori di mani à 7 ori di sera : Sacchi, tagliola, ponti e mattoni, sò stati i me cumpagni e Francesco Pireddè, u me maestru.
Pianu pianu, tranquiddu, tranquiddu.
Vita assirinata, "Prò ch'edda dura..." diciva, edda, Madama madre.
Aghju travagliatu à fà u manuali da 5 ori di mani à 7 ori di sera : Sacchi, tagliola, ponti e mattoni, sò stati i me cumpagni e Francesco Pireddè, u me maestru.
Pianu pianu, tranquiddu, tranquiddu.
Vita assirinata, "Prò ch'edda dura..." diciva, edda, Madama madre.
Citazioni 35
"A chi un ha soldi, un aghja vogli." Dici u pruverbiu. "Sanità senza quattrini è mezza malatia", dicini i Taliani.
27/06/14
Sighera
Sò parecchji sabati d'avà che sogu partutu d'in Corsica.
Mi dumandu : ch'avariu fattu oghji si mi n'eru statu culà ???
A fini di stu mesi veniva u tempu di a sighera, quiddu di a tribbiera, di a mundera.
Alistritu ch'eddu era u granu, da i donni, u purtavami à macinà à u mulinu di Ghjuvanni Zuccò, soppr'à u Lavu à a Paiana.
Erani ghjorni ricchi, cu l'arrechji pieni à canzoni, à risi, à voci... à spicchi ind'i capeddi, ind'a camisgia.
O, i risati.
Mi dumandu : ch'avariu fattu oghji si mi n'eru statu culà ???
A fini di stu mesi veniva u tempu di a sighera, quiddu di a tribbiera, di a mundera.
Alistritu ch'eddu era u granu, da i donni, u purtavami à macinà à u mulinu di Ghjuvanni Zuccò, soppr'à u Lavu à a Paiana.
Erani ghjorni ricchi, cu l'arrechji pieni à canzoni, à risi, à voci... à spicchi ind'i capeddi, ind'a camisgia.
O, i risati.
L'alistrera di u granu, Simon Damiani, Bastia
26/06/14
Populu Bakete
"A chi s'impiega à rifleta annantu a Corsica, ascimiscia, tandu eiu, aghju cissatu (...)
U presidenti Omaru Bongo, di u populu Bakete, sempri diciva di mè : "Tu sei un Bakete corsu, tu !" *
E tandu saraghju, eiu, un marsigliesu corsu ?
*Intervista di M Tomi, Ch Labbé & O Recasens, Le Point, 19 juin 2014, p 78.
U presidenti Omaru Bongo, di u populu Bakete, sempri diciva di mè : "Tu sei un Bakete corsu, tu !" *
E tandu saraghju, eiu, un marsigliesu corsu ?
*Intervista di M Tomi, Ch Labbé & O Recasens, Le Point, 19 juin 2014, p 78.
La nave va...
A mani, a bon'ora aghju intesu u bateddu, Liamoni, pà Bastia. Era un bateddu vecchju e stravecchju, ancu.
"Cron, cron, cron", feci a sirena.
E la navi curruchjuluta, curnendu, currachjulò e si n'andò.
Filava.
"Cron, cron, cron", feci a sirena.
E la navi curruchjuluta, curnendu, currachjulò e si n'andò.
Filava.
25/06/14
Sugnacciu
O chi sognu !
Aghju vistu appenna, appenna à zia Mariola e darretu à edda c'era Anna-Maria, ma un la pudivu veda, aghju circatu à vedala ma, nò, un valiva à dì.
Aghju vistu appenna, appenna à zia Mariola e darretu à edda c'era Anna-Maria, ma un la pudivu veda, aghju circatu à vedala ma, nò, un valiva à dì.
Milena
Franz Kafka ha dettu : "Scriva una lettara diventa faciuli, e di più in più. Avarà missu ind'u mondu, stu puntu, una cunfusioni tremenda di l'animi ? Pari un discorsu cu fantasimi, cu u fantasimu di quiddu chi riceva a lettara, ma dinò ancu quiddu di se stessu."*
E di u fantasimu di Carulu-Antoni u pidoni, un ha dettu nudda, u tò Kaftà ?
E di u fantasimu di Carulu-Antoni u pidoni, un ha dettu nudda, u tò Kaftà ?
*Da : Franz Kafka, Lettres à Milena, Gallimard, Paris 1988, p 267
24/06/14
À quiddu !
I vegu, mi. I vegu da cui !
Tocca prima à Carulu-Antoni, Carulu-Antoni u pidoni : carta ghjunta è carta subita letta, a sogu.
À cavaddu à Mora, a sò mula, fala da Cuttuli ind'i Petri Rossi agna morti di papa.
Fala sempri à l'iniziu di u mesi, quissa sì, à pagà i pinsioni di i nostri culuniali :
Quidda di zì Carulinu, (chi ha fattu u militaru in Algeria), quidda di zì Tantò (era andatu eddu in Africa "nera" -era cusì ch'eddu diciva), e infini quidda di Duminicheddu, partutu eddu à u Tonchinu. E pò c'è dinò Ghjuvanni, u varghju, chi è statu massi in cuntinenti, e zia Mecca veduva di u settanta.
Lettari o carti pustali, ci n'è poccu e micca in paesi !
Ma è sempri statu à Carulu-Antoni à essa u primu à leghjali. Quissa, a vi possu assigurà.
Falla da Cuttuli e entri in paesi e passa ind'a Ghjuvanpetru di Michisò, un picculu parenti d'eddu. Cullà, i vegu, Carulu-Antoni, carta in manu e spichjetti in punta di nasu, cridendusi qualcosa :
"Oghji t'aghju una carta da purtà in paesi !!!"
Ghjuvanpetru : "Oh, oh, oh, e par quali edda è ?"
"Pà à zia Mineca di Sarratu Fora."
"E cosa c'è scrittu, fammila sapè, aiò!"
"Chers vous tous..."
Tandu Ghjuvanpetru : "Comu è che tu dici ?"
Carulu-Antoni : "Cari, tutti,"
"Tout va bien. Legu, vegu e vi dicu : (tuttu và bè) ! Je vous embrasse, (v'abbracciu). È signatu : "Qui vous savez", (quiddu chi vò sapeti).
Ghjuvanpetru : "Ma quali sarà, ma quali sarà stu "Quiddu" ? Oh, oh, oh ?"
Carulu-Antoni : "Qualchissia chi un si vò micca fà cunnoscia, t'avara i sò raghjò... Qualchissia chi si piatta. Quali sarà, quali sarà... Sarà..?"
"O, và !"
Doppu truvareti à Carulu-Antoni ind'a Petru, e dagali !
E più tardi ind'a zia Michela, torra à Vignali...
Infini chi nanzu à ghjunghja ind'a mamma, ci sarà dighjà qualchi ziteddu beddu infurmatu à purtà nutizia, in casa, di a carta e di i sò scritti...
È cusì in paesi, è cusì, cosi d'altru mondu, cusi.
Tocca prima à Carulu-Antoni, Carulu-Antoni u pidoni : carta ghjunta è carta subita letta, a sogu.
À cavaddu à Mora, a sò mula, fala da Cuttuli ind'i Petri Rossi agna morti di papa.
Fala sempri à l'iniziu di u mesi, quissa sì, à pagà i pinsioni di i nostri culuniali :
Quidda di zì Carulinu, (chi ha fattu u militaru in Algeria), quidda di zì Tantò (era andatu eddu in Africa "nera" -era cusì ch'eddu diciva), e infini quidda di Duminicheddu, partutu eddu à u Tonchinu. E pò c'è dinò Ghjuvanni, u varghju, chi è statu massi in cuntinenti, e zia Mecca veduva di u settanta.
Lettari o carti pustali, ci n'è poccu e micca in paesi !
Ma è sempri statu à Carulu-Antoni à essa u primu à leghjali. Quissa, a vi possu assigurà.
Falla da Cuttuli e entri in paesi e passa ind'a Ghjuvanpetru di Michisò, un picculu parenti d'eddu. Cullà, i vegu, Carulu-Antoni, carta in manu e spichjetti in punta di nasu, cridendusi qualcosa :
"Oghji t'aghju una carta da purtà in paesi !!!"
Ghjuvanpetru : "Oh, oh, oh, e par quali edda è ?"
"Pà à zia Mineca di Sarratu Fora."
"E cosa c'è scrittu, fammila sapè, aiò!"
"Chers vous tous..."
Tandu Ghjuvanpetru : "Comu è che tu dici ?"
Carulu-Antoni : "Cari, tutti,"
"Tout va bien. Legu, vegu e vi dicu : (tuttu và bè) ! Je vous embrasse, (v'abbracciu). È signatu : "Qui vous savez", (quiddu chi vò sapeti).
Ghjuvanpetru : "Ma quali sarà, ma quali sarà stu "Quiddu" ? Oh, oh, oh ?"
Carulu-Antoni : "Qualchissia chi un si vò micca fà cunnoscia, t'avara i sò raghjò... Qualchissia chi si piatta. Quali sarà, quali sarà... Sarà..?"
"O, và !"
Doppu truvareti à Carulu-Antoni ind'a Petru, e dagali !
E più tardi ind'a zia Michela, torra à Vignali...
Infini chi nanzu à ghjunghja ind'a mamma, ci sarà dighjà qualchi ziteddu beddu infurmatu à purtà nutizia, in casa, di a carta e di i sò scritti...
È cusì in paesi, è cusì, cosi d'altru mondu, cusi.
23/06/14
Carta signata
Oghji aghju inviatu una carta pustali à mamma e à i mei, in casa.
Aghju scrittu :
Chers vous tous,
Tout va bien !
Je vous embrasse.
Un aghju micca signatu (d'un fammi cunnoscia), ma aghju marcatu à a fini :
" Qui vous savez."
Aghju scrittu :
Chers vous tous,
Tout va bien !
Je vous embrasse.
Un aghju micca signatu (d'un fammi cunnoscia), ma aghju marcatu à a fini :
" Qui vous savez."
21/06/14
Simila similibus
Circavu à Roccu, ma nienti. Dui ghjorni senza nutizii. "Un vali à ziffulà se l'asinu un vò bia. E chi, à chi vò fà a barba à i sumeri perda u tempu e u saponi" dicivani i nostri vecchji. "Asinus in uguento" dicivani eddi, i latini.
Lingua franca
Oghji è statu riposu pà i me me ossi, senza travagliu alcunu e ne mancu un pesciu da piscà. Toccu a sera, cuma sempri, magnai ind'a Simona.
Vensi un andacianu famitu e sbaiuccatu, u tintu. Dumandò, tandu, un piattu, purghjendu una midaglia di paccuttiglia di Santa Maria.
Subitu Simona feci, rifiutendu a sò muneta : "Vè, stoge, sian poulit, què ! Va jouer avec tes tarraillettes, va !"*
Tandu l'omu adumbarciò i sò stacchi, à fà veda ch'eddu un aviva nudda, nudda.
Eiu (fendu da signori) : "Tè, o Simò, è a meia."
O u tipu, cuntenti pò, oh... Inghjuttò a sò suppa in quattru e tre setti. Ancu quistu, o ghjenti, t'aviva una fami vecchja.
Un semi cà famiti, schiavi, adduniti da a fami e purtati da edda, cuì.
Saremi i soli ?
U famitu nomi t'aviva e Ussin Ferracuto si chjamava.
E pinsai, tandu eiu, andeti à sapè, à u ghjoccu d'accaccatta ferraù, forza u cunnusciariati (cusì si diciva d'una cosa di poccu valori)?
"Accaccatta ferraù !
Quantu ne voli di ssu ferraù ?
Un dini e un dinà,
Un crocculu di balestrà;
A quali in manu spignarà,
Bocca e nasu tignarà."**
Passani i ghjorni, passani l'ori e eiu stogu.
*da, Dictionnaire du marseillais, dighjà numatu.
**Felice M Marchi, Motti risposte e burle del celebre Minuto Grosso, p79, Parigi, 1866- Reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
Vensi un andacianu famitu e sbaiuccatu, u tintu. Dumandò, tandu, un piattu, purghjendu una midaglia di paccuttiglia di Santa Maria.
Subitu Simona feci, rifiutendu a sò muneta : "Vè, stoge, sian poulit, què ! Va jouer avec tes tarraillettes, va !"*
Tandu l'omu adumbarciò i sò stacchi, à fà veda ch'eddu un aviva nudda, nudda.
Eiu (fendu da signori) : "Tè, o Simò, è a meia."
O u tipu, cuntenti pò, oh... Inghjuttò a sò suppa in quattru e tre setti. Ancu quistu, o ghjenti, t'aviva una fami vecchja.
Un semi cà famiti, schiavi, adduniti da a fami e purtati da edda, cuì.
Saremi i soli ?
U famitu nomi t'aviva e Ussin Ferracuto si chjamava.
E pinsai, tandu eiu, andeti à sapè, à u ghjoccu d'accaccatta ferraù, forza u cunnusciariati (cusì si diciva d'una cosa di poccu valori)?
"Accaccatta ferraù !
Quantu ne voli di ssu ferraù ?
Un dini e un dinà,
Un crocculu di balestrà;
A quali in manu spignarà,
Bocca e nasu tignarà."**
Passani i ghjorni, passani l'ori e eiu stogu.
Ussin Ferracuto
Da: AD Val de Marne
**Felice M Marchi, Motti risposte e burle del celebre Minuto Grosso, p79, Parigi, 1866- Reedizioni di La Marge, Ajaccio, 1978.
20/06/14
L'ha detta Matteu
Pinsavu, arisera à Matteu d'A. chi dici sempri :"Corcia è quidda famiglia chi t'ha u bè e un si n'ha piglia". Saremi tutti cusigna ?
19/06/14
17/06/14
U pincioni spinseratu
À pinciuloni di Roccu, lu furbu, sempri ini ritardu !
L'aspitavu e l'aspitavu ma anh, anh, un viniva.
Vai chi tu, ni !
"Amicizia marsigliesi, un dura più d'un mesi"
L'aspitavu e l'aspitavu ma anh, anh, un viniva.
Vai chi tu, ni !
"Amicizia marsigliesi, un dura più d'un mesi"
I "bosci"
Mi n'invengu quandu quiddi ch'andavani à a scola in paesi ci cuntavani, scola fatta, i fatti di i bosci. Sapeti, sta ghjenti crudeli chi s'era impussissatu di l'Alisassa e a Lorena, nostri.
Tandu, ci vuliva senta à Ghjaccumu, e d'altri, in vena. "En vatenguerre", diciva u sgiò stitutori :
O quantu n'aghju intesu,
Di li bosci assalitori,
Lupi, neri e crudeli,
Rubanidi, traditori,
E infideli malfatori !
Tandu, ci vuliva senta à Ghjaccumu, e d'altri, in vena. "En vatenguerre", diciva u sgiò stitutori :
O quantu n'aghju intesu,
Di li bosci assalitori,
Lupi, neri e crudeli,
Rubanidi, traditori,
E infideli malfatori !
À ringrazià à : http://fantaisiesbergeret.free.fr
15/06/14
Finzioni animaleschi
"L'animali un è ceccu.
L'omu sì, è incapaci à veda, abbagliacatu ch'eddu è da a sò cuscienza."*
Isiè, ma qualessa ? A recta ratio o a scintilla rationis ? À sapè ?
*JL Godard, Le Monde, Culture et idées, 17/05/2014, p 5.
L'omu sì, è incapaci à veda, abbagliacatu ch'eddu è da a sò cuscienza."*
Isiè, ma qualessa ? A recta ratio o a scintilla rationis ? À sapè ?
*JL Godard, Le Monde, Culture et idées, 17/05/2014, p 5.
Abeille
Pari ch'eddi chjamessini tuttu "Abeille", cuì !
L'altra volta, a v'aghju detta erani matoni à purtà sta marca, cusì. Dopu c'è statu un battedu Abeille.
Avà, oghji, chi mi vegu passà ?
Una bedda vitturetta marcata : Savon l'Abeille. Hte Court de Payen Marseille.
O ciò chi si veda cuì, miraculi, o !
L'altra volta, a v'aghju detta erani matoni à purtà sta marca, cusì. Dopu c'è statu un battedu Abeille.
Avà, oghji, chi mi vegu passà ?
Una bedda vitturetta marcata : Savon l'Abeille. Hte Court de Payen Marseille.
O ciò chi si veda cuì, miraculi, o !
Picchja o Pà ! Più, più, più...
Maliziosu, Zi Ghjuvansantu ci aviva imparatu stu picculu ghjoccu :
Stuppichjeghja stoppa e spau,
Stoppa e spau un ci n'è più,
Picchju un stuppichjeghja più !!!
Pauloni uni riisciva mai, impuntava sempri e tandu diciva : "Pichju-stà-in-punta-di-palu, stuppiteghja-stoppa-e-più.. Più".
"E, e pò m...a !"
14/06/14
È cusì...
Scorrani i ghjorni, luntanu da u paesi.
In Sardegna era una cosa, cuì è un'antra ! I miseriosi parlani una lingua com'a a meia, o guasgi. L'altri parlani marsigliesu, a risa in bocca e a parodda alta, i sgiò, eddi, parlani u francesu cu a bocca pinzuta. Ancu assai chi i giandarmi si tenani luntani.
Eiu, impargu e lasciu.
Impargu, lasciu e perdu.
È cusì...
Perdu tuttu ma t'aghju ini stacchi unipocchi di vintini e i giandarmi luntanu.
È cusì...
In Sardegna era una cosa, cuì è un'antra ! I miseriosi parlani una lingua com'a a meia, o guasgi. L'altri parlani marsigliesu, a risa in bocca e a parodda alta, i sgiò, eddi, parlani u francesu cu a bocca pinzuta. Ancu assai chi i giandarmi si tenani luntani.
Eiu, impargu e lasciu.
Impargu, lasciu e perdu.
È cusì...
Perdu tuttu ma t'aghju ini stacchi unipocchi di vintini e i giandarmi luntanu.
È cusì...
Sant'Antoni 1914
À l'amicu P.
Pecuri munti e chjostra bedda assistata, partivami e conducivami i nostri bandi à u Cavoni, à a capedda di Sant'Antoni.
U Santu in piazza doppu à a prucessiò, Preti Lovichi era beddu lestru à binidiscia, pecuri à miliai à a fini di a messa.
O i pistulitati, o a gioia, o cho piacè ! Salutavami à u santu. O i cavalcati, dritti, dritti nantu à muli, sameri, cavaddi com'eddi vinivani !
Certi donni partivani bisgiacca piena à panioli binidetti. In penitenza, mamma edda viniva cù zi'Annetta, a zia, a sera innanzu e stava pusata nantu à a masgera di a capedda, a notti intera, a prigà. Noi altri, ci accupavami à fà un beddu foccu. C'era una grandi devuzioni, sapeti.
Era cusi. Mamma un era tantu ghjisulana, ma facciva anch'edda cum'à a mamma e a mamona...
T'aviva u sò mandigliulu biancu e l'impiva à panioli (unu par omu, unu pà a chjostra, unu pà a stadda), u piegava e u si mittiva ind'a sò larga stacca di davanti e doppu si ni cuddava assirinata in paesi, me suredda appresu. A sera, in famiglia tumbavami un agneddu.
U ghjornu doppu, partivami pà a muntagnera.
Erani ghjorni sebbiati, ghjorni paisani, senza altru pinseru.
Pecuri munti e chjostra bedda assistata, partivami e conducivami i nostri bandi à u Cavoni, à a capedda di Sant'Antoni.
U Santu in piazza doppu à a prucessiò, Preti Lovichi era beddu lestru à binidiscia, pecuri à miliai à a fini di a messa.
O i pistulitati, o a gioia, o cho piacè ! Salutavami à u santu. O i cavalcati, dritti, dritti nantu à muli, sameri, cavaddi com'eddi vinivani !
Certi donni partivani bisgiacca piena à panioli binidetti. In penitenza, mamma edda viniva cù zi'Annetta, a zia, a sera innanzu e stava pusata nantu à a masgera di a capedda, a notti intera, a prigà. Noi altri, ci accupavami à fà un beddu foccu. C'era una grandi devuzioni, sapeti.
Era cusi. Mamma un era tantu ghjisulana, ma facciva anch'edda cum'à a mamma e a mamona...
T'aviva u sò mandigliulu biancu e l'impiva à panioli (unu par omu, unu pà a chjostra, unu pà a stadda), u piegava e u si mittiva ind'a sò larga stacca di davanti e doppu si ni cuddava assirinata in paesi, me suredda appresu. A sera, in famiglia tumbavami un agneddu.
U ghjornu doppu, partivami pà a muntagnera.
Erani ghjorni sebbiati, ghjorni paisani, senza altru pinseru.
Rumenzula e muddizzu
L'amboscia m'aviva purtatu, sta volta, à u Service public, nettoiement, section numerò 53, quartier de la Joliette.
Erami in dui : Martin Formingo, u carriteru, omu bravu e silenziosu, tiniva i sò cavaddi (Prune et Pêche) e marchjava capicalatu, innanzu. Eiu, scoppa in manu, rimpiazavu à Viale, malatu. Eru impiegatu à carcà a "benne". Escoubiè, rabaï-merda.
Ghjunti davanti à a porta d'un palazzu, pigliavu a cufaccia e a purtavu à a "benne" e a biutava, doppu a rimittivu in piazza.
Puzza, cu stu caldu, un vi ni dicu...
À mezzionu, finimi a turnata. Puzzicosi, fraciangati e beddi mustafanati, andaiami à lavassi à u robinè di u portu.
Erami in dui : Martin Formingo, u carriteru, omu bravu e silenziosu, tiniva i sò cavaddi (Prune et Pêche) e marchjava capicalatu, innanzu. Eiu, scoppa in manu, rimpiazavu à Viale, malatu. Eru impiegatu à carcà a "benne". Escoubiè, rabaï-merda.
Ghjunti davanti à a porta d'un palazzu, pigliavu a cufaccia e a purtavu à a "benne" e a biutava, doppu a rimittivu in piazza.
Puzza, cu stu caldu, un vi ni dicu...
À mezzionu, finimi a turnata. Puzzicosi, fraciangati e beddi mustafanati, andaiami à lavassi à u robinè di u portu.
13/06/14
Brancaï
Ha piuvitu e u venti s'è calatu, ancu assai !
U ghjornu, c'è un corciu chi è passatu, barreta in capu. Era un marsigliesu, diciva a sò cantalena, cù a passioni mutta di parlà :
"Fouele oou joué quicercoi fortuno,
E crei fini couomo Brancaï,
Fouele qu voou souta la luno,
Din lou gouffre doou Garagaï !"*
Vai e tu à sapè ciò ch'eddu avarà vulsutu dì ?
"Chi cacarucho !" ha dettu, tandu, Sgeromu. Aghju pensu, eiu, chi sarà un caracusciò ?
*Da, Dictionnaire du marsellais, p 63, Edisud, 2006.
U ghjornu, c'è un corciu chi è passatu, barreta in capu. Era un marsigliesu, diciva a sò cantalena, cù a passioni mutta di parlà :
"Fouele oou joué quicercoi fortuno,
E crei fini couomo Brancaï,
Fouele qu voou souta la luno,
Din lou gouffre doou Garagaï !"*
Vai e tu à sapè ciò ch'eddu avarà vulsutu dì ?
"Chi cacarucho !" ha dettu, tandu, Sgeromu. Aghju pensu, eiu, chi sarà un caracusciò ?
*Da, Dictionnaire du marsellais, p 63, Edisud, 2006.
12/06/14
Jaures
Ghjuventù, ghjuventù, una volta e pò più !
O chi luccacci, o chi ventu, Madonna.
Tre ghjorni ch'eddu soffia. In paesi quand'eddu era cusì, i vecchji dicivani avà ghjunghji u Scornaboi. U chjamavani cusì. Ma un durava tantu. T'ascimiscia, mì.
In villa, vidarè, bolani, ghjurnali, stracci, carti, teguli... Tuttu ciò chi pò bulà, bola... Era u baddu di u muddizzu.
È u Mistral m'ha dettu Sgeromu, un uvrieru marsegliesu di i me anni, chi s'accuppa ancu megu à arragnà una "casematta" nantu à u portu, sottu à u Fort Saint Jean (è u nomi di u loccu). Facciu u manuali e eddu u muratori.
U ghjornu che vi digu c'era una "greva" (mancu à pinsacci : l'uvrieri un vulivani più travaglià, vi parini foli, ma è un modu di difendasi, ancu puru se, à a fini di a ghjurnata un si tocca nudda, mancu una baiocca).
"Sò i sindicati sucialisti", m'ha insignatu Sgeromu. "Sai, semi guasgi tutti sucialisti par sti locchi." (Sapetti, sucialista, com'à Antoni, u sardu).
Aghju dettu eiu : "Spiegami aghjà, u tò sucialismu."
Tandu m'ha dettu, eddu : "Ziteddu aghju intesu à parlà à Jaures, erami à Albì tandu (u nomi è quiddu d'una città), di u sò discorsu, mi n'invengu ancu sempri, e dipoi, aghju cunsirvatu u ghjurnali di quiddu ghjornu.
Ha dettu (un si pò essa cà d'accordu ancun'eddu) :
"Ma chi saria a Republica ind'una Francia muderna ? Sarà un attu maiò di fiducia.
Istituiscia a Republica saria à dì à tutti, chi l'omi à milioni, saparani scriva, da par eddi, a regula cummuna di i sò fatti ; ch'eddi saparani marità a libertà cù a leggi ; l'ordini e u muvimentu ; ch'eddi saparani cunfruntassi trà di eddi senza mancu stirpassi. Ch'eddi a si francarani da a guerra d'indrentu. Ch'eddi un cercarani mai a dittatura, treva miccidaghja, riposu maladettu e vigliaccu, anche puru ch'edda duressi poccu.
Istituiscia a Republica, è fà a chjama e à dì chi i citadini di i grandi nazioni d'avali, obligati à campassi la cu un ostinatu travagliu, avarani, parò, abbastanza tempu pà accupassi di u cummunu."*
Jaures, discours à la jeunesse, Albi, 1903
*Da : http://www.lours.org, i ringraziu.
O chi luccacci, o chi ventu, Madonna.
Tre ghjorni ch'eddu soffia. In paesi quand'eddu era cusì, i vecchji dicivani avà ghjunghji u Scornaboi. U chjamavani cusì. Ma un durava tantu. T'ascimiscia, mì.
In villa, vidarè, bolani, ghjurnali, stracci, carti, teguli... Tuttu ciò chi pò bulà, bola... Era u baddu di u muddizzu.
È u Mistral m'ha dettu Sgeromu, un uvrieru marsegliesu di i me anni, chi s'accuppa ancu megu à arragnà una "casematta" nantu à u portu, sottu à u Fort Saint Jean (è u nomi di u loccu). Facciu u manuali e eddu u muratori.
U ghjornu che vi digu c'era una "greva" (mancu à pinsacci : l'uvrieri un vulivani più travaglià, vi parini foli, ma è un modu di difendasi, ancu puru se, à a fini di a ghjurnata un si tocca nudda, mancu una baiocca).
"Sò i sindicati sucialisti", m'ha insignatu Sgeromu. "Sai, semi guasgi tutti sucialisti par sti locchi." (Sapetti, sucialista, com'à Antoni, u sardu).
Aghju dettu eiu : "Spiegami aghjà, u tò sucialismu."
Tandu m'ha dettu, eddu : "Ziteddu aghju intesu à parlà à Jaures, erami à Albì tandu (u nomi è quiddu d'una città), di u sò discorsu, mi n'invengu ancu sempri, e dipoi, aghju cunsirvatu u ghjurnali di quiddu ghjornu.
Ha dettu (un si pò essa cà d'accordu ancun'eddu) :
"Ma chi saria a Republica ind'una Francia muderna ? Sarà un attu maiò di fiducia.
Istituiscia a Republica saria à dì à tutti, chi l'omi à milioni, saparani scriva, da par eddi, a regula cummuna di i sò fatti ; ch'eddi saparani marità a libertà cù a leggi ; l'ordini e u muvimentu ; ch'eddi saparani cunfruntassi trà di eddi senza mancu stirpassi. Ch'eddi a si francarani da a guerra d'indrentu. Ch'eddi un cercarani mai a dittatura, treva miccidaghja, riposu maladettu e vigliaccu, anche puru ch'edda duressi poccu.
Istituiscia a Republica, è fà a chjama e à dì chi i citadini di i grandi nazioni d'avali, obligati à campassi la cu un ostinatu travagliu, avarani, parò, abbastanza tempu pà accupassi di u cummunu."*
Jaures, discours à la jeunesse, Albi, 1903
*Da : http://www.lours.org, i ringraziu.
11/06/14
10/06/14
I ladrunchjini
Mi n'invengu, partivami di notti à nuvuloni. Certi volti ancu appenna doppu à a scola. Partivami ad arrubà, induv'à l'altri, à quandu à chjarasgi, à quandu à meli, à peri, à uva... Tutta a frutta ci passava...
U fattu maiò era l'arrubera. Una volta, tecchji com'à purceddi che nò erami, chjamavami, à faddu biscà, u patroni.
O i brioni, ci vuliva à senta pà sti cuddetti, trenta ziteddi, inariulati e dispitosi, mughjà : "À l'uva, à l'uva... O Lucià, à l'uva !!!"
In casa di u ladru, un andà à rubà !
"Di siguru a vostra a leggi, o Signori, punisci u ladrà, leggi scritta ind'u cori di l'omi, chi nun basta à sfassà l'inghjustizia. Quali sarà u ladru à lascissi arrubà ?! À u riccu un li cunveni micca a scusa di a miseria. Che vulia, eiu, cummetta arrubeccia... u feci ancu senza essa miseriosu : o forza sì, povaru eru, ma povaru di ghjustizia, ch'avivu a noia, ed eru carcu e stracarcu à iniquitai. Rubai ciò ch'avivu in bundanza, ancu di più bona qualitai, e di fatti nun era pà appruffitani ch'aghju vulsutu arrubà, ma era pà u furtu stessu.
Era pà u peccatu.
C'era un arburu, un peru, vicinu à a nostra vigna, carcu à frutti micca tanti beddi à a vista, ne mancu à u sapori. Erami di notti, una notti scura, e nò altri ghjovani banditi ci amusavami par ssi stradi, cu l'abitudina infama : e ci n'andaimi à scota l'alburu e à purtacci via tutti i peri. Ci ne caricaimi una quantità tamanta, ma micca à fassini una tichjata, ma pà ghjittaddi à i porchi - e ancu se ne paspaimi qualchi d'una - fù solu pà tastà u gustu di a cosa pruibita.
Eccu u me cori, Idiu, eccu u cori che ind'u fondu di u fondu ha suscitatu a tò pietà. E questu cori avà ti devi dì ciò ch'eddu andava à circà in quiddi fondi : vulivu fà una gattivezza gratuita, senza avè altra raghjò cà quidda di fà mali. Brutta malizia, t'aghju amata : aghju amatu la me perdita, u mancà, e micca pà via di questa mancanza, innò. È a meia a mancanza stessa ch'aghju amatu. O anima vergugnosa chi aveti lasciatu u vostru fondamentu, pà a sò ruvina, nun circavati ind'a bruttura cà u desideriu di u bruttu stessu e basta."
AGUSTINU (354-430 DàC), Confessioni, II, 4 e 5.
U fattu maiò era l'arrubera. Una volta, tecchji com'à purceddi che nò erami, chjamavami, à faddu biscà, u patroni.
O i brioni, ci vuliva à senta pà sti cuddetti, trenta ziteddi, inariulati e dispitosi, mughjà : "À l'uva, à l'uva... O Lucià, à l'uva !!!"
In casa di u ladru, un andà à rubà !
"Di siguru a vostra a leggi, o Signori, punisci u ladrà, leggi scritta ind'u cori di l'omi, chi nun basta à sfassà l'inghjustizia. Quali sarà u ladru à lascissi arrubà ?! À u riccu un li cunveni micca a scusa di a miseria. Che vulia, eiu, cummetta arrubeccia... u feci ancu senza essa miseriosu : o forza sì, povaru eru, ma povaru di ghjustizia, ch'avivu a noia, ed eru carcu e stracarcu à iniquitai. Rubai ciò ch'avivu in bundanza, ancu di più bona qualitai, e di fatti nun era pà appruffitani ch'aghju vulsutu arrubà, ma era pà u furtu stessu.
Era pà u peccatu.
C'era un arburu, un peru, vicinu à a nostra vigna, carcu à frutti micca tanti beddi à a vista, ne mancu à u sapori. Erami di notti, una notti scura, e nò altri ghjovani banditi ci amusavami par ssi stradi, cu l'abitudina infama : e ci n'andaimi à scota l'alburu e à purtacci via tutti i peri. Ci ne caricaimi una quantità tamanta, ma micca à fassini una tichjata, ma pà ghjittaddi à i porchi - e ancu se ne paspaimi qualchi d'una - fù solu pà tastà u gustu di a cosa pruibita.
Eccu u me cori, Idiu, eccu u cori che ind'u fondu di u fondu ha suscitatu a tò pietà. E questu cori avà ti devi dì ciò ch'eddu andava à circà in quiddi fondi : vulivu fà una gattivezza gratuita, senza avè altra raghjò cà quidda di fà mali. Brutta malizia, t'aghju amata : aghju amatu la me perdita, u mancà, e micca pà via di questa mancanza, innò. È a meia a mancanza stessa ch'aghju amatu. O anima vergugnosa chi aveti lasciatu u vostru fondamentu, pà a sò ruvina, nun circavati ind'a bruttura cà u desideriu di u bruttu stessu e basta."
AGUSTINU (354-430 DàC), Confessioni, II, 4 e 5.
Pera : Paul Cezanne 1873 (ditagliu)
Museu di L'orangerie, Parighji.
08/06/14
Sustine et abstine
A dumenica ch'e vi dicu, stavami senza travagliu, à piscà nantu à lu molu.
Erami eiu, Marcello u nabulitanu dettu Maru e Roccu.
Tandu Roccu : "Sintiti o zittè : Sapeti, ci voli à fà l'ortu, massimu quandi a tarra è bedda !" Diciva sempri, saviu, saviu, Marcu di i Vulataghji.
"Umbeh, tamanta truvata !!! Massimu quandu eddu c'è l'acqua !" aghjustò schirzosu, Maru, in ridendu.
"Ci voli à fà l'ortu ancu i sò vichi dritti, fà contu di a sarrenda, e coglia i frutti quandu eddi sò maturi..."
"Ma chi senzu t'avarà sta fola ? Un vegu micca." Dissi Maru.
Roccu : "Vi cuntedu a storia tale ch'edda mi fù cuntata da zi Purglionu, guasgi vint'anni fà."
Tandu eiu : "E, induva, eddu, stava stu zi Purglionu, che tu dici, tu ?"
Roccu :"À a barriera."
Eiu : "Qualcosa c'è."
05/06/14
Un bateddu chi passa...
"Oghji è Sant'Erimu", m'ha dettu Roccu.
M'è parsu tristu e scuraghjitu, e pò ha turratu à dì :"È festa in Aiacciu, sai, mì !"
Parò u batteddu d'arimani semi ghjunti à carcaddu.
Ed è partutu par Bastia m'è guasgi vinuta a voglia di cuddà e parta.
Poi, s'alluntanò à l'abbruccà...
"Vicinu à u mari,
Annantu à un scogliu,
Quandu mi mettu à pinsà,
Mi digu sempri cosa vogliu,
Frà menu à questa umanità,
Ma se vegu passà luntanu,
Un bateddu chi và qualà,
Mandigliu in manu,
Chjamu in vannu,
E lu bateddu si ne và..."
(Cantata da A. Ciosi)
M'è parsu tristu e scuraghjitu, e pò ha turratu à dì :"È festa in Aiacciu, sai, mì !"
Parò u batteddu d'arimani semi ghjunti à carcaddu.
Ed è partutu par Bastia m'è guasgi vinuta a voglia di cuddà e parta.
Poi, s'alluntanò à l'abbruccà...
"Vicinu à u mari,
Annantu à un scogliu,
Quandu mi mettu à pinsà,
Mi digu sempri cosa vogliu,
Frà menu à questa umanità,
Ma se vegu passà luntanu,
Un bateddu chi và qualà,
Mandigliu in manu,
Chjamu in vannu,
E lu bateddu si ne và..."
(Cantata da A. Ciosi)
04/06/14
A ghjustificazioni
Chi ci sarà à ghjustificà u prisenti ?
U passatu o l'avvena ?
"L'avvena !" ha dettu u tipu, à u tantu t'ha a raghjò (!)
U passatu o l'avvena ?
"L'avvena !" ha dettu u tipu, à u tantu t'ha a raghjò (!)
03/06/14
Ma ellu...
A mani à bon'ora sò statu "ambosciatu" (veni à dì ch'avivu u travagliu pà a ghjurnata, mireti !).
Sta volta ci vuliva à carcà un bateddu à mattoni e à teguli marcati d'un'apa e scritti : "abeille".
Pisavani, ma ci vuliva à fà ciò chi i sameri un pudivani micca fà.
Chi vuleti, è cusi.
A squadra era cumposta di tagliani, di nabulitani e c'eru eiu e un aghjaccinu. Roccu si chjamava. U sò parlà era pienu e colmu à "Ghi", à "Mì, lu", à "Ma ellu...".
"Ghi, ma ellu, a sà ch'in Aiacciu, i chjarisgi son' maturi, ghi, ma ellu..."
Uhh i me arrechji ! Mi pariva d'essa ind'u San Carlu.
Infini chi Roccu t'aviva una passionni. Era a passioni di a vittura. E bruu, e bruu a sera mi dici : "Ghi, sai, ghi a più bella vittura, in quantu à mè, è a Torpedò !"
"A chi, ni ?"
"A Torpedò, Unic ! Tè fighjula sta fotografia e vedi un pò !"
E tandu cacciò un pizzateddu di carta piigata d'un ghjurnali, cu u sò beddu disegnu :
A v'aghju detta aghju un poccu imparatu u francesu cù u sgiò Santiunacci e pruvavu à capiscia : "Cù una vittura Unic si fà chilometri à migliai ... senza tuccà una chjavi... senza mancu ristrigna un ècrou, un ecrù, un eccu rù ???"
"O Rò chi saria un ècrou ?"
"Ghi, chi ni sogu eiu ? Dumanda à un meccanicu !"
Aghju pinsatu : "T'ha a raghjò Roccu, ci vudaria à truvà à u me cuccinu Matteu o forza, u babbu Petru... A mea a passioni è quidda di u paesi. Chi tanti vitturi, vitturetti o vitturoni, chi vuleti, è cusì."
Sta volta ci vuliva à carcà un bateddu à mattoni e à teguli marcati d'un'apa e scritti : "abeille".
Pisavani, ma ci vuliva à fà ciò chi i sameri un pudivani micca fà.
Chi vuleti, è cusi.
A squadra era cumposta di tagliani, di nabulitani e c'eru eiu e un aghjaccinu. Roccu si chjamava. U sò parlà era pienu e colmu à "Ghi", à "Mì, lu", à "Ma ellu...".
"Ghi, ma ellu, a sà ch'in Aiacciu, i chjarisgi son' maturi, ghi, ma ellu..."
Uhh i me arrechji ! Mi pariva d'essa ind'u San Carlu.
Infini chi Roccu t'aviva una passionni. Era a passioni di a vittura. E bruu, e bruu a sera mi dici : "Ghi, sai, ghi a più bella vittura, in quantu à mè, è a Torpedò !"
"A chi, ni ?"
"A Torpedò, Unic ! Tè fighjula sta fotografia e vedi un pò !"
E tandu cacciò un pizzateddu di carta piigata d'un ghjurnali, cu u sò beddu disegnu :
"O Rò chi saria un ècrou ?"
"Ghi, chi ni sogu eiu ? Dumanda à un meccanicu !"
Aghju pinsatu : "T'ha a raghjò Roccu, ci vudaria à truvà à u me cuccinu Matteu o forza, u babbu Petru... A mea a passioni è quidda di u paesi. Chi tanti vitturi, vitturetti o vitturoni, chi vuleti, è cusì."
31/05/14
Citazioni 34
Aspitavu e aspitavu, tandu aghu intesu :
"Tuttu principiu ghjunghji à una fini !"* ancu assai !
*À ringrazià à Agnulughjuvanni, 87 anni, di Pietralba, Dite a vostra, RCFM, 6 di sittembri 2013.
"Tuttu principiu ghjunghji à una fini !"* ancu assai !
*À ringrazià à Agnulughjuvanni, 87 anni, di Pietralba, Dite a vostra, RCFM, 6 di sittembri 2013.
30/05/14
Scianza... e diccia.
Silcani m'ha pagatu u caffè (è Paulu du cugnomi).
Ci semi trovi in un carrughjucciu vicinu, un poccu darretu à u portu.
In villa, un ci andavu micca à u caffè.
Sì, una volta, tre anni fà, quand'e faccivu u serviziu in Bunifaziu. Mi n'invengu, a sera, ci sò nati i colpi : vagamastri bastiacci contru ad aghjaccini e bunifazinchi à mezu (dimmi cusì, ben' che un fussimi micca citadini). Ci semi lampati e oh, piuvivani i colpi. Mi n'è ghjuntu unu in manu e...
Infini chi, aghju bittu u caffè ancu Paulu u villanuvincu. Mumentu raru.
Era guasgi com'ind'a Agnulughjuvanni, tre o quattru toli, ottu carreghi, un cascitoni pà tena buttiglii e tabacu.
Paulu m'ha dettu ch'in Corsica un c'era statu manera par eddu à truvà un travagliu. Erani quindici di famiglia, u babbu era statu fertu à a guerra di u settanta, era frimatu sciancu e li viniva mali ad andà apressu à i sgiotti cusì... Facci ch'eddu è statu eddu, u sicondu à u suvità i passi di a suredda maiò, cuì, in Marseglia.
Erani cinqui anni ch'era guardianu culà à u portu. Era cuntenti, a paga agni mesu e tuccava à quandu un figateddu, à quandu una libbra di farina castagnina chi c'era massi corsi à sbarcà cuì e ch'eddu rindiva "massi servizi" com'eddu m'ha dettu. M'ha dettu dinò, chi l'altru ghjornu l'hani dattu un cusciottu di caprettu...
Ha dettu : "T'aghju a scianza !"
Eiu : "A chi ni ?"
Tandu eddu : "A scianza, a diccia !"
Aghju pruvatu à dumandà : "O Pà, cunnisciariati una famiglia Zupinti di i Petri Rossi, detti di i Salvi ? U babbu è un certu Petru, meccanicu, e u figliolu, t'avarà, sedici o diciasetti anni, si chjama Matteu ? Semi parenti."
"Umbhè ?!" feci u villanuvincu, "dumandaraghju..."
E vultami insemi à u molu.
Paulu à vighjà à i sò limiti ed eiu à prisintami à l'imboscia.
Eru cuntentu.
Ci semi trovi in un carrughjucciu vicinu, un poccu darretu à u portu.
In villa, un ci andavu micca à u caffè.
Sì, una volta, tre anni fà, quand'e faccivu u serviziu in Bunifaziu. Mi n'invengu, a sera, ci sò nati i colpi : vagamastri bastiacci contru ad aghjaccini e bunifazinchi à mezu (dimmi cusì, ben' che un fussimi micca citadini). Ci semi lampati e oh, piuvivani i colpi. Mi n'è ghjuntu unu in manu e...
Infini chi, aghju bittu u caffè ancu Paulu u villanuvincu. Mumentu raru.
Era guasgi com'ind'a Agnulughjuvanni, tre o quattru toli, ottu carreghi, un cascitoni pà tena buttiglii e tabacu.
Paulu m'ha dettu ch'in Corsica un c'era statu manera par eddu à truvà un travagliu. Erani quindici di famiglia, u babbu era statu fertu à a guerra di u settanta, era frimatu sciancu e li viniva mali ad andà apressu à i sgiotti cusì... Facci ch'eddu è statu eddu, u sicondu à u suvità i passi di a suredda maiò, cuì, in Marseglia.
Erani cinqui anni ch'era guardianu culà à u portu. Era cuntenti, a paga agni mesu e tuccava à quandu un figateddu, à quandu una libbra di farina castagnina chi c'era massi corsi à sbarcà cuì e ch'eddu rindiva "massi servizi" com'eddu m'ha dettu. M'ha dettu dinò, chi l'altru ghjornu l'hani dattu un cusciottu di caprettu...
Ha dettu : "T'aghju a scianza !"
Eiu : "A chi ni ?"
Tandu eddu : "A scianza, a diccia !"
Aghju pruvatu à dumandà : "O Pà, cunnisciariati una famiglia Zupinti di i Petri Rossi, detti di i Salvi ? U babbu è un certu Petru, meccanicu, e u figliolu, t'avarà, sedici o diciasetti anni, si chjama Matteu ? Semi parenti."
"Umbhè ?!" feci u villanuvincu, "dumandaraghju..."
E vultami insemi à u molu.
Paulu à vighjà à i sò limiti ed eiu à prisintami à l'imboscia.
Eru cuntentu.
U baru induv'a nò semi andati.
Pidocchju ind'a farina
Ma quali sarà u tontu ad avè invintatu stu pruverbiu scemu, dittemi aghjà : "Un si pò fà pani senza farina" ?
V'assigurgu u cuntrariu : stessu ind'a farina, pani un ni faccivu micca.
Mi pariva piuttostu à essa pidocchju ind'a farina, sì !
Eru stesu, durmivu, nuttavu ind'a farina... quandu u guardianu di u portu m'ha svighjatu. E m'ha cacciatu fora.
Mi scuzzulava, di a sò brutta guardatura, mi facciva l'incisa. Tandu eiu : "Pianu, fà pianu, chju la Madonna !"
Tandu eddu : "O masciu, sè corsu ?"
Eiu: "E alora ?"
"Alora, alora! Sò corsu anch'eiu ! E d'induva sei ?"
"Di i Petri Rossi."
"Eiu sogu di i Sicani, Sicani di a Villanova , alora semi guasgi vicini, guasgi parenti ! Aiò, veni ancu megu, ti pagu u caffè, t'haia fami ?... Aiòci ni."
V'assigurgu u cuntrariu : stessu ind'a farina, pani un ni faccivu micca.
Mi pariva piuttostu à essa pidocchju ind'a farina, sì !
Eru stesu, durmivu, nuttavu ind'a farina... quandu u guardianu di u portu m'ha svighjatu. E m'ha cacciatu fora.
Mi scuzzulava, di a sò brutta guardatura, mi facciva l'incisa. Tandu eiu : "Pianu, fà pianu, chju la Madonna !"
Tandu eddu : "O masciu, sè corsu ?"
Eiu: "E alora ?"
"Alora, alora! Sò corsu anch'eiu ! E d'induva sei ?"
"Di i Petri Rossi."
"Eiu sogu di i Sicani, Sicani di a Villanova , alora semi guasgi vicini, guasgi parenti ! Aiò, veni ancu megu, ti pagu u caffè, t'haia fami ?... Aiòci ni."
Disertori
Mi pariva tuttu essa à disertori à mezu à u campu di battaglia.
Prima à circà qualchi paisanu spatriatu cum'à me, mi ci vuliva à truvà un travagliu. Un mi m'eti micca à da creda ma, mi sogu prinsintatu, sarani statu cinqui ori di mani à l'imboscia* com'eddi diciani. T'avivu pocchi paroddi ma mi sogu fattu capiscia.
M'hani pigliatu, ancu sei altri, à scarcà un bateddu di... suvaru, mancu
à didda !!! Parò, u fattu è veru !
À meziornu avivami compiu e semi partuti à pedi, à darretu à i carioli ind'a Berthon e Delibes, (à l'entrépot dé léoujé estranylé**, pà quiddi chi cunnoscini).
Culà emi scarcatu più di sei centu baddoti di sciapi di suvaru beddi ligati e marcati sia BDM, sia BDE.
Sempri cu u sgiò direttori, capeddu biancu in capu e à dossu à noi altri cù i sò "Zò, zò !" (vena à dì ind'u sò parlà :"Aiò, aiò"). Fetti contu ch'eddu ci pigliva pà bestii. Ah, pisava più eddu cà i sciapi !
À sett'ori, erami vultati à u molu cù un francu, par omu, ind'i stacchi. Pò, ghjunti soppra piazza, c'era una donna chi vindiva piatti di a suppa calda, Simona si chjamava. Ci semi magnatu un aziminu cu u pani seccu e agliatu (3 soldi). U chjamani "bughja-bassa*** o un'affari cusì"(?) È bona e più cà bona, è nutritiva, mì.
Un aghju guasgi parlatu ancu nimu chi ci capiscivami poccu e micca, vinarà.
Tandu aghju pinsatu à i mei, à Antoni e à Natali, trem'in dui persi ind'una suvariccia corsa, tinti che nò semi...
Dumani sarà un antru ghjornu.
*embauche.
**magazenu di suvaru stragneru.
***bouillabaisse (aziminu).
Prima à circà qualchi paisanu spatriatu cum'à me, mi ci vuliva à truvà un travagliu. Un mi m'eti micca à da creda ma, mi sogu prinsintatu, sarani statu cinqui ori di mani à l'imboscia* com'eddi diciani. T'avivu pocchi paroddi ma mi sogu fattu capiscia.
M'hani pigliatu, ancu sei altri, à scarcà un bateddu di... suvaru, mancu
à didda !!! Parò, u fattu è veru !
À meziornu avivami compiu e semi partuti à pedi, à darretu à i carioli ind'a Berthon e Delibes, (à l'entrépot dé léoujé estranylé**, pà quiddi chi cunnoscini).
Culà emi scarcatu più di sei centu baddoti di sciapi di suvaru beddi ligati e marcati sia BDM, sia BDE.
Sempri cu u sgiò direttori, capeddu biancu in capu e à dossu à noi altri cù i sò "Zò, zò !" (vena à dì ind'u sò parlà :"Aiò, aiò"). Fetti contu ch'eddu ci pigliva pà bestii. Ah, pisava più eddu cà i sciapi !
À sett'ori, erami vultati à u molu cù un francu, par omu, ind'i stacchi. Pò, ghjunti soppra piazza, c'era una donna chi vindiva piatti di a suppa calda, Simona si chjamava. Ci semi magnatu un aziminu cu u pani seccu e agliatu (3 soldi). U chjamani "bughja-bassa*** o un'affari cusì"(?) È bona e più cà bona, è nutritiva, mì.
Un aghju guasgi parlatu ancu nimu chi ci capiscivami poccu e micca, vinarà.
Tandu aghju pinsatu à i mei, à Antoni e à Natali, trem'in dui persi ind'una suvariccia corsa, tinti che nò semi...
Dumani sarà un antru ghjornu.
*embauche.
**magazenu di suvaru stragneru.
***bouillabaisse (aziminu).
29/05/14
Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !
Eru cuì à mezu à un mondu scunnisciutu.
Ci vuliva à truvà u me cuccinu Matteu di i Salvi e i soi. Matteu aviva suvitatu ghjovanu, ghjovanu u babbu, sarani deci anni. Petru, u babbu, facciva u stazzunaghju in paesi e s'era truvatu una piazza cuì, in Marseglia : era meccanicu (s'accuppava di miccanica o chi ni sogu eiu ?)
Ma comu fà à truvaddi à mezu à sta ghjenti ?
D'un colpu m'è vinutu in menti stu passu ch'eddu diciva sempri Peppu Mori, rassignatu : "Canta che ti passa".
U ghjornu ha dettu cusì davanti à preti Lovichi, accupatu à curà à Ghjuvanpetru chi si era pistatu u dittu mignulu cu una petra. Tandu, u preti ha dettu : "E a sà tu, o Pè, comu eddi dicivani i latini à dì ciò che tu dici ? In re mala animo si bono utare, adiuvat !" Mi n'invengu ancu sempri chi, doppu quand'eddu passava à Peppu, sbrisgiavami u preti e facciavami : "Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !"
Ci imparava preti Lovichi, c'imparava.
Ci vuliva à truvà u me cuccinu Matteu di i Salvi e i soi. Matteu aviva suvitatu ghjovanu, ghjovanu u babbu, sarani deci anni. Petru, u babbu, facciva u stazzunaghju in paesi e s'era truvatu una piazza cuì, in Marseglia : era meccanicu (s'accuppava di miccanica o chi ni sogu eiu ?)
Ma comu fà à truvaddi à mezu à sta ghjenti ?
D'un colpu m'è vinutu in menti stu passu ch'eddu diciva sempri Peppu Mori, rassignatu : "Canta che ti passa".
U ghjornu ha dettu cusì davanti à preti Lovichi, accupatu à curà à Ghjuvanpetru chi si era pistatu u dittu mignulu cu una petra. Tandu, u preti ha dettu : "E a sà tu, o Pè, comu eddi dicivani i latini à dì ciò che tu dici ? In re mala animo si bono utare, adiuvat !" Mi n'invengu ancu sempri chi, doppu quand'eddu passava à Peppu, sbrisgiavami u preti e facciavami : "Ini rè mal'animu si bolintà ghjuv'à tè !"
Ci imparava preti Lovichi, c'imparava.
27/05/14
RF
U pattu era chjaru ancu u capitanu di u bateddu chi m'aviva purtatu cui ci, da Purtivecchju.
Ci vuliva à pagaddusi 10 franchi agni mesu, e cusì par sei mesi.
Ma sapeti à truvà 10 franchi !
Ci vuliva à pagaddusi 10 franchi agni mesu, e cusì par sei mesi.
Ma sapeti à truvà 10 franchi !
Francu 1914 dà www.cgv.com
Mi manca (4)
Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca à Natali cù li sò fantasii. Mi manca à Antò Sgè, u pruffissori. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, l'amichi di Rossi Suprani.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja, u Matrali, à Petra Mala,... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita, l'adori di a suppa, di u prisutu... (Uh, fami vecchja...)
U restu...
E pò, pinsà
Pinsavu :
Ind'u frastornu
À foccu spentu,
Parti un ghjornu
E mi ne pentu,
Se ci ritornu,
Morgu cuntentu !
Ind'u frastornu
À foccu spentu,
Parti un ghjornu
E mi ne pentu,
Se ci ritornu,
Morgu cuntentu !
26/05/14
Farina nantu à lu molu...
Mi sò trovu una bedda massa di sacchi, soffici, sbarcati da pocu (à l'adori erani sacchi di farina di granu). Anantu à agni saccu c'era scrittu di rossu "Blida, dpt d'Alger".
Sarà "l'Algeri" ch'eddu m'ha dettu à Agnulumaria (partutu culà à fà u stitutori)? E, oghji colon -cum'eddu dici- riccu à milioni ?
Ficatu ind'u me piloni e beddu à l'agrottu, aghju durmitu nantu à u molu.
È cusì ch'edda è stata a me prima notti marsegliesa.
O chi ganna !
Sarà "l'Algeri" ch'eddu m'ha dettu à Agnulumaria (partutu culà à fà u stitutori)? E, oghji colon -cum'eddu dici- riccu à milioni ?
Ficatu ind'u me piloni e beddu à l'agrottu, aghju durmitu nantu à u molu.
È cusì ch'edda è stata a me prima notti marsegliesa.
O chi ganna !
25/05/14
Brama carnale
"L'isula isuleghja.
À l'isule ùn si ghjunghje mai (...), ma à chi ci hè intrutu ci ferma incappiatu/ingabbiatu. L'Isula hè cuntattu è cumunione cù u so "Dentru", altrughjamentu par sempre à u "Fora".
Esce da l'isula ? Ma sì, u prighjuneru pò andà !... È puru tandu diventa ellu l'elementu frusteru chi circonda l'Isula Prutetta : l'Isula avà, l'ha ellu in pettu ! È a si tene..."
À l'isule ùn si ghjunghje mai (...), ma à chi ci hè intrutu ci ferma incappiatu/ingabbiatu. L'Isula hè cuntattu è cumunione cù u so "Dentru", altrughjamentu par sempre à u "Fora".
Esce da l'isula ? Ma sì, u prighjuneru pò andà !... È puru tandu diventa ellu l'elementu frusteru chi circonda l'Isula Prutetta : l'Isula avà, l'ha ellu in pettu ! È a si tene..."
Ghjuvanghjaseppiu Franchi, Isule, Rigiru n° 16, 1981, p 3 e seg.
Ci sogu !
Marseglia, 26 di maghju 1914
O la ghjenti,
O la luci,
O tanti bateddi, tanti casi e tanti palazzi !
Camalli à miraculi, ropa listessa.
Marseglia tamanta città, ch'à fà u paragonu, Aghjacciu un pari mancu un paisolu :
Un si n'è mai vistu cosi cusì. Mancu à pinsacci : una Madonna à mezu à u celi.
A didda franca, un mi l'aspittava quista.
O la ghjenti,
O la luci,
O tanti bateddi, tanti casi e tanti palazzi !
Camalli à miraculi, ropa listessa.
Marseglia tamanta città, ch'à fà u paragonu, Aghjacciu un pari mancu un paisolu :
Un si n'è mai vistu cosi cusì. Mancu à pinsacci : una Madonna à mezu à u celi.
A didda franca, un mi l'aspittava quista.
Déchargement Vieux-Port Marseille
VILALTA, Michel (1871-1942)
À ringrazià à : http://www.galeriepentcheff.fr
24/05/14
Carbuniera à mal destinu
Madre patria, addiu.
Via, Marsiglia, e patiscia d'esiliu.
Via, Marsiglia, e patiscia d'esiliu.
Jean Baptiste Bassoul (1875-1934)
(C) Musée Fesch, Ajaccio
Chjami e pruverbii
"Megliu à avè i giandarmi appressu cà u preti innanzu", dici u pruverbiu, o Natà, a sà, eiu mi ni vogu. Un è quista una vita. Ch'hai da fà, tu, o amicu fideli ?"
"In Cuntinenti, o Sarrà, un ci possu andà eiu, ah, ah. Mi cunnoscu e mi cunnoscu. Fila tu, ch'aghju da stà cui e pò vidaremi, à u tantu scambiaraghju idea e tandu ti scrivaraghju. Fammi cunnoscia induva sarè. A sà, o Sarrà, pruverbii n'aghju anch'eiu e ti diciaraghju : Tagliami capu e pedi ma laccami induva à i mei."
"In Cuntinenti, o Sarrà, un ci possu andà eiu, ah, ah. Mi cunnoscu e mi cunnoscu. Fila tu, ch'aghju da stà cui e pò vidaremi, à u tantu scambiaraghju idea e tandu ti scrivaraghju. Fammi cunnoscia induva sarè. A sà, o Sarrà, pruverbii n'aghju anch'eiu e ti diciaraghju : Tagliami capu e pedi ma laccami induva à i mei."
23/05/14
Enfra Scilla e Caribdi
Erami à parlà d'esiliu, di mari e di bateddi, quandu Natali si messi à puetà :
"Passa la nave mia colma d'oblio
Per aspru mari, à meza notte il verno,
Enfra Scilla et Caribdi ; et al governo
Siede il signore, anzi il numicu mio.
A ciscun remo un penser prontu et rio
Che la timpesta e il fin par ch'abbi a scherno ;
La vela rompe un ventu umidu eterno
Di sospir', di speranze e di desio.
Pioggia di lagrimar, nebbia di sdegni
Bagna e rallenta le già stanche sarte,
Che son d'error con ignorantia attorto.
Celansi i duo mei dolci usati segni ;
Morta fra l'onde è la ragion e l'arte,
Tal ch'incomincio à desperar del porto"
"Desperare del porto..., sai, o Natà, di quali è ?" Disse sapientoni, à Antoni.
Natali :" Umbè, e chi ni sogu eiu ?"
Antoni : "È statu à Petrarca, à Francescu Petrarca à scriva sti versi".
Tandu Natali, pinserosu, à me (smintichendu à Antoni) : "Alora ti sei decisu ?"
Eiu : "Iè o Natà, dumani, c'è una carbuniera chi fila par Marsiglia. M'arragnaraghju ancu u capitanu." Aghju capitu, à u sò sguardu, ch'eddu un mi suvitarà micca.
"Passa la nave mia colma d'oblio
Per aspru mari, à meza notte il verno,
Enfra Scilla et Caribdi ; et al governo
Siede il signore, anzi il numicu mio.
A ciscun remo un penser prontu et rio
Che la timpesta e il fin par ch'abbi a scherno ;
La vela rompe un ventu umidu eterno
Di sospir', di speranze e di desio.
Pioggia di lagrimar, nebbia di sdegni
Bagna e rallenta le già stanche sarte,
Che son d'error con ignorantia attorto.
Celansi i duo mei dolci usati segni ;
Morta fra l'onde è la ragion e l'arte,
Tal ch'incomincio à desperar del porto"
"Desperare del porto..., sai, o Natà, di quali è ?" Disse sapientoni, à Antoni.
Natali :" Umbè, e chi ni sogu eiu ?"
Antoni : "È statu à Petrarca, à Francescu Petrarca à scriva sti versi".
Tandu Natali, pinserosu, à me (smintichendu à Antoni) : "Alora ti sei decisu ?"
Eiu : "Iè o Natà, dumani, c'è una carbuniera chi fila par Marsiglia. M'arragnaraghju ancu u capitanu." Aghju capitu, à u sò sguardu, ch'eddu un mi suvitarà micca.
L'isula mea è una prighjoni
"Di maris et coeli (...), solvere quassatae parcite membra ratis !"* Ovide, Lib. I, Eleg. II
Ci vuliva à parta. A sera avivami discorsu ancu Natali e di fatti erami d'accordu. Ci vuliva à piglià u bateddu e fughja à a Corsica, a giandarmaria, u paesi.
Ci voli à parta.
Esiliu, à rimi sferrati.
Loccu di l'esilu e di a morti : u mari, locu smisuratu, minaccia.
Pinsà l'esiliu, pinsà u misteriu di a strada senza ritornu...
"Tristi : Ulisse, Ovide, Dante, Seneca..." Disse Antoni.
I paroddi sunnavani, battivani suvitendu u polsu di u me sangui;
C'era una parodda chi facciva u fattu : esiliatu.
"Fuorusciti, esiliati, profughi, fughjiticci, immigrati, marcati..." Turrò à dì Antoni.
E pinsavu : l'esiliu ti construisci un'identità d'un tempu, chi nun dura.
U intermezzu, un terzu locu**, spaziu suniatu induva si campa comu ind'una isula diversa, sarratu fora.
Prisintassi e numinassi à u mondu chi ci veda ghjunghja, e chjamassi "esiliatu".
Strappera, tristezza, disinganni, sdegni, cundanni.
Ritornu vannu, sempri vannu.
Alger, u Paniè, Ellis Island, Parighji, America, Tonchinu, Nova Caledonia, Africa.
Senza vultata alcuna, e vultà e ritruvà a sò piazza in paesi, e un vultà e stà.
Un tramezzu, tra assenza e prasenza.
Sogni d'un isula materna, in partenza par un isula stragnera.
*Dii di u mari e di u celi, nun strapetti i fianchi di sta navi, da a timpesta scuzzulata.
**a third-space.
Cu : La Fabrique de l'histoire, Ecrire l'exil, E Laurentin, France Culture, 22/05/2014
Ci vuliva à parta. A sera avivami discorsu ancu Natali e di fatti erami d'accordu. Ci vuliva à piglià u bateddu e fughja à a Corsica, a giandarmaria, u paesi.
Ci voli à parta.
Esiliu, à rimi sferrati.
Loccu di l'esilu e di a morti : u mari, locu smisuratu, minaccia.
Pinsà l'esiliu, pinsà u misteriu di a strada senza ritornu...
"Tristi : Ulisse, Ovide, Dante, Seneca..." Disse Antoni.
I paroddi sunnavani, battivani suvitendu u polsu di u me sangui;
C'era una parodda chi facciva u fattu : esiliatu.
"Fuorusciti, esiliati, profughi, fughjiticci, immigrati, marcati..." Turrò à dì Antoni.
E pinsavu : l'esiliu ti construisci un'identità d'un tempu, chi nun dura.
U intermezzu, un terzu locu**, spaziu suniatu induva si campa comu ind'una isula diversa, sarratu fora.
Prisintassi e numinassi à u mondu chi ci veda ghjunghja, e chjamassi "esiliatu".
Strappera, tristezza, disinganni, sdegni, cundanni.
Ritornu vannu, sempri vannu.
Alger, u Paniè, Ellis Island, Parighji, America, Tonchinu, Nova Caledonia, Africa.
Senza vultata alcuna, e vultà e ritruvà a sò piazza in paesi, e un vultà e stà.
Un tramezzu, tra assenza e prasenza.
Sogni d'un isula materna, in partenza par un isula stragnera.
**a third-space.
Cu : La Fabrique de l'histoire, Ecrire l'exil, E Laurentin, France Culture, 22/05/2014
22/05/14
Comu fà ?
Pinsavu, u fattu era : "Ma comu si pudarà fà à salvà ciò chi è sparitu di a nostra menti ?
Comu fà à mova la ghjenti contr'à a perdita di qualcosa ch'esistiva e di chi, oramai, si è sminticatu ancu ch'edda era ?
U tortu maiò, t'avarivami, d'un fà contu di ssi dumandi."*
*Stephane Foucard, L'imaginaire atrophié, Le Monde, 18-19 mai 2014, p 17.
Comu fà à mova la ghjenti contr'à a perdita di qualcosa ch'esistiva e di chi, oramai, si è sminticatu ancu ch'edda era ?
U tortu maiò, t'avarivami, d'un fà contu di ssi dumandi."*
*Stephane Foucard, L'imaginaire atrophié, Le Monde, 18-19 mai 2014, p 17.
21/05/14
Mensa suntuosa
A sera, paghjuletta, catena, furconu e brendali : u foccu buddiva una spezia di suppa (acqua p...) ind'a pignata. Tandu Antoni Sgè mi dissi : "Sai, o Sarrà miseria rincorre miseria, sai..."
Eiu : "Ah... semi bè !"
Eiu : "Ah... semi bè !"
Da : http://2b-luciani.e-monsite.com,
À ringraziaddu.
18/05/14
Core di mamma
Stavami cui, imburdati da a fatica, à corpi biotti.
Erani cinqui ghjorni ch'e nò erami stati impiegati, cù dui franchi e cinquanta soldi, prumissi. Durmivami, avvolti ind'i nostri straccipiloni, pedi à u focu e u capu ind'i steddi.
Stavu tramezu à Antoni Sgè e à Natali.
Era cusì.
Antoni, eddu, sintiva poccu a fatica e mi sussurò : "Vedi o Sarrà, u pueta diciva : "A miseria ammassa, com'in una vecchja stanza abbandunata, basta à metta appena un pedi chi s'alzi subitu, subitu, una pulvaraccia chi t'assuffoca(...) ma, ligatu à e petri come un'anima, l'adori di u muddizzu e di i panni brutti riscaldati da u soli, carcani l'aria. Poi, ha dettu in talianu : Il mare era fermo come una lastra* (era, u mari à patinu)."
T'ha à raghjò Sgè : ti tomba a miseria, t'arruvina, ti vasta, tarruleghja.
*Dà : Da Monteverde all'Altieri, Pier Paolo Pasolini, in Racconti romani, p101 e seg., Folio, 2007
Erani cinqui ghjorni ch'e nò erami stati impiegati, cù dui franchi e cinquanta soldi, prumissi. Durmivami, avvolti ind'i nostri straccipiloni, pedi à u focu e u capu ind'i steddi.
Stavu tramezu à Antoni Sgè e à Natali.
Era cusì.
Antoni, eddu, sintiva poccu a fatica e mi sussurò : "Vedi o Sarrà, u pueta diciva : "A miseria ammassa, com'in una vecchja stanza abbandunata, basta à metta appena un pedi chi s'alzi subitu, subitu, una pulvaraccia chi t'assuffoca(...) ma, ligatu à e petri come un'anima, l'adori di u muddizzu e di i panni brutti riscaldati da u soli, carcani l'aria. Poi, ha dettu in talianu : Il mare era fermo come una lastra* (era, u mari à patinu)."
T'ha à raghjò Sgè : ti tomba a miseria, t'arruvina, ti vasta, tarruleghja.
*Dà : Da Monteverde all'Altieri, Pier Paolo Pasolini, in Racconti romani, p101 e seg., Folio, 2007
16/05/14
Communista Antò Sgè
Era un ghjuvanuteddu. T'avarà avutu 20 anni. Spichjettinu.
È vinutu e ha dettu : "Sarè Sarrò, mi sbagliu ?"
Eiu : "Mi chjamu Sarratu, Sarratu fora e micca Sarrò !"
Eddu : "Scusami l'amicu ma è statu u capurali di a nostra squadra à chjamati cusì. Eiu sogu Antonio di Francesco G., sò sardu d'Abas pruvincia d'Aristanis."
"Sia u benvinutu ò Antò Sgè ! Tè, fammi passà, ghjà, un pezzu di pulenta, pà piacè. E comu è che tu sè ghjuntu cuì, in Corsica ?"
"A miseria o Sarrà, a miseria e dinò..."
"E dinò ?"
E tandu ha subitu cuminciatu, m'ha parlatu di a sò vita in Sardegna, di i sò studii in Torin (ch'andava culà ind'alti scoli), di l'uvrieri di l'usini e pò m'ha dettu : "Vedi, u peghju, o Sarrà, u peghju è a spartera di u travagliu."
"Comu ? A chi ni ?" aghju rispostu eiu.
"T'aghju da spiegà, tu o Sarrò, sei cuì, in sta suverta à smachjà pà apra a strada tutta a ghjurnata,
un è ?"
Eiu : "Iè, (ma chjamami Sarrà) !"
"Va bè. Avà t'aghju da spiegà ciò ch'edda è a spartera di u travagliu !"
Eiu : ??? (Ancu assai che pariva tuttu che no ci fussimi cunnisciuti dapoi cent'anni !)
Tandu Antoni : "Stammi à senta, e pò bè, eccu ciò chi m'hani imparatu : Una volta ch'eddu è spartutu u travagliu, l'omu si trova intravatu indi u chjerchju di i sò faccendi proprii ed imposti. Uni pò mancu scappà; quistu cuì fà u piscatori, quistu è cacciadori, quidd'altru facci u pastori e, s'eddu vò campà, tandu è ligatu.
È u cuntrariu ind'a sucietà communista : un si trova à nimu intravatu e agnunu pò imparà ciò ch'eddu voli; Veni tandu à a sucietà à definiscia a produzioni generali e à parmettati à fà, oghji tal' cosa, dumani un antra, par un dettu, d'andà à caccighjà a mani, di piscà u doppu mezziornu, di fà u pastori a sera, sigonda à tò brama, senza diventa mai ne cacciadori, ne piscadori, ne pastori...*".
Eiu : "Umbeh ! Veni à dì, chi fariu, eiu, e u macchjaghjolu e u scurzinu, in una sucietà communista ? Vera ? E quali è chi m'ha da imparà, à me, à faddu, u scurzinu ?! Ci voli à dì i cosi com'eddi sò,
un è ?"
*Da «L'Ideologia Tedesca», Karl Marx e Friedrich Engels (1845), in Philosophie, Karl Marx, Maximilien Rubel, ed. Gallimard, coll. Folio, 1982, p. 319
È vinutu e ha dettu : "Sarè Sarrò, mi sbagliu ?"
Eiu : "Mi chjamu Sarratu, Sarratu fora e micca Sarrò !"
Eddu : "Scusami l'amicu ma è statu u capurali di a nostra squadra à chjamati cusì. Eiu sogu Antonio di Francesco G., sò sardu d'Abas pruvincia d'Aristanis."
"Sia u benvinutu ò Antò Sgè ! Tè, fammi passà, ghjà, un pezzu di pulenta, pà piacè. E comu è che tu sè ghjuntu cuì, in Corsica ?"
"A miseria o Sarrà, a miseria e dinò..."
"E dinò ?"
E tandu ha subitu cuminciatu, m'ha parlatu di a sò vita in Sardegna, di i sò studii in Torin (ch'andava culà ind'alti scoli), di l'uvrieri di l'usini e pò m'ha dettu : "Vedi, u peghju, o Sarrà, u peghju è a spartera di u travagliu."
"Comu ? A chi ni ?" aghju rispostu eiu.
"T'aghju da spiegà, tu o Sarrò, sei cuì, in sta suverta à smachjà pà apra a strada tutta a ghjurnata,
un è ?"
Eiu : "Iè, (ma chjamami Sarrà) !"
"Va bè. Avà t'aghju da spiegà ciò ch'edda è a spartera di u travagliu !"
Eiu : ??? (Ancu assai che pariva tuttu che no ci fussimi cunnisciuti dapoi cent'anni !)
Tandu Antoni : "Stammi à senta, e pò bè, eccu ciò chi m'hani imparatu : Una volta ch'eddu è spartutu u travagliu, l'omu si trova intravatu indi u chjerchju di i sò faccendi proprii ed imposti. Uni pò mancu scappà; quistu cuì fà u piscatori, quistu è cacciadori, quidd'altru facci u pastori e, s'eddu vò campà, tandu è ligatu.
È u cuntrariu ind'a sucietà communista : un si trova à nimu intravatu e agnunu pò imparà ciò ch'eddu voli; Veni tandu à a sucietà à definiscia a produzioni generali e à parmettati à fà, oghji tal' cosa, dumani un antra, par un dettu, d'andà à caccighjà a mani, di piscà u doppu mezziornu, di fà u pastori a sera, sigonda à tò brama, senza diventa mai ne cacciadori, ne piscadori, ne pastori...*".
Eiu : "Umbeh ! Veni à dì, chi fariu, eiu, e u macchjaghjolu e u scurzinu, in una sucietà communista ? Vera ? E quali è chi m'ha da imparà, à me, à faddu, u scurzinu ?! Ci voli à dì i cosi com'eddi sò,
un è ?"
À Antò Sgè
*Da «L'Ideologia Tedesca», Karl Marx e Friedrich Engels (1845), in Philosophie, Karl Marx, Maximilien Rubel, ed. Gallimard, coll. Folio, 1982, p. 319
15/05/14
Cit. 33
"Tempu e paglia maturani i sorbi" dici u pruverbiu, parò fremani aciarbi ancu puru maturi, i sorbi.
Fischii zitiddini
"Semi, noi, ancu di menu figlioli di un paesi cà figlioli di a nostra zittiddina (...) semi i figlioli di a nostra zittiddina". Angelo Rinaldi.*
*In : Par un Dettu, Petru Leca, Via Stella, maghju 2014.
Ha dettu dinò, u ghjornu, di a lingua corsa : "Une langue de presque, avant ma mémoire (...) una lingua di pastori..." (sic)
Un ziteddu, P Dionisi (1924),
Galeria A. Pentcheff, Marsiglia
à ringraziaddu.
*In : Par un Dettu, Petru Leca, Via Stella, maghju 2014.
L'acqua di a luna
À Nanò.
A sera, avivami accesu un beddu focu. Pinseti, mancava a legna ! Erami adduniti cù tutta a squadra di buscaghjoli, à acqua e pulentina, quandu Natali si missi à cantà u sò lamentu :
"Quandi nò semi partuti,
Mi sentì andà lu cori,
Ma nun s'è piatatta la luna,
Nun s'è scuratu lu soli,
Le steddi ind'u sò viaghju,
Hani tuttu u sò culori.
Per noi altri disgraziati,
Sò affani e crepacori,
Ci semi fattu banditi,
Par u puntu di l'onori.."
Tandu eiu : "O, ma caglia o Natà, chi t'ha da vena u varmazzu !"
Natali : "S'eddu un era par tè o Sarrà, mi ni sariu ancu vultatu ind'i Rossi. Sai bè chi i Cervetti, eiu..."
Eiu : "Sei cum'à mè avà, o Natà : cundannatu iè, cun-dan-na-tu.
Nanzu, dicivi di "a luna". In quantu à tè, sta luna che nò vidimi cuì, sarà a listessa cà quidda che nò videmi ind'i Rossi ?"
Natali : "Un ha cà dumandami se l'acqua, ch'eddu si pò bia culà, è bona, à dinò ?! E chi ni sogu eiu ? Vai e veda tu, chi sei u più forti !"
A sera, avivami accesu un beddu focu. Pinseti, mancava a legna ! Erami adduniti cù tutta a squadra di buscaghjoli, à acqua e pulentina, quandu Natali si missi à cantà u sò lamentu :
"Quandi nò semi partuti,
Mi sentì andà lu cori,
Ma nun s'è piatatta la luna,
Nun s'è scuratu lu soli,
Le steddi ind'u sò viaghju,
Hani tuttu u sò culori.
Per noi altri disgraziati,
Sò affani e crepacori,
Ci semi fattu banditi,
Par u puntu di l'onori.."
Tandu eiu : "O, ma caglia o Natà, chi t'ha da vena u varmazzu !"
Natali : "S'eddu un era par tè o Sarrà, mi ni sariu ancu vultatu ind'i Rossi. Sai bè chi i Cervetti, eiu..."
Eiu : "Sei cum'à mè avà, o Natà : cundannatu iè, cun-dan-na-tu.
Nanzu, dicivi di "a luna". In quantu à tè, sta luna che nò vidimi cuì, sarà a listessa cà quidda che nò videmi ind'i Rossi ?"
Natali : "Un ha cà dumandami se l'acqua, ch'eddu si pò bia culà, è bona, à dinò ?! E chi ni sogu eiu ? Vai e veda tu, chi sei u più forti !"
13/05/14
San Brancaziu 1914
Oghji, comu l'avivami fatt arimani, emi fattu un beddu travagliu.
O chi piacè à ritruvassi ind'a macchja à batta pinnatu e rustaghja. Aghju dettu ancu Natali ch'edda era u me palazzu ("mio palazzu, cupertu à verdi frondi"... dici u lamentu di Ghjuvan' Cameddu), talmenti ch'edda mi piaci à me sta macchja corsa.
Travagliatu emi travagliatu, pò.
Travagliatu à apra una strada da pudè fà passà un carri maiò e largu che nò u pudessimi carcà.
Di fatti, à l'occhju, a furesta è ricca, cantari à miliai. È di un certu duttori, diputatu di sti locchi, chi ni sogu eiu. Un sgiò !
Cinquantasoldi fà u passa e vena tra a sò squadra e noi e un sà dì cà una cosa : "Aiò, spiccietivi, spiccietivi, un avanzetti micca !" Oh lu bruttu.
Noi dui, ancu Natali semi accupati à smachjà u tarrenu e quiddi altri, più insù à scurzà. Un ci semi mancu visti.
Oghji è San Brancaziu.
Mi n'invengu quiddu ghjornu in Aghjacciu, sti cavaddi e sti muli, roppa, furnimenti, imbasti e tintenni à buleghju. Era a prima volta che nò andavami in fiera. T'avaraghju avutu ottu anni. Mi n'invengu sempri avà. A mani c'era messa e pò c'è stata a corsa di i cavaddi, à pelu ! E micca com'à a nostra. Innò, cuì, ci sarani statu quaranta cavalieri o ancu di di più. O chi festa, o chi cavalcata !
U ghjornu, me ziu Paulu s'era cumpratu à Bisgiù, u più beddu cavaddu di a fiera, par me. In più nanzu à ghjunghja ind'u Purteddu mi sò coltu e semi ghjunti cusì in paesi.
Eru fieru, e altru !
San Brancaziu, San Brancaziu,
Dacci forza e poccu straziu,
Pà piacè !
O chi piacè à ritruvassi ind'a macchja à batta pinnatu e rustaghja. Aghju dettu ancu Natali ch'edda era u me palazzu ("mio palazzu, cupertu à verdi frondi"... dici u lamentu di Ghjuvan' Cameddu), talmenti ch'edda mi piaci à me sta macchja corsa.
Travagliatu emi travagliatu, pò.
Travagliatu à apra una strada da pudè fà passà un carri maiò e largu che nò u pudessimi carcà.
Di fatti, à l'occhju, a furesta è ricca, cantari à miliai. È di un certu duttori, diputatu di sti locchi, chi ni sogu eiu. Un sgiò !
Cinquantasoldi fà u passa e vena tra a sò squadra e noi e un sà dì cà una cosa : "Aiò, spiccietivi, spiccietivi, un avanzetti micca !" Oh lu bruttu.
Noi dui, ancu Natali semi accupati à smachjà u tarrenu e quiddi altri, più insù à scurzà. Un ci semi mancu visti.
Oghji è San Brancaziu.
Mi n'invengu quiddu ghjornu in Aghjacciu, sti cavaddi e sti muli, roppa, furnimenti, imbasti e tintenni à buleghju. Era a prima volta che nò andavami in fiera. T'avaraghju avutu ottu anni. Mi n'invengu sempri avà. A mani c'era messa e pò c'è stata a corsa di i cavaddi, à pelu ! E micca com'à a nostra. Innò, cuì, ci sarani statu quaranta cavalieri o ancu di di più. O chi festa, o chi cavalcata !
U ghjornu, me ziu Paulu s'era cumpratu à Bisgiù, u più beddu cavaddu di a fiera, par me. In più nanzu à ghjunghja ind'u Purteddu mi sò coltu e semi ghjunti cusì in paesi.
Eru fieru, e altru !
San Brancaziu, San Brancaziu,
Dacci forza e poccu straziu,
Pà piacè !
11/05/14
Suvaru, suvari
Marchjavami in fila, Cinquantasoldi mi filava innanzu, quandu ind'un colpu, Natali partì à rida.
Eiu: "Ma chi t'hai o balalò"
Eddu : "Hai vistu arisera ? Oh a risata, oh !"
Eiu : "Oh ma, caglia !"
Saremi stati in troncu di mezanotti, quandu Natali lintò : "O Sarrà chi saria par tè un suvaru ?"
Eiu: "Ma chi t'hai o balalò"
Eddu : "Hai vistu arisera ? Oh a risata, oh !"
Eiu : "Oh ma, caglia !"
Saremi stati in troncu di mezanotti, quandu Natali lintò : "O Sarrà chi saria par tè un suvaru ?"
Eiu : "Un suvaru è un suvaru e basta."
Natali : "Tamanta cacciata che tu mi facci, o Sarrà. Postu che tu sè in ganna, tandu aghjustaraghju : "Un suvaru è un suvaru è un suvaru." Chi ni dici di quista ?"
Eiu : "Digu che tu m'imbroglii e basta, avà fammi u piacè e prova à dorma." (mancu vuliva eiu, ch'e nò pigliessimi stu filu chi doppu, avariani da avè un :"Un suvaru è un suvaru è un suvaru è un suvaru*...")
Natali : "Tamanta cacciata che tu mi facci, o Sarrà. Postu che tu sè in ganna, tandu aghjustaraghju : "Un suvaru è un suvaru è un suvaru." Chi ni dici di quista ?"
Eiu : "Digu che tu m'imbroglii e basta, avà fammi u piacè e prova à dorma." (mancu vuliva eiu, ch'e nò pigliessimi stu filu chi doppu, avariani da avè un :"Un suvaru è un suvaru è un suvaru è un suvaru*...")
Henri Matisse, Paysage corse, 1898
Musée d'art moderne, Paris
Fotò da Denis Trente-Huittessan, in Flickr, à ringraziaddu.
*Gertrud Stein diciva , edda, cusì di a "rosa", in a sò puesia, Sacred Emily di 1913.
(Melancholy do lip sing)
08/05/14
Cinquantasoldi, dunqua.
A mani, sarani statu quattr'ori, erami in piazza à a esgia ad aspità à l'omu à u cavaddu.
E di fattu, l'omu s'affacò un livata doppu.
"Saluta o paisà !"
Pò, senzà lintà : "Mi chjamu Petrughjuvanni e facciu u capurali. Semi deci ind'a squadra ma arimani mi sò scappati dui garzoni... Avivu bisognu di dui scurzini chi t'avemi parechji suvaricci à fà in quiddi locchi. Vi faraghju veda com'eddu si facci à cacciaddu. Ma prima m'aiutareti à carriaddu, à priparà i fasci e à l'imbaddutà i sciappi. U travagliu, un manca. Basta à essa curaghjosu. A ghjurnata vi sarà pagata un francu."
Eiu : "O capurà, sapareti che nò semi curaghjosi e capaci. Quandu vò diti un francu, è un francu par omu ?"
Eddu : "Un francu par omu, un voli à dì. Sarà un francu par voi dui e basta. Chi femi ?"
Eiu, capi bassu : "Va bè !"
U capurali : "Aiò, aiò, andemi. Tu, comu ti chjami ?"
Eiu : "Sarratu fora."
Eddu : "Beh ! Quistu u nomi ! Ti chjamaraghju Sarrò. E tu, o masciu ?"
Natali, appena in stizza : "Natali"
U Capurali : "Ti chjamaraghju Nataloni !"
E Natali (à me, sottu voci) : "Ti chjamaraghju Cinquantasoldi, o testa ! Ch'anche tu vaghi in fumi !"
U capurali : "Aiò, ch'eddi ci aspettani ind'u Vangoni di a Piccuvaghja !"
Natali : "Finiscimi e andemi à torcia a piola !"
Da Sarratu à Sarrò,
Nun è longa la via,
Da Natali à Natalò,
C'è guasgi sinonimia,
Capurali battalò,
Vaghi in fumi, e cusì sia.
Fotò : http://www.conipiediperterra.com
E di fattu, l'omu s'affacò un livata doppu.
"Saluta o paisà !"
Pò, senzà lintà : "Mi chjamu Petrughjuvanni e facciu u capurali. Semi deci ind'a squadra ma arimani mi sò scappati dui garzoni... Avivu bisognu di dui scurzini chi t'avemi parechji suvaricci à fà in quiddi locchi. Vi faraghju veda com'eddu si facci à cacciaddu. Ma prima m'aiutareti à carriaddu, à priparà i fasci e à l'imbaddutà i sciappi. U travagliu, un manca. Basta à essa curaghjosu. A ghjurnata vi sarà pagata un francu."
Eiu : "O capurà, sapareti che nò semi curaghjosi e capaci. Quandu vò diti un francu, è un francu par omu ?"
Eddu : "Un francu par omu, un voli à dì. Sarà un francu par voi dui e basta. Chi femi ?"
Eiu, capi bassu : "Va bè !"
U capurali : "Aiò, aiò, andemi. Tu, comu ti chjami ?"
Eiu : "Sarratu fora."
Eddu : "Beh ! Quistu u nomi ! Ti chjamaraghju Sarrò. E tu, o masciu ?"
Natali, appena in stizza : "Natali"
U Capurali : "Ti chjamaraghju Nataloni !"
E Natali (à me, sottu voci) : "Ti chjamaraghju Cinquantasoldi, o testa ! Ch'anche tu vaghi in fumi !"
U capurali : "Aiò, ch'eddi ci aspettani ind'u Vangoni di a Piccuvaghja !"
Natali : "Finiscimi e andemi à torcia a piola !"
Da Sarratu à Sarrò,
Nun è longa la via,
Da Natali à Natalò,
C'è guasgi sinonimia,
Capurali battalò,
Vaghi in fumi, e cusì sia.
Fotò : http://www.conipiediperterra.com
05/05/14
Citazioni 32
"Ne par maghju ne par maghjioni, un ti caccià u tò piloni."
Hai capitu o Natà ? Tandu eddu : aspettami o Sarrà chi t'impargu eiu u travagliu di u suvaru in ori di caldu !
In trà mè stessu :
Hai capitu o Natà ? Tandu eddu : aspettami o Sarrà chi t'impargu eiu u travagliu di u suvaru in ori di caldu !
In trà mè stessu :
"San Bartulumeu scurticatu,
Un c'è causa, ne in celu ne in tarra, chi t'un ci sè tù par avucatu !"
(Par quiddi locchi, c'erani i famigli interi chi erani scurzini di natura. Cunniscivani u mistieru da babbu à figliolu, e vinivani a pigliassi cui di trenta o quaranta ghjurnati di piola.
Cumminciani l'ottu di maghju, finisciani ind'a prima settimana d'aostu chi tandu à a fini di lugliu u succhju era cuddatu. Di sittembri à fà a priparera n'appruffitavani à fà quachi ghjurnati.
A suvara facci u sò prima suvaru doppu à l'età di trent'anni. A materia cresci pianu, pianu, ma ci voli à priparà l'arburetti. Stà priparera imponi parecchji misuri, pigliati ancu a mazzeta : a misura di u giru di u fustu è purtata à una volta e mezzu in altura. I suvaraghji sanni cusì com'eddu ci voli à scarzà l'arburettu pà a prima volta. Una suvera chi nun è mai stata scurzata, è detta suvara in catarcioni (stà materia è bona par a pesca o par u scartu), deci anni doppu, diventa suvaru. Sarà tandu da livà è tempu di scurzera. Parch'eddu diventi suvaru ci voli a caccià à prima sguatta. Ci voli à caccià a prima livata, u catarcionu e a prussima livatura è suvaru !
Par scurzà una suvara basta à un palu par staccà i piatti di suvaru di u fustu senza ferì a malma. A piola scurzina, arrutata una volta à u ghjornu, ha un tagliu maiò e lisciu da apra u suvaru, e un cuculu (una calbala, u pezzu di darettu) pè smaulà u suvaru, da pudè picchjà forti. Arrutata una volta à u ghjornu. U manicu è di frassu, lighjeru. U frassu teni frescu, ma è megliu. U manicu è appinzutattu in punta par pudè chi scuscineghji tra u suvaru e a pianta chi si si tocca a malma doppu è busciccanti, induva chi è cacciata a malma, suvaru un ni facci più. E doppu i bateddi partivani pà a Sardegna...)*
*Cù PJ Luccionni, Tempi fà, tempi d'oghji. Via Stella, 05/2106, à ringraziaddi.
(Par quiddi locchi, c'erani i famigli interi chi erani scurzini di natura. Cunniscivani u mistieru da babbu à figliolu, e vinivani a pigliassi cui di trenta o quaranta ghjurnati di piola.
Cumminciani l'ottu di maghju, finisciani ind'a prima settimana d'aostu chi tandu à a fini di lugliu u succhju era cuddatu. Di sittembri à fà a priparera n'appruffitavani à fà quachi ghjurnati.
A suvara facci u sò prima suvaru doppu à l'età di trent'anni. A materia cresci pianu, pianu, ma ci voli à priparà l'arburetti. Stà priparera imponi parecchji misuri, pigliati ancu a mazzeta : a misura di u giru di u fustu è purtata à una volta e mezzu in altura. I suvaraghji sanni cusì com'eddu ci voli à scarzà l'arburettu pà a prima volta. Una suvera chi nun è mai stata scurzata, è detta suvara in catarcioni (stà materia è bona par a pesca o par u scartu), deci anni doppu, diventa suvaru. Sarà tandu da livà è tempu di scurzera. Parch'eddu diventi suvaru ci voli a caccià à prima sguatta. Ci voli à caccià a prima livata, u catarcionu e a prussima livatura è suvaru !
Par scurzà una suvara basta à un palu par staccà i piatti di suvaru di u fustu senza ferì a malma. A piola scurzina, arrutata una volta à u ghjornu, ha un tagliu maiò e lisciu da apra u suvaru, e un cuculu (una calbala, u pezzu di darettu) pè smaulà u suvaru, da pudè picchjà forti. Arrutata una volta à u ghjornu. U manicu è di frassu, lighjeru. U frassu teni frescu, ma è megliu. U manicu è appinzutattu in punta par pudè chi scuscineghji tra u suvaru e a pianta chi si si tocca a malma doppu è busciccanti, induva chi è cacciata a malma, suvaru un ni facci più. E doppu i bateddi partivani pà a Sardegna...)*
*Cù PJ Luccionni, Tempi fà, tempi d'oghji. Via Stella, 05/2106, à ringraziaddi.
Numinà
Dici u pruverbiu : "À chi voli una sumiglia, ne pigli u nomi." Nomen omen.
"Cunsepiscia è resistenza e accunsentu à u mondu e à a lingua : à a lingua soia, ch'edda fussi lingua materna o lingua di l'usu, ed è resistenza ancu à u puteri stessu di u parlà.
"Cunsepiscia è resistenza e accunsentu à u mondu e à a lingua : à a lingua soia, ch'edda fussi lingua materna o lingua di l'usu, ed è resistenza ancu à u puteri stessu di u parlà.
(...) Cuncepisci a lettara. A lettara cuncepisci, ma cosa cuncepisciaria a lettara, se d'edda nun escia criazioni d'Universi ?
A scrittura è criazioni d'un antru ordini o d'un altrò chi nun si pò ne ancu numinà.
Qualchi cosa chi veni da nudda, e chi s'intriccia e pò s'intriccia cun qualcosa chi, veni, edda, da qualcosa."*
Tandu Natali, à me, mortu da a risa :
"A, sì chi tu o Sarrà ! Andà à cuncepiscia un universu : Ti piglii pà Diu lu santu, o chi ni ?"
Tandu Natali, à me, mortu da a risa :
"A, sì chi tu o Sarrà ! Andà à cuncepiscia un universu : Ti piglii pà Diu lu santu, o chi ni ?"
*G. Sfez, La langue cherchée, p 173-174, Hermann Philosophie, Paris 2011.
04/05/14
Bad quarto
"Amileti", e sintivu stà bocci e mi diciva :
"Essa, un essa, isiè, eccu u ghjustu puntu.
À mora e à dorma, sarà tuttu ? Isiè, tuttu.
Innò, dorma e sunnià, sì chi quì è u cori.
Chi, ind'i stu sognu di morti, quandu si sveghja omu,
E purtatu davanti à u ghjudici eternu,
Da induva, passageru nessun', nun è mai vultatu,
O paesi scunnusciutu, quand'e vedani à tè,
Surridani i ghjusti, dannati l'altri sarani."*
Mireti, Amileti, emi dettu,
O bucciaredda taci,
E laccami in paci.
(Certi volti vi ghjurgu, parini i dumandi di Natali !)
*Da: Shakespeare's Hamlet: The First Quarto, 1603. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1931. In https://www4.uwm.edu/libraries/special/exhibits/clastext/clspg098.cfm
"Essa, un essa, isiè, eccu u ghjustu puntu.
À mora e à dorma, sarà tuttu ? Isiè, tuttu.
Innò, dorma e sunnià, sì chi quì è u cori.
Chi, ind'i stu sognu di morti, quandu si sveghja omu,
E purtatu davanti à u ghjudici eternu,
Da induva, passageru nessun', nun è mai vultatu,
O paesi scunnusciutu, quand'e vedani à tè,
Surridani i ghjusti, dannati l'altri sarani."*
Mireti, Amileti, emi dettu,
O bucciaredda taci,
E laccami in paci.
(Certi volti vi ghjurgu, parini i dumandi di Natali !)
E dumandi di Natali
"E ch'ha da essa stu travagliu ? E comu emi da fà ? E quantu emi à essa pagati ?.."
"O Natà fà pianu ch'o sinò ha da dorma dumani. Poccu a primura, vidaremi bè. Bonna notti e dormi ancu li tò occhji !"
"O Natà fà pianu ch'o sinò ha da dorma dumani. Poccu a primura, vidaremi bè. Bonna notti e dormi ancu li tò occhji !"
03/05/14
Citazioni 31
"Tra i diciottu anni ed i vint'anni, a vita s'assumiglia à u mercatu, induva si và à comprà valori, micca cù i soldi, ma cun fatti. A maiò parti di l'omi, un compra nudda". Malraux (1913)
Pruvidenza
Purtivecchju, 4 di maghju, 1914.
Stavami cusì, in piazza à a esgia, senza fà nudda, à sperenzi vanni.
È statu l'omu à u cavaddu, (sapeti, quiddu ch'avivami vistu u ghjornu chi nò semi ghjunti), chi è vinutu à truvacci.
"O ghjovani, diccini in villa che vò circheti un travagliu, è veru ?"
Natali : "Isiè ni, eh altru ! Un è o Sarrà ?!".
"Setti campagnoli, navè ?"
"Trem'in dui : paisani veri e stampati !"
"Truvemucci cuì, à matina, à cinqui ori."
Stavami cusì, in piazza à a esgia, senza fà nudda, à sperenzi vanni.
È statu l'omu à u cavaddu, (sapeti, quiddu ch'avivami vistu u ghjornu chi nò semi ghjunti), chi è vinutu à truvacci.
"O ghjovani, diccini in villa che vò circheti un travagliu, è veru ?"
Natali : "Isiè ni, eh altru ! Un è o Sarrà ?!".
"Setti campagnoli, navè ?"
"Trem'in dui : paisani veri e stampati !"
"Truvemucci cuì, à matina, à cinqui ori."
L'omu ghjuntu à puntu.
LC Canniccionni v 1920, cull. privata.
Mi manca (3)
Mi manca à mamma, me suredda e lu me frateddu. Mi manca, à dinò u me agliaghju, ma quista, l'aghju dighjà detta. E pò, i me sgiotti e u me ghjaccaru Baroni, l'amichi di i Petri Rossi Suprani.
Mi mancani i me locchi : A Falcunaghja, a Petra Albedda, U Chjosu Cummunu, a Rundinaghja... Tutti sti locchi e massimu la ghjenti, a nostra, ben intesu, e ancu l'adori di a tarra doppu à una bedda piuvita.
U restu...
Ma u restu, si sà, è in Carbuccia ! Un è ?
Etimologia
Súvara, súvaru, cors.
Súghero, súvaro e sòvero : dal lat. SUBEREM, affine al gr. syphar, pelle rugosa.
Pianta d'alto fusto dalla scorza fungosa che produce ghiande simili a quelle della quercia comune. Anche la corteccia ha il medesimo nome, ed è legerissima, grossa, molle, spugnosa, elastica e serve à moltissimi usi.
Derivi. Súghera; Sugheràre; Sugherato = di sughero; Sughèrella = specie di falso sughero; Sughéreta-o = bosco di sugheri; Sugherièra; Sugheròso = che ha sussitenza o l'apparenza di sughero; in-sughérire.
Dà : http://www.etimo.it/
Súghero, súvaro e sòvero : dal lat. SUBEREM, affine al gr. syphar, pelle rugosa.
Pianta d'alto fusto dalla scorza fungosa che produce ghiande simili a quelle della quercia comune. Anche la corteccia ha il medesimo nome, ed è legerissima, grossa, molle, spugnosa, elastica e serve à moltissimi usi.
Derivi. Súghera; Sugheràre; Sugherato = di sughero; Sughèrella = specie di falso sughero; Sughéreta-o = bosco di sugheri; Sugherièra; Sugheròso = che ha sussitenza o l'apparenza di sughero; in-sughérire.
Dà : http://www.etimo.it/
02/05/14
Coglia u sali
Tandu semi vultati in piazza à a esgia. È passata una vecchja ci ha dettu "Uhhh, surtiti da cuì e andeti à coglia u sali chi ci n'è pienu sti locchi !"
A bedda affara, cunteti puru, s'eddi ci chjamani, ci andaremi !
A bedda affara, cunteti puru, s'eddi ci chjamani, ci andaremi !
Rombicia e pulenta
Erami più morti cà vivi, famiti. Pinseti, trè ghjorni senza magnà, à pruminà i nostri corpi à viulinu in ssi cuntrati frusteri.
Curriani i stintini !
Curriani i stintini !
A mani avivu risu appenna, chi Natali si era decisu à piscacci un pesciu.
S'era buscu un chjerchju di naciolu e cù u pezzu di a tela di a camisgia, s'era fattu un spesiu di cuponi à l'usu paisanu : pantaloni pisati e reta in manu s'era lampatu in mari a piglià "Un pesciu, chi cuì, a sà, a natura dà massi..." sic.
Anh, anh ! Emi vistu !
Un'ora doppu t'aviati u nostru Natali trosciu, bocca à brocciu, labbri brugiati da u sali. Aviva fattu ciabba.
"O Natà, un semi micca ind'i Petri Rossi cuì, à piglia a pescia, di manu, ind'u Lavu à Patinu !"
Tandu aghju dettu à Natali: "Andemuccini à cumpracci una libbra di farina di granò ci impiaremi di qualcosa".
Ghjunti ind'u magazenu aghju cummandatu.
Tandu a donna : "Vi cunnoscu voi altri !"
Eiu : "..."
Edda : "Ùn erati voi à fà a limosina arimani in piazza à a esgia ?"
Un aghju dettu nudda. Aghju dumandatu u prezzu e tand'edda m'ha dettu : "Un francu."
Tandu aghju dettu à Natali: "Andemuccini à cumpracci una libbra di farina di granò ci impiaremi di qualcosa".
Ghjunti ind'u magazenu aghju cummandatu.
Tandu a donna : "Vi cunnoscu voi altri !"
Eiu : "..."
Edda : "Ùn erati voi à fà a limosina arimani in piazza à a esgia ?"
Un aghju dettu nudda. Aghju dumandatu u prezzu e tand'edda m'ha dettu : "Un francu."
Tandu aghju pruvatu à daddi dui lire ma edda m'ha subitu dettu "Lire, sò trè !!!"
Emi pagatu e emi fattu pà parta quandu aghju intesu :
"O ssi lucchisacci, à scumbatta !"
Ritinendu a me furia, aghju dettu : "T'aveti poccu misericordia o Madama, sapareti chi semi corsi e di canti d'Aghjacciu. A sapareti, ma è listessu, e un vali à dì. Avvedacci e bona ghjurnata à voi."
Ghjunti nantu a marina aghju coltu uni pocchi di legni, un petra plata appena cupputa e emi accesu u foccu pruvendu à fà tena dui o trè cocciuli, fatti bulichendu a farina cu un poccu d'acqua di u mari che parava ind'u ciottulu di a manu.
Natali era andatu, eddu, à l'arbugliuli chi ci n'è massi di sti staghjoni e cusì ci semi fattu un pranzu di quiddi !
Natali cuntentu, ha fattu, à a moda "puetinca" :
"Pulenta di granò e arbi naturali,
Fanni trem'in dui, pranzu magistrali.
S'eddi un facciani bè, nun farani mancu mali."
Emi pagatu e emi fattu pà parta quandu aghju intesu :
"O ssi lucchisacci, à scumbatta !"
Ritinendu a me furia, aghju dettu : "T'aveti poccu misericordia o Madama, sapareti chi semi corsi e di canti d'Aghjacciu. A sapareti, ma è listessu, e un vali à dì. Avvedacci e bona ghjurnata à voi."
Ghjunti nantu a marina aghju coltu uni pocchi di legni, un petra plata appena cupputa e emi accesu u foccu pruvendu à fà tena dui o trè cocciuli, fatti bulichendu a farina cu un poccu d'acqua di u mari che parava ind'u ciottulu di a manu.
Natali era andatu, eddu, à l'arbugliuli chi ci n'è massi di sti staghjoni e cusì ci semi fattu un pranzu di quiddi !
Natali cuntentu, ha fattu, à a moda "puetinca" :
"Pulenta di granò e arbi naturali,
Fanni trem'in dui, pranzu magistrali.
S'eddi un facciani bè, nun farani mancu mali."
Era par cuì l'episserì ch'eiu vi diccu.
Barbier ed. Macon
Misteri e pinseri
A notti è fatta à misteri,
A mattina à pinseri.
E di fatti erami pinserosi e altru...
A mattina à pinseri.
E di fatti erami pinserosi e altru...
01/05/14
Tecchja
Un viaghju fattu par nudda !
Barca nova, barca vecchja,
Da culandi à Purtivecchju,
A v'aghju da dì la franca,
E n'aghju più d'una tecchja,
Barca nova, barca vecchja,
Da culandi à Purtivecchju !
Barca nova, barca vecchja,
Da culandi à Purtivecchju,
A v'aghju da dì la franca,
E n'aghju più d'una tecchja,
Barca nova, barca vecchja,
Da culandi à Purtivecchju !
Chi fà, chi ci si pò fà ?
"A rivoluzioni !" aviva cantatu Francesca Maria appenna nanzu ch'edda schiatessi a baruffa quidda sera d'aostu. Un sappivami micca ciò ch'edda era a rivoluzioni, ma mi pinsava ch'eddu era un cambiamentu maiò com'à quandu unu perdiva l'alizzioni d'una città ?
Tempi andiati e baruffi di vinu.
A notti l'emi passatta in una barraca, si pò dì un puddinaghju, in un carrughju sottu à u casteddu francesu, com'eddi u chjamani. U peghju è statu chi a mani u patroni ci ha lampati fora senza mancu ascultà i nostri argumenti.
Par avà, ci vuliva à truvà un travagliu e prestu ! Tandu ci semi posti, sott'à un arburu, in piazza à a esgia San Ghjuvanbattista à mendicà qualchi travagliu. Puru à travaglichjulà, qualcosa ci vuliva.
Agna volta ch'eddu passava qualchi omu, Natali si lampava, decisu, à dumandà : "Semi di i Rossi e circhemi un travagliu... T'avemi a forza. Un cunnusciti à nimu ? Fetticci stu piacè, vi prighimi... "
Cunnusciti i schiavi ? Erami noi, schiavi senza travagliu.
Veni à di dì, che noi erami divintati schiavi di a miseria e di u "respice fine".
C'è ancu statu una vecchja bigotta à lacacci una baiocca, ah, ò !!!
U ghjornu ci semi fatti mandà à spassu, emi compia a ghjurnata una manu darretu, una davanti , corpi biotti e anima dilusa.
Vultaremi dumani.
"U peghju è ancu à vena" ha lintatu Natali, neru e cu u varmazzu in capu.
Huu, a ghigna.
Tempi andiati e baruffi di vinu.
A notti l'emi passatta in una barraca, si pò dì un puddinaghju, in un carrughju sottu à u casteddu francesu, com'eddi u chjamani. U peghju è statu chi a mani u patroni ci ha lampati fora senza mancu ascultà i nostri argumenti.
Par avà, ci vuliva à truvà un travagliu e prestu ! Tandu ci semi posti, sott'à un arburu, in piazza à a esgia San Ghjuvanbattista à mendicà qualchi travagliu. Puru à travaglichjulà, qualcosa ci vuliva.
Agna volta ch'eddu passava qualchi omu, Natali si lampava, decisu, à dumandà : "Semi di i Rossi e circhemi un travagliu... T'avemi a forza. Un cunnusciti à nimu ? Fetticci stu piacè, vi prighimi... "
Cunnusciti i schiavi ? Erami noi, schiavi senza travagliu.
Veni à di dì, che noi erami divintati schiavi di a miseria e di u "respice fine".
C'è ancu statu una vecchja bigotta à lacacci una baiocca, ah, ò !!!
U ghjornu ci semi fatti mandà à spassu, emi compia a ghjurnata una manu darretu, una davanti , corpi biotti e anima dilusa.
Vultaremi dumani.
"U peghju è ancu à vena" ha lintatu Natali, neru e cu u varmazzu in capu.
Huu, a ghigna.
Carta La Cigogne
Soli
Aghju fattu u contu, ci arresta 33 lire ini stacchi.
Oghji semi stati à fighjulà induva u soli passava e basta.
Trentatrè lire, tandu mi sò passati in menti ssi pocchi rimi di u Liò di Roccapina :
"Ind'a stretta di u Pughjolu,
Nò ghjuchemi à trentatrè
Trentatrè di a scagliola
Tu sè dentru eiu sò fora !"
À u mancu aghju risu appena.
Oghji semi stati à fighjulà induva u soli passava e basta.
Trentatrè lire, tandu mi sò passati in menti ssi pocchi rimi di u Liò di Roccapina :
"Ind'a stretta di u Pughjolu,
Nò ghjuchemi à trentatrè
Trentatrè di a scagliola
Tu sè dentru eiu sò fora !"
À u mancu aghju risu appena.
30/04/14
Ttt
À pinsà che nò avivami à truvacci cuì in Corsica appena un mesi e mezu doppu a nostra partenza, ah, oh !
È statu u primu pinseru di Natali, appena ghjuntu nantu a tarra di Corsica.
Ha fattu, stuppendu : "Ttt, Diu ci benidica !"
Ch'avivu da dì ni ? Un aghju dettu nudda, e basta.
Par mè era una disfatta d'essa cuì, qualchi rinunciamentu.
Corsica paesi tantu amatu oghji disestimatu ! Comu sarà ?
Par mè vulatamini cuì marcava a disfatta di a nostra vindetta, l'alunghera di a funa.
Ci vuliva tandu vultà i ind'i Rossi à turrà à circà i Cervetti ?
Ci vuliva à rinunzià ?
Sapeti, sò castighi sopra castighi e basta.
Banditu par l'unori sì, parò.
Sintivu aghjà à Ninnetta, Zia Zeppa e Natalina e s'astre, rimbeccu in bocca, chi ci ghjuccavani à a risa e à "tocca cuì ch'e rotta", à codi pisati ! Ihhh, mancu par mora.
Oh, Diu Santu ! Povaru à mè, francatemi di stu passu.
Un era à zì Turchinu à di dì : "Purtivecchju, Purtivecchju, fami nera e scatapecchju" ?
Chi fà, avivami fattu u viaghju da in Corsica à ghjunghja in Sardegna e avà semi cuì.
Chi fà ?
È statu u primu pinseru di Natali, appena ghjuntu nantu a tarra di Corsica.
Ha fattu, stuppendu : "Ttt, Diu ci benidica !"
Ch'avivu da dì ni ? Un aghju dettu nudda, e basta.
Par mè era una disfatta d'essa cuì, qualchi rinunciamentu.
Corsica paesi tantu amatu oghji disestimatu ! Comu sarà ?
Par mè vulatamini cuì marcava a disfatta di a nostra vindetta, l'alunghera di a funa.
Ci vuliva tandu vultà i ind'i Rossi à turrà à circà i Cervetti ?
Ci vuliva à rinunzià ?
Sapeti, sò castighi sopra castighi e basta.
Banditu par l'unori sì, parò.
Sintivu aghjà à Ninnetta, Zia Zeppa e Natalina e s'astre, rimbeccu in bocca, chi ci ghjuccavani à a risa e à "tocca cuì ch'e rotta", à codi pisati ! Ihhh, mancu par mora.
Oh, Diu Santu ! Povaru à mè, francatemi di stu passu.
Un era à zì Turchinu à di dì : "Purtivecchju, Purtivecchju, fami nera e scatapecchju" ?
Chi fà, avivami fattu u viaghju da in Corsica à ghjunghja in Sardegna e avà semi cuì.
Chi fà ?
Dipendi
Erami in altu mari quandu Natali schirzosu mi dumandò :
"O Sarrà quantu ci sara acqua ind'u mari ?"
Eiu (stunatu, coltu à u saltu) : "...Dipendi !"
Eddu, d'un trattu : "Saparè ch'edda mi piacci a tò risposta, dipendi... S'eddu ha piuvuttu o s'eddu ha da piova, dipendi da u marosu, dipendi..."
(Avariu possutu dì : litri, quantu c'è steddi in celu o peli annantu à un sumeri..., ma un m'ha laccatu risponda. Certi volti, dipendi)
"O Sarrà quantu ci sara acqua ind'u mari ?"
Eiu (stunatu, coltu à u saltu) : "...Dipendi !"
Eddu, d'un trattu : "Saparè ch'edda mi piacci a tò risposta, dipendi... S'eddu ha piuvuttu o s'eddu ha da piova, dipendi da u marosu, dipendi..."
(Avariu possutu dì : litri, quantu c'è steddi in celu o peli annantu à un sumeri..., ma un m'ha laccatu risponda. Certi volti, dipendi)
28/04/14
28 aprili 1914
Quaranta trè ghjorni che nò semi in quiddi locchi persi à Idiu, à i sò santi e à noi altri, infini..
Infini chi, Salvatori ci ha fattu sapè ch'eddu c'era un marinaru prontu à facci passà in... Corsica ! Un emi missu tantu à essa d'accordu nantu à u fattu di parta da cuì ne annantu à i 60 liri di u viaghju. "Dumatina à 6 ori tinitevi sacchi pronti, una barca passarà à pigliavi. Avveracci o amichi e saluteti i corsi par mè ! U codici, à favvi cunnoscia, sarà : "Sei via sei sò trentasei."
Di fatti, a mani c'era a nostra barca pronta à parta.
"Sei via sei sò trentasei"
"E tu di quali sei ?"
"Eiu ? Eiu, sogu eiu !
Appruntati i trufei..." Era eddu.
U passaghju s'è fattu d'un colpu chi t'avivami u ventu in poppa.
À mezziornu erami ghjunti in Corsica, in Purtivecchju.
Culà c'era un omu, piloni in coddu, ancu u sò cavaddu e briglii in manu.
Infini chi, Salvatori ci ha fattu sapè ch'eddu c'era un marinaru prontu à facci passà in... Corsica ! Un emi missu tantu à essa d'accordu nantu à u fattu di parta da cuì ne annantu à i 60 liri di u viaghju. "Dumatina à 6 ori tinitevi sacchi pronti, una barca passarà à pigliavi. Avveracci o amichi e saluteti i corsi par mè ! U codici, à favvi cunnoscia, sarà : "Sei via sei sò trentasei."
Di fatti, a mani c'era a nostra barca pronta à parta.
"Sei via sei sò trentasei"
"E tu di quali sei ?"
"Eiu ? Eiu, sogu eiu !
Appruntati i trufei..." Era eddu.
U passaghju s'è fattu d'un colpu chi t'avivami u ventu in poppa.
À mezziornu erami ghjunti in Corsica, in Purtivecchju.
Culà c'era un omu, piloni in coddu, ancu u sò cavaddu e briglii in manu.
27/04/14
Casa di i versi
Sentu ind'u luntanu, da darettu à un boscu, una mandulina chi accumpagna una (bedda) voci feminili. Sentu, ma mi piattu, d'un fami veda :
Le figlioli ch'un hani amori,
Sò navi senza vela,
Sò lanterni senza candela,
Sò corpi senza lu cori,
Le figlioli ch'un hani amori.
Le figlioli ch'un hani amanti,
Sò tarreni secchi ed asciutti,
Che nun fanni fiori ne pianti,
Le figlioli ch'un hani amanti.
Le figlioli ch'un hani amici,
Sanni poccu che cosa è bene,
Quand'e pò la vicchjezza vene,
S'arrestani tristi e infelici,
Le figlioli ch'un hani amici.
Zitedducci beddi e graziosi*
Gusteti che tempu aveti,
Ma che tenari e freschi seti,
Tempu è cogliami le rosi,
Zitedducci beddi e graziosi*.
La rionda, cui missa in corsu, è di G Cesare Cortese, in Li Travagliuse Ammure de Ciullo e Perna, Volume 4, p13-14, Camillo Cauallo, per Novello de Bonis editore, Napoli, 1666.
Nb : *A parodda ghjusta ind'a canzona originali è "cianciosa", un sò s'edda si ritrova in corsu ?
Nb : *A parodda ghjusta ind'a canzona originali è "cianciosa", un sò s'edda si ritrova in corsu ?
Inscription à :
Articles (Atom)